Genetyczne aspekty

niepowodzeń

rozrodu

Niepowodzenia rozrodu to stan, w którym

rozmnażanie płciowe nie daje w wyniku zdrowego
potomstwa.

Rozród definiują następujące pojęcia:



RODNOŚĆ

(ang. fertility) – liczba urodzonych

dzieci w danym związku.



PŁODNOŚĆ

(ang. fecundity) – zdolność kobiety

lub pary małżeńskiej do posiadania potomstwa.



NIEPŁODNOŚĆ

(ang. infertility) – brak dzieci w

danym związku, m.in. z powodu obumarcia
zarodka, poronień samoistnych,
wewnątrzmacicznej śmierci płodu.



BEZPŁODNOŚĆ

(ang. sterility) – brak ciąż.



DEFINICJA NIEPŁODNOŚCI

– brak potomstwa po

12-miesięcznym okresie regularnego współżycia

płciowego bez stosowania środków

antykoncepcyjnych.



NIEPŁODNOŚĆ MĘSKA

częściowy lub całkowity brak zdolności do

wytwarzania żywych plemników lub niezdolność do

odbycia stosunku płciowego.



NIEPŁODNOŚĆ ŻEŃSKA

brak jajeczkowania z powodu różnych przyczyn lub

niemożności zapłodnienia spowodowanej

zaburzeniami rozwojowymi lub uszkodzeniem

narządów płciowych.

Odsetek niepłodnych par małżeńskich w Polsce - ok. 14

%

Czynnik męski jako przyczynę braku potomstwa

można potwierdzić u 26 – 46 % par
małżeńskich.

Okres maksymalnej płodności kobiet przypada na

20-25 rok życia, po czym zaczyna się obniżać i
zostaje przyspieszony po 35 roku życia.

Prawdopodobieństwo ciąży u kobiet po 45 roku

życia zbliża się do zera.

Odsetek poronień w populacji kobiet poniżej 35

roku życia nie przekracza 20%, a powyżej 40
roku życia sięga 50%

SPERMOGRAM

SPERMOGRAM

Objętość ejakulatu:



normospermia - 4 ml ( 2 ml)



aspermia

- 0 - 0,5 ml



hipospermia - 0,5 - 2,0 ml



hiperspermia > 6 ml

Liczba plemników w nasieniu (wg WHO):



azooospermia - brak plemników (nawet po
odwirowaniu)



oligozoospermia

- < 20 mln plemników w ml

nasienia



normozoospermia

- 20 - 250 mln plemników / ml

Aberracje chromosomowe w

limfocytach krwi obwodowej u

mężczyzn z oligo- i azoospermią



mężczyźni zdrowi - do 2%



z oligozoospermią - 6 %
- aberracje autosomów - 61%
- aberracje chromosomów płci - 39 %



z azoospermią - 16%
- aberracje autosomów - 7 %
- aberracje chromosomów płci - 93 %

10% plemników zdrowych mężczyzn posiada

aberracje chromosomowe

20 – 40 % oocytów posiada aberracje chromosomowe

Przyczyny genetyczne

Przyczyny genetyczne

poronień

poronień

Ciąża klinicznie rozpoznawalna (I i II trymestr)



około 15-20% ciąż rozpoznawalnych klinicznie

kończy się poronieniem.



około 50-60 % poronień samoistnych w I trymestrze

ciąży jest spowodowana aberracjami kariotypu:
- 50 % - trisomie autosomalne (1/3 to trisomia

chromosomu 16, poza tym trisomie: 21, 22, 13,

18)
- 20 % - kariotyp 45,X
- 17 % - triploidia
- 6 %- tetraploidia
- 7 %- inne aberracje



W drugiej połowie tego okresu odsetek ciąż o

nieprawidłowym kariotypie spada do 10%

Przeżywalność aberracji:



monosomie autosomalne i trisomia 1 przeżywają
bardzo krótko



trisomia 16 obumiera w 100%



trisomia 21 obumiera w 60-80 % przypadków

Ciąża w III trymestrze i okres okołoporodowy



około 5 % ciąż kończy się porodem niewczesnym
(do 28 tyg.) lub porodem przedwczesnym (po 28
tyg.) z powodu anomalii kariotypu

Do 28 tygodnia stwierdza się głównie:



trisomie 13, 18, 21 - 64 %



monosomię X

- 11 %



niezrównoważone aberracje strukturalne - 12 %

Śmierć okołoporodowa (28 tyg. – do 7 dnia po

urodzeniu):



trisomie - 55 %



triploidie -

4 %



aberracje chromosomów płci

- 13 %



aberracje strukturalne - 15 %



inne

- 12%

WYBRATE TECHNIKI

WYBRATE TECHNIKI

WSPOMAGANEGO ROZRODU

WSPOMAGANEGO ROZRODU

Inseminacja (zapłodnienie) nasieniem dawcy

(AID)



bank dawców nasienia (mrożenie w ciekłym
azocie)



pełna świadomość i akceptacja tego sposobu
leczenia przez obydwoje małżonków



wprowadzenie nasienia do jamy macicy drogą
przezszyjkową



wskazaniem pozostaje część przypadków
azoospermii

Dojajowodowe przeniesienie (transfer) gamet

(GIFT)



zastosowanie kontrolowanej hiperstymulacji
jajników, pobranie komórek jajowych i umieszczenie
ich z przygotowanym nasieniem w
jajowodach



nie wymaga hodowli zarodków w warunkach in vitro



laparoskopowy lub przezszyjkowy transfer
plemników i oocytów



nie umożliwia oceny czy dochodzi do zapłodnienia
i rozwoju zarodka

Pozaustrojowe zapłodnienie i transfer

zarodka (IVF-ET)



hormonalna stymulacja jajnika i pobranie
komórek jajowych przez punkcję przy użyciu
odpowiednich sond (dopochwowa, brzuszna)



warunkiem zapłodnienia in vitro komórki
jajowej stadium II metafazy



do jamy macicy, przezszyjkowo przenosi się
zarodki złożone z 4 blastomerów



zaleca się transferować dwa zarodki !

MORALNE PROBLEMY NA TEMAT

MORALNE PROBLEMY NA TEMAT

DOPUSZCZALNOŚCI INGEROWANIA

DOPUSZCZALNOŚCI INGEROWANIA

W PROCES REPRODUKCJI

W PROCES REPRODUKCJI

CZŁOWIEKA

CZŁOWIEKA

*

*

A.

Zagadnienie statusu moralnego poczętej istoty
ludzkiej

B.

Moralne znaczenie technologii medycznej

C.

Problem społecznej kontroli reprodukcji człowieka

Ad. B

Argumentacja na rzecz wykorzystania technik

wspomaganego rozrodu (odwołuje się do
podstawowych zasad etyki lekarskiej):

1.

Zapobieganie cierpieniu

2.

Działanie na rzecz dobra pacjenta

3.

Szacunek autonomii moralnej człowieka

Założenia:

1.

Każdy człowiek ma prawo do posiadania
potomstwa

2.

Bezpłodność jest chorobą

3.

Powinna być zawsze leczona

Przeciwnicy kwestionują te założenia:

1.

Nie istnieje prawo do posiadania potomstwa

2.

Bezpłodność jest wadą organiczną, a nie chorobą

3.

Techniki wspomaganego rozrodu nie leczą
bezpłodności, lecz próbują ominąć wadę przy
użyciu protezy

Ocena moralna powinna uwzględnić nie tylko cel

działania, ale także metody jego osiągnięcia.

OCENA TECHNOLOGII MEDYCZNEJ

OCENA TECHNOLOGII MEDYCZNEJ

*

*

Technologia medyczna jest zagrożeniem dla instytucji

małżeństwa i rodziny:

1.

Dehumanizacja stosunków osobowych

2.

Oddzielenie miłości od przekazywania życia

3.

Powstanie rynku gamet i usług prokreacyjnych

(banki spermy, umowy o „dzierżawę macicy”)

4.

Konieczność regulacji prawnych

Są to działania wbrew naturze. Co oznacza naturalne:

1.

Zgodne z prawem naturalnym (ustanowionym przez

Boga)

2.

Zgodne z prawami przyrody

3.

Wypływające z natury ludzkiej

4.

Przebiegające bez interwencji ze strony człowieka.

SPOŁECZNA KONTROLA REPRODUKCJI

SPOŁECZNA KONTROLA REPRODUKCJI

CZŁOWIEKA

CZŁOWIEKA

*

*

1.

Zrównoważenie interesów dawców, rodziców i

przyszłego dziecka

2.

Wyznaczenie kręgu osób, które mogą korzystać z

tej formy prokreacji (względy medyczne, związki

heteroseksualne)

3.

Określenie prawa do zarodków (w razie rozwodu,

śmierci rodziców): decyzja obojga rodziców,

zarodki mogą być zniszczone, oddane innej parze,

poddane badaniom eksperymentalnym

4.

Odpowiedzialność za jakość dziecka (roszczenia):

kryteria doboru dawców, wykluczenie ryzyka

przekazania choroby dziedzicznej

5.

Problem selekcji ciąży mnogiej

6.

Zachowanie anonimowości dawcy gamet a prawo
do poznania swoich genetycznych rodziców

7.

Zdefiniowanie pojęcia „rodzic” (matka
genetyczna, matka nosicielka, matka opiekunka
prawna)

8.

Zakaz macierzyństwa zastępczego.

* prof. Alicja Przyłuska-Fischer, UW

OCENA CYTOGENETYCZNA

OCENA CYTOGENETYCZNA

TRANSLOKACJI CHROMOSOMOWYCH

TRANSLOKACJI CHROMOSOMOWYCH

WZAJEMNYCH (TCW)

WZAJEMNYCH (TCW)

*

*



podanie, które pary chromosomów biorą udział w
translokacji



ustalenie, do którego chromosomu macierzystego należy
centromer w chromosomach pochodnych (der),
powstałych w wyniku translokacji



podanie, które segmenty chromosomowe ulegają
wymianie na podstawie precyzyjnej interpretacji
położenia punktów złamania na chromosomach
zaangażowanych w translokację



podanie rodzaju zastosowanych technik prążkowych i/lub
metod cytogenetyki molekularnej, które ilustrują stopień
precyzji w rozpoznawaniu i interpretacji TCW



ustalenie, czy dana translokacja jest aberracją
powstałą de novo, czy jest translokacją występującą
rodzinnie



wyselekcjonowanie translokacji pod kątem ryzyka
niezrównoważenia kariotypu pojedynczego
segmentu (trs) (ang. translational risk for single
segment imbalance) lub niezrównoważenia
kariotypu w obrębie dwóch lub więcej segmentów
(trd) (ang. translational risk for double segment
imbalance)

* wg A. Midro

A

II

B

I

B

A

A

B

der

(B)

der(

A)

A

B B

A

A

B

der

(B)

der(

A)

A

B B

A

PŁÓ

D

NOWORODE

K

DZIECK

O

OSOBA

DOROSŁA

USG

niepraw

i-dłowe

PRENATALNE

BADANIE

KARIOTYPU

(np. matka

>35r.ż.)

ZESPÓŁ CECH

DYSMORFICZNYC

H +/- WADY

ROZWOJOWE

ZESPÓŁ CECH

DYSMORFICZNYC

H +/- WADY

ROZWOJOWE +

UPOŚLEDZENIE

UMYSŁOWE

PORONIENIA

SAMOISTNE

NIEPŁODNOŚ

Ć

ŻYWO

URODZON

Y

MARTWO

URODZON

Y

KARIOTYP

NIEZRÓWNOWAŻONY

DE NOVO

RODZINNIE

WYSTĘPUJĄC

Y

RYZYKO

POWTÓRZEŃ

NIEPODWYŻSZONE

NOSICELSTWO

TCW

RYZYKO POWTÓRZENIA

PATOLOGII

INDYWIDUALNIE

ZMIENNE

RYZYKO NIEZRÓWNOWAŻONEJ

RYZYKO NIEZRÓWNOWAŻONEJ

ABERRACJI CHROMOSOMOWEJ U

ABERRACJI CHROMOSOMOWEJ U

POROMSTWA NOSICIELI

POROMSTWA NOSICIELI

TRANSLOKACJI ROBERTSONOWSKICH

TRANSLOKACJI ROBERTSONOWSKICH

Translokacja

Translokacja

Nosiciel

Nosiciel

Ryzyko

Ryzyko

niezrównoważon

niezrównoważon

ego kariotypu %

ego kariotypu %

13;14

13;14

którykolwi

którykolwi

ek z

ek z

rodziców

rodziców

1

1

14;21

14;21

ojciec

ojciec

matka

matka

1

1

15

15

21;22

21;22

ojciec

ojciec

matka

matka

5

5

10

10

21;21

21;21

którykolwi

którykolwi

ek z

ek z

rodziców

rodziców

100

100

PORADNICTWO GENETYCZNE W

PORADNICTWO GENETYCZNE W

RODZINACH NOSICIELI

RODZINACH NOSICIELI

TRANSLOKACJI CHROMOSOMOWYCH

TRANSLOKACJI CHROMOSOMOWYCH

WZAJEMNYCH

WZAJEMNYCH

Etapy porady genetycznej*

1.

Diagnostyka fenotypowa



ocena kliniczna



ocena dysmorfii



badania dodatkowe



kariotyp



badania molekularne



badania biochemiczne itd.

2.

Diagnostyka genotypowa



analiza rodowodowa



ustalenie sposobu dziedziczenia

Ustalenie prognozy:



rozwoju somatycznego i umysłowego dziecka



rozwoju płciowego i możliwości prokreacji



ryzyka rozwoju choroby nowotworowej



ryzyka powtórzenia się danej choroby w rodzinie



możliwość diagnostyki prenatalnej

* wg A. Midro

3.

Ustalenie stopnia pokrewieństwa

4.

Określenie wielkości ryzyka

WYSOKIE

(>10%)

GRUPY

WIELKOŚCI

RYZYKA

GENETYCZNEGO

ŚREDNIE

(5 - 10 %)

NISKIE

(< 5 %)

NIEPODWYŻSZON

E

DIAGNOSTYKA PRENATALNA

BRAK WSKAZAŃ

BRAK

AKCEPTACJI

DIAGNOSTYKI
PRENATALNEJ

AKCEPTACJA DZIECKA

Z

NIEZRÓWNOWAŻONY

M KARIOTYPEM

NIE CHCĘ

WIEDZIEĆ

CO BĘDZIE!

AKCEPTACJA DIAGNOSTYKI

PRENATALNEJ

PREIMPLA

NTACYJNA

I TR.

CIĄŻY

CIĄŻA

PÓŹNA

II TR.

CIĄŻY

WIELKOŚĆ RYZYKA DIAGNOSTYKI

PRENATALNEJ POSZCZ. OKRESÓW

CIĄŻY

WIELKOŚĆ RYZYKA WAD LETALNYCH

WSKAZANIA DO PRZEPROWADZENIA

WSKAZANIA DO PRZEPROWADZENIA

PORADNICTWA GENETYCZNEGO

PORADNICTWA GENETYCZNEGO

1.

Znane lub podejrzewane choroby dziedziczne w
rodzinie, np. monogenopatie, wrodzone wady
rozwojowe, niedorozwój umysłowy, nowotwory
dziedziczne

2.

Dziecko z wrodzonymi wadami rozwojowymi lub
cechami dysmorfii, np. twarzy

3.

Objawy upośledzenia umysłowego, zwłaszcza gdy
współistnieją zaburzenia metaboliczne, wrodzone
wady rozwojowe lub obciążony jest wywiad rodzinny

4.

Powtarzające się poronienia samoistne

5.

Zaburzenia rozwoju cielesno-płciowego, pierwotny
brak miesiączki, azoospermia

6.

Kobieta przed ciążą lub w trakcie jej trwania była
narażona na działanie promieniowania
jonizującego lub mutagenne czy teratogenne
związki chemiczne

7.

Istnienie pokrewieństwa współmałżonków

8.

Kobiety po 35 r.ż, które planują bądź zaszły w
ciążę

ETAPY PORADNICTWA

ETAPY PORADNICTWA

GENETYCZNEGO

GENETYCZNEGO



ZEBRANIE WYWIADU



KONSULTACJA I ANALIZA RODOWODU



BADANIE FIZYKALNE



BADANIA DIAGNOSTYCZNE



USTALENIE ROZPOZNANIA CHOROBY



UDZIELENIE PORADY GENETYCZNEJ