Okres propedeutyczny i

nauczanie alfabetu

rosyjskiego

Zasięg występowania języka

rosyjskiego

-język rosyjski

Zasady nauczania języka

rosyjskiego w polskiej szkole

Nauczanie języka rosyjskiego w

szkole polskiej ma swoje

specyficzne właściwości,

wynikające z jednej strony z

faktu, że jest to język obcy, z

drugiej zaś z faktu, iż jest to dla

ucznia Polaka język pokrewny.

Stąd też nauczanie języka

rosyjskiego w naszych szkołach

nie może być ani kopiowaniem

wzorów nauczania języka

rosyjskiego ani też języków

zachodnioeuropejskich

należących do innych niż język

polski grup językowych.

Pokrewieństwo

języków

Języki mogą być pokrewne w różnym stopniu i to w

zakresie wszystkich struktur. Im mniejsze są różnice

pomiędzy językiem ojczystym a językiem obcym-

tym łatwiej o przyswojenie języka obcego, ponieważ

język ojczysty stawia tu mniejszy opór. I odwrotnie,

im różnice te są większe- tym trudniej przyswoić

sobie język obcy. Z drugiej jednak strony występuje

zjawisko negatywne, polegające na tym, że im

większe jest pokrewieństwo języka obcego z językiem
ojczystym, tym większy będzie wpływ języka
ojczystego na język obcy. W tym przypadku mówimy
o większej interferencji języka ojczystego na język
obcy.

W literaturze glottodydaktycznej spotkać można różne

definicje charakteryzujące etap początkowy. Dla jednych

jest to początek pracy od podstaw, inni odnoszą go do

początku pracy nad językiem w konkretnej placówce
dydaktycznej, pomimo iż nie jest to dla uczących się

pierwszy kontakt z danym językiem obcym. Funkcjonuje

również pogląd, według którego określa się etap

początkowy zgodnie z ramami czasowymi

przeznaczonymi na naukę, a jego długość zależeć będzie

od wypełnienia postawionych wcześniej celów nauczania

i osiągnięcia przez uczących się określonego poziomu

biegłości językowej. Okres wstępny, beztekstowy, ustny,
fonetyczny, propedeutyczny, alfabetyczno-artykulacyjny

– to tylko niektóre terminy określające pierwszą fazę

pracy nad językiem. Jak nietrudno się domyślić taka

różnorodność w nazewnictwie związana jest z różnymi

celami stawianymi przed tym podetapem w

nauczaniu/uczeniu języka.

I tak, głównym założeniem modelu określonego

jako okres słuchowo-ustny, ustny beztekstowy,

bezpodręcznikowy, wstępny-fonetyczny będzie

kształtowanie u uczących się nawyków

słuchowych, przy jednoczesnym zdobywaniu

wiedzy związanej z podstawowymi cechami

systemu fonetycznego nauczanego języka. A

zatem rozróżnianie dźwięków mowy

obcojęzycznej , imitacje akcentu i intonacji,

kształtowanie nawyków prawidłowej artykulacji,

praca nad kształtowaniem sprawności słuchania

i mówienia, poznawania podstawowego

słownictwa będzie odbywało się bez użycia

słowa pisanego. Dopiero po tej fazie następuje

przejście do drugiej części – wprowadzania

alfabetu.

Zwrócić należy uwagę na to, iż począwszy od XIX

wieku metodycy opowiadali się za wydzieleniem

okresu beztekstowego. W Polsce został nawet

wprowadzony oddzielnym zarządzeniem w 1934 roku

nakaz stosowania okresu beztekstowego w szkolnej

nauce języków obcych. Jedyna wątpliwość co do

okresu słuchowo-ustnego dotyczyła czasu, jaki należy

na niego przeznaczyć. Niektórzy uważali, iż

przystępując do nauki pisania i czytania uczniowie

powinni w pewnym stopniu władać już językiem w

mowie, a przynajmniej mieć opanowaną stronę

artykulacyjną języka. Pogląd taki był powszechny

wśród zwolenników metody bezpośredniej, naturalnej,

zakładającej, iż proces opanowywania języka obcego

powinien być jak najbardziej zbliżony do procesu

przyswajania języka ojczystego, czyli w pierwszej

kolejności powinno się nauczyć mówić, a potem

dopiero pisać.

Nauczanie początkowe.

Znaczenie i cele okresu

wstępnego w nauczaniu

początkowym

Opierając się na wynikach badań teoretycznych

oraz praktyce nauczania języków obcych,

program nauczania języka rosyjskiego w szkole

polskiej wysuwa zdecydowanie na plan

pierwszy opanowanie sprawności mownych.

Ucząc się języka należy rozpoczynać od

wymawiania dźwięków i ich połączeń, od

ćwiczenia nawyków mownych, a więc od

kształtowania dwóch rodzajów sprawności

językowej- biernej (rozumienia mowy) i czynnej

(mówienia)- pozostawiając na później

opanowanie sprawności czytania i pisania.

Cel w uwagach do realizacji programu został

określony w sposób następujący:

„osłuchanie się uczniów z nowym dla nich językiem;

poznanie podstawowego zasobu wyrazów

oznaczających znane uczniom przedmioty,

czynności, stany i cechy, wyrobienie umiejętności

budowania z tych wyrazów najprostszych zdań;

zapoczątkowanie stałej i systematycznej pracy nad

wdrażaniem do poprawnej wymowy rosyjskiej;

zapoznanie z alfabetem rosyjskim; zapoczątkowanie

nauki czytania i pisania.

Możemy stwierdzić więc, iż celem okresu wstępnego

jest założenie podwalin pod aktywne nauczanie

języka w drodze osłuchania się z językiem i

pierwszych prób konwersacji.

Osłuchanie się z językiem obcym

Opanowanie mowy ustnej ma dwa aspekty:

1)

umiejętność rozumienia mowy innych osób,

2) umiejętność wypowiadania własnych myśli, uczuć,

życzeń.

Ustaliło się mniemanie, że rozumienie języka

rosyjskiego, dzięki podobieństwu z językiem

polskim przychodzi uczniom stosunkowo łatwo.

Ten pogląd został jednak oparty na umiejętności

rozumienia przez uczniów tekstów czytanych, co

jest rzeczą znacznie łatwiejszą, czytając bowiem

uczeń może domyślać się znaczenia wyrazu. O

wiele trudniej jest zrozumieć mowę rosyjską w

oderwaniu od tekstu drukowanego lub pisanego

Słuchając mowy rosyjskiej uczeń stara się

wyłowić z niej przede wszystkim wyrazy

podobne do polskich i na ich podstawie

domyślić się treści zdania i sensu wypowiedzi.

Często jednak przekonanie ucznia, że

zrozumiał zdanie rosyjskie, okazuje się

błędne, a podobieństwo obu języków staje się

źródłem błędów i nieporozumień.

Reasumując należy stwierdzić, że rozumienie

mowy obcej zależne jest od czynników:

a) specyficznych właściwości danego języka
b) treści wypowiedzi
c) sposobu i formy wypowiedzi
d) psychicznych właściwości odbierania mowy ze

słuchu.

Poznawanie znaków alfabetu rosyjskiego jest

początkiem nauki czytania i pisania, przy czym

zapoznajemy uczniów jednocześnie z literami

drukowanymi i pisanymi zarówno wielkimi, jak

małymi. Porządek wprowadzania alfabetu

rosyjskiego jest uzależniony od kolejności podanej w

obowiązującym podręczniku. Przy wprowadzaniu

liter alfabetu rosyjskiego nie stosujemy ich nazw,

ograniczamy się jedynie do podawania brzmienia

dźwięków, które dane litery symbolizują.

Poszczególne litery poznaje uczeń na podstawie

wyrazów-haseł, które poddajemy analizie

fonetycznej. Nie powinno to sprawić uczniowi

specjalnych trudności, gdyż zetknął się on już z tym

w języku polskim.

WPROWADZANIE ALFABETU

ROSYJSKIEGO

Po wyodrębnieniu danego
dźwięku, czyli głoski,
zapoznajemy uczniów z
jego odpowiednikiem
graficznym, czyli literą.
Opanowanie różnicy
pomiędzy głoską a literą
stanowi podstawę czytania
i pisania po rosyjsku,
uczniowie więc powinni od
samego początku
poznawania alfabetu w
pełni zdawać sobie z tej
różnicy sprawę. Podajemy
tu rozbieżności pomiędzy
rosyjskimi głoskami a ich
odpowiednikami
graficznymi, które
polskiemu uczniowi
sprawiają największe
trudności.

Litery należy wprowadzać w kolejności stosowanej w
podręczniku, a podporządkowanej zasadzie stopniowania
trudności, która nasuwa podział znaków graficznych
alfabetu rosyjskiego na trzy zasadnicze grupy
(podział ten nie jest całkowicie ścisły, dotyczy bowiem
tylko liter drukowanych małych)

 1 grupę obejmującą litery, którym zarówno w języku
polskim, jak i rosyjskim odpowiadają te same głoski :

a, o, e, k,

M

 2 grupę obejmującą litery, które występują zarówno w
alfabecie polskim, jak i rosyjskim , oznaczają jednak w
języku rosyjskim inne głoski niż w języku polskim :

B, д , п , p , c , T , y

 3 grupę obejmującą litery, które w alfabecie polskim nie
występują :

б , г , ё , и , й , л , н , х , ц , ч , ш , щ , ъ , ь , ы , э , ю , я

Dawkowanie liter na poszczególnych lekcjach
powinno być przystosowane do możliwości
gruntownego przyswojenia materiału przez
uczniów. Dużą uwagę należy od samego
początku poświęcić wdrażaniu uczniów do
prawidłowego odtwarzania kształtu liter. W tym
celu nauczyciel powinien każdą literę pisać
starannie na tablicy, zwracając uwagę uczniów
na poszczególne jej elementy, na łączenie liter
oraz ruchy ręką.
W okresie początkowym należy stosować
zeszyty o czterech liniach, aby uczeń łatwiej
uświadomił sobie proporcje poszczególnych liter
i zapamiętał, które z nich należy przeciągać ku
górze, a które ku dołowi.

Szczególną uwagę należy zwracać na takie
litery, przy pisaniu których uczniowie na
podstawie analogii z językiem polskim
wykazują tendencje do zmiany proporcji (np.
k), a zwłaszcza na litery w alfabecie polskim nie
istniejące.

Nie należy zalecać uczniom przepisywania
liter drukowanych, których kształt powinni
sobie przyswoić jedynie wzrokowo, w czym
mogą dopomóc tablice ścienne z alfabetem
rosyjskim, alfabet ruchomy itp.