BORÓWKA

Domena: jądrowce Eukaryota
Królestwo: rośliny Plantae
Podkrólestwo: r. naczyniowe

Tracheobionta
Nadgromada: r. nasienne Spermatophyta
Gromada: r. okrytonasienne

Magnoliophyta
Podgromada: Magnoliophytina
Klasa: Rosopsida

Podklasa: ukęślowe Dilleniidae
Nadrząd: wrzosopodobne Ericanae
Rząd: wrzosowce Ericales
Rodzina: wrzosowate Ericacae
Podrodzina: borówkowe Vaccinioideae
Sekcja: Vaccinieae
Rodzaj: borówka Vaccinium

Podrodzaj: Vaccinium

Gatunek: V. angustifolium b. niska

(wąskolistna)

V. arboreum

V. ashei b. rózgowata

V. atrococcum

V. australe b. południowa

V. caesium

V. corymbosum borówka wysoka

V. deliciosum

V. melanocarpum

V. myrsinites

V. myrtilloides

V. myrtillus borówka czarna

V. occidentalis

V. ovatum

V. pallidum

V. parvifolium

V. uliginosum borówka bagienna

V. vitis-idaea borówka brusznica

WARTOŚĆ (100 g)

energia 256 J
białka

0,6 g

tłuszcze 0,6 g
cukry

15,1 g

popiół

0,3 g

wit. B1

0,02 mg

wit. B2

0,02 mg

wit. PP

0,3 mg

wit. C

16,0 mg

wit. A

280 I.E.

Ca

16,0 mg

P

13,0 mg

Fe

0,8 mg

antocyjany

85-270 mg

antyutleniacze:

1. borówka, 2. sok z winogron,

3. truskawki, 4. jarmuż, 5.

szpinak
kwas elagowy
antocyjany
LDL



, HDL



fitoestrogeny

Odmian

a

VII

VIII

IX

Bluetta
Earliblue
Duke
Reka
Spartan
Patriot
Bluejay
Draper
Blueray
Toro

Odmian

a

VII

VIII

IX

Nui
Chandler
Bluecrop
Bonifacy
Bluegold
Berkeley
Brigitta
Rubel
Legacy
Nelson

Odmian

a

VII

VIII

IX

Jersey
Darrow
Liberty
Elliott
Aurora

‘Earliblue’

Krzew: rośnie średnio silnie (do 150 cm

wysokości), ma pokrój wzniesiony i
luźny, pędy sztywne; plenność średnia

Owoce: duże i średnie, kuliste, smaczne i

aromatyczne, zebrane w luźne grona.

Dojrzewanie: na pocz. lipca.
Przydatność: cenna ze względu na

wczesną porę dojrzewania, powinna być
sadzona na cieplejszych stanowiskach.

‘Duke’

Pochodzenie: odmiana amerykańska,

(‘Ivanhoe’x ‘Earliblue’) x 192-8 (E30 x

E11). Do uprawy polecana od 1985 r.

Wzrost: silny, pokrój umiarkowanie

wzniesiony.

Owoce: dzięki długim szypułkom zebrane w

luźne grona. Jagody średnie i duże, dość

wyrównanej wielkości, kuliste, z ładnym

trwałym nalotem woskowym i twardej

skórce. Blizna poszypułkowa mała. Znamię

po okwiecie małe z działkami

wzniesionymi.

Termin dojrzewania: odmiana wczesna;

kilka dni po ‘Earliblue’, czyli w I poł. lipca.

Przydatność odmiany: ceniona za jędrne,

doskonale znoszące transport owoce,

mimo że są średnio smaczne. Znacznie

przewyższa jakością owoców odmiany

wcześniej dojrzewające. Wadą odmiany są

wysokie wymagania co do stanowiska.

‘Spartan’

Pochodzenie: ‘Earliblue’ x 11-93,

1956 r., w badaniach od 1966, do
uprawy wprowadzona w 1978 roku.

Pokrój krzewu: luźny,

umiarkowanie wzniesiony. Wzrost
krzewu w pierwszych latach słaby,
w kolejnych – dość silny. Młode
przyrosty grube, sztywne o
wyraźnym czerwonym
zabarwieniu.

Owoce: duże i bardzo duże – jedne z

największych, kuliste, z intensywnym

nalotem woskowym; minimalna blizna

przyszypułkowa. Znamię kielichowe

duże, płytkie, otwarte, w otoczeniu

wyraźnie oddzielonych pięciu działek

kielicha. Owoce osadzone na długich

szypułkach; grona z nielicznymi

owocami są luźne, łatwo się

wybarwiają. Bardzo smaczne.

Przydatność odmiany: średnio plenna,

jedna z trudniejszych w rozmnażaniu, słabo

się krzewi. Wzrost i plonowanie uzależnione

są od warunków siedliska, potrzebuje

podłoża bogatego w próchnicę i dużej

wilgotności. Ceniona za wielkość i jakość

owoców, jak również za wczesność

dojrzewania. Dojrzewa kilka dni po

‘Earliblue’, jednak plon jest wyższej jakości.

‘Patriot’

• Pochodzenie: odmiana amerykańska

powstała ze skrzyżowania [(‘Dixi’ x

Michigan LB-1) x ‘Earliblue’].

Otrzymana w 1957 roku; do uprawy

wprowadzona w 1976 r.

• Wzrost: średnio silny, pokrój

wzniesiony. Odmiana silnie się

rozkrzewia.

• Owoce: zebrane w ścisłe grona, o

zróżnicowanej wielkości - pierwsze

bardzo duże, kolejne znacznie mniejsze,

wszystkie wyraźnie spłaszczone.

Zwartość grona powoduje odkształcanie się
owoców. Jagody od strony szypułki
charakterystycznie niewybarwione.

Termin dojrzewania: odmiana wczesna; kilka

dni po ‘Earliblue’.

Przydatność odmiany: jedna z cenniejszych

odmian wczesnych. Bardzo plenna. Pierwsze
jagody wyjątkowo duże,

atrakcyjne w

wyglądzie.

Wady: niepełne wybarwienie owoców oraz

wczesne kwitnienie (wrażliwa na
przymrozki).

‘Bluecrop’

Pochodzenie: New Jersey, [GM–37

(‘Jersey’ x ‘Pioneer’)] x CU–5

(‘Stanley’ x ‘June’)]. Zgłoszona do

rejestru w 1941 r. Wprowadzona do

uprawy w 1952 r.

Owoce: duże, kuliste, lekko

spłaszczone, z intensywnym

nalotem woskowym, wyrównane w

gronach. Blizna poszypułkowa

mała. Grona duże i luźne.

Przejrzałe opadają.

Pokrój krzewu: luźny, wzrost silny, pędy

wzniesione, pochylają się pod ciężarem

owoców.

Termin dojrzewania: pocz. sierpnia.
Przydatność odmiany: jedna z

najlepszych. Ma najmniejsze

wymagania co do siedliska. Bardzo

plenna.

‘Toro’

Pochodzenie: odmiana amerykańska,

‘Earliblue’ x ‘Ivanhoe’. Zarejestrowana

w 1987 roku.

Krzew: rośnie silnie, pędy pokładają się,

starsze krzewy mają pędy wzniesione.

Owoce: bardzo duże, płaskie, zebrane w

luźne grona. Szypułka długa, blizna

poszypułkowa duża i sucha. Nalot

woskowy intensywnie niebieski. Znamię

kielichowe duże, płytkie i płaskie.

Pokrój krzewu: luźny, początkowo

rozłożysty, z czasem coraz bardziej kulisty.

Termin dojrzewania: podobnie jak

‘Bluecrop’, czyli na pocz. sierpnia.

Przydatność odmiany: ceniona i

poszukiwana na rynku ze względu na

wyjątkowo duże owoce. Krzew trudny do

prowadzenia, szczególnie w pierwszych

latach po posadzeniu.

‘Bonifacy’

Pierwsza polska odmiana borówki wysokiej. Jej

autorami są: K. Pliszka, H. Karwowska, S.
Bonifacy Nowosielski i H. Rojek

Krzew: pokrój wyniosły, pędy sztywne;

dorasta do wysokości 2 m; plonuje obficie;
podatny na choroby grzybowe.

Owoce: duże, lekko spłaszczone, o średnicy

14-20 mm, korzennym smaku i
intensywnym aromacie.

Dojrzewanie: p.VIII - IX.

'Chandler'

Pochodzenie: odmiana amerykańska

powstała ze skrzyżowania ‘Darrow’ x M-

23, otrzymana została w miejscowości

Weymouth, a do uprawy wprowadzona w

Ameryce Północnej w 1994 roku.

Krzew: rośnie silnie, pędy ma wzniesione i

dobrze rozgałęzione, plenny.

Owoce: bardzo duże ( 2,0–3,5 cm),

jasnoniebieskie, z dużą blizną

poszypułkową, wyróżnia się długim

okresem zbioru jagód - od 4 do 6 tygodni.

Przydatność: Według danych

amerykańskich, udaje się w rejonach o
łagodnych zimach. Jej zaletami są bardzo
duże jagody oraz długi okres dojrzewania i
zbioru.

‘Bluegold’

Krzew: średniej wielkości, o kulistym

pokroju, gęstych pędach pokrytych
intensywnie zielonymi liśćmi, owocuje
obficie. Doskonały do uprawy w
pojemnikach na tarasach i balkonach.

Owoce: duże i smaczne, gotowe do

zbioru ponad tydzień po całkowitym
wybarwieniu się, zwykle w II poł.
sierpnia.

‘Draper’

Pochodzenie: najnowsza odmiana

amerykańska, mieszaniec odmiany

‘Duke’ z Uniwersytetu Stanowego

Michigan (Jim Hancock, 1990),

wprowadzona do uprawy w 2004 roku.
Dojrzewanie: według obserwacji i

badań

amerykańskich, należy do

odmian o

średniej porze dojrzewania

- kilka dni

przed ‘Bluecrop’.

Krzew: silnie rosnący, pędy wzniesione.

Jest bardzo plenny.

Owoce: duże, wyrównane co do

wielkości,

jasnoniebieskie, bardzo

jędrne, z mocną skórką, małą blizną

poszypułkową, zebrane w luźnych

gronach, bardzo aromatyczne i długo się

przechowujące. Zaletą jest

równomierne,

i prawie jednoczesne

dojrzewanie owoców, które mogą być

zbierane maszynowo bez uszkodzeń.

‘Rubel’

Krzew: wysoki - do 200 cm. Plon
wyrównany

i wysoki.

Owoce: drobne, ciemne, smaczne,
zebrane w długie luźne grona.
Doskonale znoszą transport i
zamrażanie. Duża zawartość
antocyjanów.
Przydatność: chętnie wykorzystywane
w

cukiernictwie. Duża przydatność do
zbioru maszynowego.

‘Brigitta Blue’

Pochodzenie: Australia, z wolnego

zapylenia odmiany ‘Lateblue’. Do uprawy

wprowadzona w roku 1980.

Krzew: rośnie silnie i ma pokrój wzniesiony,

nieco rozłożysty. Należy do odmian

plennych. Zawiązuje dużo pąków

kwiatowych, dość równomiernie

rozłożonych na pędach. W pierwszych

latach po posadzeniu rośnie słabo.

Owoce: średniej wielkości lub duże,

jasnoniebieskie, jędrne, z małą blizną

poszypułkową, w smaku lekko kwaskowate.

Termin dojrzewania: na Mazowszu tuż

po odmianie ‘Bluecrop’.

Przydatność: wydaje się, że może być

uprawiana tylko w najcieplejszych

rejonach. Wymaga niezbyt silnego

nawożenia mineralnego, by wcześniej

weszła w stan spoczynku zimowego. Nie

jest w pełni samopłodna i wymaga

zapylacza, np. ‘Bluecrop’.

‘Nelson’

Krzew: dość silny, do 160 cm, pokrój
wzniesiony, pędy sztywne; plenność
duża.
Owoce: duże i bardzo duże,
aromatyczne i

bardzo smaczne, w

luźnych gronach, mogą długo
pozostawać na krzewie nie opadając,
dobrze znoszą transport.
Termin dojrzewania:

‘Darrow’

Krzew: dorasta do 150 cm, ma pokrój

rozłożysty, pędy sztywne.

Owoce: bardzo duże, o atrakcyjnym

smaku. W chłodne lata nie wszystkie

mogą

dojrzeć. Odmiana wybitnie

deserowa.
Dojrzewanie: w końcu sierpnia i na

początku

września.

Przydatność: wymaga ciepłych

stanowisk.

'Liberty'

Pochodzenie: odmiana powstała ze

skrzyżowania ‘Brigitta Blue’ x ‘Elliott’

(MSU-58). Do uprawy wprowadzona w

2003 roku.

Krzew: rośnie silnie, pędy ma wzniesione,

nieco pochylające się, i zwisające pędy

owoconośne.

Owoce: średniej wielkości lub duże,

jasnoniebieskie, bardzo jędrne, z małą

blizną poszypułkową, smaczne, lekko

kwaskowate. W smaku przypominają

owoce odmiany Brigitta Blue.

Dojrzewanie: tuż przed ‘Elliott’; wg

obserwacji w stanie Michigan, pędy i pąki

kwiatowe znoszą wahania temperatury

jesienią i wiosną, a także mrozy do –25°C.

‘Elliott’

Krzew: silnie rosnący, do 2 m wysokości.

Bardzo plenny. W celu utrzymania wysokiej

jakości owoców i stałego plonowania

wymaga odpowiedniego cięcia.

Owoce: średniej wielkości.
Dojrzewanie: od pocz. września do poł.

października.

Przydatność: doskonale nadaje się do zbioru

maszynowego i długiego przechowywania w

chłodni. Podobnie jak owoce odmiany Rubel,

zawierają wyjątkowo dużo antocyjanów.

Owoce mogą być cierpkie, kiedy wrzesień

jest zimny i mokry.

‘Aurora’

• Bardzo późno dojrzewająca odmiana,

wyhodowana przez J. Hancocka z
Uniwersytetu Stanowego Michigan (MSU-
50). Według danych amerykańskich,
jagody tej odmiany dojrzewają 7–10 dni
po ‘Elliott’.

• Krzew jest lekko rozłożysty, silnie rosnący.

Plonuje obficie i równomiernie.

• Jagody są średniej wielkości lub duże (o

20%

większe niż u ‘Elliott’), niebieskie,

nieco cierpkie, z małą blizną

poszypułkową.

• Wydaje się, że jest to odmiana zbyt późna do

warunków klimatyczno-przyrodniczych
Polski, ale może być przydatna do

sterowanej uprawy pod osłonami.

Rozmieszczenie korzeni borówki wysokiej

‘Bluecrop’

w profilu glebowym wg metody Oskampa (%)

Głębokoś

ć

(cm)

Plantacja

Matcz

e

Niemc

e

Palikij

e

Rudy

(grubość warstwy ściółki)

30

10

5

0

ściółka

0-10

11-20

21-30

31-40

41-50

51-60

RAZEM

36

24

33

7

-

-

-

100

24

36

18

18

4

-

-

100

-

37

26

17

15

4

1

100

-

21

18

26

23

13

-

100

Zawartość składników w liściach

Gatun

ek

N

P

K Ca

M

g

S

Fe B Mn

Z
n

Cu

%

ppm

1,

5

0,

1

0,

4

0,

3

0,

2

0,0

5

60 1

0

20-

20

0

10 10

2,

1

0,

2

1,

6

1,

7

0,

3

0,0

5

40 4

0

85 25

9