Metodologia badań

Metodologia badań

psychologicznych

psychologicznych

wyk

wyk

ł

ł

ad 11

ad 11

Prof. Jerzy Karylowski

Prof. Jerzy Karylowski

Czynniki zakłócające

Czynniki zakłócające

trafność wewnętrzna

trafność wewnętrzna

8 rzeczy, które trzeba

8 rzeczy, które trzeba

sprawdzić zanim uzna się,

sprawdzić zanim uzna się,

że zależność ma charakter

że zależność ma charakter

przyczynowy

przyczynowy

Osiem czynników

Osiem czynników

zakłócających trafność

zakłócających trafność

wewnętrzną

wewnętrzną



Historia

Historia



Dojrzewanie

Dojrzewanie



Testowanie

Testowanie



Instrumenta

Instrumenta

rium

rium



Regresja

Regresja



Selekcja

Selekcja



Ubytek osob

Ubytek osob

badanych

badanych



Interakcja selekcji i

Interakcja selekcji i

innych czynnikow

innych czynnikow

Historia:

Historia:



Zmiany zachodzące pod wpływem

Zmiany zachodzące pod wpływem

czynników zewnętrznych innych niż

czynników zewnętrznych innych niż

zmienna niezależna.

zmienna niezależna.



Przykład: Uzyskanie lepszej pracy po

Przykład: Uzyskanie lepszej pracy po

studiach (w porównaniu z pracą,

studiach (w porównaniu z pracą,

którą można było uzyskać zaraz po

którą można było uzyskać zaraz po

maturze) może być spowodowane

maturze) może być spowodowane

polepszeniem się rynku pracy

polepszeniem się rynku pracy

26 grudnia, Rudolph nie przejmuje się już kolorem
swego nosa!

Dojrzewani

Dojrzewani

e

e

:

:



Zmiany zachodzące pod wpływem

Zmiany zachodzące pod wpływem

czynników wewnątrzosobniczych innych

czynników wewnątrzosobniczych innych

niż zmienna niezależna (zmęczenie,

niż zmienna niezależna (zmęczenie,

choroba, rozwój fizyczny)

choroba, rozwój fizyczny)



Przykład: Uzyskanie lepszej pracy po

Przykład: Uzyskanie lepszej pracy po

studiach (w porównaniu z pracą, którą

studiach (w porównaniu z pracą, którą

można było uzyskać zaraz po maturze)

można było uzyskać zaraz po maturze)

może być spowodowane większą

może być spowodowane większą

dojrzałością psychologiczna, która

dojrzałością psychologiczna, która

przychodzi z wiekiem

przychodzi z wiekiem

Dojrzewanie: brzydkie kaczątko przeistoczyło się w łabędzia

Testowanie:

Testowanie:



Sam akt bycia testowanym wywołuje zmiany w

Sam akt bycia testowanym wywołuje zmiany w

osobach badanych. Zmiany te mogą się ujawnić

osobach badanych. Zmiany te mogą się ujawnić

przy ponownym testowaniu (np, pomiar postaw

przy ponownym testowaniu (np, pomiar postaw

może wpłynąć na zmianę postaw, pomiar

może wpłynąć na zmianę postaw, pomiar

wiadomości może sprzyjać zdobyciu nowych

wiadomości może sprzyjać zdobyciu nowych

wiadomości)

wiadomości)



Powtórne przystąpienie do testu wiadomości,

Powtórne przystąpienie do testu wiadomości,

może prowadzić do uzyskania wyższych wyników

może prowadzić do uzyskania wyższych wyników

z powodu lepszego obeznania się z naturą tych

z powodu lepszego obeznania się z naturą tych

testów.

testów.



Ponowny pomiar agresji moze prowadzic do

Ponowny pomiar agresji moze prowadzic do

uzyskania wyzszych wynikow z powodu oswojenia

uzyskania wyzszych wynikow z powodu oswojenia

sie z sytuacja badania

sie z sytuacja badania

Jaś miał już uprzednio testowany wzrok i
teraz przygotował sobie ściągawkę.

Instrumenta

Instrumenta

rium

rium

:

:



Instrument pomiarowy ulega zmianom w toku

Instrument pomiarowy ulega zmianom w toku

badania i zmiany te powodują zmianę w

badania i zmiany te powodują zmianę w

wynikach uzyskiwanych przez osoby badane.

wynikach uzyskiwanych przez osoby badane.



Uzyskanie lepszego wyniku przy powtórnym

Uzyskanie lepszego wyniku przy powtórnym

przystąpieniu do egzaminu ponieważ egzamin

przystąpieniu do egzaminu ponieważ egzamin

jest teraz łatwiejszy

jest teraz łatwiejszy



Osoby oceniające wyniki egzaminu z

Osoby oceniające wyniki egzaminu z

pytaniami otwartymi mogą stać się bardziej

pytaniami otwartymi mogą stać się bardziej

lub mniej wymagające wraz z upływem czasu.

lub mniej wymagające wraz z upływem czasu.

Osoba na diecie atakuje wage wywołujac problem instrumentarium

Regresja:

Regresja:



Osoby, które uzyskały ekstremalne

Osoby, które uzyskały ekstremalne

wyniki za pierwszym razem, przez

wyniki za pierwszym razem, przez

przypadek (na skutek błędu

przypadek (na skutek błędu

losowego) uzyskają prawdopodobnie

losowego) uzyskają prawdopodobnie

mniej ekstremalne wyniki za drugim

mniej ekstremalne wyniki za drugim

razem.

razem.

Przykłady regresji

Przykłady regresji

Jeśli trener zarządzi przerwę w meczu w momencie gdy jego
drużyna przegrywa 0:20, po przerwie sytuacja prawdopodobnie
Trochę się poprawi

Osoby, które uzyskały bardzo wysokie lub bardzo niskie wyniki
podczas pierwszego egzaminu, w drugim egzaminie uzyskają
prawdopodobnie wyniki nieco bliższe średniej grupowej .

Selekcja:

Selekcja:



Grupy różniły się od siebie już na

Grupy różniły się od siebie już na

początku badania.

początku badania.

Prześwietlanie powoduje łamanie kości! Mogiły zabijają!

Palacze vs. niepalący

Palacze vs. niepalący



Palacze jedzą więcej białego pieczywa.

Palacze jedzą więcej białego pieczywa.



Palacze używają więcej cukru.

Palacze używają więcej cukru.



Palacze jedzą więcej mięsa.

Palacze jedzą więcej mięsa.



Palacze piją więcej tłustego mleka.

Palacze piją więcej tłustego mleka.



Palacze jedzą mniej warzyw i owoców.

Palacze jedzą mniej warzyw i owoców.



To tylko niektóre spośród różnic między

To tylko niektóre spośród różnic między

palącymi a niepalącymi

palącymi a niepalącymi

Ubytek osob badanych

Ubytek osob badanych

(smiertelnosc)

(smiertelnosc)



Średnie wyniki ulegają zmianie gdyż

Średnie wyniki ulegają zmianie gdyż

część badanych odpada i zmienia się

część badanych odpada i zmienia się

skład grupy.

skład grupy.

Interakcja selekcji i

Interakcja selekcji i

dojrzewania:

dojrzewania:



Grupy, które na początku badania są

Grupy, które na początku badania są

do siebie podobne (ale nie

do siebie podobne (ale nie

identyczne) mogą w sposób naturalny

identyczne) mogą w sposób naturalny

oddalać się od siebie wraz z upływem

oddalać się od siebie wraz z upływem

czasu.

czasu.



Przykład: Wśród czwartoklasistów

Przykład: Wśród czwartoklasistów

chłopcy i dziewczynki mogą nie różnić

chłopcy i dziewczynki mogą nie różnić

sie siłą fizyczną ale po kilku latach

sie siłą fizyczną ale po kilku latach

różnice będą już znaczne.

różnice będą już znaczne.

Interakcja selekcji i

Interakcja selekcji i

innych

innych

czynnikow

czynnikow

:

:



Selekcja moze tez wchodzic w

Selekcja moze tez wchodzic w

interakcje z innymi czynnikami np: z

interakcje z innymi czynnikami np: z

historia (lokalna historia), z regresja

historia (lokalna historia), z regresja

(uprzednio omawiane badania nad

(uprzednio omawiane badania nad

Head Start), z testowaniem, ze

Head Start), z testowaniem, ze

smiertelnoscia, itd.

smiertelnoscia, itd.

Problemy trafnosci, ktorych nie

Problemy trafnosci, ktorych nie

eliminuja nawet eksperymenty

eliminuja nawet eksperymenty



Poza 8 rodzajami problemow trafnosci,

Poza 8 rodzajami problemow trafnosci,

ktore sa (w zasadzie) eliminowane w

ktore sa (w zasadzie) eliminowane w

schematach eksperymentalnych i moga

schematach eksperymentalnych i moga

byc eliminowane w badaniach quasi-

byc eliminowane w badaniach quasi-

eksperymentalnych istnieja tez czynniki

eksperymentalnych istnieja tez czynniki

zaklocajace trafnosc, ktore moga pojawic

zaklocajace trafnosc, ktore moga pojawic

sie w kazdym badaniu

sie w kazdym badaniu



Efekty zwiazane z wymienianiem

Efekty zwiazane z wymienianiem

informacji miedzy osobami badanymi

informacji miedzy osobami badanymi



Efekty zwiazane z oczekiwaniami

Efekty zwiazane z oczekiwaniami

Efekty zwiazane z wymienianiem

Efekty zwiazane z wymienianiem

informacji miedzy osobami

informacji miedzy osobami

badanymi

badanymi

Niezadowolenie osob, ktore otrzymaly

Niezadowolenie osob, ktore otrzymaly

mniej zadawalajace oddzialywanie

mniej zadawalajace oddzialywanie

Rywalizacja miedzy grupami

Rywalizacja miedzy grupami

otrzymujacymi rozne oddzialywania

otrzymujacymi rozne oddzialywania

Rozproszenie oddzialywan miedzy

Rozproszenie oddzialywan miedzy

grupami

grupami

Efekty zwiazane z

Efekty zwiazane z

oczekiwaniami

oczekiwaniami



Efekt badacza

Efekt badacza



Badany postepuje zgodnie z oczekiwaniami

Badany postepuje zgodnie z oczekiwaniami

badacza (moze to prowadzic do efektu placebo)

badacza (moze to prowadzic do efektu placebo)



Badany postepuje wbrew oczekiwaniom

Badany postepuje wbrew oczekiwaniom

badacza(reaktancja)

badacza(reaktancja)



Badacz popelnia pomylki i interpretuje dane

Badacz popelnia pomylki i interpretuje dane

zgodnie z wlasnymi oczekiwaniami

zgodnie z wlasnymi oczekiwaniami



Efekt placebo

Efekt placebo



Badania Greenwalda nad skutecznoscia

Badania Greenwalda nad skutecznoscia

oddzialywan podprogowych

oddzialywan podprogowych



Efekt Hawthorne’a

Efekt Hawthorne’a

Metodologia badań

Metodologia badań

psychologicznych

psychologicznych

wyk

wyk

ł

ł

ad 12

ad 12

Prof. Jerzy Karylowski

Prof. Jerzy Karylowski

Efekty zwiazane z

Efekty zwiazane z

oczekiwaniami

oczekiwaniami



Efekt badacza

Efekt badacza



Badany postepuje zgodnie z oczekiwaniami

Badany postepuje zgodnie z oczekiwaniami

badacza (moze to prowadzic do efektu placebo)

badacza (moze to prowadzic do efektu placebo)



Badany postepuje wbrew oczekiwaniom

Badany postepuje wbrew oczekiwaniom

badacza(reaktancja)

badacza(reaktancja)



Badacz popelnia pomylki i interpretuje dane

Badacz popelnia pomylki i interpretuje dane

zgodnie z wlasnymi oczekiwaniami

zgodnie z wlasnymi oczekiwaniami



Efekt placebo

Efekt placebo



Badania Greenwalda nad skutecznoscia

Badania Greenwalda nad skutecznoscia

oddzialywan podprogowych

oddzialywan podprogowych



Efekt Hawthorne’a

Efekt Hawthorne’a