1

Metody

aktywizujące

Edyta Sawicka

2

Plan wystąpienia:

•

Rozwój metod pracy.

•

Ogólna charakterystyka wybranych

metod aktywizujących.

•

Projekt, jako metoda aktywizująca

dla bibliotekarzy.

•

Niezbędne umiejętności, które

powinien posiadać współczesny

człowiek.

•

Efektywność metod aktywizujących.

•

Podsumowanie.

3

Główne tezy:

Warto realizować metody

aktywizujące ponieważ:

- nawiązują do nowoczesnych
metod pracy: zajęć praktycznych,
programowanych i problemowych;

- kształtują umiejętności
niezbędne dla współczesnego
człowieka;

- są efektywne.

4

Metoda pracy

:

(po grecku méthodos – droga, sposób)

to systematycznie stosowany sposób

pracy, umożliwiający opanowanie
wiedzy oraz umiejętności stosowania
jej w praktyce, jak również rozwinięcie
zdolności i zainteresowań.

5

Najstarszy podział metod

słowne oglądowe

praktyczne

(podające) (eksponujące)

6

METODY SŁOWNE =

METODY PODAJĄCE:

to przekazanie gotowych

wiadomości głównie za pomocą
słowa mówionego a następnie
pisanego, a w późniejszym
okresie i drukowanego.

7

METODY SŁOWNE =

METODY PODAJĄCE

(PRZYKŁADY):

pogadanka, opowiadanie, opis,

prelekcja, anegdota, odczyt,
wykład informacyjny,
objaśnienie lub wyjaśnienie itp.

8

METODY OGLĄDOWE =

METODY EKSPONUJĄCE

polegają na czerpaniu

wiadomości nie ze słów, nie z
książek, lecz przez poznanie
samych rzeczy (a nie wyłącznie
cudzych spostrzeżeń i świadectw
o rzeczach).

9

METODY OGLĄDOWE =

EKSPONUJĄCE

(PRZYKŁADY):

należą do nich film,

ekspozycje (tablice,
schematy, modele ), sztuki
teatralne itp.

10

METODY ZAJĘĆ

PRAKTYCZNYCH

:

polegają na odpowiednim

organizowaniu działalności
praktycznej mającej na celu
zdobycie wiedzy.

11

Metody praktyczne

(przykłady):

•

Ćwiczenia przedmiotowe;

•

Ćwiczenia laboratoryjne;

•

Ćwiczenia produkcyjne;

•

Zajęcia praktyczne.

12

Metody programowane:

realizuje się przygotowany

wcześniej program, osiągając
wyznaczone cele kosztem
minimalnego, zróżnicowanego
jednak dla każdego z
uczestników, nakładu sił i czasu
poprzez wykonywanie ściśle
określonych czynności.

13

Zasady nauczania

programowanego:

•

Zasada podziału materiału na niewielkie

, powiązane ze sobą merytorycznie i

logicznie fragmenty;

•

Zasada aktywizowania uczestników

studiujących programowany tekst;

•

Zasada natychmiastowej oceny każdej

odpowiedzi uczestnika;

•

Zasada indywidualizacji tempa i treści

uczenia się;

•

Zasada stopniowania trudności;

•

Zasada empirycznej weryfikacji tekstów

programowanych.

14

Metody programowane

(przykłady):

•

z użyciem komputera;

•

z użyciem podręcznika
programowanego.

15

Metody problemowe:

polegają na uzyskaniu

wiadomości i sprawności za
pośrednictwem rozwiązania
problemów teoretycznych i
praktycznych. Cechą istotną tej
metody jest samodzielność i
aktywność uczestnika.

16

Metody problemowe

(przykłady):

•

wykład problemowe;

•

wykład konwersatoryjny;

•

metoda klasyczna;

•

metody aktywizujące.

17

Metody aktywizujące:

•

STUDIUM PRZYPADKU

•

LISTA PYTAŃ SYTUACYJNE

•

INSCENIZACJA DECYZYJNE

•

GRY DYDAKTYCZNE PSYCHOLOGICZNE

•

SEMINARIUM

•

DYSKUSJA DYDAKTYCZNA ZWIĄZANA Z WYKŁADEM

•

OKRĄGŁEGO STOŁU

•

WIELOKROTNA

•

BURZA MÓZGÓW

•

PANELOWA

•

METAPLAN

•

METODA PROJEKTU

18

PODAJĄCE

PROGRAMOW

E

PROBLEMOWE

EKSPONUJĄCE

PRAKTYCZNE

WYKŁAD INFORMUJĄCY

POGADANKA

OPOWIADANIE

OPIS

PRELEKCJA

ANEGDOTA

ODCZYT

OBJAŚNIENIE LUB WYJAŚNIENIE

WYKŁAD PROBLEMOWY

WYKŁAD KONWERSATORYJNY

METODA KLASYCZNA

AKTYWIZUJĄCE

FILM

SZTUKA TEATRALNA

EKSPOZYCJA

POKAZ POŁĄCZONY Z PRZEŻYCIEM

Z UŻYCIEM KOMPUTERA

Z UŻUCIEM PODRĘCZNIKA

PROGRAMOWANEGO

POKAZ

ĆWICZENIA PRZEDMIOTOWE

ĆWICZENIA LABORATORYJNE

ĆWICZENIA PRODUKCYJNE

METODA PRZEWODNIEGO TEKSTU

STUDIUM PRZYPADKU

LISTA PYTAŃ SYTUACYJNE

INSCENIZACJA DECYZYJNE

GRY DYDAKTYCZNE
PSYCHOLOGICZNE

ĆWICZENIA INTEGRUJĄCE

DYSKUSJA DYDAKTYCZNA ZWIĄZANA Z
WYKŁADEM

OKRĄGŁEGO
STOŁU

WIELOKROTNA

BURZA
MÓZGÓW

PANELOWA

METAPLAN

19

LISTA PYTAŃ

•

dobra przed rozpoczęciem nowego
zagadnienia,

•

zachęcamy uczestników do
zadawania pytań dotyczących
omawianego zagadnienia,

•

wspólne uporządkowanie pytań,

•

komentarz prowadzącego.

20

OBOWIĄZUJĄCE

ZASADY:

•

nie wolno wyśmiewać cudzych
pomysłów,

•

cenniejsze są pytania otwarte,

•

pytania muszą być precyzyjne.

21

Zalety listy pytań:

•

metoda prosta, nie wymaga
wcześniejszych przygotowań,
instrukcji;

•

pogłębia motywację i zaciekawienie;

•

uczestnicy sami określają zakres
swoich zainteresowań;

•

uczestnicy ćwiczą umiejętność
prezentacji i słuchania innych.

22

Jeśli chcesz wiedzieć

więcej na ten temat:

Robert Fisher: Uczymy się

jak się uczyć. Warszawa:
WSiP, 1999.

23

Burza mózgów:

•

Ma zastosowanie przy generowaniu

wielu możliwych rozwiązań,

•

Należy oddzielić fazę wymyślania

różnych rozwiązań od ich oceny,

•

Trzy etapy w fazie wymyślania:

przygotowania, przypomnienie zasad,

swobodne zgłaszanie pomysłów.

•

W fazie oceny – dyskusja na temat

zgłoszonych koncepcji.

24

Zalety burzy mózgów:

•

Wykreowanie twórczych pomysłów,

•

Umiejętność pracy zespołowej,

•

Wyrabianie postawy szacunku do

pracy innych,

•

Hamowanie nadmiernej krytyki,

•

Umiejętność słuchania,

•

Otwartość.

25

Jeśli chcesz wiedzieć

więcej na ten temat:

Tom Kelley: Sztuka

innowacji. Warszawa: MT
Biznes, 2003.

26

STUDIUM PRZYPADKU:

•

Zagadnienie jest opracowywane na
podstawie przypadków wziętych z
życia,

•

Należy przygotować krótki, zwięzły,
niewartościujący tekst, musi być
interesujący dla uczestników.

•

Uczestnicy zapoznają się z
przypadkiem, omawiają go i formułują
wnioski, jakie z nich wynikają.

27

Zalety studium

przypadku:

•

Uczy czytania ze
zrozumieniem,

•

Uczy analizowania sytuacji,

•

Uczy wnioskowania, uogólnień
i oceniania

28

Jeśli chcesz wiedzieć

więcej na ten temat:

Małgorzata Taraszkiewicz:

Refleksyjny praktyk w
działaniu. Warszawa:
CODN, 1999

29

Dyskusje i debaty:

•

Dyskusja – forma rozmowy, należy

wysłuchać argumentów rozmówcy i

je „rozbić”.

•

Debata: próbujemy przeforsować

własne poglądy.

•

Dyskusja panelowa: rozmowa kilku

zaproszonych gości – ekspertów,

słuchacze nie biorą udziału, czasami

włączają się w końcowej fazie.

30

10 podstawowych

zasad:

1)

Trzeba szanować poglądy wszystkich
dyskutantów.

2)

Trzeba uważnie słuchać wypowiedzi
wszystkich dyskutantów.

3)

Należy dbać o dobry klimat rozmowy.

4)

Należy dbać o jasny sposób wyrażania
myśli i unikać nieporozumień słownych.

5)

Trzeba być uprzejmym, miłym i
zachowywać się dyplomatycznie.

31

10 podstawowych zasad

c.d.:

6)

Jednak, gdy jest to konieczne, trzeba być

nieustępliwym i twardo bronić swojego

zdania.

7)

Rozmówcy trzeba ułatwiać aprobatę

naszego stanowiska.

8)

Nie wolno lekceważyć siły obiegowych

przekonań.

9)

Należy dążyć do osiągnięcia celu lub do

możliwego kompromisu.

10)

Zawsze należy przemyśleć sposób

dyskutowania i używania argumentów.

32

Zalety dyskusji i

debaty:

Uczą:

•

logicznego myślenia,

•

Argumentowania,

•

wystąpień publicznych,

•

skutecznej komunikacji,

•

aktywnego słuchania,

•

panowania nad emocjami,

•

szanowania poglądów innych,

•

nie ulegania manipulacji,

•

patrzenia na problemy z różnych punktów

widzenia,

•

samodzielności.

33

Jeśli chcesz wiedzieć

więcej na ten temat:

H. Lemmermann: Szkoła

debaty. Astrum, 1994

34

Projekt – rys historyczny:

•

Termin projekt pojawił się już przed

1900 r. w Ameryce.

•

Klasyczną definicję i opis „metody

projektów” podał William H.

Kilpatrick w swojej pracy: The

Project Method w 1918 r.

•

W Polsce zainteresowanie

projektami pojawiło się w 1930 r.

•

Okres międzywojenny, wojna a

następnie system socjalistyczny nie

sprzyjały rozwojowi i szerszemu

wprowadzeniu tej strategii

nauczania na gruncie polskim.

35

Projekty można określić

jako cykl zaplanowanych

działań, które:

•

mają wyznaczone cele (jakie zmiany zajdą w

wyniku realizacji projektu?);

•

mają określone sposoby realizacji (w wyniku

jakich działań zostaną osiągnięte cele?);

•

mają ustalone terminy ukończenia całości oraz

kolejnych etapów;

•

wykorzystują pewne zasoby (pieniądze zawarte

w budżecie, osoby czy instytucje wspierające

projekt, sprzęt, bazy danych);

•

maja określonych odbiorców (osoby lub

instytucje, do których projekt jest adresowany);

•

realizowane są przez określone osoby

(koordynatorów projektu);

•

mają ustalone sposoby mierzenia tego, w jakim

stopniu cele zostały osiągnięte (ewaluacja).

36

Do zadań uczestników

projektu należy:

•

Wybór tematu,

•

Określenie celów,

•

Określenie problemów,

•

Wybór metod realizacji,

•

Rozwiązanie problemu,

•

Opracowanie wyników,

•

Wartościowanie działania i efektów.

37

Do zadań koordynatora

należy:

•

Zainspirowanie uczestników do
podjęcia zadań,

•

Wspomaganie:

–

przy wyborze tematu,

–

przy wyborze metod realizacji,

–

przy organizacji pracy,

–

rozwiązywaniu zadań,

–

opracowywaniu wyników,

–

wartościowaniu.

38

Różne rodzaje projektów:

•

Ze względu na charakter działania:

- zorientowane na działalność

poznawczą (projekty typu

„opisać”, „zbadać”,

„sprawdzić” i „odkryć”).

- zorientowane na działalność

praktyczną (projekty typu

„usprawnić”, „wykonać”,

„wynaleźć”).

39

Ze względu na teren

działania:

- lokalne,

- ponadlokalne,

- międzynarodowe.

40

Ze względu na liczbę

uczestników:

-

grupowe,

- indywidualne.

41

Ze względu na

dyscypliny, których

dotyczą:

- obejmujące jedną dyscyplinę lub

kilka .

42

Ze względu na czas

realizacji:

•

jednodniowe,

•

kilkudniowe,

•

kilkutygodniowe,

•

semestralne,

•

roczne itd.

43

Ze względu na główny

cel:

•

takie, których głównym celem jest
zdobycie informacji i
umiejętności;

•

takie, które stanowią okazję do
podsumowania wiedzy i
umiejętności zdobytych w trakcie
realizacji jakiejś części programu.

44

Ogólne etapy realizacji

projektu:

- planowanie (efektem jest

instrukcja dla uczestników);

- realizacja (uczestnicy realizują

zadania).

45

Szczegółowe etapy realizacji

projektu

1) Zainicjowanie projektu:

- planowanie projektu przez koordynatora;
- zainicjowanie projektu wśród uczestników.

2) Rozważanie propozycji projektu – określenie celów.
3) Wspólne opracowanie planu projektu:

- co jest do zrobienia?
- co może przeszkodzić w osiągnięciu celu?
- jakie działania, środki, materiały, narzędzia będą

potrzebne?
- jaką postać przybierze produkt końcowy?
- kto i za co będzie odpowiadał?
- ile czasu przeznaczy się na realizację projektu?
- na czyją pomoc będzie można liczyć?
- jak będą rozstrzygane konflikty?
- jakie nadzieje i oczekiwania łączą z projektem

poszczególni uczestnicy?

4) Wykonanie projektu.
5) Ukończenie projektu – ewaluacja, pokaz. Efekty pracy w

projekcie badawczym

46

Istota projektu:

Istotą projektu jest

samodzielne

realizowanie przez

uczestników

określonego zadania.

47

Uczestnicy uczą się:

•

podejmowania decyzji,

•

rozwiązywania konfliktów,

•

wyrażania własnych opinii i słuchania opinii

innych,

•

poszukiwania kompromisu, osiągania

konsensusu,

•

dyskutowania,

•

dzielenia się pracą i odpowiedzialnością za

poszczególne zadania,

•

korzystania z różnych źródeł informacji,

•

operowania informacją (dobór, selekcja,

ocena),

•

dokonywania samooceny,

•

prezentowania.

48

Społeczeństwo

informacyjne:

występuje wtedy, kiedy człowiek

ma zagwarantowany dostęp do
każdej informacji niezbędnej w
jego życiu zawodowym,
społecznym, politycznym oraz w
realizowaniu własnych potrzeb i
zainteresowań.

(A. Lepa: Pedagogika mas mediów.

Łódź 1998.)

49

Wytyczne IFLA –UNESCO

wymieniają następujące

umiejętności:

•

umiejętność samodzielnego zdobywania

wiedzy,

•

umiejętność współpracy,

•

umiejętność planowania,

•

umiejętność znajdowania i gromadzenia,

•

umiejętność dokonywania wyboru i oceny,

•

umiejętność organizowania i

przechowywania,

•

umiejętność wykorzystywania i

prezentowania informacji,

•

umiejętność oceniania.

50

STOŻEK DALE’A

Ludzie generalnie pamiętają

• 10% TEGO, CO SŁYSZĄ

• 20% TEGO, CO WIDZĄ

• 40% TEGO, O CZYM

ROZMAWIAJĄ

• 90% TEGO, CO ROBIĄ

51

Zalety metod

aktywizujących:

prowadzą do nabywania przydatnych umiejętności:

- pracy zespołowej,
- posługiwania się nowoczesną technologią

komunikacyjną,
- komunikowania się z innymi,
- rozwiązywania problemów,
- wysłuchiwania innych i brania pod uwagę ich

poglądów,
- korzystania z różnych źródeł,
- porozumiewania się w różnych językach,
- porządkowania i łączenia rozmaitych porcji

wiedzy,
- radzenia sobie z niepewnością i złożonością,
- organizowania i oceniania własnej pracy.

52

Przeszkody w realizacji

metod aktywizujących:

- przeszkody organizacyjne

(nieodpowiednie miejsce, brak dostępu
do źródeł informacji);

- bariery wynikające z postaw

uczestników (brak pewności siebie,
duma, brak zainteresowania,
motywacji);

- przeszkody wynikające z postawy

koordynatora (błędy w planowaniu,
niechęć do dodatkowego wysiłku,
niewiara w możliwości uczestników).

53

Największe wady:

•

czasochłonność;

•

pracochłonność.

54

Podsumowanie:

Metody aktywizujące:

•

aktywizują uczestników;

•

kształtują umiejętności
niezbędne w społeczeństwie
informacyjnym;

•

są efektywną strategią
nauczania.