Zaopatrzenie ortopedyczne po

amputacjach z zachowaniem

stawy kolanowego i skokowego

Przygotowanie kikuta do

protezowania

Kikut trzeba pielęgnować od pierwszych dni po zabiegu

operacyjnym. W pierwszych dobach po amputacji należy

zapobiegac powstawaniu obrzęków i przykurczom oraz

ostrożnie kształtować kikut przez bandażowanie. Chorzy mają

tendencję do zgięciowego ustawienia kikuta goleni. Do

bandażowania stosuje się opaskę elastyczną o szerokości 15

cm

Rys sposób bandażowania kikuta opaską elastyczną

Zwoje układa się spiralnie – od części dalszej ku górze. Aby

zapobiec zsuwaniu się opaski, należy bandażować goleń powyżej

kolana, przechodząc przez okolicę stawu kolanowego krzyżowo,

co ułatwia zginanie. Bandaż należy zmieniać 3 razy w ciągu doby-

przeciwdzia łając nadmiernemu uciskowi, ponadto pomaga to

ocenić stan kikuta, a także zapewnia odpowiednie umocowanie

opaski w przypadkach jej zsuwania się

Należy bandażować kikut do czasu zaprotegowania.. musi on mieć

kształt walca albo ściętego stożka. Nie powinien być kolbowaty ani

zawierać odstających tkanek w okolicy dystalnych części blizny

pooperacyjnej, tzw. Uszu. Jako zastępczy element zamiast opaski

można użyć pończoch kikutowej kompresyjnie( I stopień kompresji)

dotyczy to zwłaszcza os starszych i samotnych.

W pierwszych dniach należy prostować kikut, a w następnym okresie

nie wolno pozwolić na długotrwałe siedzenie i leżenie z zgiętym

kikutem w st. biodrowym i kolanowym

Pionizację chorego można rozpocząć już w pierwszych dniach po
amputacji. Chodzenie przy balkoniku lub za pomocą kul czyni
chorego bardziej samodzielnym jeszcze przed zaprotegowaniem ,
wzmacnia obręcz barkową i ręce, ponad to zapobiega zastojom
żylnym.

Prawidłowe ukształtowanie kikuta zmniejsza wrażliwość na ucisk w

leju protezy. By go wzmocnić stosuje się hartowanie kikuta. Zaliczamy

tu ćwiczenia polegające na opieraniu się szczytem kikuta w pozycji

stojącej o ręcznik frotte, później o bardziej szorstkie rzeczy,

pocieraniu gąbką, szczoteczką do rąk lub ostukiwanie maczugą

wykonaną z materiału. Grę naczyniową i odporność skóry pobudzają

masaże wirowe oraz naprzemienne polewanie wodą ciepłą i zimną.

Po zaprotezowaniu kikut wymaga codziennej kąpieli i starannego

osuszenia, a wszelkie otarcia skóry i zranienia powinny być

odpowiednio zaopatrzone.

Protezy tymczasowe

Proteza ta umożliwia szybkie zaopatrzenie chorego,

dostosowanie leja do zmieniającego objętość kikuta,

hartowanie go oraz wczesna mobilizację ruchową.

Tymczasowa proteza goleni składa się z: leja kikutowego z

wkładem, wkładki pionizacyjnej pozwalającej dopasować

pochylenie leja , rury metalowej będącej elementem goleni

oraz stopy protezowej

.

Rys proteza tymczasowa goleni

Lej protezowy wykonuje się z żywicy akrylowej lub innego tworzywa, z

miękkim wkładem ze spienionego polietylu. Musi być dokładnie

dopasowana. Zadaniem leja jest integracja konstrukcji mechanicznej

protezy z dynamicznym elementem organizmu-kikutem.lej poprzez

płytkę łączącą, jest zespolony z niższym elementem protezy jakim

jest wkładka pionizacyjna.

Wkładka pionizacyjna umożliwia indywidualne ustawienie protezy w

pozycji pionowej oraz statyczną i dynamiczną regulację boczną i

przyśrodkową

Podczas użytkowania można korygować ustawienie protezy by

zapewnić optymalną funkcję lokomocji.

Elementem goleni jest rura duraluminiowa, której górna część łączy

się z wkładką a dolna wyposażona w końcówkę z gwintem do

połączenia ze stopą za pomocą śruby. Element rurowy można zakryć

pokryciem kosmetycznym- estetycznym i łatwym do zdjęcia.

Stopa protezy tymczasowej nie różni się od stóp wykorzystywanych

w protezach stałych.

Stosowane aktualnie protezy modularne umożliwiają wymianę

poszczególnych elementów, a część z nich pozostaje od początku na

stałe. Z tego powodu system modularny pozwala zastąpić

dwuetapowe zaopatrzenie jednym procesem przy wykorzystaniu tych

samych elementów. Proteza tymczasowa nie jest już zamkniętym

procesem zaopatrzenia, lecz protezę wczesnego zaopatrzenia z lejem

próbnym, ponieważ z pozostałych elementów można korzystać dłużej.

Protezy goleni

Amputacja goleni, wykonana na odpowiednim poziomie,
zapewnia bardzo dobrą sprawność motoryczną i komfort
psychiczny. Powstaje jednak pewna sprzeczność – długi kikut
goleni poprawia czynna kontrolę nad protezą lecz jednak
dystalny odcinek, około 1/3 długości, jest „przestrzenią martwą”.

Okolica ta jest źle ukrwiona i łatwo powstają w niej zaburzenia
troficzne. Ponadto występuje w tym miejscu skąpa masa mięśniowa,
ograniczająca zastosowanie protez pełnokontaktowych.

Optymalną długością kikuta goleni jest trochę poniżej 1/3 bliższej,

co zapewnia dobre ukrwienie i sprawne sterowanie protezą.

W wyniku amputacji Syme’a (Odjecie przez staw skokowy metoda
Syme’a polega na resekcji (usunieciu) calej stopy oraz obu kostek

podudzia, co skraca konczyne o okolo 6 cm) powstaje lekko

kolbowaty kikut, który pozwala na bezpośrednie obciążenie .

stosuje się wtedy protezy z tworzywa obejmujące goleń, z

odejmowaną ścianką tylną, aby umieścić w leju kolbowaty kikut,

lub z miękką wkładką wyrównującą kolbowatość.

Lej protezowy jest miejscem kontaktu protezy z kikutem. Jego

zadaniem jest stworzenie odpowiedniego podparcia masy ciała

oraz przeniesienie ruchu kikuta na protezę.

W większości przypadków długich i średnich kikutów goleni stosuje

się leje PTB.

W przypadku krótkich kikutów goleni oraz u kobiet, ze względów

kosmetycznych, stosuje się leje PTS. Nie pozwalają one na pełne

wyprostowanie kolana i tym samym skraca długość kroku. Do lejów

PTS i PTB stosuje się wkład miękki

W przypadku braku stabilizacji kolana lub dużej wrażliwości kikuta może

istnieć konieczność zastosowania tulei udowej z szynami bocznymi.

Silikonowe leje pełnokontaktowe są nowoczesnym zaopatrzeniem kikutów

goleni, wykonuje się je z materiałów, który zapewnia elastyczny kontakt z

kikutem, dobre przyleganie oraz eliminacje drgań powodowanego

podparciem protezy

. Przed złożeniem na kikut należy wywinąć lej na wewnętrzną stonę, a
nastepnie z powrotem rozwinąć go na kikucie. Wytworzone podciśnienie
zapewnia bezpieczne zamocowanie leja na kikucie.

Protezy stopy

Stopa protezowa jest istotnym elementem konstrukcyjnym, pełniącym
funkcje podpórczą i dynamiczną. Przejmuje między innymi czynność stawów
skokowego górnego i dolnego oraz śródstopno-paliczkowego

Najstarszym typem, jest stopa protezowa za stawem skokowym
jednoosiowym i gumowymi zderzakami. Zderzaki maja za zadanie
aportować ruchy zgięcia podeszwowego i grzbietowego. Obecnie
produkuje się tylko ze zderzakiem tylnym

Stopa protezowa typu SACH pozbawiona jest stawu skokowego, lecz posiada
sztywny drewniany rdzeń, elastyczny klin piętowy i elastyczne przodostopie.
Znacznie lepszą funkcjonalność zapewniaja stopy dynamiczne, które
posiadaja dodatkowo elastyczne śródstopie.

Wykonywane są z lekkich materiałów, ułatwiających sprawne chodzenie i
bieganie, budowę można modyfikować w zależności od potrzeb chorego.

Amputacja częściowa palców osłabia propulsje, ale w małym
stopniu zaburza sprawność chodu i najcześciej nie wymaga
zaopatrzenia ortopedycznego a jedynie uzupełnienie wkładka do
noska normalnego obuwia. Ze względu na utrudnione bieganie,
skakanie i szybkie chodzenie stosuje się obuwie ze wzmocnieniem
podeszwy taśmą z blachy stalowej oraz metalowy stabilizator pięty.

W przypadku osób młodych można zastosować sztywną wstawkę ale
może to spowodować uraz kikuta. Natomiast w przypadku osób
starszych i w przebiegu stopy cukrzycowe wskazane jest miękkie
uzupełnienie protezowe buta

W amputacji na wysokości stawów Lisfranca i Charta stosuje się
sandały z mobilizatorem podeszwowym, wkładane z kikutem do buta
z cholewa. Nowoczesnym sposobem protezowania z bardzo dobrym
efektem jest uzupełnianie sylikonowe.