Czynniki kształtujące stan

Czynniki kształtujące stan

zdrowia

zdrowia

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

PWSZ NYSA 2006 r.

PWSZ NYSA 2006 r.

EKOLOGIA

EKOLOGIA

TO NAUKA BADAJĄCA ZWIĄZKI

TO NAUKA BADAJĄCA ZWIĄZKI

POMIĘDZY ORGANIZMAMI ŻYWYMI A

POMIĘDZY ORGANIZMAMI ŻYWYMI A

OTACZAJĄCYM JE ŚRODOWISKIEM

OTACZAJĄCYM JE ŚRODOWISKIEM

Czynniki kształtujące stan zdrowia

Czynniki kształtujące stan zdrowia

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

PWSZ NYSA 2006 r.

PWSZ NYSA 2006 r.



Źródła zanieczyszczenia powietrza

Źródła zanieczyszczenia powietrza

- emisje gazów (SO2, NO2, CO) pochodzące z przemysłu,

- emisje gazów (SO2, NO2, CO) pochodzące z przemysłu,

źródeł komunalnych, silników spalinowych

źródeł komunalnych, silników spalinowych

- zanieczyszczenia pyłowe (tlenki metali, krzemionka,

- zanieczyszczenia pyłowe (tlenki metali, krzemionka,

toksyczne metale takie jak ołów, kadm, chrom, nikiel)

toksyczne metale takie jak ołów, kadm, chrom, nikiel)

- zanieczyszczenia organiczne w tym rakotwórcze

- zanieczyszczenia organiczne w tym rakotwórcze

substancje smołowe

substancje smołowe

Czynniki kształtujące stan zdrowia

Czynniki kształtujące stan zdrowia

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

PWSZ NYSA 2006 r.

PWSZ NYSA 2006 r.



Skala problemu

Skala problemu

W Polsce w roku 1996 przedostało się do atmosfery ponad 3

W Polsce w roku 1996 przedostało się do atmosfery ponad 3

miliony ton zanieczyszczeń w tym pyły stanowiły12,8% a

miliony ton zanieczyszczeń w tym pyły stanowiły12,8% a

gazy 87,2%. Do atmosfery dostało się więc 2 miliony 670

gazy 87,2%. Do atmosfery dostało się więc 2 miliony 670

tysięcy ton SO2, CO, NO i NO2, węglowodorów i innych

tysięcy ton SO2, CO, NO i NO2, węglowodorów i innych

Rozkład emisji nie jest jednakowy w całym kraju, większość

Rozkład emisji nie jest jednakowy w całym kraju, większość

tych substancji emitowanych jest w województwach śląskim,

tych substancji emitowanych jest w województwach śląskim,

małopolskim oraz dolnośląskim

małopolskim oraz dolnośląskim

Nasilenie emisji jest zmienne w czasie

Nasilenie emisji jest zmienne w czasie

Czynniki kształtujące stan zdrowia

Czynniki kształtujące stan zdrowia

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

PWSZ NYSA 2006 r.

PWSZ NYSA 2006 r.



Konsekwencje zanieczyszczenia powietrza dla

Konsekwencje zanieczyszczenia powietrza dla

zdrowia człowieka

zdrowia człowieka

-

Dwutlenek siarki:

Dwutlenek siarki:

choroby dróg oddechowych i strun głosowych,

choroby dróg oddechowych i strun głosowych,

zaburzenia funkcji niektórych narządów takich jak wątroba, mózg,

zaburzenia funkcji niektórych narządów takich jak wątroba, mózg,

węzły chłonne

węzły chłonne

-

Tlenek węgla:

Tlenek węgla:

wypieranie tlenu ze związku z hemoglobiną a w

wypieranie tlenu ze związku z hemoglobiną a w

skutkach niedotlenienie serca, mózgu

skutkach niedotlenienie serca, mózgu

-

Tlenki azotu (głównie dwutlenek azotu):

Tlenki azotu (głównie dwutlenek azotu):

obniżenie odporności

obniżenie odporności

organizmu, choroby alergiczne, w tym astma, działanie drażniące

organizmu, choroby alergiczne, w tym astma, działanie drażniące

na śluzówki. Tlenki azotu są też prekursorami nitrozamin o

na śluzówki. Tlenki azotu są też prekursorami nitrozamin o

działaniu rakotwórczym i mutagennym

działaniu rakotwórczym i mutagennym

Czynniki kształtujące stan zdrowia

Czynniki kształtujące stan zdrowia

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

PWSZ NYSA 2006 r.

PWSZ NYSA 2006 r.



Inne niekorzystne zjawiska wiążące się z

Inne niekorzystne zjawiska wiążące się z

zanieczyszczeniem powietrza

zanieczyszczeniem powietrza

-

Smog

Smog

(połączenie dymu i mgły). Smog siarkowy (londyński)

(połączenie dymu i mgły). Smog siarkowy (londyński)

-

Kwaśne deszcze

Kwaśne deszcze

-

Dziura ozonowa

Dziura ozonowa

to ubytek ozonu w atmosferze związany z

to ubytek ozonu w atmosferze związany z

uwalnianiem substancji reagujących z ozonem takich jak

uwalnianiem substancji reagujących z ozonem takich jak

freony, chlorek metylu, czterochlorek węgla, tlenki azotu)

freony, chlorek metylu, czterochlorek węgla, tlenki azotu)

-

Efekt cieplarniany

Efekt cieplarniany

spowodowany zatrzymywaniem ciepła

spowodowany zatrzymywaniem ciepła

emitowanego do atmosfery (wzrost stężenia dwutlenku

emitowanego do atmosfery (wzrost stężenia dwutlenku

węgla, freonów, metanu itp..)

węgla, freonów, metanu itp..)

Czynniki kształtujące stan zdrowia

Czynniki kształtujące stan zdrowia

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

PWSZ NYSA 2006 r.

PWSZ NYSA 2006 r.



Zdrowotne konsekwencje zanieczyszcenia wód

Zdrowotne konsekwencje zanieczyszcenia wód

Polska jest jednym z najuboższych w zasoby wody krajem w Europie

Polska jest jednym z najuboższych w zasoby wody krajem w Europie

Rodzaje zanieczyszczeń wód:

Rodzaje zanieczyszczeń wód:

-

Naturalne (zasolenie, nadmiar żelaza, zanieczyszczenie humusem)

Naturalne (zasolenie, nadmiar żelaza, zanieczyszczenie humusem)

-

Sztuczne antropogeniczne tzn. związane z działalnością człowieka

Sztuczne antropogeniczne tzn. związane z działalnością człowieka

Inny podział

Inny podział

-

Zanieczyszczenia biologiczne

Zanieczyszczenia biologiczne

-

Zanieczyszczenia chemiczne

Zanieczyszczenia chemiczne

Czynniki kształtujące stan zdrowia

Czynniki kształtujące stan zdrowia

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

PWSZ NYSA 2006 r.

PWSZ NYSA 2006 r.



Najgroźniejsze substancje zanieczyszczające

Najgroźniejsze substancje zanieczyszczające

wody:

wody:

-

Detergenty

Detergenty

-

Pestycydy

Pestycydy

-

Węglowodory aromatyczne (np. Benzopiren), są

Węglowodory aromatyczne (np. Benzopiren), są

nierozpuszczalne w wodzie, kumulują się w osadach

nierozpuszczalne w wodzie, kumulują się w osadach

dennych oraz w tkance tłuszczowej ryb

dennych oraz w tkance tłuszczowej ryb

-

Fenole ulegają biodegradacji ale woda ma odrażający

Fenole ulegają biodegradacji ale woda ma odrażający

zapach a ryby nie nadają się do spożycia

zapach a ryby nie nadają się do spożycia

-

Metale ciężkie, radioizotopy

Metale ciężkie, radioizotopy

Czynniki kształtujące stan zdrowia

Czynniki kształtujące stan zdrowia

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

PWSZ NYSA 2006 r.

PWSZ NYSA 2006 r.



Do wód nadmiernie zanieczyszczonych zaliczamy:

Do wód nadmiernie zanieczyszczonych zaliczamy:

Odrę ( 100% i 98% jej dopływów)

Odrę ( 100% i 98% jej dopływów)

Wisłę (86% i 75% jej dopływów)

Wisłę (86% i 75% jej dopływów)

większość jezior

większość jezior

zatoki; Gdańska, Pucka, Pomorska i Zalew

zatoki; Gdańska, Pucka, Pomorska i Zalew

Szczeciński

Szczeciński

Czynniki kształtujące stan zdrowia

Czynniki kształtujące stan zdrowia

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

PWSZ NYSA 2006 r.

PWSZ NYSA 2006 r.



Degradacja gleb

Degradacja gleb

Pod tym pojęciem rozumiemy pomniejszenie i

Pod tym pojęciem rozumiemy pomniejszenie i

zniszczenie ekologicznej i produkcyjnej wartości

zniszczenie ekologicznej i produkcyjnej wartości

gleby, stopniowy spadek zawartości próchnicy,

gleby, stopniowy spadek zawartości próchnicy,

zakwaszenie, zasolenie, ubytek składników

zakwaszenie, zasolenie, ubytek składników

pokarmowych i wzrost ilości zanieczyszczeń

pokarmowych i wzrost ilości zanieczyszczeń

chemicznych

chemicznych

Czynniki kształtujące stan zdrowia

Czynniki kształtujące stan zdrowia

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

PWSZ NYSA 2006 r.

PWSZ NYSA 2006 r.



Czynniki powodujące degradację gleb

Czynniki powodujące degradację gleb

-

Pożary, susza, trzęsienia ziemi

Pożary, susza, trzęsienia ziemi

-

Zanieczyszczenia przemysłowe

Zanieczyszczenia przemysłowe

-

Chemizacja rolnictwa

Chemizacja rolnictwa

-

Odkrywkowa i podziemna eksploatacja kopalin

Odkrywkowa i podziemna eksploatacja kopalin

-

Budownictwo, komunikacja

Budownictwo, komunikacja

-

Składowiska odpadów komunalnych i

Składowiska odpadów komunalnych i

przemysłowych

przemysłowych

Czynniki kształtujące stan zdrowia

Czynniki kształtujące stan zdrowia

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

PWSZ NYSA 2006 r.

PWSZ NYSA 2006 r.



Oddziaływanie ołowiu na organizm człowieka

Oddziaływanie ołowiu na organizm człowieka

-

10% odkłada się w nerkach, wątrobie, mięśniach i mózgu

10% odkłada się w nerkach, wątrobie, mięśniach i mózgu

(pula szybkowymienialna)

(pula szybkowymienialna)

-

90% odkłada się w kościach jako nierozpuszczalny

90% odkłada się w kościach jako nierozpuszczalny

ortofosforan (pula wolnowymienialna)

ortofosforan (pula wolnowymienialna)

-

Dzieci magazynują ołów już w życiu płodowym

Dzieci magazynują ołów już w życiu płodowym

-

Z moczem wydalane jest 76% ołowiu a z kałem 16%, innymi

Z moczem wydalane jest 76% ołowiu a z kałem 16%, innymi

drogami 8%

drogami 8%

Czynniki kształtujące stan zdrowia

Czynniki kształtujące stan zdrowia

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

PWSZ NYSA 2006 r.

PWSZ NYSA 2006 r.

Oddziaływanie ołowiu na organizm człowieka:

Oddziaływanie ołowiu na organizm człowieka:

-

Układ krążenia

Układ krążenia

;

;

nadciśnienie

nadciśnienie

tętnicze, uszkodzenie układu

tętnicze, uszkodzenie układu

czerwonokrwinkowego, przyspieszenie miażdżycy

czerwonokrwinkowego, przyspieszenie miażdżycy

-

Układ nerwowy

Układ nerwowy

;

;

encefalopatia ołowicza, zapalenie

encefalopatia ołowicza, zapalenie

wielonerwowe kończyn górnych

wielonerwowe kończyn górnych

-

Narządy zmysłów

Narządy zmysłów

;

;

uszkodzenie nerwu słuchowego,

uszkodzenie nerwu słuchowego,

uszkodzenie narządu wzroku

uszkodzenie narządu wzroku

-

Układ pokarmowy

Układ pokarmowy

;

;

nieżyt żołądka, uszkodzenie wątroby,

nieżyt żołądka, uszkodzenie wątroby,

uszkodzenie dziąseł (rąbek ołowiczy)

uszkodzenie dziąseł (rąbek ołowiczy)

-

Nerki

Nerki

;

;

upośledzenie przesączania kłębkowego

upośledzenie przesączania kłębkowego

Czynniki kształtujące stan zdrowia

Czynniki kształtujące stan zdrowia

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

PWSZ NYSA 2006 r.

PWSZ NYSA 2006 r.



Oddziaływanie kadmu na organizm

Oddziaływanie kadmu na organizm

człowieka:

człowieka:

-

Układ kostny

Układ kostny

;

;

nasilenie osteoporozy, deformacja układu

nasilenie osteoporozy, deformacja układu

kostnego, zakłócenie gospodarki fosforanowo-wapniowej

kostnego, zakłócenie gospodarki fosforanowo-wapniowej

-

Układ oddechowy

Układ oddechowy

;

;

utrata węchu, rozedma płuc, zmiany w

utrata węchu, rozedma płuc, zmiany w

ścianie tętnic płucnych

ścianie tętnic płucnych

-

Układ pokarmowy

Układ pokarmowy

;

;

zapalenie błony śluzowej

zapalenie błony śluzowej

Czynniki kształtujące stan zdrowia

Czynniki kształtujące stan zdrowia

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

PWSZ NYSA 2006 r.

PWSZ NYSA 2006 r.



Czynniki psychiczne jako problem

Czynniki psychiczne jako problem

społeczny

społeczny

SKALA T.H.HOLMESA (1970 r.) podaje miarę wielkości stresu

SKALA T.H.HOLMESA (1970 r.) podaje miarę wielkości stresu

mierzonego w jednostkach zmian życiowych (LCU – life

mierzonego w jednostkach zmian życiowych (LCU – life

change units).

change units).

Wg Holmesa jeżeli człowiek uzyska ponad 300 pkt. w tej skali

Wg Holmesa jeżeli człowiek uzyska ponad 300 pkt. w tej skali

to jest bardzo prawdopodobne rozwinięcie się u niego

to jest bardzo prawdopodobne rozwinięcie się u niego

poważnej choroby w ciągu 2 lat

poważnej choroby w ciągu 2 lat

Czynniki kształtujące stan zdrowia

Czynniki kształtujące stan zdrowia

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

PWSZ NYSA 2006 r.

PWSZ NYSA 2006 r.



Jednostki zmian życiowych wg Holmesa;

Jednostki zmian życiowych wg Holmesa;

-

Śmierć współmałżonka

Śmierć współmałżonka

100 pkt

100 pkt

-

Rozwód

Rozwód

75

75

-

Separacja

Separacja

65

65

-

Kara więzienia

Kara więzienia

63

63

-

Śmierć bliskiego członka rodziny

Śmierć bliskiego członka rodziny

63

63

-

Własna choroba lub uszkodzenie ciała

Własna choroba lub uszkodzenie ciała

53

53

-

Małżeństwo

Małżeństwo

50

50

-

Utrata pracy

Utrata pracy

47

47

-

Odejście na emeryturę

Odejście na emeryturę

45

45

-

Ciąża

Ciąża

40

40

-

Kłopoty seksualne

Kłopoty seksualne

39

39

-

Problemy finansowe

Problemy finansowe

38

38

-

Śmierć bliskiego przyjaciela

Śmierć bliskiego przyjaciela

37

37

-

Dziecko opuszcza dom rodzinny

Dziecko opuszcza dom rodzinny

29

29

-

Kłopoty z teściową

Kłopoty z teściową

29

29

-

Wybitne osiągnięcia osobiste

Wybitne osiągnięcia osobiste

26

26

-

Kłopoty z szefem

Kłopoty z szefem

20

20

-

Zmiana miejsca zamieszkania

Zmiana miejsca zamieszkania

20

20

-

Zmiana szkoły

Zmiana szkoły

18

18

-

Urlop

Urlop

13

13

Czynniki kształtujące stan zdrowia

Czynniki kształtujące stan zdrowia

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

PWSZ NYSA 2006 r.

PWSZ NYSA 2006 r.



Zaburzenia psychosomatyczne u dorosłych

Zaburzenia psychosomatyczne u dorosłych

Wzorzec postępowania A – szczególny sposób

Wzorzec postępowania A – szczególny sposób

regulowania stosunku jednostki z otoczeniem a

regulowania stosunku jednostki z otoczeniem a

podłożem tej regulacji jest silna potrzeba

podłożem tej regulacji jest silna potrzeba

wyróżnienia się, głównie na polu zawodowym

wyróżnienia się, głównie na polu zawodowym

Czynniki kształtujące stan zdrowia

Czynniki kształtujące stan zdrowia

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski

PWSZ NYSA 2006 r.

PWSZ NYSA 2006 r.



Sytuacja demograficzna Polski

Sytuacja demograficzna Polski

-

29 miejsce na świecie i 8 w Europie z liczbą 38,6 mln mieszkańców (2001)

29 miejsce na świecie i 8 w Europie z liczbą 38,6 mln mieszkańców (2001)

-

Pomiędzy 1999 a 2001 r. liczba ludności zmniejszyła się o 22 tysiące osób

Pomiędzy 1999 a 2001 r. liczba ludności zmniejszyła się o 22 tysiące osób

-

Przyrost naturalny z 0,15% na początku lat 90-tych zmniejszył się do 0,02%

Przyrost naturalny z 0,15% na początku lat 90-tych zmniejszył się do 0,02%

pod koniec lat 90-tych

pod koniec lat 90-tych

-

Minimalny współczynnik dzietności dla prostego zastąpienia pokoleń

Minimalny współczynnik dzietności dla prostego zastąpienia pokoleń

wynosi 2,1-2,15 a jest obecnie 1,3

wynosi 2,1-2,15 a jest obecnie 1,3

-

Przewidywana długość życia mężczyzny 68,9 a kobiety 77,6 lat

Przewidywana długość życia mężczyzny 68,9 a kobiety 77,6 lat

-

Po raz pierwszy zmniejszyła się liczba ludności miejskiej, która obecnie

Po raz pierwszy zmniejszyła się liczba ludności miejskiej, która obecnie

stanowi 62%

stanowi 62%