Podstawowe

informacje

dotyczące

bezpieczeństwa

i higieny pracy

dr Marek Niemiec

Podstawy prawne
w dziedzinie bhp

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

System ochrony pracy w Polsce

System ten opiera się na :
• Konstytucji RP,
• Kodeksie Pracy,
• Aktach prawnych,
• Aktach normatywnych.

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

Przepisy powszechnie

obowiązujące

Do przepisów powszechnie obowiązujących

należą również przepisy zaliczane do przepisów

prawa pracy, takie jak:

• ustawy ustanawiające nadzór i kontrolę

nad warunkami pracy,

• przepisy dotyczące innych dziedzin prawa,

jednakże regulujące sprawy z zakresu bhp.

Do takich przepisów należy prawo budowlane,

prawo górnicze i geologiczne czy też

prawo atomowe.

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

Układy zbiorowe

W zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, w

układach zbiorowych pracy mogą być określone

albo dodatkowe uprawnienia pracownicze, albo

uszczegółowione uprawnienia wynikające z

przepisów powszechnie obowiązujących.

Do najczęściej występujących uregulowań

z zakresu bhp zaliczyć można przede

wszystkim:

• dodatkowe przywileje zdrowotne,

• dodatkowe urlopy dla pracowników pracujących

w warunkach szkodliwych lub uciążliwych oraz

skrócenie dobowego wymiaru czasu pracy dla

pracowników zatrudnionych w takich warunkach,

• rekompensaty finansowe dla pracowników

zatrudnionych na stanowiskach pracy w warunkach

szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych oraz

niebezpiecznych.

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

Aktem wewnątrzzakładowym, regulującym sprawy z zakresu

bhp, jest regulamin pracy. Zakres przedmiotowy
regulaminu, określony w art. 104

1

kp obejmuje uregulowania

w zakresie:

• wyposażenia pracowników w odzież i obuwie robocze oraz

środki ochrony indywidualnej i higieny osobistej,

• wykazy prac wzbronionych pracownikom młodocianym

i kobietom,

• rodzaje prac i wykazy stanowisk pracy dozwolonej

pracownikom młodocianym w celu odbywania przygotowania
zawodowego,

• wykaz lekkich prac dozwolonych pracownikom młodocianym

zatrudnionym w innym celu niż przygotowanie zawodowe,

• obowiązki dotyczące bhp w tym sposób informowania

pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się
z wykonywana pracą.

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

Regulamin pracy ustala pracodawca w

porozumieniu

z zakładową organizacją związkową, jeżeli

zatrudnia

co najmniej 20 pracowników.

Zasady bhp są regułami pozaprawnymi na wzór

klauzul generalnych. Oznacza to, że nie są one

zdefiniowanie prawnie ani też określone w

przepisach, jednakże - zgodnie z obowiązującymi

przepisami - zarówno pracodawca, jak i osoba

kierująca pracownikami i sam pracownik są

obowiązani je przestrzegać, a ich naruszenie lub

niestosowanie może spowodować sankcje

przewidziane w Kodeksie pracy.

W teorii, za zasady bhp uważa się reguły

postępowania wynikające z doświadczenia

życiowego oraz przesłanek naukowych i

technicznych .

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

System organizacyjny ochrony pracy w

Polsce

System organizacyjny ochrony pracy w

Polsce wskazuje na organy i organizacje

uczestniczące

w kształtowaniu i realizowaniu zadań

w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

System organizacyjny ochrony pracy

można podzielić na dwa systemy:

• ogólnokrajowy,
• zakładowy oraz na mniejsze podsystemy.

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

Podstawowe definicje w zakresie

bhp

Wypadek – każde nieplanowane, nagłe i niepożądane

zdarzenie w wyniku którego ludzie tracą życie, doznają
obrażeń lub ponoszą straty.

Wypadek przy pracy

-

nagłe

nagłe zdarzenie wywołane

przyczyną zewnętrzną

przyczyną zewnętrzną, powodujące

uraz

uraz lub

śmierć

śmierć

,

,

które nastąpiło

w związku z pracą

w związku z pracą.

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

Wyjaśnienie definicji „wypadek przy pracy”

Wyjaśnienie definicji „wypadek przy pracy”

Związek z pracą następuje:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika

czynności na rzecz pracodawcy nawet bez polecenia,

• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji

pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy
a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze
stosunku pracy.

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika

zwykłych czynności albo poleceń przełożonych,

Urazem, w myśl definicji zawartej w art. 2 pkt 13 w/w.

ustawy, jest uszkodzenie tkanek ciała lub narządów
ludzkich wskutek działania czynnika zewnętrznego.

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

Przyczyna zewnętrzna

Występuje wówczas, gdy do urazu dochodzi w
wyniku oddziaływania na człowieka czynnika
występującego poza nim.

Nie ma cech wypadku przy pracy uraz, który

jest następstwem zakłóceń wywołanych przez
czynnik tkwiący wyłącznie w organizmie
poszkodowanego, tj. przyczynę wewnętrzną. Np.
uraz wskutek upadku spowodowanego atakiem
epilepsji, śmierć w wyniku zawału mięśnia
sercowego w okolicznościach nie odbiegających
rażąco od warunków powszechnie
przyjmowanych za normalne.

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

Przyczyna zewnętrzna nie musi być

związana wyłącznie
z działaniem sił przyrody, narzędzi, maszyn i
urządzeń, energii, czynników chemicznych itp.

Może nią być każdy czynnik zewnętrzny,

mogący wywołać uraz, w tym także czynności
wykonywane przez samego poszkodowanego,
np. wysiłek fizyczny związany z
przemieszczaniem ciężarów – nawet wówczas,
gdy masa przenoszonych ładunków nie
przekracza dopuszczalnych norm dźwigania.

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

Nagłość zdarzenia

Zostało ukształtowane przez orzecznictwo sądowe.
Przełomowe znaczenie dla rozstrzygnięcia tej kwestii
miał wyrok Trybunału Ubezpieczeń Społecznych z dnia
19 września 1958 r. (nr IR III 140/58). Przyjęto wówczas,
że cechę „nagłości” ma zdarzenie, którego czas
trwania nie przekracza jednej dniówki roboczej.
Zdarzeniem nagłym jest więc zarówno trwający kilka
sekund kontakt dłoni stolarza z piłą tarczową, jak i
kilkugodzinne oddziaływanie na palacza kotłów
centralnego ogrzewania tlenku węgla (czadu).
„Nagłość” określa czas oddziaływania czynnika
niebezpiecznego na organizm człowieka. Skutki tego
oddziaływania mogą ujawnić się natychmiast lub
dopiero po pewnym czasie - po kilku dniach, a nawet
tygodniach.

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

Na równi z wypadkiem przy pracy

traktowany jest wypadek, któremu pracownik
uległ:

• w trakcie podróży służbowej, chyba że

pracownik nie wykonywał w tym czasie
powierzonych mu zadań,

• podczas szkolenia w zakresie powszechnej

samoobrony,

• przy wykonywaniu zadań zleconych przez

działające
u pracodawcy organizacje związkowe.

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

Osoba, która uległa wypadkowi przy pracy,

jeżeli stan jej zdrowia na to pozwala,

zawiadamia niezwłocznie

o wypadku pracodawcę, lub inny podmiot, na

rzecz którego wykonywała czynności, przy

których doznała urazu.

Obowiązek zgłoszenia wypadku przy pracy

ma każdy pracownik, który zauważył takie

zdarzenie w zakładzie pracy. Zgłoszenie

wypadku powinno wpłynąć do przełożonego

osoby poszkodowanej.

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

Rodzaje wypadków przy pracy:

Śmiertelny wypadek przy pracy to wypadek, w wyniku
którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym
sześć miesięcy od dnia wypadku.

Za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek, na
skutek którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie
jak:

utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej, inne

utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej, inne

uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające

uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające

podstawowe funkcje organizmu, choroba nieuleczalna lub

podstawowe funkcje organizmu, choroba nieuleczalna lub

zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub

zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub

częściowa niezdolność do pracy w zawodzie, trwałe, istotne

częściowa niezdolność do pracy w zawodzie, trwałe, istotne

zeszpecenie lub zniekształcenie ciała

zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.

Jeżeli wypadkowi, w wyniku tego samego zdarzenia, uległy
co najmniej dwie osoby, to mówimy o wypadku
zbiorowym.

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

Choroba zawodowa - choroba może zostać

uznana za chorobę zawodową, jeżeli:

• znajduje się w

wykazie chorób zawodowych

,

•  jest wysoce prawdopodobne, że została

spowodowana działaniem czynników
szkodliwych dla zdrowia, występujących w
środowisku pracy, lub sposobem
wykonywania pracy.

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

Szkolenia

w zakresie bhp

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

Zgodnie z zasadą, wyrażoną w kodeksie pracy,

osoba, która nie posiada dostatecznej
znajomości przepisów oraz zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy, nie może być
dopuszczona do pracy. Kodeks wręcz tego zakazuje

i nakazuje pracodawcy organizowanie szkoleń z
zakresu bhp dla swoich pracowników.

Nie dla każdej przyjmowanej do pracy osoby należy
organizować szkolenie. Nie jest ono wymagane, jeśli
ktoś zawiera z pracodawcą kolejną umowę o pracę na
tym samym stanowisku i oczywiście wcześniej został
przeszkolony z zakresu bhp. Szkolenia te odbywają
się
w czasie pracy i na koszt pracodawcy.

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

Szkolenie bhp zapewnia uczestnikom:

  1)   zaznajomienie się z czynnikami środowiska pracy

mogącymi powodować zagrożenia dla bezpieczeństwa i
zdrowia pracowników podczas pracy oraz z odpowiednimi
środkami
i działaniami zapobiegawczymi;

  2)   poznanie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny

pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania pracy w
zakładzie pracy
i na określonym stanowisku pracy, a także związanych z pracą
obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie bezpieczeństwa
i higieny pracy;

  3)   nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób

bezpieczny dla siebie i innych osób, postępowania w
sytuacjach
awaryjnych oraz udzielenia pomocy osobie, która uległa
wypadkowi.

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

Rodzaje szkoleń z zakresu bhp

Szkolenie wstępne:

Instruktaż ogólny

•

Wszyscy nowozatrudnieni pracownicy, studenci,
uczniowie rozpoczynający pracę

Instruktaż stanowiskowy

•

Pracownicy nowozatrudnieni na stanowiskach
robotniczych i innych, na których występuje narażenie
na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub
niebezpiecznych dla zdrowia oraz pracownicy
przenoszeni na takie stanowiska lub w przypadku zmiany
warunków techniczno-organizacyjnych, min. 8 godz.

•

Pracownicy administracyjno-biurowi narażeni na
działanie czynników uciążliwych, min. 2 godz.

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

Szkolenie okresowe:

Powinno być przeprowadzone w formie kursu,

seminarium lub samokształcenia kierowanego,
podlegają mu:

• pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych, min.

8 godz. Nie rzadziej niż raz na 3 lata,

• pracownicy administracyjno-biurowi, min. 8 godz. , nie

rzadziej niż raz na 5 lat,

• pracodawcy i inne osoby kierujące pracownikami, min. 16

godz., nie rzadziej niż raz na 5 lat,

• pracownicy inżynieryjno-techniczni, min. 16 godz., nie

rzadziej niż raz na 5 lat.

• Pracownicy służby BHP i osoby wykonujące zadania tej

służby, min. 32 godz. Nie rzadziej niż raz na 5 lat.

• Pracodawcy wykonujący zadania służby bezpieczeństwa,

min. 64 godz. Nie rzadziej niż raz na 5 lat.

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

Pierwsze szkolenie okresowe osób

zatrudnionych na stanowiskach

robotniczych przeprowadza się w

okresie do 6 miesięcy od

rozpoczęcia pracy na tych

stanowiskach,

natomiast osób zatrudnionych na

pozostałych stanowiskach w

okresie do 12 miesięcy od

rozpoczęcia pracy na tych

stanowiskach.

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

Forma realizacji szkoleń bhp:

• Szkolenie okresowe pracowników

zatrudnionych na stanowiskach

robotniczych przeprowadza się w formie

instruktażu,

• Szkolenie okresowe pracowników

administracyjno-biurowych, pracowników

inżynieryjno-technicznych, pracodawców ,

pracowników służby BHP powinno być

przeprowadzane w formie kursu,

seminarium lub samokształcenia

kierowanego .

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

Badania

lekarskie

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

Wstępne badania lekarskie:

• osoba przyjmowana do pracy,
• pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska,
• pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na

których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub
warunki uciążliwe,

Pracodawca ponosi koszty badań lekarskich oraz inne

koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej nad
pracownikami, niezbędne za względu na warunki pracy.

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

Okresowe badania lekarskie:

• wszyscy pracownicy,
• pracownicy zatrudnieni w warunkach narażenia na

działanie substancji i czynników rakotwórczych lub

pyłów zwłókniających, a także po:

- zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi

substancjami,
czynnikami, pyłami,

- rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli

zainteresowana
osoba zgłosi wniosek o objęcie takimi badaniami.

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

Kontrolne badania lekarskie:

• pracownicy po niezdolności do pracy

trwającej dłużej

niż 30 dni, spowodowanej chorobą.

• pracodawca ponosi koszty badań lekarskich

oraz inne
koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej nad

pracownikami, niezbędne za względu na
warunki
pracy.

Podstawy prawne w dziedzinie bhp

Definicje z zakresu bhp

•

Umowa o pracę

•

Umowy cywilno prawne