RACHUNEK
RACHUNEK
DOCHODU
DOCHODU
NARODOWEGO
NARODOWEGO
Wykład 3
Wykład 3
Pojęcie dochodu narodowego
Pojęcie dochodu narodowego
►
W analizach makroekonomicznych
W analizach makroekonomicznych
posługujemy się wielkościami
posługujemy się wielkościami
gospodarczymi będącymi miarą
gospodarczymi będącymi miarą
zjawisk w skali całej gospodarki.
zjawisk w skali całej gospodarki.
Nazywamy je makrowielkościami
Nazywamy je makrowielkościami
gospodarczymi. Należą tutaj:
gospodarczymi. Należą tutaj:
produkcję, zatrudnienie, konsumpcję,
produkcję, zatrudnienie, konsumpcję,
inwestycje, popyt, poziom cen,
inwestycje, popyt, poziom cen,
eksport, import.
eksport, import.
Pojęcie agregacji
Pojęcie agregacji
►
Agregaty powstają dzięki połączeniu
Agregaty powstają dzięki połączeniu
odpowiednich wielkości
odpowiednich wielkości
mikroekonomicznych, np.
mikroekonomicznych, np.
zagregowany popyt – suma popytu
zagregowany popyt – suma popytu
indywidualnego gospodarstw
indywidualnego gospodarstw
domowych.
domowych.
Zasoby a strumienie
Zasoby a strumienie
►
ZASOBY – określają nagromadzony
ZASOBY – określają nagromadzony
stan danej wielkości w danym
stan danej wielkości w danym
momencie
momencie
►
STRUMIENIE – określają tempo, w
STRUMIENIE – określają tempo, w
jakim zmieniają się określone zasoby.
jakim zmieniają się określone zasoby.
Odnosimy je do określonego okresu
Odnosimy je do określonego okresu
(najczęściej 1 rok).
(najczęściej 1 rok).
ZASOBY a STRUMIENIE
ZASOBY a STRUMIENIE
►
Przykłady zasobów:
Przykłady zasobów:
►
Zatrudnienie, bezrobocie, majątek
Zatrudnienie, bezrobocie, majątek
produkcyjny
produkcyjny
►
Przykłady strumieni:
Przykłady strumieni:
►
Produkcja, dochód, wydatki, sprzedaż,
Produkcja, dochód, wydatki, sprzedaż,
inwestycje
inwestycje
WZAJEMNE ZWIĄZKI
WZAJEMNE ZWIĄZKI
►
Rozmiary zatrudnienia (zasób) to
Rozmiary zatrudnienia (zasób) to
wypadkowa przyjęć do pracy i odejść z
wypadkowa przyjęć do pracy i odejść z
pracy.
pracy.
►
Rozmiary bezrobocia (zasób) to
Rozmiary bezrobocia (zasób) to
wypadkowa napływu osób do
wypadkowa napływu osób do
bezrobocia i odpływu ze stanu
bezrobocia i odpływu ze stanu
bezrobocia.
bezrobocia.
PROBLEM POMIARU
PROBLEM POMIARU
►
Pomiar w jednostkach naturalnych –
Pomiar w jednostkach naturalnych –
zatrudnienie i bezrobocie
zatrudnienie i bezrobocie
►
Pomiar w jednostkach pieniężnych – w
Pomiar w jednostkach pieniężnych – w
większości pozostałych agregatów.
większości pozostałych agregatów.
WARTOŚĆ NOMINALNA I REALNA
WARTOŚĆ NOMINALNA I REALNA
►
Wartość produkcji w ciągu roku to iloczyn
Wartość produkcji w ciągu roku to iloczyn
produktów wytworzonych w ciągu roku i
produktów wytworzonych w ciągu roku i
ich cen (założenie stałości cen w ciągu
ich cen (założenie stałości cen w ciągu
całego roku).
całego roku).
►
Wynikiem jest WARTOŚĆ NOMINALNA.
Wynikiem jest WARTOŚĆ NOMINALNA.
i
n
i
i
P
Q
PKB
*
1
WARTOŚĆ REALNA
WARTOŚĆ REALNA
►
Porównywanie wielkości nominalnych nie
Porównywanie wielkości nominalnych nie
jest miarodajne, gdyż zmiany wartości
jest miarodajne, gdyż zmiany wartości
mogą być wynikiem ZMIAN CEN
mogą być wynikiem ZMIAN CEN
PRODUKTÓW, A NIE WIELKOŚCI
PRODUKTÓW, A NIE WIELKOŚCI
FIZYCZNYCH.
FIZYCZNYCH.
►
W celu wyizolowania zmian produkcji w
W celu wyizolowania zmian produkcji w
wyrażeniu fizycznym, dokonuje się
wyrażeniu fizycznym, dokonuje się
porównania wartości produkcji w pewnych
porównania wartości produkcji w pewnych
momentach w tzw. CENACH STAŁYCH.
momentach w tzw. CENACH STAŁYCH.
CENY STAŁE
CENY STAŁE
►
Są to najczęściej ceny obowiązujące w
Są to najczęściej ceny obowiązujące w
początkowym roku badanego okresu.
początkowym roku badanego okresu.
►
Na przykład w celu określenia wzrostu
Na przykład w celu określenia wzrostu
realnej produkcji w latach 2008 –
realnej produkcji w latach 2008 –
2010, mierzymy wartość produkcji z
2010, mierzymy wartość produkcji z
2010 r. w cenach z 2008 roku.
2010 r. w cenach z 2008 roku.
Otrzymany wynik porównujemy z
Otrzymany wynik porównujemy z
wartością produkcji z 2008 r.
wartością produkcji z 2008 r.
Przykład
Przykład
DOBRO
DOBRO
Ilość
Ilość
wytworzo
wytworzo
na
na
Cena za
Cena za
sztukę
sztukę
Wartość
Wartość
produkcji
produkcji
(ceny
(ceny
bieżące)
bieżące)
Wartość
Wartość
produkcji
produkcji
(ceny
(ceny
stałe)
stałe)
Rok
Rok
2000
2000
2010
2010
2000
2000
2010
2010
2000
2000
2010
2010
2000
2000
2010
2010
JABŁKA
JABŁKA
100 160
100 160
2 4
2 4
200
200
640
640
200
200
320
320
POMIDORY
POMIDORY
120 190
120 190
3 5
3 5
360
360
950
950
360
360
570
570
SUMA
SUMA
Σ
Σ
560
560
1590
1590
560 890
560 890
MODEL RUCHU OKĘŻNEGO W
GOSPODARCE
Gospodarst
wa domowe
Przedsiębiorst
wa
Produkty i usługi
Wydatki na
Produkty i usługi
Usługi czynników
produkcji
Dochody czynników
produkcji
Przedsiębiorstwa
Państwo
Sektor
bankowy
Zagranica
Gospodarstwa
domowe
Dochody czynników
produkcji
Wydatki na produkty
i usługi
I
S
G
T
Im
Ex
Ex
Im
G
T
I
S
MIARY DOCHODU
MIARY DOCHODU
NARODOWEGO
NARODOWEGO
►
PKB – PRODUKT KRAJOWY BRUTTO
PKB – PRODUKT KRAJOWY BRUTTO
Jest to syntetyczna miara wartości
Jest to syntetyczna miara wartości
produkcji w gospodarce w ciągu roku.
produkcji w gospodarce w ciągu roku.
Metody obliczania PKB
Metody obliczania PKB
►
Metoda sumowania produktów
Metoda sumowania produktów
Polega na sumowaniu wartości produktów
Polega na sumowaniu wartości produktów
i usług w gospodarce w ciągu roku.
i usług w gospodarce w ciągu roku.
Produkty te są podzielone na trzy działy:
Produkty te są podzielone na trzy działy:
- Rolnictwo (4,3%),
- Rolnictwo (4,3%),
- Przemysł i budownictwo(30,1%),
- Przemysł i budownictwo(30,1%),
- Usługi (65,6%)
- Usługi (65,6%)
PROBLEM PODWÓJNEGO
PROBLEM PODWÓJNEGO
LICZENIA
LICZENIA
►
Wielokrotne liczenie wystąpiłoby
Wielokrotne liczenie wystąpiłoby
wówczas, gdybyśmy dodawali do
wówczas, gdybyśmy dodawali do
siebie wartość wszystkich produktów i
siebie wartość wszystkich produktów i
usług wytworzonych w gospodarce
usług wytworzonych w gospodarce
wciągu roku.
wciągu roku.
►
Niektóre produkty są bowiem w całości
Niektóre produkty są bowiem w całości
zużywane w wytwarzaniu innych
zużywane w wytwarzaniu innych
produktów w tym samym roku.
produktów w tym samym roku.
Przykład
Przykład
►
Przy produkcji chleba zużywa się pewną
Przy produkcji chleba zużywa się pewną
ilość mąki, a do produkcji mąki zużywa się
ilość mąki, a do produkcji mąki zużywa się
pewną ilość zboża. Gdybyśmy dodali do
pewną ilość zboża. Gdybyśmy dodali do
siebie wartość produkcji zboża, mąki i
siebie wartość produkcji zboża, mąki i
chleba, trzykrotnie policzymy wartość
chleba, trzykrotnie policzymy wartość
zboża, dwukrotnie wartość mąki, gdyż w
zboża, dwukrotnie wartość mąki, gdyż w
cenie chleba mieści się wartość zużytej
cenie chleba mieści się wartość zużytej
mąki, zaś w cenie mąki mieści się wartość
mąki, zaś w cenie mąki mieści się wartość
zużytego zboża. Przy obliczaniu PKB należy
zużytego zboża. Przy obliczaniu PKB należy
liczyć wyprodukowane dobra i usługi tylko
liczyć wyprodukowane dobra i usługi tylko
raz.
raz.
►
Są dwa sposoby uniknięcia
Są dwa sposoby uniknięcia
wielokrotnego liczenia tych samych
wielokrotnego liczenia tych samych
elementów.
elementów.
►
Pierwszy polega na sumowaniu
Pierwszy polega na sumowaniu
wartości tzw. dóbr finalnych, drugi – na
wartości tzw. dóbr finalnych, drugi – na
sumowaniu wartości dodanej.
sumowaniu wartości dodanej.
DOBRA FINALNE
DOBRA FINALNE
►
Są to dobra nabywane przez
Są to dobra nabywane przez
ostatecznego użytkownika. Zaliczamy
ostatecznego użytkownika. Zaliczamy
tutaj produkty i usługi konsumpcyjne,
tutaj produkty i usługi konsumpcyjne,
nabywane przez gospodarstwa
nabywane przez gospodarstwa
domowe oraz dobra inwestycyjne
domowe oraz dobra inwestycyjne
nabywane przez przedsiębiorstwa.
nabywane przez przedsiębiorstwa.
Cechą dóbr inwestycyjnych jest to, iż
Cechą dóbr inwestycyjnych jest to, iż
nie zużywają się w całości w jednym
nie zużywają się w całości w jednym
cyklu wytwórczym.
cyklu wytwórczym.
Dobra pośrednie
Dobra pośrednie
►
Są to dobra, które są w całości
Są to dobra, które są w całości
zużywane przez przedsiębiorstwo przy
zużywane przez przedsiębiorstwo przy
wytwarzaniu innych produktów, np.
wytwarzaniu innych produktów, np.
zboże i mąka.
zboże i mąka.
►
To samo dobro (np. mąka) może być
To samo dobro (np. mąka) może być
raz używane jako dobro finalne, albo
raz używane jako dobro finalne, albo
zużywane jako dobro pośrednie (przy
zużywane jako dobro pośrednie (przy
wypieku chleba).
wypieku chleba).
WARTOŚĆ DODANA
WARTOŚĆ DODANA
►
Oznacza przyrost wartości dóbr będących
Oznacza przyrost wartości dóbr będących
rezultatem określonego procesu produkcji.
rezultatem określonego procesu produkcji.
Oblicza się ją przez odjęcie od wartości dóbr
Oblicza się ją przez odjęcie od wartości dóbr
wytwarzanych w danym przedsiębiorstwie
wytwarzanych w danym przedsiębiorstwie
kosztów rzeczowych czynników produkcji
kosztów rzeczowych czynników produkcji
zużytych do produkcji tych dóbr.
zużytych do produkcji tych dóbr.
►
Chodzi o to, aby dodawać do siebie tylko tę
Chodzi o to, aby dodawać do siebie tylko tę
nową wartość, która powstaje w poszczególnych
nową wartość, która powstaje w poszczególnych
stadiach wytwarzania produktów i usług.
stadiach wytwarzania produktów i usług.
Unikamy wtedy podwójnego liczenia.
Unikamy wtedy podwójnego liczenia.
Metody obliczania PKB
Metody obliczania PKB
►
Metoda sumowania dochodów
Metoda sumowania dochodów
►
Polega na sumowaniu dochodów
Polega na sumowaniu dochodów
powstających w procesie wytwarzania
powstających w procesie wytwarzania
produktów i usług w danym roku.
produktów i usług w danym roku.
PKB=
PKB=
∑ dochodów czynników produkcji
∑ dochodów czynników produkcji
(pracy – płace; ziemi – czynsze, renta
(pracy – płace; ziemi – czynsze, renta
gruntowa; kapitału – odsetki, dywidendy)
gruntowa; kapitału – odsetki, dywidendy)
Metody obliczania PKB
Metody obliczania PKB
►
Metoda sumowania wartości produkcji
Metoda sumowania wartości produkcji
►
P
P
i
i
– cena i-tego dobra
– cena i-tego dobra
►
Q
Q
i
i
– ilość i-tego dobra
– ilość i-tego dobra
►
Jest to suma wartości dodanej w procesie
Jest to suma wartości dodanej w procesie
produkcji
produkcji
i
n
i
i
P
Q
PKB
*
1
Metody obliczania PKB
Metody obliczania PKB
►
Metoda sumowania wydatków
Metoda sumowania wydatków
Polega na sumowaniu wydatków na
Polega na sumowaniu wydatków na
dobra i usługi finalne wytworzone
dobra i usługi finalne wytworzone
przez przedsiębiorstwa krajowe
przez przedsiębiorstwa krajowe
PKB=C+I+G+X-Z
PKB=C+I+G+X-Z
BRUTTO a NETTO
BRUTTO a NETTO
►
PKB – Amortyzacja = PKN
PKB – Amortyzacja = PKN
►
PKN – produkt krajowy netto
PKN – produkt krajowy netto
►
Amortyzacja jest miarą zużycia dóbr
Amortyzacja jest miarą zużycia dóbr
inwestycyjnych. Zużywanie się dóbr
inwestycyjnych. Zużywanie się dóbr
inwestycyjnych oznacza, że część
inwestycyjnych oznacza, że część
kapitału trzeba przeznaczyć na
kapitału trzeba przeznaczyć na
odtworzenie dóbr inwestycyjnych.
odtworzenie dóbr inwestycyjnych.
I
netto
=I
brutto
- amortyzacja
Wykorzystanie PKB
Wykorzystanie PKB
►
Głównym celem pomiaru PKB jest
Głównym celem pomiaru PKB jest
ocena wielkości produkcji w
ocena wielkości produkcji w
gospodarce w poszczególnych latach.
gospodarce w poszczególnych latach.
(Dynamika PKB)
(Dynamika PKB)
►
Do oceny poziomu rozwoju
Do oceny poziomu rozwoju
gospodarczego wykorzystuje się
gospodarczego wykorzystuje się
wartość PKB na mieszkańca.
wartość PKB na mieszkańca.
WADY PKB
WADY PKB
1.
1.
Nie uwzględnia Działalności
Nie uwzględnia Działalności
nierejstrowanej (szara strefa)
nierejstrowanej (szara strefa)
2.
2.
Nie uwzględnia stanu środowiska
Nie uwzględnia stanu środowiska
naturalnego
naturalnego
3.
3.
Nie uwzględnia czasu wolnego
Nie uwzględnia czasu wolnego
DZIĘKUJĘ
DZIĘKUJĘ