Porównanie

Porównanie

komórki

komórki

pro – i

pro – i

eukariotycznej

eukariotycznej

Ewa Ostapowicz

Komórka prokariotyczna.

Komórka eukariotyczna.

otoczka śluzowa

ściana komórkowa

błona cytoplazmatyczna

DNA

cytoplazma

rybosomy

błona cytoplazmatyczna

siateczka
śródplazmatyczna

lizosom

struktury
Golgiego

cytosol

rybosomy

Mitochon-
drium

Komórka:

Komórka:



podstawowy element strukturalny i

podstawowy element strukturalny i

czynnościowy każdego organizmu, zdolny do

czynnościowy każdego organizmu, zdolny do

spełnienia różnych funkcji życiowych, tj.

spełnienia różnych funkcji życiowych, tj.

oddychania, odżywiania, rozmnażania, wzrostu

oddychania, odżywiania, rozmnażania, wzrostu



wielkość i kształt - bardzo różne (najmniejsza

wielkość i kształt - bardzo różne (najmniejsza

komórka mierzy 0,2

komórka mierzy 0,2

µ

µ

m (bakterie), największa

m (bakterie), największa

ok. 50 cm (włókna indyjskiej rośliny ramii))

ok. 50 cm (włókna indyjskiej rośliny ramii))

Na podstawie struktury i stopnia złożoności

Na podstawie struktury i stopnia złożoności

komórek

komórek

organizmy można zaliczyć do dwóch grup

organizmy można zaliczyć do dwóch grup

różniących się

różniących się

zasadniczo planem budowy:

zasadniczo planem budowy:

EUKARIOTA

EUKARIOTA

(gr.

(gr.

eu

eu

– prawdziwy,

– prawdziwy,

karyon

karyon

– jadro)

– jadro)



organizmy, których komórki zawierają organelle

organizmy, których komórki zawierają organelle

otoczone błoną

otoczone błoną



najważniejszą wśród tych organelli jest jądro, w

najważniejszą wśród tych organelli jest jądro, w

którym zlokalizowany jest materiał genetyczny

którym zlokalizowany jest materiał genetyczny

(DNA)

(DNA)



w istocie nazwa eukariont oznacza posiadający

w istocie nazwa eukariont oznacza posiadający

„prawdziwe jądro

„prawdziwe jądro

”

”

PROKARIOTA

PROKARIOTA



organizmy, których komórki pozbawione są

organizmy, których komórki pozbawione są

otoczonych błoną organelli typowych dla

otoczonych błoną organelli typowych dla

komórek eukariotycznych

komórek eukariotycznych



w istocie nazwa prokariont oznacza

w istocie nazwa prokariont oznacza

„przedjądrowy”, nie mający wyodrębnionego

„przedjądrowy”, nie mający wyodrębnionego

jądra

jądra

Charakterystyczne cechy komórek prokariotycznych i

Charakterystyczne cechy komórek prokariotycznych i

eukariotycznych

eukariotycznych

Charakterystyczne cechy

Charakterystyczne cechy

Grupy organizmów

Grupy organizmów

Prokariota

Prokariota

Eukariota

Eukariota

Systematyka

Systematyka

bakterie, sinice

bakterie, sinice

rośliny, zwierzęta, grzyby,

rośliny, zwierzęta, grzyby,

pierwotniaki

pierwotniaki

Aparat jądrowy

Aparat jądrowy

nukleoid

nukleoid

jądro komórkowe

jądro komórkowe

Organelle energetyczne

Organelle energetyczne

mezosom

mezosom

mitochondrium

mitochondrium

Organelle fotosyntetyczne

Organelle fotosyntetyczne

ciałka chromatoforowe;

ciałka chromatoforowe;

tylakoidy

tylakoidy

chloroplast

chloroplast

Ściana komórkowa

Ściana komórkowa

obecna

obecna

obecna (wyj. zwierzęta)

obecna (wyj. zwierzęta)

Rybosomy

Rybosomy

obecne

obecne

obecne

obecne

Cytoszkielet

Cytoszkielet

brak

brak

mikrotubule;

mikrotubule;

mikrofilamenty

mikrofilamenty

Materiały zapasowe

Materiały zapasowe

obecne

obecne

obecne

obecne

Podział aparatu jądrowego

Podział aparatu jądrowego

amitoza

amitoza

mitoza; mejoza

mitoza; mejoza

Retikulum

Retikulum

endoplazmatyczne

endoplazmatyczne

brak

brak

obecne

obecne

Aparat Golgiego

Aparat Golgiego

brak

brak

obecne

obecne

Lizosomy

Lizosomy

brak

brak

obecne

obecne

Mikrociała (peroksysomy;

Mikrociała (peroksysomy;

glioksysomy)

glioksysomy)

brak

brak

obecne

obecne

Otoczki (śluz)

Otoczki (śluz)

obecne

obecne

brak

brak

Fimbrie (pile)

Fimbrie (pile)

obecne

obecne

brak

brak

Przetrwalniki (endospory)

Przetrwalniki (endospory)

obecne

obecne

brak

brak

Jądro komórkowe:

Jądro komórkowe:



podstawowa i nadrzędna organella każdej komórki

podstawowa i nadrzędna organella każdej komórki



wielkość: od

wielkość: od

0,5

0,5

µ

µ

m do

m do

600

600

µ

µ

m (przeciętnie 5

m (przeciętnie 5

µ

µ

m )

m )



kształt: kulisty, owalny, wrzecionowaty, nieokreślony

kształt: kulisty, owalny, wrzecionowaty, nieokreślony



najczęściej w komórce występuje jedno (ale można spotkać komórki zawierające wiele jąder

najczęściej w komórce występuje jedno (ale można spotkać komórki zawierające wiele jąder

– komórczaki np. pełzak, pleśniak lub kom. ich pozbawione np. erytrocyty ssaków)

– komórczaki np. pełzak, pleśniak lub kom. ich pozbawione np. erytrocyty ssaków)



organella otoczona podwójną błoną białkowo-lipidową tzw. otoczką jądrową

organella otoczona podwójną błoną białkowo-lipidową tzw. otoczką jądrową

por jądrowy



zawiera prawie cały DNA zlokalizowany w komórce (chromatyna = kompleks DNA

zawiera prawie cały DNA zlokalizowany w komórce (chromatyna = kompleks DNA

z białkami, zorganizowana w struktury zwane chromosomami)

z białkami, zorganizowana w struktury zwane chromosomami)

włókniste składniki jąderka

ziarniste składniki jąderka

ziarniste składniki jąderka

chromatyna jąderkowa

chromatyna jąderkowa

kariolimfa

kariolimfa

otoczka

otoczka

jądrowa

jądrowa

por otoczki jądrowej

por otoczki jądrowej

chromatyna

chromatyna

zwarta

zwarta

chromatyna luźna

chromatyna luźna

kanał siateczki

kanał siateczki

śródplazmatycznej

śródplazmatycznej

APARAT JĄDROWY EUKARIOTA

rybosomy

por jądrowy

jąderko

ziarniste ER

por jądrowy ziarniste

ER



rola:

rola:



steruje poprzez DNA przemianami

steruje poprzez DNA przemianami

biochemicznymi komórki

biochemicznymi komórki



gromadzi i przechowuje w DNA informacje

gromadzi i przechowuje w DNA informacje

genetyczną o cechach organizmu, a następnie

genetyczną o cechach organizmu, a następnie

przekazuje ją do cytoplazmy na rybosomy za

przekazuje ją do cytoplazmy na rybosomy za

pośrednictwem mRNA

pośrednictwem mRNA



bierze udział w podziałach komórek

bierze udział w podziałach komórek

somatycznych (mitoza) i macierzystych

somatycznych (mitoza) i macierzystych

komórek gamet lub zarodników (mejoza)

komórek gamet lub zarodników (mejoza)

APARAT JADROWY PROKARIOTA

APARAT JADROWY PROKARIOTA

Nukleoid:

Nukleoid:



komórkowy DNA występujący w

komórkowy DNA występujący w

cytoplazmie jako gęsto zwinięty

cytoplazmie jako gęsto zwinięty

kłębek o wyraźnym, lecz

kłębek o wyraźnym, lecz

nieregularnym zarysie, tworzący w

nieregularnym zarysie, tworzący w

komórce obszar jądropodobny (brak

komórce obszar jądropodobny (brak

oddzielonego błoną od cytoplazmy

oddzielonego błoną od cytoplazmy

jadra komórkowego)

jadra komórkowego)



nić DNA stanowi normalną, podwójną

nić DNA stanowi normalną, podwójną

spiralę, ma długość 300-1400

spiralę, ma długość 300-1400

µ

µ

m i

m i

jest zamknięta w kolistą pętlą, tzn.

jest zamknięta w kolistą pętlą, tzn.

pozbawiona jest wolnych końców

pozbawiona jest wolnych końców



DNA nie tworzy regularnych

DNA nie tworzy regularnych

połączeń z białkami, jak DNA

połączeń z białkami, jak DNA

chromosomów w jądrach komórek

chromosomów w jądrach komórek

eukariotycznych

eukariotycznych

DNA

Komórka prokariotyczna.

Mitochodria:

Mitochodria:



organelle energetyczne eukariota o wysokim stopniu organizacji, wyspecjalizowane

organelle energetyczne eukariota o wysokim stopniu organizacji, wyspecjalizowane

w przemianach tlenowych i będące wyrazem przystosowania komórek

w przemianach tlenowych i będące wyrazem przystosowania komórek

eukariotycznych do tlenowych warunków życia

eukariotycznych do tlenowych warunków życia



organelle półautonomiczne (własny DNA; rybosomy typu 70S; enzymy syntezy

organelle półautonomiczne (własny DNA; rybosomy typu 70S; enzymy syntezy

DNA,RNA, białka)

DNA,RNA, białka)



kształt: kulisty, podłużny, lub nieregularny (mogą zmieniać szybko swój kształt i

kształt: kulisty, podłużny, lub nieregularny (mogą zmieniać szybko swój kształt i

rozmiary)

rozmiary)



średnica: 0,5-1,0

średnica: 0,5-1,0

µ

µ

m

m



długość: od 2 do 8

długość: od 2 do 8

µ

µ

m

m



liczba: różna, zależna od typu komórki

liczba: różna, zależna od typu komórki



otoczone podwójną błoną, która tworzy wewnątrz tej organelli dwa różne

otoczone podwójną błoną, która tworzy wewnątrz tej organelli dwa różne

przedziały: przestrzeń miedzybłonową i matriks (macierz)

przedziały: przestrzeń miedzybłonową i matriks (macierz)



zewnętrzna błona jest gładka i dość łatwo przepuszczalna; wewnętrzna głęboko

zewnętrzna błona jest gładka i dość łatwo przepuszczalna; wewnętrzna głęboko

pofałdowana, trudno przepuszczalna – tworzy skierowane do wewnątrz wypustki

pofałdowana, trudno przepuszczalna – tworzy skierowane do wewnątrz wypustki

zwane grzebieniami (blaszkowate, woreczkowate lub rurkowate)

zwane grzebieniami (blaszkowate, woreczkowate lub rurkowate)



rola:

rola:



„

„

siłownia” komórki bedąca głównym miejscem produkcji energii w formie

siłownia” komórki bedąca głównym miejscem produkcji energii w formie

wysokoenergetycznego związku, adenozynotrifosforanu (ATP)

wysokoenergetycznego związku, adenozynotrifosforanu (ATP)

Błona zewnętrzna

Błona wewnętrzna

A

B

C

Przekroje przez mitochondria
z wpukleniami A. blaszkowatymi,
B. woreczkowatymi, C. rurkowatymi.

Mezosomy:

Mezosomy:



błoniaste woreczki zawierające koncentrycznie ułożone błony wewnętrzne

błoniaste woreczki zawierające koncentrycznie ułożone błony wewnętrzne



powstają poprzez wpuklenia błony cytoplazmatycznej do wnętrza komórek

powstają poprzez wpuklenia błony cytoplazmatycznej do wnętrza komórek



pełnią różnorodne funkcje:

pełnią różnorodne funkcje:



zawierają enzymy oddechowe – min. cytochromy, ATPazę (prawdopodobnie organelle

zawierają enzymy oddechowe – min. cytochromy, ATPazę (prawdopodobnie organelle

związane poprzez to z procesami oddechowymi, w szczególności z transportem

związane poprzez to z procesami oddechowymi, w szczególności z transportem

elektronów w łańcuchu oddechowym i produkcją ATP)

elektronów w łańcuchu oddechowym i produkcją ATP)



zawierają enzymy biorące udział w syntezie składników ściany komórkowej

zawierają enzymy biorące udział w syntezie składników ściany komórkowej



stanowią miejsce przyczepienia nukleoidu do błony

stanowią miejsce przyczepienia nukleoidu do błony



obszar procesów oksydoredukcyjnych

obszar procesów oksydoredukcyjnych

Schemat budowy prokaryotycznej komórki

bakteryjnej: 1 - otoczka śluzowa, 2 - ściana
komórkowa, 3 - przestrzeń peryplazmatyczna, 4 -
błona cytoplazmatyczna,

5 - mezosomy

, 6 -

substancje zapasowe, 7 - cytoplazma, 8 - nukleoid,
9 - rybosomy, 10 – rzęska.

mezosom

błona cytoplazmatyczna

Rozwój mezosomu

Organellum fotosyntetyczne eukariota -

Organellum fotosyntetyczne eukariota -

chloroplasty

chloroplasty

rola:

przekształcanie energii świetlnej w energię chemiczną w procesie
fotosyntezy



charakterystyczne tylko dla komórek roślinnych

 kształt: najczęściej elipsoidalny

 długość: 3-10 µm; średnica: 4-10 µm; grubość: 1µm

 zazwyczaj w komórce występuje kilkadziesiąt (wahania od 1 do ponad 100)

 struktury ograniczone błonami: zewnętrzną i wewnętrzną

przestrzeń ograniczona błoną wewnętrzną – stroma, zawiera enzymy
uczestniczące w wytwarzaniu glukozy z dwutlenku węgla i wody z
wykorzystaniem energii światła słonecznego

wewnętrzna błona chloroplastu odgranicza układ błonowy, złożony z
połączonych stosów płaskich, dyskowatych woreczków, zwanych tylakoidami

stosy tylakoidów noszą nazwę gran

błony tylakoidów tworzą kolejny przedział chloroplastu – przestrzeń tylakoidową
(w błony te wbudowany jest cały aparat fazy świetlnej fotosyntezy; enzymy fazy
ciemnej znajdują się w stromie)

podwójna
błona
plastydowa

tylakoidy stromy

stroma

fragment modelu
przestrzennego

układu tylakoidów

Ciałka chromatoforowe:

Ciałka chromatoforowe:



organelle fotosyntetyczne prokariota

organelle fotosyntetyczne prokariota



powstają w wyniku wpukleń do wnętrza komórki błony

powstają w wyniku wpukleń do wnętrza komórki błony

cytoplazmatycznej

cytoplazmatycznej



błoniaste pęcherzyki lub rurki, często zawierające

błoniaste pęcherzyki lub rurki, często zawierające

warstwowo ułożony system błon wewnętrznych

warstwowo ułożony system błon wewnętrznych



barwniki fotosyntetyczne – chlorofil i karotenoidy –

barwniki fotosyntetyczne – chlorofil i karotenoidy –

wbudowane są w białkowo-lipidowe błony ciałek

wbudowane są w białkowo-lipidowe błony ciałek

chromatoforowych

chromatoforowych



wystepują u bakterii fotosyntetyzujących; sinice - tylakoidy

wystepują u bakterii fotosyntetyzujących; sinice - tylakoidy

Ściana komórkowa eukariota

Ściana komórkowa eukariota



dotyczy:

komórek roślinnych, grzybów

Uogólniony schemat komórki roślinnej.

Uogólniony schemat komórki zwierzęcej.

ściana komórkowa

błona komórkowa

otoczka
jądrowa

pory
jądrowe

chromatyna

ziarniste
retikulum
endoplazmatycz
ne

układ Golgiego

chloroplast

stroma

grzebienie
mitochon-
drialne

gładkie retikulum

endpolazmatyczne

grzebie
nie
mitocho
n-
drialne

błona komórkowa

gładkie retikulum
endpolazmatyczne

pory

jądrowe

otoczk
a
jądrow
a

chromatyna

jąderko

ziarniste retikulum
endoplazmatyczne

centriole

Ściana komórkowa eukariota cd.

Ściana komórkowa eukariota cd.



charakterystyczny składnik –

charakterystyczny składnik –

celuloza

celuloza

(stanowi włóknisty

(stanowi włóknisty

szkielet ściany komórkowej)

szkielet ściany komórkowej)



wielocukier o bardzo

wielocukier o bardzo

długim, nie

długim, nie

rozgałęzionym łańcuchu,

rozgałęzionym łańcuchu,

utworzonym z wielu (od

utworzonym z wielu (od

tysiąca do kilku tysięcy)

tysiąca do kilku tysięcy)

reszt glukozowych

reszt glukozowych



łańcuchy celulozy łączą

łańcuchy celulozy łączą

się w równoległe wiązki –

się w równoległe wiązki –

mikrofibryle

mikrofibryle



układ cząsteczek

układ cząsteczek

celulozy w pewnych

celulozy w pewnych

obszarach jest bardzo

obszarach jest bardzo

regularny, tak że tworzą

regularny, tak że tworzą

one na pewnych

one na pewnych

odcinkach określoną

odcinkach określoną

przestrzenną siatkę

przestrzenną siatkę

molekularną – micele;

molekularną – micele;

obszary pomiędzy

obszary pomiędzy

micelami – przestrzenie

micelami – przestrzenie

międzymicelarne

międzymicelarne

(celuloza

(celuloza

bezkrystaliczna)

bezkrystaliczna)

celuloza bezkształtna

blaszka środkowa

ściana pierwotna

micela

celuloza amorficzna

Schemat budowy ściany komórkowej.

Mikrofibryle celulozy z obszarami krystalicznymi
(micelami)
i obszarami międzymicelarnymi.

Ściana komórkowa eukariota cd.

Ściana komórkowa eukariota cd.



młode komórki: ściana komórkowa cienka,

młode komórki: ściana komórkowa cienka,

delikatna, elastyczna, tzw. ściana

delikatna, elastyczna, tzw. ściana

pierwotna

pierwotna



skład:

skład:



około 20% suchej masy – celuloza

około 20% suchej masy – celuloza



reszta - substancje macierzy

reszta - substancje macierzy

podstawowej: wielocukry o niezbyt

podstawowej: wielocukry o niezbyt

długich łańcuchach (pektyny i ich

długich łańcuchach (pektyny i ich

pochodne, hemicelulozy) i białka

pochodne, hemicelulozy) i białka

(enzymatyczne: glikozydazy,

(enzymatyczne: glikozydazy,

peroksydazy; blałka bogate w nietypowy

peroksydazy; blałka bogate w nietypowy

aminokwas – hydroksyprolinę; białka

aminokwas – hydroksyprolinę; białka

bogate w reszty seryny)

bogate w reszty seryny)



mikrofibryle stosunkowo cienkie,

mikrofibryle stosunkowo cienkie,

układają się zawsze równolegle do

układają się zawsze równolegle do

powierzchni ściany, poza tym

powierzchni ściany, poza tym

przebiegają i splatają się w płaszczyźnie

przebiegają i splatają się w płaszczyźnie

ściany w różnych kierunkach, tworząc

ściany w różnych kierunkach, tworząc

nieregularną sieć

nieregularną sieć



komórki dorosłe (komórki które osiągnęły

komórki dorosłe (komórki które osiągnęły

swe ostateczne rozmiary, przestały rosnąć)

swe ostateczne rozmiary, przestały rosnąć)

– ściana wtórna

– ściana wtórna



skład:

skład:



około 60% - celuloza (włoski nasion

około 60% - celuloza (włoski nasion

bawełny – 90%)

bawełny – 90%)



substancje macierzy podstawowej

substancje macierzy podstawowej



inne substancje (drewnienie,

inne substancje (drewnienie,

korkowacenie, kutynizowanie,

korkowacenie, kutynizowanie,

woskowacenie, mineralizowanie,

woskowacenie, mineralizowanie,

śluzowacenie)

śluzowacenie)



mikrofibryle celulozy są tu grubsze i

mikrofibryle celulozy są tu grubsze i

układają się w ścianie regularnie

układają się w ścianie regularnie

Schemat budowy ściany komórkowej.

kolejne warstwy ściany wtórnej

ściana pierwotna

Budowa ściany komórki roślinnej.

Budowa ściany komórkowej u glonu

Valonia ventricosa. A — ściana
pierwotna

z

rozproszonym,

nieregularnym

układem

cienkich

mikrofibryli celulozy; B — ściana
wtórna, z mikrofibrylami grubszymi,
ułożonymi

równolegle,

lecz

w

kolejnych warstwach z różnym kątem
nachylenia względem osi komórki.

Modyfikacje ściany komórkowej

Modyfikacje ściany komórkowej

eukariota

eukariota



dotyczą ściany wtórnej



wyróżniamy

:

drewnienie, korkowacenie, kutynizowanie,

woskowavenie, mineralizowanie, śluzowacenie



drewnienie:



między mikrofibrylami celulozowymi odkłada się lignina –
bezpostaciowy polimer zbudowany z podjednostek
zawierających pierścień aromatyczny, głównie w postaci
pochodnych fenylopropanu



drewnienie nadaje sztywność ścianom komórkowym,
uodparnia je na działanie czynników mechanicznych
(rozerwanie, zgniecenie)



korkowacenie:



ściany komórkowe powleczone są suberyną (tłuszczowa
substancja organiczna)



ochrona roślin przed: nadmiernym parowaniem,
działaniem niskich temperatur, wnikaniem pasożytów
przez ściany



woskowacenie:

woskowacenie:



na zewnątrz ścian komórkowych skórki odkłada się wosk

na zewnątrz ścian komórkowych skórki odkłada się wosk

w postaci szarobiałego nalotu

w postaci szarobiałego nalotu



( na skórce jabłek, winogron)

( na skórce jabłek, winogron)



razem z kutyną tworzy warstwę ochronną kutykule

razem z kutyną tworzy warstwę ochronną kutykule



mineralizowanie:

mineralizowanie:



ściany komórkowe przesycone są substancjami

ściany komórkowe przesycone są substancjami

mineralnymi (sole wapnia lub krzemionka)

mineralnymi (sole wapnia lub krzemionka)



śluzowacenie:

śluzowacenie:



wydzielany śluz roślinny tworzy otoczki wokół komórek

wydzielany śluz roślinny tworzy otoczki wokół komórek

(nasiona lnu)

(nasiona lnu)

suberyna

Ściana skorkowaciała komórki korka,
z warstwą suberyny pomiędzy
pierwotną i wtórną ścianą
komórkową.

kutykula

warstwa
kutykularna
ściany

Występowanie warstwy
kutykularnej w zewnętrznych
partiach ściany oraz warstwa
kutykuli na powierzchni ścian
komórkowych skórki.

Rola ściany komórkowej

Rola ściany komórkowej

eukariota

eukariota



nadaje kształt komórce

nadaje kształt komórce



zabezpiecza przed nadmierną utratą wody

zabezpiecza przed nadmierną utratą wody



osłania i ochrania protoplast komórek

osłania i ochrania protoplast komórek

przed niekorzystnymi wpływami

przed niekorzystnymi wpływami

środowiska

środowiska



tworzy mocne rusztowanie dla całej rośliny

tworzy mocne rusztowanie dla całej rośliny

Ściana komórkowa prokariota

Ściana komórkowa prokariota



sztywna, porowata

sztywna, porowata



składa się z peptydoglikanu (mureiny) – cząsteczki zbudowanej z długich łańcuchów polisacharydowych,

składa się z peptydoglikanu (mureiny) – cząsteczki zbudowanej z długich łańcuchów polisacharydowych,

które są połączone w sieci mostkami peptydowymi

które są połączone w sieci mostkami peptydowymi



ze względu na różnice w budowie ściany komórkowej, co często ma bezpośredni związek z barwieniem,

ze względu na różnice w budowie ściany komórkowej, co często ma bezpośredni związek z barwieniem,

bakterie można podzielić na dwie grupy: Gram-dodatnie (absorbują i zatrzymują fiolet krystaliczny

bakterie można podzielić na dwie grupy: Gram-dodatnie (absorbują i zatrzymują fiolet krystaliczny

podczas wybarwiania) i Gram-ujemne (nie zatrzymują barwnika)

podczas wybarwiania) i Gram-ujemne (nie zatrzymują barwnika)

Ściana komórkowa bakterii Gram-dodatnich:

Ściana komórkowa bakterii Gram-dodatnich:



mureina – 30-70% suchej masy (składa się z ok. 40 warstw, stanowi sztywną część ściany komórkowej)

mureina – 30-70% suchej masy (składa się z ok. 40 warstw, stanowi sztywną część ściany komórkowej)



na zewnątrz – cienka polisacharydowa warstwa plastyczna z wiązaniami kowalencyjnymi, w której występują kwasy

na zewnątrz – cienka polisacharydowa warstwa plastyczna z wiązaniami kowalencyjnymi, w której występują kwasy

tejchonowe

tejchonowe

Ściana komórkowa bakterii Gram-ujemnych:

Ściana komórkowa bakterii Gram-ujemnych:



mureina – 4-10% suchej masy (od jednej do trzech warstw peptydoglikanu)

mureina – 4-10% suchej masy (od jednej do trzech warstw peptydoglikanu)



dominująca cześć – warstwa plastyczna (fosfolipidy, białka, lipoproteid Brauna, lipopolisacharyd, antygen wspólny)

dominująca cześć – warstwa plastyczna (fosfolipidy, białka, lipoproteid Brauna, lipopolisacharyd, antygen wspólny)



warstwa lipopolisacharydowa – inkrustacja jonami wapnia (odporność bakterii Gram-ujemnych na działanie lizozymu)

warstwa lipopolisacharydowa – inkrustacja jonami wapnia (odporność bakterii Gram-ujemnych na działanie lizozymu)



rola:

rola:



nadaje kształt komórce

nadaje kształt komórce



stanowi warstwę ochronną

stanowi warstwę ochronną

ściana komórkowa
złożona z grubej
warstwy peptydoglikanu

błona cytoplazmatyczna

Uproszczone schematy
budowy
ściany komórkowej bakterii
gramdodatnich i
gramujemnych.

Ściana bakterii gramdodatniej.

Ściana bakterii gramujemnej.

Lipopolisacharyd

Lipoproteina

błona cytoplazmatyczna

ściana komórkowa
złożona z cienkiej
warstwy peptydoglikanu

złożona błona zewnętrzna
zbudowana z lipoproteiny
i lipopolisacharydu

PROKARIOTA –

PROKARIOTA –

rybosom 70S

rybosom 70S

EUKARIOTA –

EUKARIOTA –

rybosom 80S

rybosom 80S



podjednostka duża 50S

podjednostka duża 50S



podjednostka mała 30S

podjednostka mała 30S

50S =23S i 5S rRNA +31

50S =23S i 5S rRNA +31

różnych białek

różnych białek

30S = 16S rRNA + 21 różnych

30S = 16S rRNA + 21 różnych

białek

białek



podjednostka duża 60S

podjednostka duża 60S



podjednostka mała 40S

podjednostka mała 40S

60S = 28S, 5,8S i 5S rRNA i

60S = 28S, 5,8S i 5S rRNA i

białka

białka

40S = 18S rRNA i białka

40S = 18S rRNA i białka

Rybosomy:

kompleksy nukleoproteinowe, na których zachodzi synteza białek (rola)

znaczna część występujących w dowolnym momencie w komórce
rybosomów
(dot. kom. euk.) związana jest z powierzchnią ER; wolne rybosomy w
cytoplazmie

komórka prokariotyczna - rybosomy w cytoplazmie

Wielkość S =

liczbowa wartość współczynnika sedymentacji, s, opisuje

szybkość, z jaką makrocząsteczki lub cząsteczki sedymentują w polu
grawitacyjnym wirówki; wartość współczynnika sedymentacji zależy od
masy i kształtu cząsteczki lub cząstki.

Synteza białka

Synteza białka

Rybosom przyłącza się mniejszą
podjednostką
do nici informacyjnego RNA (mRNA)
i przesuwając się wzdłuż niej buduje
łańcuch białkowy, włączając doń
kolejne
aminokwasy przyniesione przez
transportujący
RNA (tRNA). Większość rybosomów
znajduje
się na zewnętrznej powierzchni
cystern
ER ziarnistej, syntetyzując łańcuch
białkowe
wprost do wnętrza cystern. Rybosomy
mogą
jednak być również zawieszone
swobodnie
w cytoplazmie podstawowej,
zwłaszcza podczas
intensywnej syntezy białka w
komórce.
Do jednej nici mRNA może wtedy być
przyłączona większa liczba (5-30)
rybosomów, tworząc charakterystyczne
łańcuchy polirybosomów.

Polirybosomy.

Podział aparatu jądrowego

Podział aparatu jądrowego

eukariota

eukariota



Mitoza

Mitoza



podział jądra komórkowego (kariokineza), w wyniku

podział jądra komórkowego (kariokineza), w wyniku

którego dochodzi do podziału cytoplazmy (cytokineza)

którego dochodzi do podziału cytoplazmy (cytokineza)



zachodzi w komórkach somatycznych , prowadzi do ich

zachodzi w komórkach somatycznych , prowadzi do ich

namnażania

namnażania



w jej wyniku powstają komórki potomne zawierające

w jej wyniku powstają komórki potomne zawierające

taka sama liczbę chromosomów jak jądro komórki

taka sama liczbę chromosomów jak jądro komórki

macierzystej

macierzystej



Mejoza

Mejoza



podział jądra komórkowego (kariokineza), podczas

podział jądra komórkowego (kariokineza), podczas

którego następuje redukcja liczby chromosomów

którego następuje redukcja liczby chromosomów



zachodzi w macierzystych komórkach zarodników oraz

zachodzi w macierzystych komórkach zarodników oraz

gamet i prowadzi do powstania haploidalnych

gamet i prowadzi do powstania haploidalnych

zarodników, plemników i komórek jajowych

zarodników, plemników i komórek jajowych



haploidalne gamety zawierają 1 n chromosomów

haploidalne gamety zawierają 1 n chromosomów

Cykl
komórkowy.
Rysunki
przedstawiają
typową
komórkę
zwierzęcą z
diploidalną
liczbą
chromosomów
równą 4. Na
mikrofotografia
ch widać
przechodzące
podział
mitotyczny
komórki siei.
Najistotniejszą
różnicą
pomiędzy
dzielącymi się
komórkami
zwierzęcymi i
roślinnymi jest
brak u tych
ostatnich
centrioli.

Podział aparatu jądrowego

Podział aparatu jądrowego

prokariota

prokariota



Amitoza

Amitoza



bezpośredni podział aparatu jądrowego poprzedzony podwojeniem

bezpośredni podział aparatu jądrowego poprzedzony podwojeniem

genoforu (DNA)

genoforu (DNA)



połączony z równoczesnym przewężeniem i rozdzieleniem treści

połączony z równoczesnym przewężeniem i rozdzieleniem treści

komórkowej

komórkowej



powstają dwie komórki potomne, które następnie dobudowują treść

powstają dwie komórki potomne, które następnie dobudowują treść

komórki i dorastają do wielkości wyjściowej

komórki i dorastają do wielkości wyjściowej

Podział genoforu u Escherichia coli. Miejsce rozpoczecia replikacji
zaznaczono strzałką.

Podział komórki prokariotycznej.Błona cytoplazmatyczna
wzrasta do wnętrza komórki bakteryjnej i rozdziela przyczepione
do błony siostrzane genofory.

Podział komórki sinicy.

Prokariotyczny DNA w postaci kolistej nici nie
zaczyna replikacji równocześnie na całej długości,
ale w określonym miejscu związanym z błoną
cytoplazmatyczną, po czym podział posuwa się wzdłuż
cząsteczki aż do powstania dwóch oddzielnych kolistych
nici DNA. Obie kopie przyczepiają się do specjalnych miejsc
błony cytoplazmatycznej , po czym następuje podział
cytoplazmy przez stopniowe wrastanie błony do wnętrza
komórki pomiędzy nowo powstałymi nukleoidami.
Na koniec tworzy się ściana komórkowa odgradzająca
nowo powstałe komórki

Struktury charakterystyczne dla komórek

Struktury charakterystyczne dla komórek

eukariotycznych:

eukariotycznych:



Cytoszkielet

Cytoszkielet



Retikulum endoplazmatyczne

Retikulum endoplazmatyczne



Aparat Golgiego

Aparat Golgiego



Lizosomy

Lizosomy



Mikrociała

Mikrociała



Wodniczki (wakuole)

Wodniczki (wakuole)

błona cytoplazmatyczna

siateczka
śródplazmatyczna

lizosom

struktury
Golgiego

cytosol

rybosomy

mitochon-
drium

Komórka eukariotyczna.

Cytoszkielet

Cytoszkielet

Komórki eukariotyczne mają rozmaite kształty, często zmienne, zmieniać

Komórki eukariotyczne mają rozmaite kształty, często zmienne, zmieniać

może się również położenie organelli w komórkach, a także położenie

może się również położenie organelli w komórkach, a także położenie

samych komórek, jeśli są one obdarzone zdolnoscią do wykonywania

samych komórek, jeśli są one obdarzone zdolnoscią do wykonywania

ruchów. Te właściwości zawdzięczają komórki złożonej sieci włóknistych

ruchów. Te właściwości zawdzięczają komórki złożonej sieci włóknistych

struktur tworzących jakby ich wewnętrzny szkielet (cytoszkielet). Istnieją

struktur tworzących jakby ich wewnętrzny szkielet (cytoszkielet). Istnieją

dwie podstawowe grupy tych struktur: mikrotubule

dwie podstawowe grupy tych struktur: mikrotubule

i mikrofilamenty.

i mikrofilamenty.

Mikrotubule:

Mikrotubule:



cienkie (średnica ok. 25nm), długie (do kilkunastu

cienkie (średnica ok. 25nm), długie (do kilkunastu

µ

µ

m), rurkowate włókienka

m), rurkowate włókienka

utworzone głownie z białka tubuliny

utworzone głownie z białka tubuliny



wystepują w cytoplazmie pojedyńczo lub układają się w równoległe pasma

wystepują w cytoplazmie pojedyńczo lub układają się w równoległe pasma



rola:

rola:



udział w tworzeniu struktur cytoszkieletu

udział w tworzeniu struktur cytoszkieletu



odpowiedzialne za ruch chromosomów w trakcie podziału komórkowego (tworzą

odpowiedzialne za ruch chromosomów w trakcie podziału komórkowego (tworzą

wrzeciono podziałowe; struktury labilne, powstające i zanikające w zależności od stanu

wrzeciono podziałowe; struktury labilne, powstające i zanikające w zależności od stanu

komórki)

komórki)



główny składnik rzęsek i wici – specjalnych struktur służących do poruszania się

główny składnik rzęsek i wici – specjalnych struktur służących do poruszania się

Mikrofilamenty:

Mikrofilamenty:



delikatne (średnica ok.6nm) równolegle ułożone włókienka białka kurczliwego –

delikatne (średnica ok.6nm) równolegle ułożone włókienka białka kurczliwego –

aktyny

aktyny



rola:

rola:



uczestniczą w funkcjach komórki związanych z ruchami: ruchy cytoplazmy i organelli,

uczestniczą w funkcjach komórki związanych z ruchami: ruchy cytoplazmy i organelli,

wpuklenia i fałdowanie się błony cytoplazmatycznej, zmiany kształtu i podział komórki

wpuklenia i fałdowanie się błony cytoplazmatycznej, zmiany kształtu i podział komórki

Składniki cytoszkieletu.

Mikrofotografia fibroblastu.
Mikrofilamenty zabarwione są na
czerwono, mikrotubule na zielono.

błona komórkowa

mikrotubula

mikrofilamenty

filamenty pośrednie

mitochondrium

Rzęski. (a) Struktura rzęski. Każda

z rzęsek zawiera mikrotubule w

układzie 9+2. Dziewięć

połączonych par (dubletów) leży

na obwodzie, dwie nie połączone

mikrotubule znajdują się w

środku. Pokazane na rysunku

ramiona, to wytwarzające siłę

mechaniczną białka.

Wykorzystując energię zawartą w

ATP „kroczą" one to w górę, to w

dół, wzdłuż sąsiadujących z sobą

par mikrotubul, powodując

zginanie rzęsek..

(b) Mikrofotografia elektronowa

przekroju rzęsek ukazująca

mikrotubule w układzie 9+2.

(c) Mikrofotografia elektronowa

nasady rzęsek pokrywających

skrzela prymitywnego strunowca

Branchiostoma.

(d) Mikrotubule poruszają się w

wyniku

powstawania i rozpadania się

poprzecznych mostków,

tworzonych między sąsiadującymi

tubulami przez ramiona

dyneinowe. Dzięki temu jedna z

tubul może „kroczyć" wzdłuż

drugiej.

(e) Mikrofotografia elektronowa

przekroju podłużnego przez rzęski

jednokomórkowca Tetrahymena

(Protista), organizmu używanego

często w badaniach genetycznych.

Wyraźnie widoczne są niektóre z

wewnętrznych mikrotubul.

Mikrotubule wewnętrzne

Centriole:

Centriole:



występują w komórkach

występują w komórkach

eukariotycznych (wyjątek

eukariotycznych (wyjątek

rośliny wyższe)

rośliny wyższe)



parzyste twory, zbudowane z

parzyste twory, zbudowane z

9 zespołów mikrotubul

9 zespołów mikrotubul

połączonych osią centrioli

połączonych osią centrioli



rola (prawdopodobna)

rola (prawdopodobna)



inicjatory i organizatory

inicjatory i organizatory

wrzeciona podziałowego

wrzeciona podziałowego

(kariokinetycznego)

(kariokinetycznego)



na biegunach komórki tworzą

na biegunach komórki tworzą

ciałka podstawowe

ciałka podstawowe

(kinetosomy) wici i rzęsek

(kinetosomy) wici i rzęsek

Mikrofotografia pary centrioli wykonana w
tranmisyjnym mikroskopie elektronowym oraz
rysunek ułatwiający jej interpretacje. Jedna z
centrioli przecięta jest wzdłuż, druga
zaś w poprzek.

Organellum ruchu prokariota -

Organellum ruchu prokariota -

rzęski

rzęski



narząd aktywnego ruchu bakterii

narząd aktywnego ruchu bakterii



cylindryczne, nitkowate wypustki o

cylindryczne, nitkowate wypustki o

długości od

długości od

5 do 50

5 do 50

µ

µ

m i średnicy od 12 do 20

m i średnicy od 12 do 20

µ

µ

m

m



zaczepione w błonie cytoplazmatycznej

zaczepione w błonie cytoplazmatycznej



zbudowane z kurczliwego białka –

zbudowane z kurczliwego białka –

flagelliny

flagelliny



budowa - trzy części

budowa - trzy części

:

:



spiralnie zwinięta pusta w środku nić (włókno) o

spiralnie zwinięta pusta w środku nić (włókno) o

liczbie skrętów zależnej od gatunku + struktury

liczbie skrętów zależnej od gatunku + struktury

mocujące w błonie i ścianie komórkowej (hak;

mocujące w błonie i ścianie komórkowej (hak;

haczyk) + ciałko podstawowe (ciało bazalne;

haczyk) + ciałko podstawowe (ciało bazalne;

pierścienie)

pierścienie)



występują u prawie wszystkich bakterii

występują u prawie wszystkich bakterii

spiralnych i u ponad połowy form

spiralnych i u ponad połowy form

cylindrycznych

cylindrycznych



liczba i umiejscowienie rzęsek na

liczba i umiejscowienie rzęsek na

komórce mają znaczenie taksonomiczne

komórce mają znaczenie taksonomiczne



typy urzęsienia:

typy urzęsienia:



bezrzęsne

bezrzęsne



jednorzęsne

jednorzęsne



dwurzęsne

dwurzęsne



czuborzęsne

czuborzęsne



okołorzęsne

okołorzęsne

Rzęska bakteryjna.

Retikulum endoplazmatyczne

Retikulum endoplazmatyczne

(siateczka śródplazmatyczna; ER)

(siateczka śródplazmatyczna; ER)

Cytozol

rybosomy

gładkie
retikulum
endoplazmatyczne



rola ER:

synteza i składanie białek (ER ziarniste)

metabolizm fosfolipidów, sterydów i kwasów tłuszczowych (ER gładkie)

miejsce występowania enzymów rozkładających związki rakotwórcze
(funkcja detoksykacyjna) i przekształcających je w rozpuszczalne w wodzie
produkty, które mogą być usuniete z organizmu



ER tworzą błony uformowane w

połączony system rurek i
spłaszczonych woreczków – cystern

 błony tworzące spłaszczone cysterny
pokryte są
zazwyczaj rybosomami i tworzą wraz z
nimi tzw.
siateczkę ziarnistą

 rurkowate elementy siateczki nie są
na ogół pokryte rybosomami i stanowią
tzw. siateczkę gładką

 utworzona przez warstwy błonowe
przestrzeń
wewnętrzna nosi nazwę światła ER

 dane doświadczalne sugerują, że błony
ER
przechodzą w sposób ciągły w
zewnętrzną błonę
otoczki jądrowej

Synteza i składanie białek

Błona komórkowa

Układ Golgiego

Pęcherzyki
wydzielnicze

Lizosomy

Gładkie retikulum
endoplazmatyczne

Otoczka jądrowa

Wiele białek eksportowanych z
komórki
(takich jak enzymy trawienne) lub
przeznaczonych dla innych
organelli
powstaje na rybosomach
związanych z
błoną ER. Białka te są
transportowane
przez błonę do światła ER, gdzie
mogą
być modyfikowane przez enzymy,
które
dołączają do nich złożone
węglowodany
lub lipidy. Inne enzymy obecne w
świetle
ER mogą być zaangażowane w
proces
fałdowania się białek, ułatwiając
przyjęcie
właściwej dla nich konformacji.
Białka
przenoszone są następnie na inne
błony
za pośrednictwem małych
pęcherzyków
transportujących (przejściowych),
które
odrywają się od błony ER i ulegają
fuzji
z błoną docelową. ER i inne błony
plazmatyczne komunikują się z ER
w ten
sposób określane są niekiedy
łącznie
jako wewnętrzny układ błon
plazmatycznych.
Obejmuje on ER, błonę
komórkową, błonę otoczki jądrowej,
aparat Golgiego i błony lizosomów.

Aparat Golgiego (układ Golgiego; ciałko

Aparat Golgiego (układ Golgiego; ciałko

Golgiego)

Golgiego)



system błon złożony z płaskich cystern, rurek i pęcherzyków, blisko związany z

system błon złożony z płaskich cystern, rurek i pęcherzyków, blisko związany z

ER, stanowiący jej przedłużenie pod względem pochodzenia i funkcji

ER, stanowiący jej przedłużenie pod względem pochodzenia i funkcji



strukturą podstawową jest diktiosom

strukturą podstawową jest diktiosom

Diktiosom – fragment aparatu Golgiego.

tra
ns

rybosomy

siateczka
sródplazmatyczna

Diktiosom.

strona formowania tzw. strona cis –
część wypukła diktiosomu zbliżona do ER

strona dojrzewania lub tzw. strona trans –
część wklęsła diktiosomu

stos płaskich cystern, w części centralnej lekko
wygiętych na kształt spodeczka

średnica: 1µm

liczba w 1 diktiosomie: 4-6

na brzegach cystern tworzą się liczne rozdęcia,
które odłączają się następnie w postaci kulistych pęcherzyków

od części obwodowych cystern mogą też odchodzić rurki,
które prawdopodobnie łączą z sobą diktiosomy i nadają
ciągłość aparatowi Golgiego komórki

Rola aparatu Golgiego

Rola aparatu Golgiego



cysterny diktiosomu są miejscem dalszej „obróbki”, modyfikowania struktury białek

cysterny diktiosomu są miejscem dalszej „obróbki”, modyfikowania struktury białek

wytworzonych w ER

wytworzonych w ER



udział w transporcie wewnątrz protoplastu oraz poza protoplast i poza komórkę (zawartość

udział w transporcie wewnątrz protoplastu oraz poza protoplast i poza komórkę (zawartość

pęcherzyków w postaci cystern przenoszona jest do miejsc przeznaczenia)

pęcherzyków w postaci cystern przenoszona jest do miejsc przeznaczenia)

APARAT GOLGIEGO = obróbka substancji + synteza substancji + segregacja substancji

APARAT GOLGIEGO = obróbka substancji + synteza substancji + segregacja substancji

Na górnej ilustracji literami od (a) do (d)

oznaczono etapy wędrówki białek przez

układ Golgiego w cyklu wydzielniczym

przebiegającym w wydzielających śluz

komórkach kielichowatych nabłonka

śluzówki wyściełającej jelito. Krótkotrwałe

znakowanie nowo powstających białek za

pomocą radioaktywnych aminokwasów

umożliwia śledzenie ich losów w komórce w

różnym czasie od chwili syntezy.

(a) Bezpośrednio po zsyntetyzowaniu

białka znajdują się w ER, gdzie powstały

na związanych z błoną rybosomach.

(b) W kilka minut później niektóre ze

znakowanych białek przemieściły się już

do wewnętrznych warstw układu

Golgiego. (c) Po upływie krótkiego czasu

znakowane białka pojawiają się na

zewnętrznej stronie układu Golgiego.

Wiele z nich znajduje się wewnątrz

pęcherzyków tworzących

się na zewnętrznej powierzchni organelli.

(d) W końcowej fazie wydzielania

znakowane białka wykrywa się

w pęczerzykach błonowych znajdujących się

pomiędzy układem Golgiego a błoną

komórkową. Niektóre z pęcherzyków zlały

się z błoną komórkową, uwalniając swą

zawartość na zewnątrz komórki

(e) Mikrofotografia elektronowa

ukazująca przekrój przez układ Golgiego

w komórce plemnikowej tryka.

Lizosomy:

Lizosomy:



małe, wypełnione enzymami trawiennymi woreczki (enzymy trawienne = enzymy

małe, wypełnione enzymami trawiennymi woreczki (enzymy trawienne = enzymy

hydrolityczne; aktywność w roztworze pH około 5; protezay, nukleazy, glikozydazy, lipazy,

hydrolityczne; aktywność w roztworze pH około 5; protezay, nukleazy, glikozydazy, lipazy,

fosfatazy)

fosfatazy)



umiejscowienie: cytoplazma komórek zwierzęcych

umiejscowienie: cytoplazma komórek zwierzęcych



powstają przez pączkowanie z gładkiej siateczki śródplazmatycznej sąsiadującej

powstają przez pączkowanie z gładkiej siateczki śródplazmatycznej sąsiadującej

z

z

aparatem Golgiego

aparatem Golgiego



rola:

rola:



enzymy lizosomów rozkładają cząsteczki złożonych substancji: lipidów,

enzymy lizosomów rozkładają cząsteczki złożonych substancji: lipidów,

węglowodanów, białek, kwasów nukleinowych, powstających zarówno w komórce, jak i

węglowodanów, białek, kwasów nukleinowych, powstających zarówno w komórce, jak i

poza nią

poza nią



w komórkach, którym brakuje substancji energetycznych (paliwa) lizosomy mogą

w komórkach, którym brakuje substancji energetycznych (paliwa) lizosomy mogą

rozkładać organelle, umożliwiając wykorzystanie ich składników jako źródła energii

rozkładać organelle, umożliwiając wykorzystanie ich składników jako źródła energii



degradacja wchłoniętych przez komórkę cząsteczek substancji obcych

degradacja wchłoniętych przez komórkę cząsteczek substancji obcych

Mikrofotografia elektronowa ukazująca
różne stadia tworzenia się lizosomu.
Pierwotne lizosomy odrywają się od
układu Golgiego. Lizosom, który napotkał
substancję przeznaczoną do strawienia,
nosi nazwę lizosomu wtórnego. Pokazane
tu
wtórne lizosomy zawierają różne
substancje,
które są w trakcie trawienia.

Mikrociała:

Mikrociała:



przedziały, które przeprowadzają wysoce wyspecjalizowane reakcje chemiczne

przedziały, które przeprowadzają wysoce wyspecjalizowane reakcje chemiczne



organelle o średnicy 0,5-1,5

organelle o średnicy 0,5-1,5

µ

µ

m

m



otoczone pojedynczą błoną

otoczone pojedynczą błoną



powstają prawdopodobnie przez pączkowanie z ER

powstają prawdopodobnie przez pączkowanie z ER



zawierają duże ilości katalazy (enzym rozkładający nadtlenek wodoru na wodę i tlen)

zawierają duże ilości katalazy (enzym rozkładający nadtlenek wodoru na wodę i tlen)



wyróżniamy: peroksysomy i glioksysomy

wyróżniamy: peroksysomy i glioksysomy

Peroksysomy:

Peroksysomy:



wystepują prawie we wszystkich komórkach eukariotycznych

wystepują prawie we wszystkich komórkach eukariotycznych



obecność enzymów utleniających - oksydaz

obecność enzymów utleniających - oksydaz



wyspecjalizowane w przeprowadzaniu reakcji utleniania z wykorzystaniem tlenu cząsteczkowego

wyspecjalizowane w przeprowadzaniu reakcji utleniania z wykorzystaniem tlenu cząsteczkowego



miejsce zużycia dużych ilości tlenu (obok mitochondrium), jednakże nie powstaje w nich ATP

miejsce zużycia dużych ilości tlenu (obok mitochondrium), jednakże nie powstaje w nich ATP

Glioksysomy:

Glioksysomy:



obecne tylko w tkankach roślinnych (tkanki magazynujące tłuszcze np. nasiona oleiste)

obecne tylko w tkankach roślinnych (tkanki magazynujące tłuszcze np. nasiona oleiste)



zawierają enzymy cyklu glioksylanowego umozliwiającego szybki rozkład kwasów tłuszczowych i ich

zawierają enzymy cyklu glioksylanowego umozliwiającego szybki rozkład kwasów tłuszczowych i ich

zamianę na cukier; proces przebiega przy współudziale mitochondriów i cytoplazmy podstawowej,

zamianę na cukier; proces przebiega przy współudziale mitochondriów i cytoplazmy podstawowej,

pełni kluczową rolę w przemianie tłuszczów na cukry podczas kiełkowania nasion

pełni kluczową rolę w przemianie tłuszczów na cukry podczas kiełkowania nasion

Dwa peroksysomy w komórce liscia tytoniu.
W sąsiedztwie peroksysomów widoczne
są trzy mitochondria i fragmenty dwóch chloroplastów.

Wodniczki (wakuole)

Wodniczki (wakuole)



mniejsze lub większe pęcherzyki

mniejsze lub większe pęcherzyki



oddzielone od cytoplazmy pojedynczą błoną –

oddzielone od cytoplazmy pojedynczą błoną –

tonoplastem

tonoplastem



zawierające wodny roztwór – sok

zawierające wodny roztwór – sok

komórkowy, w skład którego wchodzą

komórkowy, w skład którego wchodzą

zarówno związki organiczne i nieorganiczne

zarówno związki organiczne i nieorganiczne



charakterystyczne dla komórek roślin i

charakterystyczne dla komórek roślin i

grzybów (występują również w wielu

grzybów (występują również w wielu

rodzajach komórek zwierzęcych,

rodzajach komórek zwierzęcych,

powszechne u pierwotniaków: wodniczki

powszechne u pierwotniaków: wodniczki

pokarmowe, tętniące)

pokarmowe, tętniące)



powstają w młodych, dzielących się

powstają w młodych, dzielących się

komórkach przez stopniowe zlewanie się

komórkach przez stopniowe zlewanie się

pęcherzyków pochodzących z siateczki

pęcherzyków pochodzących z siateczki

śródplazmatycznej lub aparatu Golgiego

śródplazmatycznej lub aparatu Golgiego



organelle o rozmaitych funkcjach

organelle o rozmaitych funkcjach

:

:



magazynowanie substancji, szczególnie

magazynowanie substancji, szczególnie

substancji, które w większych steżeniach

substancji, które w większych steżeniach

działałyby szkodliwie na cytoplazmę np.

działałyby szkodliwie na cytoplazmę np.

alkaloidy, kauczuk

alkaloidy, kauczuk



magazynowanie metabolitów oraz materiałów

magazynowanie metabolitów oraz materiałów

zapasowych

zapasowych



trawienie wewnątrzkomórkowe (związane z

trawienie wewnątrzkomórkowe (związane z

występowaniem w nich enzymów

występowaniem w nich enzymów

hydrolitycznych)

hydrolitycznych)



„

„

wypełniacz” komórkowy

wypełniacz” komórkowy



nadawanie komórkom stanu jędrności

nadawanie komórkom stanu jędrności

(turgoru) wskutek ciśnienia wywieranego na

(turgoru) wskutek ciśnienia wywieranego na

cytoplazmę i ścianę komórkową

cytoplazmę i ścianę komórkową

Pierwotniak Chilodonella. Wewnątrz jego ciała znajdują się
wakuole zawierające wchłoniete okrzemki.

Struktury charakterystyczne dla komórek

Struktury charakterystyczne dla komórek

prokariotycznych

prokariotycznych



Otoczki (śluz)

Otoczki (śluz)



chronią bakterie przed wysychaniem,

chronią bakterie przed wysychaniem,

zwiększają ich chorobotwórczość,

zwiększają ich chorobotwórczość,

uczestniczą w przyczepianiu się bakterii do

uczestniczą w przyczepianiu się bakterii do

powierzchni (adhezja)

powierzchni (adhezja)



dobry antygen indukujący wytwarzanie

dobry antygen indukujący wytwarzanie

przeciwciał, biorących udział w niszczeniu

przeciwciał, biorących udział w niszczeniu

bakterii

bakterii



zbudowane z polimerów cukrów,

zbudowane z polimerów cukrów,

aminocukrów lub kwasów uronowych

aminocukrów lub kwasów uronowych



Fimbrie (pile)

Fimbrie (pile)



włosowate struktury

włosowate struktury



z reguły proste i krótsze niż rzęski

z reguły proste i krótsze niż rzęski



zbudowane z białka

zbudowane z białka



wyróżnia się dwa typy:

wyróżnia się dwa typy:

zwykłe (pospolite)

zwykłe (pospolite)

– odpowiedzialne za adhezję bakterii i

– odpowiedzialne za adhezję bakterii i

płciowe

płciowe

– uczestniczą w przekazywaniu

– uczestniczą w przekazywaniu

DNA pomiędzy bakteriami

DNA pomiędzy bakteriami



charakterystyczne dla bakterii Gram -

charakterystyczne dla bakterii Gram -

ujemnych

ujemnych



Przetrwalniki (endospory)

Przetrwalniki (endospory)



charakterystyczne dla bakterii Gram –

charakterystyczne dla bakterii Gram –

dodatnich

dodatnich



tworzą się w niekorzystnych warunkach

tworzą się w niekorzystnych warunkach

środowiska

środowiska



położenie w komórce może być róże i jest

położenie w komórce może być róże i jest

cechą diagnostyczną

cechą diagnostyczną



proces ich tworzenia - sporulacja

proces ich tworzenia - sporulacja

Endospora wewnątrz komórki
Clostridium tetani, bakterii
powodującej tężec.. Każda komórka
bakteryjna zawiera tylko jedną
cndosporę, która jest oporną,
odwodnioną pozostałością po
pierwotnej komórce.

Charakterystyczne cechy komórek prokariotycznych i

Charakterystyczne cechy komórek prokariotycznych i

eukariotycznych

eukariotycznych

Charakterystyczne cechy

Charakterystyczne cechy

Grupy organizmów

Grupy organizmów

Prokariota

Prokariota

Eukariota

Eukariota

Systematyka

Systematyka

bakterie, sinice

bakterie, sinice

rośliny, zwierzęta, grzyby,

rośliny, zwierzęta, grzyby,

pierwotniaki

pierwotniaki

Aparat jądrowy

Aparat jądrowy

nukleoid

nukleoid

jądro komórkowe

jądro komórkowe

Organelle energetyczne

Organelle energetyczne

mezosom

mezosom

mitochondrium

mitochondrium

Organelle fotosyntetyczne

Organelle fotosyntetyczne

ciałka chromatoforowe;

ciałka chromatoforowe;

tylakoidy

tylakoidy

chloroplast

chloroplast

Ściana komórkowa

Ściana komórkowa

obecna

obecna

obecna (wyj. zwierzęta)

obecna (wyj. zwierzęta)

Rybosomy

Rybosomy

obecne

obecne

obecne

obecne

Cytoszkielet

Cytoszkielet

brak

brak

mikrotubule; mikrofilamenty

mikrotubule; mikrofilamenty

Materiały zapasowe

Materiały zapasowe

obecne

obecne

obecne

obecne

Podział aparatu jądrowego

Podział aparatu jądrowego

amitoza

amitoza

mitoza; mejoza

mitoza; mejoza

Retikulum

Retikulum

endoplazmatyczne

endoplazmatyczne

brak

brak

obecne

obecne

Aparat Golgiego

Aparat Golgiego

brak

brak

obecne

obecne

Lizosomy

Lizosomy

brak

brak

obecne

obecne

Mikrociała (peroksysomy;

Mikrociała (peroksysomy;

glioksysomy)

glioksysomy)

brak

brak

obecne

obecne

Otoczki (śluz)

Otoczki (śluz)

obecne

obecne

brak

brak

Fimbrie (pile)

Fimbrie (pile)

obecne

obecne

brak

brak

Przetrwalniki (endospory)

Przetrwalniki (endospory)

obecne

obecne

brak

brak