Kalkulacyjny układ kosztów

Dr inż. Eugeniusz Neumann

[e-mail]

2

Literatura



Durlik I., Inżynieria zarządzania. Strategia
i projektowanie systemów produkcyjnych,
AW Placet, Warszawa 1996



Miracki W., Koszty przygotowania
produkcji, PWE, Warszawa 1985



H.J. Warnecke, H.J. Bullinger, R. Hichert, A.
Voegele, Rachunek kosztów dla
inżynierów, Wydawnictwo Naukowo-
Techniczne, Warszawa 1993

3

Rozróżnienie pojęć



Wydatki (płatności gotówkowe, wzrost
zobowiązań i zmniejszenie należności)
odzwierciedlają równowartość zakupów
realizowanych przez przedsiębiorstwo



Nakłady – to ogół zaewidencjonowanego
zużycia czynników produkcji: pracy, kapitału i
materiałów w jednym okresie obrachunkowym



Koszty to wyrażone w jednostkach pieniężnych
zużycie dóbr (zużycie materiału, amortyzacja...)
oraz wyświadczone usługi (płace, koszty
socjalne...) w celu wytworzenia i zbytu wyrobów
produkowanych w przedsiębiorstwie

4

Koszty w układzie kalkulacyjnym

Koszt surowców,

półfabrykatów
Koszt materiałów

pomocniczych
Koszt opakowań

bezpośrednich
Koszt zakupu

materiałów

bezpośrednich
Koszty paliwa i

energii

technologicznej

Materiałowe

koszty

bezpośrednie

Inne koszty

materiałowe
Koszty wynagrodzeń

bezpośrednich
Narzuty na

wynagrodzenia

bezpośrednie

Koszty

robocizny

bezpośredniej Inne koszty robocizny

bezpośredniej
Koszty narzędzi,

przyrządów i

urządzeń specjalnych
Koszty

przygotowania nowej

produkcji
Koszt obróbki obcej

Koszty

bezpośrednie

Inne koszty

bezpośrednie

Inne koszty
Koszty ruchu

Koszty wydziałowe

Koszty

ogólnowydziałowe

Techniczny

koszt

wytworzenia

Koszty braków produkcyjnych

Koszty administracyjno – gospodarcze

Zakładowy

koszt

wytworzenia

Koszty ogólnozakładowe

(Koszty ogólnego zarządu) Koszty ogólnoprodukcyjne

Koszty opakowań pośrednich
Koszty promocji
Koszt dystrybucji

Całkowity

koszt

własny

jednostki

produktu

Koszty sprzedaży

Inne koszty

5

Koszt wyrobu

C ałkowity koszt własny wytwarzania wyrobu określa poniższy wzór:

sprzed

zz

br

spec

w

o

zm

ckw

K

K

K

K

K

R

W

K

M

K



















ckw

K

C ałkowity koszt własny wytworzenia wyrobu

M

Bezpośrednie koszty materiałowe

zm

K

K oszty zakupu materiałów

o

W

K oszty związane z wykorzystaniem odpadów użytkowych

R

K oszty robocizny

w

K

K oszty wydziałowe

spec

K

K oszty specjalnych narzędzi i wyposażenia

br

K

K oszty braków

zz

K

K oszty ogólnozakładowe

sprzed

K

K oszty sprzedaży i dystrybucji

6

Koszt materiału, koszt zakupu

materiałów

Koszt materiału.
Obejmuje on wszystkie materiały użyte do produkcji, opakowania

jednostkowe, koszty elementów z kooperacji oraz koszty energii

bezpośredniej.
Średnia wartość tego kosztu w całym technicznym koszcie

wyrobu wynosi dla przemysłu elektromaszynowego 60%, zaś dla

przemysłu precyzyjnego i usług wnosi około 20%.

  Koszt zakupu materiałów.

Obejmuje koszty związane z transportem materiałów od

producenta, magazynu lub huty, ubezpieczenia, załadunków,

przeładunków, ochrony.

k

zm

- wskaźnik kosztów zakupu materiałów, przyjmuje się go w

granicach 0,05 – 0,12.

M

k

K

zm

zm





7

Koszt związany z

wykorzystaniem odpadów

użytkowych

Koszty te są związane z wykorzystaniem
odpadów użytkowych takich jak sprzedaż złomu,
sprzedaż złomu metali kolorowych, sprzedaż
braków.

x – wskaźnik wykorzystania materiałów wejściowych
c

o

– cena materiału sprzedawanego

c

m

– cena materiału do produkcji

M – koszt materiału

M

c

c

x

W

m

o

o

)

1

( 



8

Koszty robocizny

Obejmują

one

koszty

robocizny

bezpośredniej,

dodatki

do

robocizny

bezpośredniej, świadczenia socjalne.

Dodatki do robocizny bezpośredniej w

przemyśle maszynowym wynoszą od 2% do 5%
robocizny bezpośredniej.

Świadczenia

socjalne

obejmują

koszty

ubezpieczenia

społecznego,

ubezpieczeń

chorobowych, urlopów.

Koszt robocizny dla wyrobów przemysłu

maszynowego

wynosi

od

6%

do

12%

technicznego kosztu wytworzenia wyrobu.

9

Wartości kosztów

socjalnych



Ubezpieczenie emerytalne



Ubezpieczenie rentowe



Ubezpieczenie chorobowe



Ubezpieczenie wypadkowe



Ubezpieczenie zdrowotne (Podstawa
wymiaru składki: Wynagrodzenie
podstawowe minus składki na
ubezpieczenie emerytalne i rentowe,
minus składka chorobowa)

10

Koszty wydziałowe

Obejmują koszty wynikające z pracy

pośrednio

zaangażowanych

pracowników

koniecznych jednak do wykonania zlecenia
produkcyjnego

takich

jak:

magazynierzy,

kontrolerzy, ustawiacze maszyn, transportowcy.

Składają się na nie koszty ruchu ( koszty

energii, oświetlenia, obrabiarek, narzędzi) oraz
koszty ogólno-wydziałowe (Kierownicy zmiany,
nadzór, administracja wydziału, amortyzacja).

11

Koszty specjalne

Odnoszą się do wyrobu, w skład nich wchodzą koszty
technicznego przygotowania produkcji (np. koszty
rysunków konstrukcyjnych, koszty doboru technologii
wykonania, koszty organizacji montażu), koszty
oprzyrządowania specjalnego (np. zlecenie wykonania
formy wtryskowej), koszty kooperacji.
Ponadto koszty badań i certyfikacji urządzeń
technicznych przed ich wprowadzeniem na rynek. (Na
przykład Certyfikaty Bezpieczeństwa)
Udział tych kosztów stanowi około 4% w technicznym
koszcie wytworzenia.

12

Koszty braków

Obejmują materiały, robociznę energię, koszty
nadzoru poniesione na naprawę produkcji
niepełnowartościowej.
Ponadto w ramach kosztów braków znajduje się
koszt badań kontrolnych, w wyniku którego
stwierdzono wadliwość wyrobu jak również
koszty utylizacji wybrakowanego wyrobu
(łącznie z kosztami transportu lub koszty
zlecenia i wykonania usługi utylizacyjnej przez
wyspecjalizowaną firmę)

13

Koszty ogólno-zakładowe

Obejmują koszty związane z prowadzeniem
administracji w zakładzie (wynagrodzenia),
rozliczenia wyjazdów służbowych, oświetlenia
firmy, utrzymania czystości wewnątrz firmy,
utrzymania

terenu,

ochrony

przedsiębiorstwa, podatek od nieruchomości,
koszty wynagrodzenia zarządu firmy.

 

W skład tych kosztów nazywanych również
kosztami zarządu (niekiedy ogólnego zarządu)
wchodzą koszty administracyjno-gospodarcze oraz
koszty ogólnoprodukcyjne.

14

Koszty sprzedaży

Obejmują

koszty

utrzymania

powierzchni

handlowych, koszty logistyczne, koszty opakowań
zbiorczych, reklamy, promocji, transportu.

 

W skład kosztów sprzedaży wliczona jest amortyzacja
sklepów lub innych powierzchni handlowych,
amortyzacja zestawów komputerowych służących
fakturowaniu, koszty zakupu (lub amortyzacja) kasy
fiskalnej, amortyzacja środków transportu, jeśli służą
one wyłącznie do kontaktów z odbiorcami i są
wykorzystywane przez przedstawicieli handlowych.
Ponadto także koszty połączeń teleinformatycznych
mogą należeć do kosztów sprzedaży.

15

Koszty konstrukcyjnego

przygotowania produkcji

Klasyfikacja kosztów konstrukcyjnego
przygotowania produkcji:



Koszty związane ze sporządzeniem
dokumentacji konstrukcyjnej i
dokumentacji pomocniczej



Koszty wykonania modeli i prototypu



Koszty badania modeli i prototypu

16

Koszty związane ze

sporządzeniem dokumentacji

Koszty pracy koncepcyjnej są określane

szacunkowo w zależności od:



Stopnia trudności prac konstrukcyjnych



Udziału części składowych w danej

konstrukcji



Wartości jednej godziny pracy konstruktora



Struktury wykorzystania czasu pracy w

biurze konstrukcyjnym



Struktury prac według ich charakteru

17

Koszty wykonania modeli i

prototypu



Koszty robocizny bezpośredniej



Koszty materiałów bezpośrednich



Koszty kooperowanych zespołów i
aparatury



Koszty wydziałowe prototypowni

18

Koszty wykonania modeli i

prototypu



Koszty robocizny bezpośredniej.
Koszty te są proporcjonalne do ich
pracochłonności, przyjmując za punkt
wyjściowy jednostkę wyrobu podobnego
wykonywanego w opanowanej
produkcji. Pracochłonność tę powiększa
się 6x dla produkcji małoseryjnej, 10x
dla produkcji średnioseryjnej, 20x dla
produkcji wielkoseryjnej.

19

Koszty badania prototypów



Koszty przeprowadzenia prób
wstępnych



Koszty przygotowania do odbioru
prototypu



Koszty eksploatacji próbnej

20

Koszty technologicznego

przygotowania produkcji – koszty

procesów



Wysokość kosztów technologicznego
przygotowania produkcji określa się
na podstawie normatywów oraz liczby
części rodzajowych o określonej
grupie utrudnienia technologicznego



Dla montażu jednostką może być
zespół montażowy lub stanowisko
montażowe

21

Koszty technologicznego

przygotowania produkcji – koszty

procesów

Dla podobnych wyrobów lub zespołów

pracochłonność technologicznego przygotowania

produkcji określić można z zależności jak niżej:

t

x

– szukana pracochłonność wyrobu

n

x

– liczba części oryginalnych wyrobu o pracochłonności t

x

R

p

– średnia pracochłonność projektowania technologii jednej

części rodzajowej wyrobu o pracochłonności t

p

i liczbie

części podobnych n

p

p

x

p

p

x

x

R

n

n

t

n

t





22

Koszty technologicznego

przygotowania produkcji – koszty

procesów



Do określenia pracochłonności
podstawowej czynności
technologicznej może być
wykorzystana metoda ciężarowa
(szczegółowa):

3

2

















p

x

p

x

g

g

t

t

23

Koszty technologicznego

przygotowania produkcji – koszty

procesów

Gdzie:
t

p

– czas obróbki części

reprezentatywnej [min]

t

x

– szukany czas obróbki

reprezentatywnej części [min]

g

p

– ciężar części reprezentatywnej [kg]

g

x

– ciężar części, dla której określa się

czas obróbki [kg]

24

Koszty technologicznego

przygotowania produkcji – koszty

procesów

Przykład. Z grupy podobnych części

wytypowano przedstawiciela dla którego
opracowano plany operacyjne i
kalkulację pracochłonności obróbki całej
części. Pracochłonność wynosiła
t

p

=3min, ciężar części przedstawiciela

g

p

=1 kg. Ciężar części, dla której chcemy

znaleźć pracochłonność g

x

=2kg.

25

Koszty technologicznego

przygotowania produkcji – koszty

procesu



Wykorzystujemy dla znalezienia

pracochłonności metodę ciężarową

szczegółową:

Pracochłonność wyniesie około 4,76 min.

3

2

















p

x

p

x

g

g

t

t

76

,

4

5874

,

1

3

4

3

1

2

3

3

3

2

























x

t

26

Koszt wypożyczenia przyrządu

Koszt wypożyczenia przyrządu oblicza się jak

niżej:

a – roczna stawka amortyzacyjna elementów przyrządu
T – czas wypożyczenia [dni]
K

c

– wartość elementów przyrządu [zł]

G – czas montażu i demontażu [h]
S – stawka za godzinę montażu i demontażu [zł]
R – koszt części specjalnych dorabianych do przyrządu

[zł]

R

S

G

T

K

a

K

n

c

c













1

365