Umowy cywilnoprawne

w administracji (11)

dr Marek Świerczyński

Katedra Prawa Cywilnego i Prawa

Prywatnego Międzynarodowego

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• Utwór jako przedmiot umowy.
• Utwór (określany również jako dzieło)

jest dobrem prawnym stanowiącym

przedmiot niematerialny, a zatem

niebędącym rzeczą.

• Uwaga! Utwory istnieją niezależnie od

rzeczy (przedmiotów materialnych),

na których zostały utrwalone i które

pomagają w ich poznaniu.

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• Aby wytwór niematerialny można

było zakwalifikować jako „utwór”,
powinien on spełniać łącznie
następujące przesłanki:

– 1) stanowić rezultat pracy człowieka

(twórcy),

– 2) stanowić przejaw działalności

twórczej,

– 3) mieć indywidualny charakter.

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• Poza utworami należy wyróżnić dodatkową

kategorię dóbr niematerialnych, do których

odnoszą się tzw. prawa pokrewne.

• Zaliczane są do nich przede wszystkim:

– prawa artystów wykonawców,
– prawa producentów fonogramów,
– prawa organizacji (stacji) radiowych lub telewizyjnych,
– prawa do wzorów zdobniczych i modeli przemysłowych,

prawa wydawców do tzw. wydań utworów naukowych i

do pierwszych wydań utworów uprzednio

niepublikowanych, do których wygasły już prawa

autorskie oraz

– prawa do fotografii niespełniających wymagań utworu w

rozumieniu prawa autorskiego.

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• Podmiotem praw wyłącznych jest twórca,

a więc osoba, która stworzyła utwór.

– Zgodnie z art. 8 pr.aut. prawo autorskie

przysługuje twórcy, jeżeli ustawa nie stanowi

inaczej.

• Nabycie praw autorskich przez twórcę

następuje ex lege wraz ze stworzeniem

utworu i jest rezultatem nie aktu

prawnego, lecz aktu realnego,

określonych czynności faktycznych,

psychofizycznych.

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• Zgodnie z art. 8 ust. 2. pr.aut.

„domniemywa się, że twórcą jest osoba,

której nazwisko w tym charakterze

uwidoczniono na egzemplarzach utworu

lub której autorstwo podano do

publicznej wiadomości w jakikolwiek inny

sposób w związku z rozpowszechnianiem

utworu”.

• Jest to domniemanie prawne zwykłe

(praesumptio iuris tantum).

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• Polskie prawo autorskie opiera się na

koncepcji dualizmu praw autorskich,

wyrażającej się w przeciwstawieniu

autorskich praw osobistych autorskim

prawom majątkowym.

• Pierwsze chronią węzeł uczuciowy łączący

twórcę z jego dziełem; drugie zapewniają

wyłączność twórcy w zakresie

ekonomicznej eksploatacji utworu.

• Każdej kategorii ustawa poświęca odrębne

rozdziały (8 i 9).

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• Zgodnie z art. 16 pr.aut: „Jeżeli ustawa nie

stanowi inaczej, autorskie prawa osobiste chronią

nieograniczoną w czasie i niepodlegającą

zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z

utworem, a w szczególności prawo do:

– 1) autorstwa utworu,
– 2) oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub

pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo,

– 3) nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego

rzetelnego wykorzystania,

– 4) decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu

publiczności,

– 5) nadzoru nad sposobem korzystania z utworu”.

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• Treść autorskich praw majątkowych

określa art. 17 pr.aut, który stanowi,
iż twórcy (jeżeli ustawa nie
przewiduje inaczej) przysługuje
wyłączne prawo do korzystania z
utworu i rozporządzania nim na
wszystkich polach eksploatacji
oraz do wynagrodzenia za
korzystanie z utworu.

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• Art. 50 pr.aut. wymienia trzy najistotniejsze sfery

korzystania z utworów, w ramach których

wskazano na węższe, szczegółowe pola

eksploatacji. Są nimi m.in.:

– 1) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu -

wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w

tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu

magnetycznego oraz techniką cyfrową,

– 2) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na

których utwór utrwalono - wprowadzanie do obrotu,

użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy,

– 3) w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny

niż określony w pkt 2 - publiczne wykonanie,

wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i

reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w

taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w

miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• Zgodnie z art. 74 ust. 4 pr.aut. autorskie

uprawnienia majątkowe do programu

komputerowego obejmują prawo do:

– 1) trwałego lub czasowego zwielokrotnienia

programu komputerowego w całości lub w części

jakimikolwiek środkami i w jakiejkolwiek formie; w

zakresie, w którym dla wprowadzania, wyświetlania,

stosowania, przekazywania i przechowywania programu

komputerowego niezbędne jest jego zwielokrotnienie,

czynności te wymagają zgody uprawnionego;

– 2) tłumaczenia, przystosowywania, zmiany układu

lub jakichkolwiek innych zmian w programie

komputerowym, z zachowaniem praw osoby, która tych

zmian dokonała;

– 3) rozpowszechniania, w tym użyczenia lub najmu,

programu komputerowego lub jego kopii.

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• Polska ustawa o prawie autorskim i prawach

pokrewnych wprowadza szczególną
regulację w odniesieniu zarówno do treści i
formy, jak i do sposobu wykonywania umów
zawieranych przez twórców.

• Powyższa regulacja nie wyłączna

potrzeby posługiwania się
postanowieniami kodeksu cywilnego -
części ogólnej k.c., oraz w części
ogólnej i szczegółowej zobowiązań .

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• W prawie autorskim obowiązuje zasada

swobody umów, która - ze względu na istotę i

charakter stosunków autorskoprawnych -

zawiera jednak pewne wyjątki.

• Dotyczą one:

– ogólnych klauzul umownych (odnoszących się do

wszystkich umów zawieranych z udziałem twórców

lub artystów wykonawców),

– postanowień kontraktów odnoszących się do

konkretnych utworów (np. programów

komputerowych)

– korzystania z chronionych dóbr na ściśle

określonych polach eksploatacji (np. nadań

radiowych lub telewizyjnych bądź reemisji

kablowej).

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• Art. 41 pr.aut. wprowadza dwie

podstawowe zasady:

– „zasada specyfikacji pól i praw

eksploatacyjnych” oraz

– „zasada specyfikacji utworów”.

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• Zgodnie z art. 41 ust. 2 umowa mająca

za przedmiot autorskie prawa

majątkowe (niezależnie od tego, czy

mamy do czynienia z umową

przenoszącą prawa, czy umową

licencyjną) obejmuje tylko te pola

eksploatacji, które zostały w niej

wyraźnie wymienione.

• Przykładowe pola eksploatacji utworów

zostały określone w art. 50 pr.aut.

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• Niewystarczające jest ogólne

posłużenie się w umowie zwrotem o
„wszystkich polach eksploatacji”, czy
też o „wszystkich wymienionych w
ustawie polach eksploatacji”, lecz
konieczne jest ich wymienienie.

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• Zgodnie z art. 41 ust. 3 pr.aut.

niedopuszczalne jest zawieranie
umów, które miałyby dotyczyć
wszystkich utworów lub wszystkich
utworów określonego rodzaju tego
samego twórcy mających powstać w
przyszłości.

– Taka umowa jest nieważna z mocy

prawa.

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• Z reguły umowy z zakresu prawa autorskiego i

praw pokrewnych zawierane są w oparciu o
wzory umowne przygotowywane i proponowane
przez różne podmioty profesjonalnie
wykorzystujące chronione dobra (np. wydawców,
producentów, nadawców).

• Dlatego też może pojawić się wątpliwość, w jakim

zakresie do tych stosunków zobowiązaniowych
należy stosować regulacje dotyczące ochrony
konsumentów (chodzi tu m.in. o art. 385[1] k.c.).

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• Polska ustawa przewiduje dwie

podstawowe kategorie umów:

– 1) umowy przenoszące prawa autorskie

(art. 41 ust. 2),

– 2) umowy licencyjne (art. 67 ust. 2):

• a) wyłączne, gdy autor zobowiązuje się do

nieudzielania innym podmiotom zezwoleń na

korzystanie z utworu w określony sposób,

• b) niewyłączne, gdy autor zachowuje prawo

zezwalania innym podmiotom na korzystanie

z utworu w taki sam sposób.

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• W wypadku braku wyraźnego

postanowienia w umowie o
przeniesieniu prawa przyjmuje się, że
uprawniony udzielił tylko
upoważnienia (licencji) na korzystanie
z utworu ewentualnie artystycznego
wykonania (art. 65 i 92 pr.aut.).

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• Zgodnie z art. 41 ust. 1 pkt 1 pr.aut. autorskie

prawa majątkowe mogą przejść na inne
osoby w drodze dziedziczenia lub na
podstawie umowy.

• Zawarcie umowy o przeniesienie całości praw

autorskich na określonych polach eksploatacji
przesądza o zmianie podmiotu autorskich
praw majątkowych lub praw pokrewnych.

• Od tej chwili wyłącznym dysponentem tych

praw jest ich nabywca.

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• Do umów o przeniesienie całości praw

autorskich można zaliczyć umowę
sprzedaży (art. 535 i n. k.c.);
darowizny (art. 888 i n. k.c.) i zamiany
(art. 603 i n. k.c.).

• Dopuszczalne jest również obciążenie

autorskiego prawa majątkowego i
prawa pokrewnego zastawem i
użytkowaniem.

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• Jeśli chodzi o zakres upoważnienia do

korzystania z przedmiotu umowy -
można wyodrębnić licencje wyłączne i
niewyłączne.

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• Zawarcie umowy licencyjnej wyłącznej oznacza, że

na danym terytorium licencjobiorca ma monopol

korzystania z utworu lub przedmiotu praw

pokrewnych na określonym polu eksploatacji.

• Po podpisaniu takiej umowy licencjodawca nie ma

możliwości udzielania dalszych licencji innym

podmiotom na korzystanie z tego samego

przedmiotu na tym samym polu eksploatacji.

• W zawartej umowie licencyjnej licencjodawca

może się nawet zobowiązać, że również on nie

będzie korzystał z przedmiotu umowy.

• Z art. 67 ust. 2 pr.aut. wynika jednak

domniemanie udzielenia licencji niewyłącznej.

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• Zgodnie z art. 66 ust. l pr.aut. „umowa

licencyjna uprawnia do korzystania z utworu
w okresie pięciu lat na terytorium państwa,
w którym licencjobiorca ma swoją siedzibę,
chyba że w umowie postanowiono inaczej”.

• Z kolei ust. 2 tego artykułu wyjaśnia, iż po

upływie terminu określonego w umowie bądź
wynikającego z ustawy prawo uzyskane na
podstawie umowy licencyjnej wygasa.

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• Przepisy ustawy o prawie autorskim i

prawach pokrewnych tylko w minimalnym
zakresie regulują treść tego typu umów i są
to głównie przepisy o charakterze
dyspozytywnym.

• Dlatego też w praktyce pojawia się wiele

umów licencyjnych różniących się między
sobą zakresem pól eksploatacji, a także
sposobem korzystania z utworów w obrębie
tego samego pola.

Umowy z zakresu prawa

autorskiego

• Umowy mogą zawierać różne klauzule, z których

najważniejszymi (poza samym zezwoleniem na

korzystanie z chronionych dóbr i precyzyjnym

wskazaniem pola eksploatacji, do którego odnosi się

umowa) będą postanowienia dotyczące:

– wysokości wynagrodzenia, sposobu jego obliczania oraz

terminów i formy płatności,

– technicznego sposobu dostępu licencjobiorcy do utworu lub

przedmiotu praw pokrewnych (ustalenie, czy licencjodawca

będzie dostarczał licencjobiorcy chronione dobra, czy też ten

ostatni sam powinien do nich dotrzeć, np. przez internet),

– okresu obowiązywania umowy i terytorium, do którego się

ona odnosi,

– terminów wypowiedzenia umowy oraz dopuszczalności i

warunków odstąpienia od niej,

– odpowiedzialności stron umowy z tytułu niewykonania lub

nienależytego wykonania przewidzianych w niej zobowiązań.