Traktat z Lizbony

przegląd głównych postanowień

Mariusz Daca

Stałe Przedstawicielstwo RP przy UE

Traktat z Lizbony

1

Traktaty

Traktat z Lizbony

2



Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali
– 1951 r.



Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę
Gospodarczą – 1957 r.



Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii
Atomowej (EUROATOM) – 1957 r.



Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję
Wspólnot Europejskich – 1965 r.



Jednolity Akt Europejski - 1986 r.



Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1991 r.



Traktat z Amsterdamu – 1997 r.



Traktat z Nicei – 2001 r.



Traktat z Lizbony – 2007 r.

Traktat z Lizbony

Traktat z Lizbony

3



Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii

Europejskiej

i

Traktat

ustanawiający

Wspólnotę Europejską podpisany w Lizbonie

dnia 13 grudnia 2007 r.



Opublikowany w:



Dzienniku Urzędowym C 306 z 17 grudnia 2007 r.



Dzienniku Ustaw Nr 203 z 2 grudnia 2009

r.,

pozycja nr 1569



Karta praw podstawowych Unii Europejskiej

Dziennik Urzędowy C 303 z 14 grudnia 2007 r.



http://eurlex.eu

ropa.eu/pl/treaties/index.htm

Traktat z Lizbony

Traktat z Lizbony

4



Część główna Traktatu (preambuła + 7

artykułów)



13 protokołów



44 wspólne deklaracje



12 deklaracji niektórych państw członkowskich



Traktat o Unii Europejskiej



Traktat o funkcjonowaniu Unii

Europejskiej



Wersje skonsolidowane Traktatu o Unii Europejskiej i

Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dziennik

Urzędowy C 115 z 9 maja 2008 r.)

Unia Europejska i EUROATOM

Traktat z Lizbony

5



Wspólnota Europejska + Unia Europejska



Unia Europejska jako podmiot prawa
międzynarodowego



EUROATOM (Europejska Wspólnota Energii
Atomowej) – odrębny podmiot prawa
międzynarodowego

Struktura Unii Europejskiej

Traktat z Lizbony

6



Zniesienie

trójfilarowej

struktury

(polityki

wspólnotowe, współpraca w sprawach wymiaru

sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, wspólna

polityka zagraniczna i bezpieczeństwa)



Unia Europejska



Polityki UE - wspólny katalog aktów prawnych,

kompetencje Parlamentu Europejskiego i Komisji,

jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości

odrębnie:



Wspólna

Polityka

Zagraniczna

i

Bezpieczeństwa - brak aktów ustawodawczych,

brak

jurysdykcji

Trybunału

Sprawiedliwości,

ograniczona rola Komisji Europejskiej i Parlamentu

Instytucje i organy doradcze UE

Traktat z Lizbony

7



Instytucje:



Parlament Europejski



Rada Europejska



Rada



Komisja Europejska



Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej



Europejski Bank Centralny



Trybunał Obrachunkowy



Organy doradcze:



Komitet Ekonomiczno- Społeczny



Komitet Regionów



+ Europejski Bank Inwestycyjny

Parlament Europejski

Traktat z Lizbony

8



Liczba mandatów:



Maksymalnie 750 + przewodniczący



Minimalna liczba mandatów przypadających na

państwo członkowskie - 6



Maksymalna liczba mandatów przypadających na

państwo członkowskie - 96



Rada Europejska ustala podziału mandatów w

drodze decyzji



Zwiększony

zakres

zwykłej

procedury

ustawodawczej



PE posiada prawo do przedstawiania projektów

rewizji traktatów



Parlamenty krajowe posiadają prawo kontroli zasady

pomocniczości i wyrażania opinii

Rada Europejska

Traktat z Lizbony

9

Skład: Szefowie rządów i głowy państw, Przewodniczący

RE i KE z udziałem Wysokiego Przedstawiciela Unii do

Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa



Spotkania - co najmniej dwa razy w półroczu



Funkcje m.in.:



Przyjmowanie decyzji w ramach PZIB



Udział w ramach tzw. hamulca bezpieczeństwa



Stosowanie klauzul tzw. procedury kładki



Uproszczone rewizje traktatów



Przewodniczący Rady Europejskiej



Wybór większością kwalifikowaną przez Radę

Europejską



Kadencja – 2,5 roku, odnawialna

Rada UE

Traktat z Lizbony

10



Większość kwalifikowana (od 2014 r.)



55% państw i 65% ogólnej liczby ludności Unii lub
72% państw i 65% liczby ludności (akty nie
przyjmowane z inicjatywy KE lub Wysokiego
Przedstawiciela ds. PZIB)



Mniejszość blokująca: 4 państwa i 35% ludności



Prezydencja grupowa:



18 miesięcy



grupa trzech państw



zasada

równej

rotacji

(uwzględnienie

„różnorodności i równowagi geograficznej”)

Głosowanie w Radzie UE

Traktat z Lizbony

11



Do 2014 r. System nicejski



2014 – 2017 r. System podwójnej większości
+ system nicejski na wniosek państwa
członkowskiego



Po 2017 r. System podwójnej większości

+ Mechanizm z Ioaniny

Komisja Europejska

Traktat z Lizbony

12



Skład – od 2014 r. 2/3 liczby państw
członkowskich lub odmienna decyzja Rady
Europejskiej – Przyjęto zasadę ”jedno państwo,
jeden komisarz”.



Z urzędu jeden z wiceprzewodniczących KE jest
Wysokim

Przedstawicielem

do

Spraw

Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa

Trybunał Sprawiedliwości

Traktat z Lizbony

13



Trybunał Sprawiedliwości UE



Sąd



Sądy wyspecjalizowane

Znaczące rozszerzenie jurysdykcji Trybunału

Wysoki Przedstawiciel do Spraw
Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa

Traktat z Lizbony

14



WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW ZAGRANICZNYCH I
POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA



Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością
głosów + zatwierdzenie przez PE - Wiceprzewodniczący KE



Funkcje:



Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach
PZIB



Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych



Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako
wiceprzewodniczący KE



Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych



Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych



Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX)
– po 1/3 z każdej instytucji



Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3

Komitet Regionów i Komitet Ekonomiczno-
Społeczny

Traktat z Lizbony

15



Organy doradcze



Liczba członków Komitetu Regionów/KES nie
przekracza 350.



Rada, stanowiąc jednomyślnie na wniosek
Komisji, przyjmuje decyzję określającą skład
KR/KES



Wydłużenie kadencji członków do 5 lat



Prawo występowania do Trybunału
Sprawiedliwości w celu ochrony własnych
prerogatyw

Karta Praw Podstawowych

Traktat z Lizbony

16



Na mocy art. 6 TUE nadano Karcie taką samą
moc prawną jak Traktatowi



Karta nie rozszerza zakresu kompetencji Unii
przewidzianych w Traktatach

•

akt dotyczący praw człowieka w tym prawa polityczne,

obywatelskie, ekonomiczne, społeczne i kulturowe

•

konkretyzacja podstawowych praw i zasad na których

tle będzie oceniana legalność i dokonywana wykładnia

aktów prawa UE, zarówno przez sądy krajowe i unijne

Katalog kompetencji w Traktacie z Lizbony

Traktat z Lizbony

17

Kompetencje wyłączne UE:

(art. 3 TFUE)



unia celna



ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych
do funkcjonowania rynku wewnętrznego



polityka pieniężna, w odniesieniu do państw
strefy euro



zachowanie morskich zasobów biologicznych
w ramach wspólnej polityki rybackiej



wspólna polityka handlowa

Kompetencje UE

Traktat z Lizbony

18

Kompetencje dzielone

(art. 4 TFUE)



rynek wewnętrzny



polityka społeczna, w odniesieniu do aspektów określonych w niniejszym

Traktacie



spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna



rolnictwo i rybactwo, z wyłączeniem zachowania morskich zasobów

biologicznych



środowisko naturalne



ochrona konsumentów



transport



sieci transeuropejskie



energia



przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości



wspólne problemy bezpieczeństwa w zakresie zdrowia publicznego, w

odniesieniu do aspektów określonych w niniejszym Traktacie



badania, rozwój technologiczny i przestrzeń kosmiczna



współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej

Kompetencje UE

Traktat z Lizbony

19

Kompetencje do prowadzenia działań wspierających,

koordynujących i uzupełniających działania państw

członkowskich

(art. 6 TFUE)



ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego



przemysł



kultura



turystyka



edukacja, szkolenie zawodowe, sprawy młodzieży i sport



ochrona ludności



współpraca administracyjna

Kompetencje szczególne:



kompetencja w zakresie koordynacji polityki gospodarczej i zatrudnienia

państw członkowskich



kompetencja w zakresie określania i realizowania wspólnej polityki

zagranicznej i bezpieczeństwa



„klauzula elastyczności”

Źródła prawa UE

Traktat z Lizbony

20

Prawo pierwotne



Traktat o UE i Traktat o funkcjonowaniu UE

Prawo wtórne



Akty

ustawodawcze:

rozporządzenia,

dyrektywy, decyzje (przyjęte przez PE i Radę
zgodnie ze zwykłą procedurą prawodawczą
lub przyjęte przez PE z udziałem Rady lub
Radę z udziałem PE zgodnie ze specjalną
procedurą ustawodawczą)

Źródła prawa UE

Traktat z Lizbony

21



Akty nieustawodawcze: akty delegowane (art.

290 TFUE), akty wykonawcze

(

art. 291TFUE

),

inne

akty.



Akty delegowane – wydawane przez KE na podstawie

upoważnienia w akcie prawodawczym (określenie celu,

treści oraz czasu wydania upoważnienia) – akty o zasięgu

ogólnym, które uzupełniają lub zmieniają inne niż istotne

elementy aktu ustawodawczego (brak sprzeciwu PE i

Rady do wydania)



Akty wykonawcze – Państwa Członkowskie przyjmują

wszelkie środki prawa krajowego niezbędne do

wprowadzenia w życie prawnie wiążących aktów Unii.

Jeżeli konieczne są jednolite warunki wykonywania

prawnie wiążących aktów Unii, akty te powierzają

uprawnienia wykonawcze Komisji lub Radzie, w należycie

uzasadnionych przypadkach oraz w ramach PZiB.

Źródła prawa UE

Traktat z Lizbony

22



Inne akty m.in.:



Akty Rady przyjmowane na podstawie Traktatu
bez

jakiegokolwiek

udziału

Parlamentu

Europejskiego

(w

ramach

różnych

polityk

unijnych), np. sankcje zewnętrzne („środki” Rady –
art. 215 TFUE)



Decyzje Rady i Rady Europejskiej przyjmowane w
ramach PZiB

PZiB

Traktat z Lizbony

23

Decyzje Rady lub Rady Europejskiej

w sprawie:



Strategicznych interesów i celów (RE na zalecenie

Rady)



Działań



Stanowisk



Zasad wykonania decyzji ws. działań i stanowisk



Misji



Ustanowienia współpracy strukturalnej



Udziału we współpracy strukturalnej



Statutu Europejskiej Agencji Obrony

Traktat z Lizbony

24



Dziękuję za uwagę



Mariusz Daca



[e-mail]