Metodologia badań

naukowych

Zakład Socjologii, AWF
Warszawa

Temat: Etapy pracy badawczej

W sensie formalnym proces badawczy
podzielić możemy na dwa zasadnicze
etapy:

1. czynności związane z tworzeniem
koncepcji badań,

2. działania związane z ich realizacją.

Metodologia badań naukowych

Etapy pracy badawczej

Zakład Socjologii, AWF Warszawa

1. Na etapie konceptualizacji musimy:

- określić przedmiot i cel badań, czyli odpowiedzieć
na pytanie o
jakich obiektach i zjawiskach chcemy formułować
nasze twierdzenia,
a także jakie przesłanki leżą u podstaw naszego
działania oraz co
chcemy osiągnąć.
- ustalić aparaturę pojęciową, przy użyciu której
sformułujemy
problem, a następnie postawić pytania badawcze i
hipotezy robocze.
- podjąć decyzje odnośnie materiału, na którym
planujemy
przeprowadzić nasze badania;
- określić wreszcie metody i narzędzia badawcze
jakie chcemy i
możemy zastosować (w przypadku badań
empirycznych)
- zaplanować czynności natury organizacyjno-
ekonomicznej.

Metodologia badań naukowych

Etapy pracy badawczej

Zakład Socjologii, AWF Warszawa

Kategorie przedmiotu i problematyki badań nie są
synonimami.

Przedmiotem są obiekty i zjawiska, na temat których
będziemy formułowali nasze twierdzenia.

Problem lub problemy badawcze to po prostu pytania, na
które będziemy poszukiwali odpowiedzi w trakcie naszych
badań:
Czy przynależność do klasy społecznej wpływa na
zachowania w czasie wolnym?
Czy wiek rozpoczynania treningów sportowych ma wpływ
na osiągnięcia sportowe w wieku dorosłym? W jaki sposób
dieta wpływa na samopoczucie?

Problem badawczy musi być sformułowany w sposób

jasny i dokładny.

Metodologia badań naukowych

Etapy pracy badawczej

Zakład Socjologii, AWF Warszawa

2. Etap realizacji obejmuje:

- fazę przeprowadzenia badań,
- przygotowanie uzyskanych materiałów do
analizy (m.in.
ich weryfikację, selekcję, kodowanie etc.),
- opracowanie wyników pod względem
ilościowym i
jakościowym, przygotowanie tekstu
publikacji (pracy).

Metodologia badań naukowych

Etapy pracy badawczej

Zakład Socjologii, AWF Warszawa

Można również przyjąć, że proces badawczy
składa się zwykle z następujących czterech
etapów:

1) przygotowań i planowania,

2) badań właściwych,

3) analizy,

4) pisania raportu i prezentacji wyników.

Metodologia badań naukowych

Etapy pracy badawczej

Zakład Socjologii, AWF Warszawa

1. Określenie obszaru, problematyki i celu badań;
2. Określenie pytań badawczych;
3. Określenie hipotez roboczych (w badaniach o charakterze wyjaśniającym), modeli,
teorii, głównych
terminów;
4. Przegląd literatury i danych wtórnych,
5. Wtórna analiza przyjętych hipotez, modeli, teorii w świetle przeprowadzonego
przeglądu literatury (punkt
4);
6. Określenie sposobów pomiaru – operacjonalizacja;
7. Sformułowanie strategii badań;
8. Określenie populacji badawczej (do badań) (teoretycznej);
9. Określenie metod pozyskiwania danych;
10. Wybór metody dobory próby (jeśli założono badanie prób);
11. Określenie wielkości próby;
12. Przygotowanie listy zagadnień merytorycznych, które powinny być uwzględnione
w badaniach
właściwych;
13. Projektowanie narzędzi badawczych (w oparciu o punkt 12);
14. Planowanie badań terenowych (jeśli potrzebne);
15. Określenie proponowanych procedur analizy danych;
16. Określenie budżetu badań;
17. Przygotowanie harmonogramu prac.

Metodologia badań naukowych

Etapy pracy badawczej

Zakład Socjologii, AWF Warszawa

Przygotowanie i planowanie
badań

Metodologia badań naukowych

Etapy pracy badawczej

Zakład Socjologii, AWF Warszawa

Tydzień/miesiąc

Etap pracy i zadania

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

Przygotowanie i planowanie badań

- przegląd literatury

-----

- określenie pytań bad., hipotez itd.

-

-----

przygotowanie projektu badawczego

--

-----

Badania pilotażowe

-----

Badania właściwe

----- --

- .............................
Analiza danych

- tworzenie struktury bazy danych

-----

- wprowadzanie danych

-----

- analiza statystyczna danych

-----

- ............................
Przygotowywanie raportu

- wstępna wersja raportu

---

-----

- ostateczna wersja raportu

----- -----

Przykładowy harmonogram działań w

procesie badawczym

1. Prezentację tła i uzasadnienie znaczenia badań, łącznie z uwzględnieniem
literatury
przedmiotu i opisem bibliograficznym. Przedstawienie problemu badawczego,
pytań
badawczych i (jeśli badania mają charakter wyjaśniający) hipotez;
2. Określenie i zdefiniowanie najważniejszych pojęć i terminów. Przedstawienie
ram teoretycznych
badań. Przedstawienie całościowej koncepcji badań. Podział projektu na
poszczególne zadania.
3. Przedstawienie wymagań wobec danych, które będą zbierane.
4. Określenie metod zbierania danych:

-rodzaj danych,

-metody doboru próby,

-wielkość próby.

5. Harmonogram prac (niektóre zadania będą wykonywane równolegle):

-prace przygotowawcze,

-badania właściwe – zbieranie danych,

-analiza,

-wstępny i końcowy raport – praca dyplomowa lub magisterska,

-praca edytorska i merytoryczna z wersją wstępną, poprawki, konsultacje,

-ostateczna wersja raportu – pracy dyplomowej lub magisterskiej.

6. Określenie budżetu;
7. Informację o przewidywanej strukturze raportu (pracy dyplomowej lub
magisterskiej) –
wstępny spis treści.

Na podst.: [Veal A.J. (1992) Research Methods for Leisure and Tourism: A Practical Guide, London: Pitman Publishing, s. 47]

Metodologia badań naukowych

Etapy pracy badawczej

Zakład Socjologii, AWF Warszawa

Poprawny projekt badawczy powinien
obejmować:

Problem badawczy

1. Problem w sensie psychologicznym to
stan umysłu, w którym poznający podmiot ma
trudności ze znalezieniem właściwego dla
danej sytuacji rozwiązania.

2. Problemem w sensie logicznym określać
będziemy strukturę o niepełnych danych.

Aby dowolny problem zyskał status problemu
naukowego (badawczego) powinien być możliwy do
rozstrzygnięcia przy obecnym stanie rozwoju nauki,
ważnym z punktu widzenia rozwoju wiedzy, a więc
poszerzającym jej stan oraz nowym, czyli takim,
który nie doczekał się dotychczas jednoznacznego
rozstrzygnięcia.

Metodologia badań naukowych

Etapy pracy badawczej

Zakład Socjologii, AWF Warszawa

Pytania badawcze

Ze względu na strukturę logiczną zwykło
się dzielić pytania na:

- pytania rozstrzygnięcia,

- pytania dopełnienia.

Metodologia badań naukowych

Etapy pracy badawczej

Zakład Socjologii, AWF Warszawa

Pytania rozstrzygnięcia rozpoczynają się
od partykuły “czy”, po której następuje
zdanie oznajmujące.

Czy Kazimierz Górski był trenerem reprezentacji Polski w
piłce nożnej?

Czy Roztoczański Park Narodowy został utworzony w 1974
roku?

Na tak sformułowane pytania wystarczy odpowiedzieć “tak”
lub “nie” i jedna z tych odpowiedzi będzie odpowiedzią
prawdziwą.

Metodologia badań naukowych

Etapy pracy badawczej

Zakład Socjologii, AWF Warszawa

Pytaniami

dopełnienia

nazywamy

wszystkie

pozostałe

pytania

nie

rozpoczynające się od partykuły “czy”.

W

jakich

latach

Kazimierz

Górski

był

trenerem

reprezentacji Polski w piłce nożnej?

Gdzie znajduje się Roztoczański Park Narodowy?

Metodologia badań naukowych

Etapy pracy badawczej

Zakład Socjologii, AWF Warszawa

Hipotezy

Hipoteza (gr. hypόthesis) to tyle co
przypuszczenie – w interesującym nas
przypadku – naukowe wysunięte dla
objaśnienia jakiegoś zjawiska lub zespołu
zjawisk.

Mianem hipotezy określa się twierdzenie o
przypuszczalnych

zależnościach

pomiędzy

przynajmniej dwiema zmiennymi (zjawiskami,
faktami etc.), zakładając równocześnie, że
zależności zawarte w hipotezie można poddać
badaniu,

które

pozwoli

sprawdzić

czy

wspomniane zależności występują.

Zarówno potwierdzenie (zweryfikowanie) jak i
obalenie

(lub

odrzucenie;

sfalsyfikowanie)

hipotezy, z punktu widzenia wyników badania ma
jednakową wartość.

Metodologia badań naukowych

Etapy pracy badawczej

Zakład Socjologii, AWF Warszawa

Dobra hipoteza naukowa powinna być:



oryginalna i nowatorska; nie może być
hipoteza banałem, a więc zawierać prawd
powszechnie znanych, nie wymagających
sprawdzenia,



możliwie ogólna i obejmująca wszelkie fakty i
zjawiska jakich dotyczą,



jasno sformułowana - oparta o jednoznacznie
zdefiniowane terminy i nie zawierająca zdań
wzajemnie sprzecznych,



empirycznie sprawdzalna na obecnym etapie
rozwoju nauki, metody badań i narzędzia
badawcze.

[Sztumski J. (1995) Wstęp do metod i technik badań społecznych, Katowice:
Wydawnictwo Śląsk, s. 49]

Metodologia badań naukowych

Etapy pracy badawczej

Zakład Socjologii, AWF Warszawa

Przykładowe problemy badawcze i hipotezy
naukowe:

Problem
Czy w badanej próbie polskiej i holenderskiej
można zaobserwować odmienną strukturę
oddziaływań w zakresie socjalizacji sportowej,
w ramach samej rodziny i w kontekście innych
czynników sportowej socjalizacji?

Hipoteza
Nie ma istotnych różnic w zakresie struktury
oddziaływań

socjalizujących

sportowo

w

obrębie rodziny i w zakresie innych czynników
socjalizacji sportowej pomiędzy próbą polską i
holenderską.

W

obu

społecznościach

największa rola przypada ojcom (w obrębie
rodziny) oraz rówieśnikom i rodzinie w
kontekście innych czynników socjalizacji.

Metodologia badań naukowych

Etapy pracy badawczej

Zakład Socjologii, AWF Warszawa

Przykładowe problemy badawcze i hipotezy
naukowe:

Problem
Czy poziom aktywności sportowo-rekreacyjnej
rodziców z prób polskiej i holenderskiej istotnie
wpływa na poziom aktywności sportowo-
rekreacyjnej dzieci (i.e. respondentów)?

Hipoteza

Poziom aktywności fizycznej rodziców ma duży
wpływ na aktywność fizyczną dzieci – zarówno w
próbie holenderskiej jak i polskiej. Im bardziej
aktywni sportowo są rodzice, tym bardziej
aktywne sportowo są dzieci.

Metodologia badań naukowych

Etapy pracy badawczej

Zakład Socjologii, AWF Warszawa

1. O drębne m odele kultury, poziom życia i uw arunkow ania społeczno-ekonom iczne w pływ ają

na w zory i zachow ania w zakresie sportu w rodzinie i rodzinnej kultury fi zycznej w Polsce i
Holandii.

Rycina 1. M odel konceptualny – pierwsza hipoteza główna.

Z m i e n n a n i e z a l e ż n a

O D R Ę BNE M O D E L E K U L T U R Y ,

PO Z IO M Ż Y C IA I

UW A R U NK O W A NIA SPO Ł E C Z NO -

E K O NO M IC Z NE

Z m i e n n a z a l e ż n a

SPO R T W R O DZ INIE I

R O DZ INNA K U L T UR A

FIZ Y C Z NA

Z

m i e n n e z a k ł ó c a j ą c e

1. M IE J SC E Z A M IE SZ K A NIA

2. W Y K SZ T A Ł C E NIE

3. W IE K R O D Z INY
4. D E K L A R O W A NY

ST A T US E K O NO M IC Z NY

Problemy badawcze i hipotezy naukowe można
budować na wiele sposobów. Najczęściej
tworzone są one w oparciu o krytyczną analizę
literatury fachowej.

Wyprowadzanie nowych badań z wiedzy
opisanej w literaturze przedmiotu sprawia, że
przyczyniamy się do rozwoju wiedzy naukowej.

Metodologia badań naukowych

Etapy pracy badawczej

Zakład Socjologii, AWF Warszawa

Ilustracja procesu formułowania problemu

badawczego i hipotez (przykład)

Metodologia badań naukowych

Etapy pracy badawczej

Zakład Socjologii, AWF Warszawa

Dotychczasowa

wiedza lub

zainteresowania

własne

Wstępne problemy

badawcze i

ewentualne hipotezy

Ostatecznie

sformułowane

problemy lub

problem badawczy i

ewentualne hipotezy

Gruntowna

analiza literatury

przedmiotu

Poszukiwania

literatury

przedmiotu

(książek, artykułów,

streszczeń itp.)

DZIĘKUJĘ ZA
UWAGĘ !