1

POBIERANIE I TRANSPORT

KRWI. OZNACZANIE GRUP

KRWI.

2

POBIERANIE KRWI

METODY POBIERANIA KRWI

ANTYKOAGULANT/ROZTWÓR KONSERWUJĄCY

ETYKIETOWANIE POJEMNIKÓW Z KRWIĄ, REJESTROWANIE

DANYCH DAWCÓW I WYBÓR MIEJSCA WKŁUCIA

MARIO MUON

SIERPIEŃ/WRZESIEŃ 2009

3

Pobieranie krwi od dawcy

Cele

1. Przedstawienie odpowiednich
metod wyboru pojemników do
pobierania krwi, inspekcji i
sposobu etykietowania.

2. Różnicowanie między tętnicą i
żyłą
3. Charakterystyka żyły, z której
może być pobierana krew.

4

Pobieranie krwi od dawcy

Cele

4. Określić cel i procedurę
zapewniającą odpowiednie
przygotowanie miejsca wkłucia.

5. Procedura ,,krok po kroku’’
zapewniająca prawidłowe wkłucie
do żyły.

6. Różnicowanie między
prawidłowym i nieprawidłowym
przepływem krwi.

5

Pobieranie krwi od dawcy

Cele

7. Środki zaradcze przy
nieprawidłowym przepływie krwi.

8. Procedura zatrzymania
pobierania krwi.

9. Procedury postępowania
dotyczące okresu po pobraniu
krwi.

6

Pobieranie krwi od dawcy

Identyfikacja dawcy jest
najistotniejszym etapem procesu
pobierania krwi.

7

Etap wstępny

• Osoba pobierająca krew powinna przedstawić
się uprzejmie dawcy, podając pełne imię i
nazwisko.

• Osoba pobierająca krew odpowiedzialna jest
za zgodność wszystkich numerów donacji na
pojemnikach do pobierania krwi, na
probówkach i segmentach drenów z danymi w
dokumentacji dawcy.

8

Etap wstępny

• Jeśli z jakiegoś powodu dawca zmienia
miejsce lub fotel, osoba odpowiedzialna za
pobieranie krwi musi sprawdzić dane dawcy,
pojemników do pobierania oraz próbówek pod
kątem zgodności numerów donacji.

UWAGA:
Błąd może spowodować poważną chorobę lub
śmierć biorcy.

9

Ogólne informacje

• Kiedy dawca znalazł odpowiednie, wygodne miejsce i
przeprowadzono jego identyfikację, osoba odpowiedzialna
za pobieranie krwi może dokonać wyboru żyły do wkłucia.

Czas trwania donacji wynosi zwykle od 5 do 10 minut.

• Czas pobrania jednej jednostki krwi powinien być zgodny z
procedurą. Gdy czas pobierania jest dłuższy (wolny wypływ
krwi z żyły dawcy) mogą tworzyć się skrzepy.

10

Ogólne informacje

• Czas trwania pobrania jednostki krwi jest
uzależniony od następujących czynników:
- Miejsca wkłucia
- Żyły i napięcia tkankowego

- Wygody dawcy

- Stopnia zaciśnięcia opaski uciskowej.

-Częstotliwości zaciskania i zwalniania pięści
dawcy.

11

Ogólne informacje

• Dawca nie może jeść lub żuć gumy podczas
oddawania krwi. Dzięki temu uniknie się
możliwości aspiracji ciała obcego podczas
oddawania krwi.

12

Zestaw pojemników do pobierania
krwi

Zestaw do pobierania krwi obejmuje:

• Pojemnik główny do pobrania krwi, który
zawiera antykoagulant / płyn konserwujący.

- Antykoagulant zapobiega tworzeniu się
skrzepów w pojemniku.

- Składniki płynu konserwującego
zapewniają zachowanie odpowiedniego stanu
krwinek czerwonych podczas przechowywania.

13

Zestaw pojemników do
pobierania krwi

• Pojemniki satelitarne, połączone z głównym
pojemnikiem, stosowane do preparatyki różnych
składników krwi na różne komponenty w zależności od
zapotrzebowania.

-W przypadku niektórych zestawów do pobierania, jeden
z pojemników satelitarnych może zawierać specjalny
roztwór dodawany do czerwonych krwinek po usunięciu
osocza.

14

Systemy poboru krwi

Określenie czasu składowania czerwonych krwinek
krwi (RBC) z zastosowaniem różnych roztworów
konserwujących / antykoagulantów.

Antykoagulant/Płyn konserwujący

Rodzaj

Termin ważności KKCz

CPD, CP2D

21 dni

CPDA-1

35 dni

Roztwór wzbogacający

(np. AS-1, AS-3, AS-5)

42 dni

15

Roztwory z antykogulantem/
konserwantami

Antykoagulant/Płyn konserwujący

Antykoagulant/Płyn

konserwujący

Skrót

Termin ważności

Heparyna

Brak

48 godzin

Kwas cytrynowy-cytrynian-

glukoza

ACD

21 dni

Cytrynian-fosforan-glukoza

CPD

21 dni

Cytrynian-fosforan-

podwójna glukoza

CP2D

21 dni

Cytrynian-fosforan-glukoza-

adenina

CPDA-1

35 dni

CPD plus roztwór

wzbogacający (Fenwal)

AS-1

42 dni

CPD plus roztwór

wzbogacający (Cutter)

AS-3

42 dni

CPD plus roztwór

wzbogacający (Terumo)

AS-5

42 dni

16

Zestawy do pobierania krwi

Po wyjęciu pojemnika z opakowania stosować
się do instrukcji producenta.

17

Kontrola pojemnika z krwią

• Zanim krew zostanie pobrana należy
skontrolować pojemnik do pobrania krwi pod
kątem …
- Obecności płynu na powierzchni pojemnika
- Obecności plam lub przebarwień na
etykietach producenta
- Obecności pęknięć.
- Uszkodzenia spawów
- Wystąpienia przecieków w obrębie połączeń.
- Wszelkich innych uszkodzeń.

18

Kontrola pojemnika z krwią

• Kontrola pojemników oraz użytkowanie
zgodne z procedurą są istotnymi elementami
kontroli jakości, zapewniającymi, że pojemniki
do pobierania krwi spełniają najwyższe
standardy.
• Jeśli pojemnik był uszkodzony, krew musi
zostać zniszczona, a rodzaj uszkodzenia
zgłoszony do producenta.

19

Etykietowanie pojemników z krwią i
rejestracja danych dawcy

Etykietowanie pojemników z krwią

• Podczas etykietowania pojemnika z krwią
należy zawsze zapewnić zgodność numeru
dawcy z numerami na….
- pojemniku na krew.
- pojemnikach satelitarnych
- wszystkich próbówkach i segmentach drenów.

20

Etykietowanie pojemników z krwią i
rejestracja danych dawcy

Etykietowanie pojemnika z krwią

• Jest to bardzo odpowiedzialne zajęcie.
Osoba odpowiedzialna za nanoszenie etykiet
powinna być w pełni skoncentrowana i nie
należy jej przerywać podczas wykonywania
procedury.

21

Etykietowanie pojemników z krwią i
rejestracja danych dawcy

Etykietowanie pojemnika z krwią
Etykiety powinny być naklejane starannie, tak
aby możliwe było łatwe odczytanie wszystkich
numerów, zarówno manualnie jak i za pomocą
kodów kreskowych (skanowanie).
- Jeśli dowolna część etykiety jest uszkodzona lub
nie może zostać jednoznacznie odczytana,
konieczne jest ponowne naklejenie etykiety w
celu zapewnienia jednoznaczności.
- Po zakończeniu etykietowania należy ponownie
z należytą dokładnością sprawdzić wszystkie
numery.

22

Etykietowanie pojemników z krwią i
rejestracja danych dawcy
• Jeśli wystąpią jakiekolwiek wątpliwości
odnośnie etykietowanego pojemnika z
krwią z danymi odpowiedniego dawcy,
konieczne jest podjęcie wszelkich
działań zapewniających prawidłową
identyfikację…
- dawcy.
- pojemnika z etykietą.
- danych dawcy.

23

Wybór żyły

Podstawą jest wybranie odpowiedniej żyły.

• Najczęściej najlepsze żyły nie są łatwo
widoczne.

• Podczas wybierania żył do pobrania krwi,
osoba musi w taktowny sposób skontrolować
obie ręce dawcy pod kątem stosowania
narkotyków dożylnych. Dożylne stosowanie
narkotyków dyskwalifikuje dawcę na stałe.

24

Wybór żyły

• Różnice w budowie anatomicznej ramienia
pomiędzy poszczególnymi dawcami mogą
powodować problemy w zakresie właściwego
wyboru żyły.

- umiejscowienie żył może być różne w
przypadku poszczególnych dawców.
- istotne jest aby osoba pobierająca krew znała
ogólną anatomię ramienia.

25

Anatomia i fizjologia

• Anatomia ramienia obejmuje:
- skórę

- nerwy

- żyły

- tętnice

- układ uimfatyczny

- tłuszcz

- mięśnie

- kości

26

Anatomia i fizjologia

• W przypadku gdy osoba pobierająca krew ma
małe doświadczenie, trudno jest określić
tkanki, które mogą zostać uszkodzone przez
igłę.

• Mimo że rzadko dochodzi do wkłucia w
tętnicę, bardzo istotne jest aby tego uniknąć.
Wkłucie w tętnicę może spowodować
intensywny wypływ krwi, a pobieranie krwi w
takim przypadku może być bardzo bolesne.

27

Charakterystyka tętnic i żył.

Właściwości

Tętnice

Żyły

Natlenowanie

Transportują krew natlenowaną
z serca do tkanek ciała

Transportują krew pozbawioną
tlenu z powrotem do serca

Warstwy

Trzy grube mięśniowe
warstwy:
- Wewnętrzna (surowicza)
- Środkowa (żółta włóknista)
- Zewnętrzna (biała włóknista)

Trzy cieńsze, mniej umięśnione
warstwy:
- Wewnętrzna (tunica intima)
warstwa ta stanowi oparcie dla
zastawek
- Środkowa (tunica media)
warstwa mięśniowej i
elastycznej tkanki
wspomagająca transport krwi
do serca
- Zewnętrzna (tunica adventitia)
warstwa ta zapewnia
wytrzymałość i podparcie
naczyń

Umiejscowienie

Głęboko w obrębie tkanek,
mniejszy dostęp, trudniejsze do
zlokalizowania

Stosunkowo blisko skóry

28

Charakterystyka tętnic i żył.

Właściwości

Tętnice

Żyły

Uciskanie

Pulsują, kiedy skóra jest
naprężana ze względu na
reakcję ścian mięśniowych na
uderzenia serca, transportując
krew w obrębie całego
organizmu

- W trakcie uciskania wydają
się stosunkowo gładkie,
„sprężyste” i elastyczne
- NIE pulsują

Kolor

Krew jest zazwyczaj w kolorze
jasnoczerwonym

Krew jest zazwyczaj
ciemnoczerwona

Elastyczność

Wysoce elastyczne, gdyż
muszą wytrzymać wysokie
ciśnienie wewnętrzne.
Ciśnienie zmniejsza się wraz z
przemieszczaniem się krwi do
mniejszych tętnic osiągając
bardzo niskie wartości na
poziomie naczyń włosowatych

Mniej elastyczne niż tętnice ze
względu na mniejsze ciśnienie

Zastawki

Brak zastawek

Zastawki zapobiegają cofaniu
się krwi w kierunku od serca

29

Wybór żył – pozostałe struktury

Penetracja dowolnej z wymienionych struktur
może powodować o różnym nasileniu ból –na
pewno większy niż oczekuje się w przypadku
rutynowo wykonanego pobrania krwi.

nerwy, mięśnie
ścięgna i wiązadła

30

Wybór żył – pozostałe struktury

Nerwy
• Nerwy znajdują się pod i
nad mięśniami i naczyniami.

• Nerwy…

- Zazwyczaj zlokalizowane jednakowo w
obszarze przedłokciowym, biegną równolegle
do żyły odłokciowej i żyły odpromieniowej.
- Zazwyczaj nie mogą być wyczuwane pod
wpływem ucisku.
• Należy unikać okaleczenia igłą tkanki
nerwowej. W przypadku penetracji nerwu
dawcy odczuwają odrętwienie, kłucie lub
poważny ból.

31

Wybór żył – pozostałe struktury

Mięśnie, ścięgna i więzadła

• Można je odróżnić od żył w następujący
sposób…

- Zmniejszenie nacisku ciśnieniomierza w
obrębie ramienia.
- Zapewniając rozluźnienie ręki dawcy.
• Więzadła i ścięgna nadal będą sztywne po
zmniejszeniu ciśnienia i rozluźnieniu ręki
dawcy.

32

Wybór żył – kryteria wyboru

• chociaż dawca może zasugerować wybranie
żyły, to jednak osoba pobierająca krew
decyduje o wyborze żyły na podstawie: …
- własnej oceny w celu wybrania najbardziej
odpowiedniej żyły.
- własnego doświadczenia w pobieraniu krwi.

• osoba odpowiedzialna za pobieranie krwi
musi zapewnić bezpieczne i skuteczne
przeprowadzenie tej procedury.

33

Selekcja żył – kryteria selekcji

Kryterium

Objaśnienia

Rozmiar

Odpowiedni dla igły o przekroju 1.6

Lokalizacja

- Obszar zgięcia łokciowego
- Najbardziej widoczna żyła nie zawsze jest najlepszą 9
Żyły środkowe
- często głębiej
- lepszy przepływ niż w przypadku powierzchniowych żył
bocznych
Żyły boczne
- duże, ale mogą znajdować się nad kośćmi i mięśniami, bez
odpowiedniego podparcia tkanek, reagują na skurcze
pobliskich mięśni
- często zwijają się w przypadku kontaktu z igłą

34

Selekcja żył – kryteria selekcji

Kryterium

Objaśnienia

Stan

Uciskanie jest bardzo ważne!
- Wydają się stosunkowo gładkie, giętkie i sprężyste, z
dużymi odstępami między zastawkami
- Podtrzymywane przez tkankę, co zapobiega ich
poruszaniu w trakcie wprowadzania igły
- posiadają wystarczające napięcie tkankowe w celu
podtrzymania przepływu krwi po wprowadzeniu
- napięcie tkankowe to normalny stan napięcia w
żyle, które utrzymujący przepływ krwi
- napięcie tkankowe ocenia się naciskając mocno
wzdłuż żyły i wyczuwając sprężystość, wrażenie „odbicia”

35

Procedura wyboru żyły

Wybór najlepszej żyły do pobrania krwi
jest istotny celem zapewnienia
odpowiedniego przepływu krwi oraz
zmniejszenia dyskomfortu dawcy
związanego z zastosowaniem igły.

36

Procedura selekcji żył

Eta

p

Procedura

Uzasadnienie

1

Założyć opaskę zaciskową lub mankiet uciskowy
ok. 2 cale powyżej obszaru zgięcia łokciowego

- umożliwia większe nagromadzenie krwi
- nie uszkadza bicepsów
- mniejsza niewygoda dla dawcy
- żyła, która rozszerza się tuż po
założeniu opaski zaciskowej jest
zazwyczaj najlepsza

2

Zastosować ciśnienie 60 mm Hg
UWAGA:
- Głębokie żyły wymagają większego ciśnienia
- NIGDY nie przekraczać ciśnienia rozkurczowego
dawcy, blokuje to ciśnienie tętnicze

- 60 mm Hg zatrzymuje przepływ żylny,
nie naruszając przepływu tętniczego
- Zapobiega tryskaniu krwi w miejscu
wprowadzenia igły wywołanego zbyt
wysokim ciśnieniem

3

Dawca kila razy zaciska pięść na podanym
elemencie utrzymując przez chwilę zaciśnięcie

Rozciąga żyły (powoduje nabrzmienie)
poprzez zwiększenie ciśnienia w żyle

4

Lekko ugiąć rękę

Mięśnie są bardziej rozluźnione, dzięki
czemu nie zniekształcą żyły i nie
spowodują jej zwężenia

37

Procedura selekcji żył

Eta

p

Procedura

Uzasadnienie

5

Uciskanie czubkiem palca

Spróbować wyobrazić sobie średnicę żyły
wyobrażając sobie pustą rurkę

Określenie rozmiaru lub średnicy

Czy żyła ...
- jest wyraźnie wyczuwalna?
- nie jest zwiotczała?

Określenie sprężystości lub
elastyczności

Wyobrażenie głębokości na jakiej znajduje się
żyła
- jak głęboko wprowadzić igłę?
- Kąt wprowadzenia igły wynosi około 45 stopni
(więcej w przypadku żył głębokich)

Określenie głębokości

Czy igła utrzyma się przez 5 – 10 minut?

Określenie stabilności

38

Procedura selekcji żył

Etap

Procedura

Uzasadnienie

Czy igła utrzyma się z dala od ścięgna lub
wypukłości kostnej?

Określenie obecności dobrej tkanki
otaczającej

Czy igłę można wprowadzić tak, aby jej skos
znajdował się w najszerszej części żyły?

Określenie najszerszej części żyły

Unikać zabliźnionych tkanek, oraz wkłuwania
powyżej lub poniżej takiej tkanki

Unikanie blizn po wcześniejszych
wkłuciach

Określić kierunek żyły w celu wprowadzenia i
zamocowania igły

Określenie kierunku

Unikać nabrzmiałych i poskręcanych żył

Występowanie żylaków

39

Procedura selekcji żył

Eta

p

Procedura

Uzasadnienie

5

Czy jest to żyła powierzchniowa?
Powierzchniowe zazwyczaj są:
- cienkie
- z niewielką ilością tkanki podtrzymujacej
- żyłami doprowadzającymi

Widoczne żyły nie zawsze są
najbardziej odpowiednie

6

Właściwa stabilizacja żyły
- naciągnąć skórę w kierunku zgodnym z
przebiegiem żyły
- zastosować odpowiednią siłę podczas
naciągania, aby uniknąć zwężenia żyły

W przypadku naciągnięcia w
stronę nadgarstka żyły bocznej a
następnie zwolnienia, żyła i
miejsce wkłucia przemieszczą się
względem siebie

40

Procedura selekcji żył

Eta

p

Procedura

Uzasadnienie

7

Jeśli brak jest pewności, czy wyczuwana jest żyła:

A) Spróbuj wyczuć puls

Obecność pulsu wskazuje na
tętnicę

B) Załóż opaskę zaciskową
1. Przyłóż palec do żyły mocno naciskając
2. Rozluźnij opaskę zaciskową trzymając
palec na żyle
- jeśli zniknie – to żyła
- jeśli pozostanie, to ścięgno, tkanka
mięśniowa lub zrost

Podejrzenie ścięgna lub innych
tkanek

8

Wypróbuj inne ustawienie ramienia i dłoni, aby zlokalizować następujące żyły:

Łokciowa pośrodkowa

Pozycja z kciukiem w górę
pozwala na rozluźnienie mięśni,
żyła staje się wyraźniejsza

Odpromieniowa

Można obracać nadgarstek tak
długo aż żyła stanie się
widoczna

Odłokciowa i odpromieniowa dodatkowa

- Utrudnione mocowanie, gdyż
skos igły zazwyczaj jest w
pobliżu ściany
- Prawdopodobnie konieczne
będzie uniesienie igły

41

Procedura wyboru żyły

Osoba odpowiedzialna za pobieranie krwi może
wprowadzić igłę tylko w przypadku posiadania
pewności, że wybrana żyła jest odpowiednia.
Wybór jest przeprowadzony prawidłowo tylko
wtedy gdy osoba pobierająca krew dysponuje
wiedzą w zakresie…
- struktury tętnic i żył.
- struktury kompleksowych systemów w
obrębie ramienia.
- metod wyboru żyły.

42

Pytania?