Władza

Motyw literacki

Spis treści

1.

Lektury, o których na pewno powinieneś pamiętać

2.

Portrety władców w literaturze

3.

Klasyfikacja władców

4.

Problemy związane z władzą

5.

Podejście do władzy w różnych epokach

6.

Postacie historyczne, które powinieneś znać

7.

Kobiety u władzy

8.

Słowa, które powinieneś znać

9.

Totalitaryzm w literaturze i filmie

Lektury, o których powinieneś
pamiętać



Antygona



legendy arturiańskie



Pieśń o Rolandzie



Dzieje Tristana i Izoldy



Hamlet



Balladyna



Quo vadis



Krzyżacy



Trylogia



Syzyfowe prace



Mały Książę



Folwark zwierzęcy

Portrety władców w literaturze



Kreon



Hamlet



król Marek



król Jan Kazimierz



Balladyna



Napoleon z Folwarku zwierzęcego



Władysław Jagiełło



król Artur



Neron



Karol Wielki

Klasyfikacja władców

Tyran, despota, okrutnik



Neron



Kreon



Balladyna



Napoleon z Folwarku zwierzęcego

Sprawiedliwy chrześcijański władca



król Marek



król Artur



Karol Wielki

Król – rycerz



Karol Wielki



Władysław Jagiełło

Ucieleśnienie dobroci, łagodności, pobożności



Jadwiga



Jan Kazimierz

Problemy związane z władzą



konflikt pomiędzy wypełnianiem obowiązków wobec
władców a powinnościami religijnymi (Antygona);



okrucieństwo, tyrania (Neron, Kreon, Napoleon z Folwarku
zwierzęcego);



żądza władzy (Balladyna);



niezdecydowanie, wątpliwości (Hamlet);



uzależnienie od władzy (król z Małego Księcia);



samotność władcy (Kreon, król z Małego Księcia);



władza pieniądza (tytułowy bohater Skąpca, Scrooge z
Opowieści wigilijnej).

Podejście do władzy w różnych
epokach

1.

Średniowiecze – władza dana od Boga, władca
przedstawicielem Boga na ziemi, kimś sprawiedliwym, kogo
należy słuchać i czyja władza nie podlega dyskusji, nie
można jej podważyć.

2.

Współczesność – problemy demokracji i totalitaryzmu,
zwłaszcza refleksja nad źródłami powstawania
totalitaryzmu, który w najbardziej skrajnej formie objawił
się w XX wieku w hitlerowskich Niemczech i sowieckiej Rosji
(łagry, lagry).

Postacie historyczne, które powinieneś
znać



Mieszko I – pierwszy historyczny władca Polski, przyjął
Chrzest od Czech, nie Niemiec, ale korony nie uzyskał;



Bolesław Chrobry – pierwszy koronowany władca Polski,
organizator słynnego zjazdu gnieźnieńskiego, przyjaciel
cesarza Ottona III, w pewnym sensie prekursor idei wspólnej
Europy;



Bolesław Krzywousty – książę, nie król, znany ze
zwycięskich walk z Niemcami, swym nieszczęsnym
testamentem podzielił Polskę na dzielnice i przyczynił się
nieświadomie do jej rozbicia i osłabienia;



Bolesław Śmiały – król, który podniósł rękę na władzę
kościelną, zlecił zabójstwo lub według legendy sam w okrutny
sposób zabił biskupa Stanisława ze Szczepanowa.



Kazimierz Wielki – potężny władca, ostatni z dynastii
Piastów, umocnił Polskę, założył Akademię Krakowską.

Postacie historyczne, które powinieneś
znać



Władysław Jagiełło – Litwin, mąż królowej Jadwigi, przyjął
chrzest, pokonał Krzyżaków w słynnej bitwie pod Grunwaldem;



Jan III Sobieski – pogromca Turków spod Wiednia, potężny
władca, znany w całej chrześcijańskiej Europie, obronił Europę
przed islamem, dziękował mu sam papież, prywatnie – władca
zasłynął jako autor listów do ukochanej żony Marysieńki;



Stanisław August Poniatowski – ostatni polski król,
mecenas kultury, gospodarz słynnych obiadów czwartkowych,
chlubnie przyczynił się do rozwoju kultury i uchwalenia bardzo
nowoczesnej, jak na ówczesną Europę, konstytucji, niestety,
za jego życia Polska straciła niepodległość i znalazła się pod
zaborami, o co wielu obwiniało także króla i jego ciepłe relacje
z carycą.

Kobiety u władzy



Kleopatra VII – ostatnia królowa Egiptu, słynęła ze swej
urody, wykształcenia i romansu z Juliuszem Cezarem oraz
wodzem rzymskim Antoniuszem;



Elżbieta I – królowa Anglii, umocniła kraj, uczyniła z Anglii
potęgę morską, ale również okrutnie zgładziła swą rywalkę
do tronu, Marię Stuart, królową Szkocji;



Bona Sforza – była żoną króla Zygmunta Starego i matką
Zygmunta Augusta, dzięki niej wiele się w kraju zmieniło –
ingerowała w politykę, niektórzy zarzucali jej despotyzm i
otrucie synowej Barbary Radziwiłłówny. Ale to dzięki niej
niewątpliwie przeprowadzono wiele korzystnych reform, a
poza tym… na stołach pojawiły się włoszczyzna i makaron.
Inwestowała też w artystów, architektów, muzyków…;

Kobiety u władzy



Katarzyna II – caryca, czyli cesarzowa Rosji, panująca w
XVIII wieku. Znana z wielkich sukcesów strategicznych (za
jej czasów Rosja była wielką potęgą), nieprzeciętnego
intelektu i licznych romansów (np. z późniejszym polskim
królem Stanisławem Augustem Poniatowskim). To ona
między innymi była inicjatorką rozbiorów Polski. Przykład
wykształconej i cynicznej despotki.



Królowa Jadwiga – córka Ludwika Węgierskiego, słynęła
ze swej urody, mądrości i pobożności. Jako młodziutka
dziewczyna, wbrew wcześniejszym planom, została wydana
za mąż za Jagiełłę. Przyczyniła się do odrodzenia i rozkwitu
Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zmarła młodo. O jej urodzie,
pobożności, szlachetności i dobroczynności krążyły legendy.
Została świętą;

Kobiety u władzy



Księżna Diana – żona księcia Karola, kontrowersyjna
synowa królowej Wielkiej Brytanii, znane ze spontaniczności
i udziału w licznych akcjach dobroczynnych, bardzo
popularna, nazywana królową ludzkich serc. Wykreowana w
dużym stopniu przez media i pośrednio przez nie zabita –
zginęła w tragicznym wypadku, uciekając samochodem
przed goniącymi ją paparazzimi.

Słowa, które powinieneś znać



Monarchia – rządy sprawuje jedna osoba, na ogół król,
dożywotnio, nowy władca uzyskuje koronę w wyniku
dziedziczenia (sukcesja tronu) lub wyborów (elekcja).



Oligarchia - władza określonej grupy ludzi,
uprzywilejowanej, często najbogatszej – oligarchów. W
Polsce byli nimi np. magnaci.



Demokracja – ustrój polityczny, w którym władza należy
do ludu, czyli do wszystkich obywateli, którzy wybierają
spośród siebie rządzących. Pierwowzorem demokracji był
ustrój starożytnych Aten, gdzie jednak demokracja
obowiązywała tylko wolnych obywateli płci męskiej,
będących mieszkańcami Aten.

Słowa, które powinieneś znać



Totalitaryzm – najbardziej niebezpieczna forma rządów
stanowiąca ogromne zagrożenie dla wolności i demokracji.
Polega na tym, że państwo sprawuje pełną władzę nad
wszystkimi dziedzinami życia obywateli. Prześladowane są
jednostki niepokorne wobec rządów. Łamana jest wolność
słowa, istnieje cenzura, system ścisłej kontroli policyjnej,
łamane są prawa człowieka.
Z totalitaryzmem w skrajnej wersji można się było spotkać
w Niemczech hitlerowskich czy sowieckiej Rosji, gdzie
szerzył się terror, zastraszano obywateli, wykonywano wiele
wyroków śmierci, wielu ludzi trafiało też do obozów pracy i
koncentracyjnych (łagrów i lagrów).

Totalitaryzm w literaturze i filmie



Niemcy Leona Kruczkowskiego



Lista Schindlera, reż. Steven Spielberg



Pianista, reż. Roman Polański



Katyń, reż. Andrzej Wajda



Folwark zwierzęcy George’a Orwella