mechanik operator pojazdow i maszyn rolniczych 723[03] o1 03 n

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Tomasz Jagiełło

Stosowanie materiałów konstrukcyjnych
i eksploatacyjnych 723[03].O1.03

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Andrzej Kulka
mgr inż. Piotr Nowak

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Tomasz Jagiełło

Konsultacja:
mgr inż. Andrzej Kacperczyk

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 723[03].O1.03.
,,Stosowanie materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych”, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Materiały konstrukcyjne

5.1.1.

Ćwiczenia

5.2. Materiały eksploatacyjne

5.2.1.

Ćwiczenia

5.3. Pomiary warsztatowe. Tolerancje i pasowania

5.3.1.

Ćwiczenia

5.4. Ochrona przed korozją. Zasady ochrony środowiska w zakresie stosowania

materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych

5.4.1.

Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie mechanik – operator pojazdów
i maszyn rolniczych.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności jakie uczeń powinien mieć już
ukształtowane przed przystąpieniem do poznawania treści tej jednostki modułowej,

−

cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie uczeń pozna podczas realizacji
niniejszej jednostki modułowej,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania oraz środkami
dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego,

−

wykaz literatury.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, dyskusji dydaktycznej, tekstu przewodniego i ćwiczeń praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów, do pracy zespołowej. Podczas ćwiczeń uczniowie powinni mieć
możliwość posługiwania się katalogami, instrukcjami obsługi oraz poradnikami. Wskazane
jest korzystanie z Internetu w celu pozyskiwania informacji na temat maszyn i narzędzi,
zamieszczanych przez ich producentów. Należy uzmysłowić uczniom konieczność stałego
poszerzania swojej wiedzy i umiejętności.

Przed przystąpieniem do ćwiczeń należy zapoznać uczniów z przepisami bezpieczeństwa

i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

723[03].O1

Podstawy techniki ogólnej

723[03].O1.02

Posługiwanie się

dokumentacją

techniczną

723[03].O1.05

Wykonywanie operacji

obróbki skrawaniem

723[03].O1.03

Stosowanie materiałów

konstrukcyjnych

i eksploatacyjnych

723[03].O1.04

Wykonywanie operacji

techniczno-technologicznych

723[03].O1.07

Obsługiwanie maszyn i urządzeń

elektrycznych

723[03].O1.06

Analizowanie obwodów elektrycznych

i elektronicznych

723[03].O1.01

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny

pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony

środowiska

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej uczeń powinien

umieć:

−

rozpoznawać i przewidywać zagrożenia bezpieczeństwa w środowisku pracy oraz
wskazywać sposoby ich usunięcia,

−

stosować

procedury

udzielania

pierwszej

pomocy

osobom

poszkodowanym

w wypadkach,

−

dobierać środki ochrony indywidualnej do wykonywanych prac,

−

stosować przepisy bezpiecznej pracy z urządzeniami mechanicznymi i elektrycznymi,

−

reagować w przypadku zagrożenia pożarowego zgodnie z instrukcją przeciwpożarową,

−

stosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami ochrony
przeciwpożarowej,

−

stosować zasady ochrony środowiska obowiązujące na stanowisku pracy,

−

udzielać pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia lub zdrowia,

−

odczytywać rysunki techniczne,

−

odczytywać na rysunkach technicznych oznaczenia chropowatości powierzchni,
tolerancję kształtu i położenia, pasowania, rodzaj obróbki powierzchni i powłoki
ochronne,

−

odczytywać dokumentację techniczno-ruchową, konstrukcyjną i technologiczną,

−

odczytywać typowe schematy mechaniczne i elektryczne,

−

korzystać z norm rysunku technicznego,

−

stosować technikę komputerową do powielania i archiwizowania informacji rysunkowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

sklasyfikować i rozróżnić materiały konstrukcyjne metalowe (stopy żelaza i metali
nieżelaznych),

−

sklasyfikować i rozróżnić materiały konstrukcyjne niemetalowe (tworzywa sztuczne,
materiały uszczelniające, materiały cierne),

−

określić właściwości fizyczne, chemiczne, mechaniczne i technologiczne materiałów
konstrukcyjnych oraz ich zastosowanie,

−

sklasyfikować i rozróżnić materiały eksploatacyjne (smary i oleje hydrauliczne, lakiery
i środki konserwujące),

−

określić właściwości chemiczne i technologiczne materiałów eksploatacyjnych oraz ich
zastosowanie,

−

określić przeznaczenie typowych przyrządów pomiarowych stosowanych w praktyce
warsztatowej,

−

określić właściwości metrologiczne przyrządów pomiarowych,

−

dobrać przyrządy pomiarowe i wykonać pomiary podstawowych wielkości fizycznych
i geometrycznych,

−

wyjaśnić istotę tolerancji, pasowania i chropowatości powierzchni oraz zastosować układ
tolerancji i pasowań,

−

odczytać i interpretować wyniki pomiarów,

−

rozpoznać zjawiska korozyjne i ich skutki oraz dobrać sposoby zapobiegania korozji,

−

rozróżnić i dobrać powłoki ochronne,

−

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
środowiska podczas dobierania materiałów eksploatacyjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca:

…………………………………………………..

Modułowy program nauczania: Mechanik – operator pojazdów i maszyn rolniczych 723[03]
Moduł:

Podstawy techniki ogólnej 723[03].O1

Jednostka modułowa:

Stosowanie materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych
723[03].O1.03

Temat: Badanie właściwości mechanicznych metali. Pomiar twardości metodą Brinella.

Cel ogólny: Rozpoznawanie właściwości mechanicznych metali. Określanie twardości.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

charakteryzować różne metody pomiaru twardości,

−

wykonać pomiar twardości metodą Brinella,

−

dobrać siłę docisku,

−

dobrać czas trwania docisku,

−

obsłużyć twardościomierz Brinella,

−

obsłużyć mikroskop warsztatowy,

−

odczytać wymiar odcisku na próbce metalu,

−

posłużyć się tabelami,

−

zinterpretować wyniki pomiaru.

Metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne,

−

metoda przewodniego tekstu.

Środki dydaktyczne:

−

instrukcja do ćwiczenia,

−

instrukcje obsługi twardościomierza i mikroskopu warsztatowego,

−

twardościomierz Brinella,

−

mikroskop warsztatowy,

−

próbki metali o różnej twardości,

−

zestaw pytań prowadzących.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie w zespołach dwuosobowych kolejno wykonują ćwiczenie.

Czas trwania zajęć: 135 minut.

Zadanie dla ucznia:

Zapoznaj się z instrukcją obsługi twardościomierza Brinella. Posługując się

twardościomierzem, określ twardość próbek metalu.

Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1. Określenie tematu zajęć.
2. Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.
3. Wyjaśnienie uczniom zasad bezpiecznej pracy przy wykonaniu ćwiczenia.
4. Ustalenie kolejności wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Faza właściwa

Praktyczne wykonanie ćwiczenia.

Faza I. Informacje
Pytania prowadzące:
1. W jakim celu określa się twardość materiałów?
2. Jakie znasz metody pomiaru twardości?
3. Jakiego rodzaju materiały można badać na twardościomierzu Brinella?
4. W jaki sposób dokonuje się pomiaru twardościomierzem Brinella?
5. Jak dobiera się wartość siły docisku?
6. Jak należy dobrać średnicę kulki?
7. Jak się oblicza wartość twardości w jednostkach Brinella [HB]?

Faza II. Planowanie
1. Jakie warunki muszą zostać stworzone, aby ewentualna naprawa przebiegała zgodnie

z zasadami bhp?

2. W jakie narzędzia i przyrządy powinno być wyposażone stanowisko do badania twardości

metodą Brinella?

3. Jak przygotowuje się przyrząd do pomiaru?
4. Jak długo powinien trwać docisk kulki do badanej próbki?
5. Ile razy trzeba mierzyć twardość próbki, aby wyniki były prawdopodobne?
6. Jak dobrać wartość powiększenia?
7. Jaki okular i obiektyw w mikroskopie należy dobrać?

Faza III. Ustalenie
1. Uczniowie czytają instrukcję wykonania ćwiczenia.
2. Uczniowie organizują stanowisko do przeprowadzenia ćwiczenia.
3. Uczniowie poznają instrukcję obsługi twardościomierza.
4. Uczniowie poznają instrukcję obsługi mikroskopu warsztatowego.

Faza IV. Wykonanie
1. Uczniowie ustalają wartość siły docisku i czas jej działania.
2. Uczniowie na talerzyk jarzma wkładają ciężarki odpowiadające wymaganemu dociskowi.
3. Uczniowie mocują kulkę o odpowiedniej średnicy (D).
4. Uczniowie próbkę umieszczoną na stoliku podnoszą do momentu podniesienia jarzma

z ciężarkami.

5. Uczniowie umieszczają kolejne próbki na twardościomierzu i dokonują pomiarów.
6. Uczniowie odczytują przy pomocy mikroskopu warsztatowego średnicę odcisku w dwóch

prostopadłych kierunkach z dokładnością do 0,01 mm.

7. Uczniowie korzystając ze wzoru obliczają pole powierzchni odcisku, a następnie

uwzględniając siłę docisku i współczynnik obliczają twardość próbek.

8. Wartość współczynnika powinna być tak dobrana, aby uzyskiwana średnica odcisku (d)

wynosiła od 25 do 60 % średnicy używanej w badaniu kulki.

9. Uczniowie obliczone twardości porównują z wynikami z tablic.
10. Uczniowie po zakończeniu badań, czyszczą i konserwują twardościomierz.

Faza V. Sprawdzanie
1. Uczniowie sprawdzają poprawność uzyskanych wyników.
2. Uczniowie porównują swoje wyniki z wynikami uzyskanymi przez kolegów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Faza VI. Analiza końcowa

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im

trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe ćwiczenie, wskazać jakie wystąpiły
nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca:

…………………………………………………..

Modułowy program nauczania: Mechanik – operator pojazdów i maszyn rolniczych 723[03]
Moduł:

Podstawy techniki ogólnej 723[03].O1

Jednostka modułowa:

Stosowanie materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych
723[03].O1.03

Temat: Pomiary warsztatowe przy pomocy suwmiarki.

Cel ogólny: Poznanie budowy, działania i zasady odczytu wymiarów z użyciem suwmiarek
różnego rodzaju.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

dokonywać podstawowych pomiarów przy pomocy suwmiarki mierzącej z dokładnością
do 0,1 mm,

−

poprawnie używać suwmiarki przy pomiarach zewnętrznych, wewnętrznych i z użyciem
wysuwki głębokościomierza,

−

rozpoznawać różne rodzaje suwmiarek, mierzących z dokładnością do 0,1 mm, 0,05 mm
lub 0,02 mm,

−

dbać o właściwy stan przyrządów pomiarowych, umiejętnie je używać,

−

konserwować suwmiarki po ich użytkowaniu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne,

−

pokaz,

−

metoda tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

−

instrukcja do ćwiczenia,

−

instrukcje obsługi różnego typu suwmiarek,

−

suwmiarki różnych typów,

−

foliogramy przedstawiające budowę suwmiarki, różnego rodzaje noniusze i zasady
odczytu wymiarów,

−

rzutnik do foliogramów,

−

elementy maszyn do pomiarów,

−

zestaw pytań prowadzących.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie wykonują ćwiczenia samodzielnie.

Czas trwania zajęć: 135 minut.

Zadanie dla ucznia:

Dysponując różnego typu suwmiarkami, dokonaj pomiarów średnicy wałków, średnicy

otworów i głębokości. Naszkicuj odręcznie mierzone przedmioty i zaznacz na nich
pomierzone wielkości (zwymiaruj je).

Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1. Określenie tematu zajęć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.
3. Wyjaśnienie uczniom zasad bezpiecznej pracy przy wykonaniu ćwiczenia.
4. Ustalenie kolejności wykonania ćwiczenia.

Faza właściwa
Praktyczne wykonanie ćwiczenia.

Faza I. Informacje
Pytania prowadzące:
1. W jaki sposób można mierzyć długość?
2. W jakich sytuacjach istotna jest dokładność pomiaru?
3. Jaka zasada została wykorzystana w budowie suwmiarki?
4. Z jakich elementów jest zbudowana suwmiarka?
5. Od czego zależy dokładność suwmiarki?
6. Czym się różni suwmiarka cyfrowa od konwencjonalnej?

Faza II. Planowanie
1. Jakie warunki muszą zostać stworzone, aby pomiar suwmiarką był przeprowadzony

prawidłowo?

2. Jakie narzędzia i dodatkowe elementy będą potrzebne przy wykonaniu ćwiczenia?

Faza III. Ustalenie
1. Uczniowie czytają instrukcję wykonania ćwiczenia.
2. Uczniowie organizują stanowisko do przeprowadzenia ćwiczenia.

Faza IV. Wykonanie
1. Uczniowie czytają instrukcję obsługi suwmiarki.
2. Uczniowie czyszczą suwmiarki ze smaru konserwacyjnego.
3. Uczniowi dokonują pomiarów elementów maszyn suwmiarkami różnego typu.
4. Uczniowie szkicują odręcznie mierzone elementy.
5. Uczniowie nanoszą na rysunek dokonane pomiary.
6. Uczniowie po zakończeniu pomiaru czyszczą suwmiarki i je konserwują.

Faza V. Sprawdzanie
1. Uczniowie sprawdzają stan techniczny suwmiarek.
2. Uczniowie sprawdzają poprawność przeprowadzonych pomiarów.
3. Uczniowie porównują swoje wyniki z wynikami osiągniętymi przez kolegów.

Faza VI. Analiza końcowa

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im

trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe ćwiczenie, wskazać, jakie umiejętności
były ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Materiały konstrukcyjne

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Mając do dyspozycji stalowy pręt o przekroju kwadratowym i długości 1,2 m, oblicz jego

masę wiedząc, że gęstość stali wynosi 7850 kg/m

Wskazówki do realizacji
Zajęcia powinny się rozpocząć krótkim wykładem wprowadzającym. Należy uczniom

przypomnieć podstawowe wiadomości o właściwościach fizycznych metali. Uczniowie
powinni pracować samodzielnie. Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie
powinni przeczytać odpowiedni fragment Poradnika. Uczniowie posługując się dostępnymi
środkami dydaktycznymi obliczają masę pręta.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) obliczyć objętość pręta,
3) obliczyć masę pręta.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja dydaktyczna wielokrotna,

−

metoda przewodniego tekstu.

Środki dydaktyczne:

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z wykazem w poradniku.

Ćwiczenie 2

Odszukaj w Poradniku mechanika informację na temat twardości różnych metali.

W jakich jednostkach jest ona określona? Czy można zmienić twardość stali? Jeśli tak to
w jaki sposób.

Wskazówki do realizacji
Zajęcia powinny rozpocząć się krótkim wykładem na temat właściwości mechanicznych

metali. Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment Poradnika Uczniowie powinni pracować samodzielnie. Posługując się
Poradnikiem mechanika, Internetem odszukują żądanych informacji. Nauczyciel wybiera
uczniów, którzy zaprezentują pozostałym kolegom swoją pracę. Nauczyciel inicjuje dyskusję
na temat twardości różnych elementów maszyn, a także o sposobach wpływania na zmianę
twardości metali.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przeanalizuj treść ćwiczenia,
3) korzystając z Poradnika ucznia i Poradnika mechanika odpowiedz na zadane pytania.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja,

−

metoda przewodniego tekstu.

Środki dydaktyczne:

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z wykazem w poradniku.

Ćwiczenie 3

W Poradniku mechanika odszukaj w tabeli wyrobów hutniczych informacje

charakteryzujące kątownik równoramienny o wymiarach 45x45x4. Na podstawie tych
informacji oblicz masę konstrukcji do której budowy zużyto 12 m tego kątownika.

Wskazówki do realizacji
Zajęcia powinny się rozpocząć krótkim wykładem wprowadzającym. Należy uczniom

przypomnieć podstawowe wiadomości o właściwościach fizycznych metali. Uczniowie
powinni pracować samodzielnie. Posługując się dostępnymi środkami dydaktycznymi
obliczają masę konstrukcji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) odszukać w Poradniku mechanika potrzebne informacje,
3) wykonać polecenie z ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja dydaktyczna wielokrotna,

−

metoda przewodniego tekstu.

Środki dydaktyczne:

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z wykazem w poradniku.

Ćwiczenie 4

Rozpoznaj różne rodzaje próbek stalowych, wykonując próbę za pomocą szlifierki.

Wskazówki do realizacji
Zajęcia powinny się rozpocząć krótkim wykładem wprowadzającym. Należy uczniom

przypomnieć podstawowe wiadomości o właściwościach fizycznych i mechanicznych metali.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uczniowie powinni pracować samodzielnie. Uczniom należy udostępnić wiele próbek metali
o różnym składzie chemicznym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przeczytać odpowiedni fragment Poradnika,
4) przeprowadzić obserwację iskier podczas szlifowania różnych gatunków stali,
5) określić gatunki stali na podstawie iskier.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja dydaktyczna wielokrotna,

−

metoda przewodniego tekstu.

Środki dydaktyczne:

−

stołowa szlifierka tarczowa, okulary ochronne,

−

próbki różnych gatunków stali,

−

literatura zgodna z wykazem w poradniku.

Ćwiczenie 5

Rozpoznaj różne rodzaje tworzyw sztucznych.

Wskazówki do realizacji
Zajęcia powinny się rozpocząć krótkim wykładem wprowadzającym. Należy uczniom

przypomnieć podstawowe informacje o tworzywach sztucznych. Uczniowie powinni
pracować samodzielnie. Uczniom należy udostępnić wiele próbek różnych tworzyw
sztucznych, na których widnieje znak recyklingu z oznaczeniem tworzywa sztucznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przeczytać odpowiedni fragment Poradnika,
4) odnaleźć znaki identyfikacyjne na przedmiotach wykonanych z tworzyw sztucznych,
5) określić rodzaje tworzywa sztucznego, z jakiego zostały zrobione przedmioty.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja dydaktyczna wielokrotna,

−

metoda przewodniego tekstu.

Środki dydaktyczne:

−

próbki różnych przedmiotów wykonanych z tworzyw sztucznych, na których widnieją
oznaczenia pomocne przy segregacji do recyklingu,

−

literatura zgodna z wykazem w poradniku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Materiały eksploatacyjne

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Korzystając z dostępu do Internetu wyszukaj oferowane na rynku oleje silnikowe.

Porównaj ich właściwości. Dobierz oleje do silnika wysokoprężnego znajdującego się
w ciągniku.

Wskazówki do realizacji
Zajęcia powinny rozpocząć się krótkim wykładem na temat właściwości olejów

silnikowych. Uczniowie powinni pracować samodzielnie. Posługując się Internetem
i informacjami handlowymi różnych firm, odszukują żądane informacje. Nauczyciel wybiera
uczniów, którzy zaprezentują pozostałym kolegom swoją pracę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) wyszukać w Internecie dostępną ofertę olejów silnikowych,
4) określić wymagania jakie powinien spełniać olej w silniku wysokoprężnym,
5) wybrać kilka różnych olejów silnikowych spełniających kryteria.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna wielokrotna,

−

metoda przewodniego tekstu.

Środki dydaktyczne:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z wykazem w poradniku.

Ćwiczenie 2

Korzystając z instrukcji obsługi kombajnu zbożowego, przeanalizuj jego układ

hydrauliczny. Zastanów się jakie zadania ma wypełnić olej hydrauliczny. Dowiedz się jaki
olej poleca producent maszyny, co jaki okres należy go wymieniać? Jaką procedurę należy
wypełnić w sytuacji zmiany oleju w układzie na inny olej.

Wskazówki do realizacji
Zajęcia powinny rozpocząć się krótkim wykładem na temat właściwości olejów

hydraulicznych. Uczniowie powinni pracować samodzielnie. Posługując się instrukcjami
kombajnów zbożowych (lub innych maszyn rolniczych, w których wykorzystany jest olej
hydrauliczny), odszukują żądane informacje. Nauczyciel wybiera uczniów, którzy
zaprezentują pozostałym kolegom swoją pracę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przeczytać fragment instrukcji obsługi dotyczący obsługi układu hydraulicznego,
4) wypełnić polecenia zawarte w treści ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna wielokrotna,

−

metoda przewodniego tekstu.

Środki dydaktyczne:

−

instrukcje obsługi kombajnu zbożowego (lub innych maszyn z układem hydraulicznym),

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z wykazem w poradniku.

Ćwiczenie 3

Przy pomocy farb ftalowych nałóż powłokę malarską na maszynę rolniczą wymagającą

odnowienia. Przygotuj powierzchnie do malowania zgodnie z instrukcją na etykiecie farby.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Następnie uczniowie powinni poznać instrukcje dotyczącą nanoszenia powłok malarskich
posiadaną farbą. Uczniowie powinni pracować samodzielnie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przeczytać instrukcję malowania zamieszczoną na farbie,
4) dobrać odpowiednie narzędzia i rozcieńczalnik,
5) przygotować maszynę do malowania,
6) nałożyć powłokę malarską.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne,

−

pokaz.

Środki dydaktyczne:

−

dowolna maszyna rolnicza,

−

szczotka druciana, pędzle malarskie,

−

rozcieńczalnik, farba ftalowa.

−

literatura zgodna z wykazem w poradniku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Pomiary warsztatowe. Tolerancje i pasowania

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Posługując się odpowiednimi suwmiarkami, dokonaj pomiarów różnych elementów

(w tym pomiar średnicy otworu, średnicy wałka, głębokości kanału na wpust, wymiarów
gabarytowych niewielkich elementów). Suwmiarki powinny być wyposażone w noniusze
0,1 mm i 0,05 mm.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Następnie uczniowie otrzymują suwmiarki i części maszyn do mierzenia. Uczniowie powinni
pracować samodzielnie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) wykonać wskazane w ćwiczeniu pomiary,
4) nanieść wymiary na odręcznie wykonane rysunki warsztatowe mierzonych elementów,
5) zakonserwować suwmiarki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

drobne przedmioty do pomiarów,

−

suwmiarki o noniuszach 0,1 mm i 0,05 mm,

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z wykazem w poradniku.

Ćwiczenie 2

Posługując się mikrometrem, dokonaj pomiarów różnych elementów z dokładnością do

0,01 mm.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Następnie uczniowie otrzymują mikrometry i części maszyn do mierzenia. Uczniowie
powinni pracować samodzielnie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) wykonać wskazane w ćwiczeniu pomiary,
4) nanieść wymiary na odręcznie wykonane rysunki warsztatowe mierzonych elementów,
5) zakonserwować mikrometr.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

drobne przedmioty do pomiarów,

−

mikrometry,

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z wykazem w poradniku.

Ćwiczenie 3

Posługując się średnicówką, dokonaj pomiarów średnicy tulei cylindrycznej silnika

z dokładnością do 0,01 mm.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Następnie uczniowie otrzymują średnicówki i tuleje do mierzenia. Uczniowie powinni
pracować samodzielnie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

drobne przedmioty do pomiarów,

−

komplet do pomiaru średnicówką,

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z wykazem w poradniku.

Ćwiczenie 4

Dla pasowania H8/e8 o wymiarze nominalnym 60, oblicz tolerancję otworu (To)

i tolerancję wałka (Tw). Następnie określ luz minimalny (L min) i luz maksymalny (L max).
Odpowiedz, jaki to jest rodzaj pasowania (luźne, mieszane, czy ciasne)?
Wartości odchyłek granicznych dla wymiaru 60 mm na podstawie PN-77/M-02105 wynoszą
w μm: ES = + 46,

EI = 0

es = – 60

ei = – 106,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Zadania
dla poszczególnych uczniów można zróżnicować. Uczniowie powinni pracować
samodzielnie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) wykonać niezbędne obliczenia,
4) określić, jakiego rodzaju jest to pasowanie,
5) narysować wzajemne położenie odchyłek.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z wykazem w poradniku.

Ćwiczenie 5

Oblicz wymiary graniczne oraz tolerancje łożyska ślizgowego dla wymiaru nominalnego

D = 70 mm, w którym zastosowano pasowanie H7/g6. Określ wymiary graniczne Bw, Aw,
Bo, Ao. Oblicz wartości tolerancji Tw, To i Tp.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Zadania
dla poszczególnych uczniów można zróżnicować. Uczniowie powinni pracować
samodzielnie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) odczytać dla wymiaru nominalnego 70 mm z tablic wartości odchyłek dla otworu 70H7,
4) odczytać dla wymiaru nominalnego 70 mm z tablic wartości odchyłek dla wałka 70g6,
5) określić, jakiego rodzaju jest to pasowanie,
6) określić wartości tolerancji,
7) narysować wzajemne położenie odchyłek.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z wykazem w poradniku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Ochrona przed korozją. Zasady ochrony środowiska

w zakresie

stosowania

materiałów

konstrukcyjnych

i eksploatacyjnych

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odszukaj w Internecie oferowane na rynku preparaty antykorozyjne. Zapoznaj się z ich

charakterystyką. Poznaj sposób postępowania przy nanoszeniu poszczególnych preparatów na
chronione powierzchnie.

Wskazówki do realizacji
Zajęcia powinny rozpocząć się krótkim wykładem na temat preparatów antykorozyjnych.

Uczniowie powinni pracować samodzielnie. Posługując się Internetem i informacjami
handlowymi różnych firm, uczniowie odszukują żądane informacje. Nauczyciel wybiera tych,
którzy zaprezentują pozostałym kolegom swoją pracę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) odszukać w Internecie polecane preparaty,
4) poznać ich charakterystykę i sposób nanoszenia polecany przez ich producentów.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna wielokrotna.

Środki dydaktyczne:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z wykazem w poradniku.

Ćwiczenie 2

Dysponując przedmiotem, którego powierzchnia jest pokryta korozją, oczyść tę

powierzchnię i odpowiednio przygotuj do naniesienia powłoki ochronnej. W przypadku
głębokich wżerów, powierzchnię oczyść, uzupełnij ubytki szpachlą, wyszlifuj ją i pokryj
warstwą farby przeciwkorozyjnej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Uczniowie powinni pracować samodzielnie. Pod koniec zajęć nauczyciel wspólnie z uczniami
ocenia jakość wykonanych prac.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować powierzchnię zardzewiałego przedmiotu do nałożenia powłoki ochronnej,
4) nanieść warstwy szpachli i przeszlifować,
5) nanieść warstwy farby antykorozyjnej,
6) ocenić jakość wykonanej przez siebie pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne,

−

pokaz.

Środki dydaktyczne:

−

skorodowany przedmiot wymagający renowacji,

−

szczotka druciana, płótno ścierne, szlifierka kątowa,

−

szpachla, rozcieńczalnik, farba antykorozyjna,

−

literatura zgodna z wykazem w poradniku.

Ćwiczenie 3

Korzystają z Internetu i innych dostępnych źródeł miejscowej informacji, dowiedz się

gdzie w okolicy w której mieszkasz znajduje się: wysypisko śmieci, sortownia śmieci,
składowisko złomu? Dowiedz się gdzie należy oddawać zużyty olej, akumulatory, baterie,
lampy jarzeniowe? Jakie procedury utylizacji tworzyw sztucznych i zużytego oleju
obowiązują w gminie w której mieszkasz.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Następnie uczniowie korzystając z Internetu i innych źródeł miejscowych informacji, szukają
odpowiedzi na polecania zawarte w ćwiczeniu. Uczniów można podzielić na grupy 2-3
osobowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) odszukać pożądane informacje,
4) poznać procedury związane ze zbiórką złomu, tworzyw sztucznych, przepracowanych

olejów.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna wielokrotna.

Środki dydaktyczne:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

akty prawne dotyczące spraw związanych z ochroną środowiska,

−

literatura zgodna z wykazem w poradniku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Stosowanie materiałów
konstrukcyjnych i eksploatacyjnych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 14, 16, 17, 18, 19, są z poziomu podstawowego,

−

zadania 1, 2, 3, 12, 15, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 5 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. d, 3. a, 4. a, 5. b, 6. c 7. d, 8. c, 9. c, 10. c, 11. a,
12. b, 13. b, 14. b, 15. d, 16. c, 17. b, 18. d, 19. a, 20. c

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Scharakteryzować właściwości mechaniczne metali

Scharakteryzować właściwości fizyczne metali

Scharakteryzować

właściwości

technologiczne

metali

Określić skład chemiczny stali

Określić rodzaje stali

Określić skład chemiczny żeliwa

Scharakteryzować właściwości olejów

Określić rodzaj oleju silnikowego

Określić sposób wytwarzania biodisla

Określić właściwości farb dyspersyjnych

Rozpoznać przyrząd pomiarowy

Przeanalizować funkcje przyrządu pomiarowego

Określić mierzoną wartość suwmiarką

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Określić przyrząd pomiarowy

Przeanalizować tolerancje wymiarów

Określić mierzoną wartość mikrometrem

Określić rodzaj korozji

Przeanalizować działanie fluidolu

Określić rodzaj tworzywa sztucznego

Scharakteryzować

warunki

utylizacji

przepracowanego oleju

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem

poprawnego wyniku.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Do właściwości mechanicznych metali m.in. należy

gęstość.

temperatura topnienia.

twardość.

rozszerzalność cieplna

2. Do właściwości fizycznych metali m.in. zalicza się

a) wytrzymałość na zginanie.
b) wytrzymałość na ściskanie.
c) udarność.
d) przewodność elektryczna.

3. Właściwości technologicznych metali nie określa

a) udarność.
b) skrawalność.
c) spawalność.
d) kowalność.

4. Stal, jest to stop żelaza z węglem, w którym zawartość węgla nie przekracza

2%.

3%.

4%.

5%.

5. Uwzględniając przeznaczenie, stal nierdzewna, kwasoodporna i żaroodporna należy

do stali konstrukcyjnych.

do stali specjalnych.

do stali narzędziowych.

do stali węglowych.

6. Żeliwo jest to stop odlewniczy żelaza z węglem, krzemem, manganem, fosforem, siarką

i innymi składnikami zawierający

od 0% do 1,6% węgla.

od 1% do 2,6% węgla.

od 2% do 3,6% węgla.

od 3% do 4,6% węgla.

7. Podstawową cechą oleju, od której w dużej mierze zależy zakres jego stosowania, jest

temperatura zapłonu.

smarność.

gęstość.

lepkość.

8. Olej silnikowy oznaczony symbolem SAE 10W/40, w naszej strefie klimatycznej

jest olejem tylko letnim.

jest olejem tylko zimowym.

jest olejem wielosezonowym.

jest olejem warunkowo dopuszczonym do eksploatacji letniej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Biodiesel otrzymuje się

a) z przeróbki ekologicznych odmian ropy naftowej.
b) między innymi z nasion rzepaku.
c) w reakcji chemicznej z oleju roślinnego i metanolu, w obecności katalizatora.
d) ze zużytego oleju roślinnego.

10. Farby dyspersyjne (emulsyjne i akrylowe) rozcieńcza się

a) rozcieńczalnikiem.
b) benzyną ekstrakcyjną.
c) wodą.
d) rozpuszczalnikiem.

11. Sinuśnica służy do pomiaru

kątów.

chropowatości.

nierównomierności powierzchni.

owalu.

12. Średnicówka służy do pomiaru

średnicy zewnętrznej.

średnicy tulei.

wymiarów gabarytowych.

średniej wypadkowej pomiarów długości.

13. Na rysunku obok odczyt na skali suwmiarki wynosi

0,23 mm.

12,3 mm.

22,3 mm.

32,3 mm.

14. Na rysunku obok przedstawiono pomiar

głębokościomierzem.

średnicówką.

twardościomierzem.

chropowatościomierzem.

15. Dla wymiarów wewnętrznych (otworów) tolerancja otworu To wynosi

N + es.

N + ES.

es – ei.

ES – EI.

16. Na rysunku obok odczyt z mikrometru wynosi

a) 5,35 mm.
b) 6,35 mm.
c) 7,35 mm.
d) 8,35 mm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. Korozja charakteryzująca się zniszczeniem przebiegającym wzdłuż granic ziaren

metalu; nie wywołując objawów zniszczenia na jego powierzchni, to korozja

a) powierzchniowa.
b) międzykrystaliczna.
c) wżerowa.
d) selektywna.

18. Fluidole to

a) specjalne farby na bazie fluidu.
b) warstwy organiczne służące do regeneracji powierzchni metalowych.
c) warstwy nieorganiczne służące do regeneracji powierzchni metalowych.
d) specjalne kompozycje błonkotwórcze tworzące na powierzchni metalu bardzo cienką

szczelną warstewkę odporną na działanie agresywnych czynników atmosferycznych.

19. Na rysunku obok przedstawiono

a) znak recyklingu, informujący o rodzaju tworzywa sztucznego.
b) informację o tym, że jest to butelka wielokrotnego użytku.
c) znak producenta butelek z tworzywa sztucznego.
d) logo Towarzystwa Przyjaciół Recyklingu.

20. Przepisy dotyczące postępowania z przepracowanym (zużytym) olejem

a) nie są precyzyjnie określone.
b) dopuszczają jego spalenie.
c) są dokładnie określone w przepisach.
d) pozwalają dowolnie utylizować zużyty olej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko: ...............................................................................

Stosowanie materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZADANIE TYPU PRÓBA PRACY

Próba pracy ma w zamierzeniu spełnić dwa zadania:
1. Sprawdzić stopień opanowania jednej z umiejętności praktycznych, jakie uczniowie

powinni zdobyć przy realizacji tego modułu,

2. Przygotować uczniów do zdawania części praktycznej egzaminu zewnętrznego,

potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie mechanik-operator pojazdów i maszyn
rolniczych.
W tym celu zadanie praktyczne powinno być przygotowane w takiej formie, z jaką

uczniowie spotkają się na egzaminie. Oznacza to konieczność opracowania zadania w sposób
umożliwiający kryterialne ocenianie wykonywanych przez ucznia czynności w czterech
obszarach: planowania, organizowania, wykonywania i prezentowania. Próbę pracy
przeprowadza wybrany uczeń. Pozostali wspólnie z nauczycielem obserwują jego pracę. Po
pracy nauczyciel szczegółowo omawia wykonane zadanie.

Ocenianie:

niedostateczny do 13 pkt.
dopuszczający

13-15 pkt.

dostateczny

16-17 pkt.

dobry

18-19 pkt.

bardzo dobry

od 20 pkt.

Wyposażenie stanowiska do przeprowadzenia próby pracy:

Wyposażenie na stanowisku

Ilość

Suwmiarki z dokładnością mierzenia 0,1 mm, 0,05 mm, 0,02 mm

po 1 szt.

Mikrometr do pomiarów zewnętrznych i zakresie pomiarowym 75 – 100 mm

1 szt.

Podstawka do mikrometra

Średnicówka czujnikowa, czujnik zegarowy o zakresie mierniczym 60-100 mm
i elementarnej działce 0,01 mm, mikrometr o zakresie 75-100 mm, podstawka do
mikrometru,

1 kpl.

Wzorce gwintów

1 kpl.

Szczelinomierz

1 kpl.

Płytki wzorcowe

1 kpl.

Przedmioty do pomiarów: tuleja, wałek, koło pasowe, świeca zapłonowa, śruba

1 kpl.

Materiały do konserwowanie przyrządów pomiarowych, czyściwo,

1 kpl.

Materiały piśmiennicze

1 kpl.

Tabele granicznych odchyłek pól tolerancji, Poradnik mechanika

1 szt.

Informacja dla ucznia
1. Sprawdź, czy otrzymałeś kompletny arkusz do wykonania zadania. Ewentualne braki

stron lub inne usterki zgłoś nauczycielowi.

2. Na arkuszu PLAN DZIAŁANIA wpisz swój numer ewidencyjny PESEL, datę urodzenia

i numer stanowiska.

3. Zapoznaj się z treścią zadania praktycznego, instrukcją do jego wykonania, stanowiskiem

roboczym i jego wyposażeniem. Masz na to 20 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Czas rozpoczęcia i zakończenia zadania nauczyciel zapisze w widocznym dla Ciebie

miejscu (czas wykonania zadania wynosi 120 minut).

Pamiętaj, że podczas wykonywania zadania jesteś oceniany przez nauczyciela, który
obserwuje wykonywane przez Ciebie czynności i nie będzie udzielać Ci żadnych
wskazówek. Nauczyciel interweniuje tylko w przypadku naruszenia przez Ciebie
przepisów bhp, ochrony przeciwpożarowej i może w takim przypadku przerwać
wykonywanie zadania.

Powodzenia!

Zadanie

Wykonaj pomiar średnicy sworznia tłoka w 3 miejscach i różnych płaszczyznach -

przy pomocy mikrometra o zakresie pomiarowym 25 – 50 mm, średnicy otworu w tulei
łożyska ślizgowego - przy pomocy suwmiarki o dokładności mierzenia 0,05 mm, średnicy
tulei cylindra tłokowego - przy pomocy średnicówki czujnikowej. Następnie rozpoznaj
rodzaj gwintu naciętego na śrubie - przy pomocy płytek do zarysu gwintów i zmierz
szczelinę między elektrodami w świecy zapłonowej przy pomocy szczelinomierza.
Zmierzone wymiary nanieś na rysunki warsztatowe mierzonych detali. Dla otworu
nominalnego o wymiarze N=60 mm, wiedząc, że wymiar graniczny górny wynosi
Bo=60,015 mm, a wymiar graniczny dolny Ao=59,078, oblicz odchyłkę górną i dolną.

Na wykonanie zadania masz 180 minut.

Instrukcja wykonania zadania
Aby bezpiecznie i poprawnie wykonać zadanie:
1. Przeanalizuj dokładnie treść zadania.
2. Zapisz w formularzu PLAN DZIAŁANIA:

a) czynności związane z wykonaniem zadania, w kolejności ich wykonywania,
b) wykaz niezbędnego sprzętu kontrolno-pomiarowego i instrukcji,
c) wykaz materiałów niezbędnych do konserwacji sprzętu pomiarowego.

3. Przystąp do zorganizowania stanowiska pracy:

a) zgromadź i rozmieść na stanowisku pracy sprzęt kontrolno-pomiarowy i instrukcje

niezbędne do wykonania zadania,

b) przed każdym pomiarem oczyść narzędzia pomiarowe ze smaru konserwacyjnego,
c) sprawdź stan techniczny narzędzi pomiarowych, używając m.in. do tego celu płytek

wzorcowych.

4. Wykonaj pomiar średnicy sworznia tłokowego przy pomocy mikrometru.
5. Wykonaj pomiar średnicy otworu w tłoku, przy pomocy suwmiarki.
6. Wykonaj pomiar średnicy tulei cylindra, przy pomocy średnicówki czujnikowej.
7. Rozpoznaj rodzaj gwintu przy pomocy wzorników.
8. Wykonaj pomiar szczeliny między elektrodami w świecy zapłonowej szczelinomierzem.
9. Nanieś zmierzone wymiary na rysunki warsztatowe mierzonych detali.
10. Oblicz odchyłki górną i dolną dla podanego wymiaru nominalnego otworu.
11. Po zakończeniu pracy oczyść wykorzystywane narzędzia pomiarowe i je zakonserwuj.
12. Uprzątnij stanowisko pracy, narzędzia odnieś do podręcznego magazynu.
13. Przygotuj się do prezentacji.
14. Zgłoś przez podniesienie ręki gotowość do prezentacji.
15. Podczas prezentacji:

a) omów sposób wykonania zadania, celowość wykonywanych czynności,
b) oceń jakość wykonanych przez siebie prac.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zawód: mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych
Symbol cyfrowy zawodu 723[03]
Oznaczenie tematu: …….
Oznaczenia zadania: ………

PESEL

Data urodzenia

Numer stanowiska

dzień miesiąc

rok

PLAN DZIAŁANIA

1. Zapisz jakie czynności wykonasz przy żądanym wymiarowaniu:
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………….

2. Wykaz sprzętu kontrolno-pomiarowego i instrukcji niezbędnych do wykonania zadania:
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
3. Wykaz materiałów eksploatacyjnych:
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wykonaj pomiar średnicy sworznia tłoka w 3 miejscach i różnych płaszczyznach - przy

pomocy mikrometra o zakresie pomiarowym 25 – 50 mm, średnicy otworu w tulei łożyska
ślizgowego - przy pomocy suwmiarki o dokładności mierzenia 0,05 mm, średnicy tulei
cylindra tłokowego - przy pomocy średnicówki czujnikowej. Następnie rozpoznaj rodzaj
gwintu naciętego na śrubie - przy pomocy płytek do zarysu gwintów i zmierz szczelinę
między elektrodami w świecy zapłonowej przy pomocy szczelinomierza. Zmierzone wymiary
nanieś na rysunki warsztatowe mierzonych detali. Dla otworu nominalnego o wymiarze
N=60 mm, wiedząc, że wymiar graniczny górny wynosi Bo=60,015 mm, a wymiar graniczny
dolny Ao=59,078, oblicz odchyłkę górną i dolną.

Na wykonanie zadania masz 180 minut.

sza

and

ard

CZYNNOŚCI OCENIANE I KRYTERIA WYKONANIA

Liczba

pkt

Czynność 1: zapisanie kolejnych czynności związanych z pomiarami.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń zapisał co najmniej 14 z niżej
wymienionych czynności:

−

dobór narzędzi pomiarowych,

−

usunięcie smaru konserwacyjnego,

−

sprawdzenie stanu technicznego narzędzi,

−

wykonanie rysunku tulei sworznia,

−

wykonanie pomiaru średnicy sworznia mikrometrem,

−

wykonanie rysunku tulei łożyska ślizgowego,

−

pomiar średnicy tulei łożyska ślizgowego suwmiarką o dok. 0,05 mm,

−

wykonanie rysunku tulei cylindra tłokowego,

−

pomiar średnicy tulei cylindra tłokowego średnicówką czujnikową,

−

wykonanie rysunku śruby,

−

rozpoznanie zarysu gwintu śruby,

−

wykonanie rysunku elektrod świecy zapłonowej

−

pomiar szczeliny w świecy zapłonowej,

−

obliczenie odchyłki dolnej i górnej w podanym przykładzie,

−

zakonserwowanie narzędzi pomiarowych,

Czynność 2: sporządzenie wykazu niezbędnych narzędzi pomiarowych

Kryterium wykonania: 1 pkt. – jeżeli uczeń zapisał, co najmniej 5
z następujących czynności:

−

suwmiarka o dokładności 0,05 mm,

−

mikrometr,

−

średnicówka czujnikowa,

−

sprawdziany gwintów,

−

szczelinomierze,

−

podstawka pod mikrometr,

−

płytki wzorcowe,

−

poradnik mechanika, instrukcje obsługi narzędzi pomiarowych.

Czynność 3: sporządzenie wykazu materiałów do konserwowania sprzętu
Kryterium wykonania: 1 pkt -jeżeli zdający zapisał:

−

smar do konserwacji,

−

czyściwo,

ANO

Suma punktów w obszarze I. Planowanie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czynność 4: zgromadzenie niezbędnych narzędzi pomiarowych.
Kryterium wykonania: 1 pkt -jeżeli uczeń na stanowisku zgromadził co najmniej:

−

suwmiarkę o dokładności 0,05 mm,

−

mikrometr,

−

średnicówką czujnikową,

−

wzorce zarysów gwintu,

−

szczelinomierz,

−

podstawkę pod mikrometr,

−

płytki wzorcowe.

Czynność 5: oczyszczenie przyrządów ze smaru konserwacyjnego.
Kryterium wykonania: 1 pkt. – jeżeli uczeń przy pomocy czyściwa,usunął smar
konserwacyjny z narzędzi pomiarowych.

Czynność 6: sprawdzenie stanu technicznego zgromadzonego sprzętu.

Kryterium wykonania: 1 pkt. – jeżeli uczeń ocenił stan techniczny mikrometru,
suwmiarki oglądając je i mierząc nimi płytki wzorowe, sprawdził działanie
średnicówki czujnikowej, sprawdził wygląd wzorca gwintów i szczelinomierza.

Czynność 7. Dobranie odzieży roboczej i środków ochrony osobistej.
Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli zdający pracę wykonuje w kompletnym
i schludnym ubraniu roboczym jedno - lub dwuczęściowym.

GAN

Suma punktów w obszarze II. Organizowanie

Czynność 8. Wykonanie rysunku sworznia.
Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń poprawnie wykonał rysunek
warsztatowy mierzonego sworznia.

Czynność 9. Pomiar średnicy sworznia tłokowego.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli zdający przy pomocy mikrometra w 3

miejscach i w różnych płaszczyznach dokonał pomiaru sworznia mikrometrem.

Czynność 10. Pomiar mikrometrem I

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli zdający przed obrotem wrzecionem,

sprawdził czy nie jest ono zablokowane zaciskiem.

Czynność 11. Pomiar mikrometrem II
Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli zdający spowodował dotknięcie
powierzchni mierniczych mikrometru z przedmiotem mierzonym przy pomocy
sprzęgiełka.

Czynność 12. Pomiar mikrometrem III

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń w trzech miejscach sworznia

poprawnie odczyta wskazania na mikrometrze [.........] i zapisze je na
rysunku.

Czynność 13. Dobór właściwej suwmiarki

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń wśród różnych suwmiarek,

wybierze tą która umożliwia pomiar z dokładności 0,05 mm.

Czynność 14. Pomiar średnicy otworu łożyska ślizgowego I

YKONY

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń prawidłowo przyłożył szczęki

pomiarowe do otworu.

Czynność 15. Pomiar średnicy otworu łożyska ślizgowego II

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń prawidłowo odczytał wartość
zmierzonej średnicy i zapisał ją na rysunku.

Czynność 16. Pomiar średnicy cylindra tłokowego I
Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli zdający wstępnie zmierzył średnicę
otworu tulei suwmiarką i zaokrąglił odczytany wynik do najbliższej
całkowitej liczby milimetrów.

Czynność 17. Pomiar średnicy cylindra tłokowego II

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli zdający zamocował mikrometr o zakresie
pomiarowym 75-100 mm w podstawce i ustawił na nim zaokrągloną wartość
zmierzoną suwmiarką.

Czynność 18. Pomiar średnicy cylindra tłokowego III
Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli zdający dobrał z pudełka wymienny
przedłużacz średnicówki dla obszaru odpowiadającemu mierzonej
wielkości i przymocował go do osłony mechanizmu mierniczego
średnicówki.

Czynność 19. Pomiar średnicy cylindra tłokowego IV
Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli czujnik został zamocowany tak, by
płaszczyzna jego tarczy była równoległa do osi nasadzanego
przedłużacza, a następnie zdający prawidłowo wyzerował czujnik.

Czynność 20. Pomiar średnicy cylindra tłokowego V.
Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli zdający kilkakrotnie przechylając
średniówkę w otworze cylindra, prawidłowo odczyta mierzoną odchyłkę
w trzech wysokościach tulei, oraz zapisze zmierzone wartości na rysunku.

Czynność 21. Rozpoznanie zarysu gwintu.
Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń używając wzorów zarysów
gwintów, dobierze właściwy i poprawnie odczyta jego charakterystykę i ją
zapisze .

Czynność 22. Pomiar szczeliny między elektrodami świecy zapłonowej.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli zdający używając szczelinomierza
prawidłowo odczyta wartość szczeliny między elektrodami świecy zapłonowej
i naniesie je na rysunek.

Czynność 23. Obliczanie odchyłek ES i EI

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli zdający stosując wzory ES=Bo-N
(0,015 mm) oraz EI=Ao-N (-0,022 mm) obliczy wartości odchyłek górnej
i dolnej.

Suma punktów w obszarze III. Wykonywanie

Czynność 24. Uzasadnienie sposobu wykonania pomiarów.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli zdający uzasadnił celowość
wykonywanych czynności.

Czynność 23. Ocena jakości wykonanej pracy.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń oceni jakość wykonywanej przez
siebie pracy, wskazując sukcesy i ewentualne błędy i niedociągnięcia.

Suma punktów w obszarze IV. Prezentowanie

EZEN

RAZEM

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Bolkowski S.: Elektrotechnika. WSiP, Warszawa 2004
2. Bożenko L.: Maszynoznawstwo dla szkoły zasadniczej. WSiP, Warszawa 1998
3. Budowa pojazdów samochodowych. REA, Warszawa 2003
4. Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998
5. Górecki A.: Technologia ogólna. Podstawy technologii mechanicznych. WSiP,

Warszawa 2005

6. Górecki A., Grzegórski Z.: Ślusarstwo przemysłowe i usługowe. Technologia. WSiP,

Warszawa 1989

7. Górecki A., Grzegórski Z.: Montaż, naprawa i eksploatacja maszyn i urządzeń

przemysłowych. Technologia. WSiP, Warszawa 1998

8. Koza W., Lorenc W.: Pracownia techniczna. PWRiL, Warszawa 1985
9. Kolman R.,: Technika pomiarów warsztatowych. WSiP, Warszawa 1976,
10. Lewandowski T.: Rysunek techniczny dla mechaników. WSiP, Warszawa 2000
11. Mac S.: Obróbka metali z materiałoznawstwem. WSiP, Warszawa 1999
12. Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy dla szkół zasadniczych. WSiP,

Warszawa 2000

13. Malinowski J.: Pasowanie i pomiary. WSiP, Warszawa 1991
14. Mały poradnik mechanika. Tom I i II. WNT, Warszawa 1996
15. Otmianowski T.: Procesy odnowy maszyn i ciągników rolniczych. PWRiL, Warszawa

1983

16. Stawiszyński F.: Poradnik mechanika samochodowego. WKiŁ, Warszawa 1983
17. Zając B.: Materiałoznawstwo. Materiały pomocnicze. WSiP, Warszawa 1997

Rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 4 sierpnia 2004 r. w sprawie
szczegółowego sposobu postępowania z olejami odpadowymi (Dz.U. 2004 nr 192 poz. 1968)

www.biodiesel.pl
www.drewnozamiastbenzyny.pl
www.dziennik.dziennikbudowy.pl
www.e-izolacje.pl

Literatura metodyczna

1. Dretkiewicz-Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele

kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994

2. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000