„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Janusz Górny

Użytkowanie

i

obsługiwanie

maszyn

i

urządzeń

812[02].Z1.02

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Igor Lange
mgr inż. Robert Wanic



Opracowanie redakcyjne:
mgr Janusz Górny



Konsultacja:
mgr inż. Danuta Pawełczyk




Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowe 812[02].Z1.02.
„Użytkowanie i obsługiwanie maszyn i rządzeń”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu operator maszyn i urządzeń metalurgicznych.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagani wstępne

6

3.

Cele kształcenia

7

4.

Przykładowe scenariusze zajęć

8

5.

Ćwiczenia

14

5.1.

Zasady eksploatacji maszyn i urządzeń

14

5.1.1. Ćwiczenia

14

5.2.

Materiały eksploatacyjne

17

5.2.1. Ćwiczenia

17

5.3.

Procesy zużywania części maszyn

19

5.3.1. Ćwiczenia

19

5.4.

Obsługa maszyn i urządzeń

22

5.4.1. Ćwiczenia

22

5.5.

Technologia i organizacja napraw

24

5.5.1. Ćwiczenia

24

6.

Ewaluacja osiągnięć ucznia

27

7.

Litaratura

41

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1.

WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela „Użytkowanie i obsługiwanie maszyn

i urządzeń”, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej
w zawodzie operator maszyn i urządzeń metalurgicznych 812[02].

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,

–

przykładowe scenariusze zajęć,

–

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania

−

–uczenia sięoraz środkami dydaktycznymi,

–

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

–

literaturę uzupełniającą.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

Jako pomoc w realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik

dla ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika
do nich adresowanego.

Materiał nauczania (w Poradniku dla ucznia) podzielony jest na rozdziały, które

zawierają podrozdziały. Podczas realizacji poszczególnych rozdziałów wskazanym jest
zwrócenie uwagi na następujące elementy:

–

materiał nauczania – w miarę możliwości uczniowie powinni przeanalizować
samodzielnie. Obserwuje się niedocenianie przez nauczycieli niezwykle ważnej
umiejętności, jaką uczniowie powinni bezwzględnie posiadać – czytanie tekstu
technicznego ze zrozumieniem,

–

pytania sprawdzające mają wykazać, na ile uczeń opanował materiał teoretyczny i czy
jest przygotowany do wykonania ćwiczeń. W zależności od tematu można zalecić
uczniom samodzielne odpowiedzenie na pytania lub wspólne z całą grupą uczniów,
w formie dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania. Druga forma jest korzystniejsza,
ponieważ nauczyciel sterując dyskusją może uaktywniać wszystkich uczniów oraz
w trakcie dyskusji usuwać wszelkie wątpliwości,

–

dominującą rolę w kształtowaniu umiejętności oraz opanowaniu materiału spełniają
ć

wiczenia. W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę

teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności. Przedstawiono dosyć obszerną
propozycję ćwiczeń wraz ze wskazówkami o sposobie ich przeprowadzenia,
uwzględniając różne możliwości ich realizacji w szkole. Nauczyciel decyduje, które
z zaproponowanych ćwiczeń jest w stanie zrealizować przy określonym zapleczu
techno-dydaktycznym szkoły. Prowadzący może również zrealizować ćwiczenia, które
sam opracował,

–

sprawdzian postępów stanowi podsumowanie rozdziału, zadaniem uczniów jest
udzielenie odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie czytając
zamieszczone w nim stwierdzenia potwierdzić lub zaprzeczyć opanowanie określonego
zakresu materiału. Jeżeli wystąpią zaprzeczenia, nauczyciel powinien do tych zagadnień
wrócić, sprawdzając czy braki w opanowaniu materiału są wynikiem niezrozumienia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

przez ucznia tego zagadnienia, czy niewłaściwej postawy ucznia w trakcie nauczania.
W tym miejscu jest szczególnie ważna rola nauczyciela, gdyż od postawy nauczyciela,
sposobu prowadzenia zajęć zależy między innymi zainteresowanie ucznia. Uczeń
niezainteresowany materiałem nauczania, wykonywaniem ćwiczeń nie nabędzie w pełni
umiejętności założonych w jednostce modułowej. Należy rozbudzić wśród uczniów tak
zwaną „ciekawość wiedzy”. Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiału nauczania
rozdziału może stanowić podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności
ucznia z tego zakresu. Nauczyciel realizując jednostkę modułową powinien zwracać
uwagę na predyspozycje ucznia, ocenić, czy uczeń ma większe uzdolnienia manualne,
czy może lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem problemów teoretycznych,

–

testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia zawierają zadania z zakresu
całej jednostki modułowej i należy je wykorzystać do oceny uczniów, a wyniki osiągnięte
przez uczniów powinny stanowić podstawę do oceny pracy własnej nauczyciela
realizującego tę jednostkę modułową. Każdemu zadaniu testu przypisano określoną
liczbę możliwych do uzyskania punktów (0 lub 1 punkt). Ocena końcowa uzależniona
jest od ilości uzyskanych punktów. Nauczyciel może zastosować test według własnego
projektu oraz zaproponować własną skalę ocen. Należy pamiętać, żeby tak
przeprowadzić proces oceniania ucznia, aby umożliwić mu jak najpełniejsze wykazanie
swoich umiejętności.

Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to:

–

pokaz,

–

ć

wiczenie (laboratoryjne lub inne),

–

projektów,

–

przewodniego tekstu.

Miejsce jednostki modułowej w strukturze modułu 812[02].Z1 „Eksploatacja maszyn

i urządzeń w procesach metalurgicznych” jest wyeksponowane na schemacie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

Schemat układu jednostek modułowych

812[02].Z1

Eksploatacja maszyn i urządzeń

w procesach metalurgicznych

812[02].Z1.01

Dobieranie maszyn i urządzeń

przemysłowych oraz transportowych

812[02].Z1.02

Użytkowanie i obsługiwanie maszyn

i urządzeń

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

2.

WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
ś

rodowiska,

–

korzystać z różnych źródeł informacji,

–

selekcjonować, porządkować i przechowywać informacje,

–

dokumentować i notować informacje,

–

rozróżniać materiały konstrukcyjne,

–

rozróżniać rodzaje połączeń,

–

rozróżniać maszyny i urządzenia przemysłowe,

–

posługiwać się dokumentacją techniczną,

–

rozpoznawać podstawowe elementy maszyn i urządzeń,

–

charakteryzować zastosowanie maszyn i urządzeń,

–

użytkować komputer.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

wyjaśnić podstawowe pojęcia związane z eksploatacją maszyn i urządzeń,

–

rozróżnić

zjawiska

fizykochemiczne

towarzyszące

procesom

destrukcyjnym

w eksploatacji maszyn i urządzeń metalurgicznych,

–

rozróżnić podstawowe rodzaje materiałów eksploatacyjnych,

–

dobrać materiały smarowe do elementów maszyn i urządzeń, zgodnie z DTR,

–

rozróżnić układy smarowania maszyn i urządzeń wykorzystywanych w procesach
metalurgicznych,

–

określić sposoby ochrony przed korozją,

–

dobrać środki ochrony przed korozją,

–

scharakteryzować podstawowe operacje i czynności montażowe,

–

dobrać narzędzia i przyrządy do wykonywania montażu, demontażu,

–

wykonać montaż typowych części maszyn,

–

wykonać demontaż typowych części maszyn,

–

określić warunki techniczne użytkowania maszyn i urządzeń,

–

zastosować zasady użytkowania maszyn i urządzeń,

–

scharakteryzować rodzaje obsług i wykazać ich wpływ na prawidłową pracę maszyn
i urządzeń,

–

rozpoznać stan techniczny użytkowanych maszyn i urządzeń,

–

określić zakres przeglądu i naprawy maszyn i urządzeń na podstawie Dokumentacji
Techniczno-Ruchowej,

–

wykonać czynności związane z konserwacją maszyny (czyszczenie, smarowanie,
sprawdzanie stanu technicznego), zgodnie z Dokumentacją Techniczno-Ruchową,

–

dobrać narzędzia i przyrządy do wykonania naprawy,

–

wykonać drobne naprawy, wymianę części, regulację zespołów i całego urządzenia,

–

przeprowadzić próby po naprawie,

–

zastosować przepisy bhp, dozoru technicznego, ochrony ppoż. i ochrony środowiska
podczas wykonywania pracy,

–

skorzystać

z

dokumentacji

technicznej,

Dokumentacji

Techniczno-Ruchowej,

dokumentacji warsztatowej, norm, poradników.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca ……………………………………………….
Modułowy program nauczania: Operator maszyn i urządzeń metalurgicznych 812[02]
Moduł:

Eksploatacja

maszyn

i

urządzeń

w

procesach

metalurgicznych 812[02].Z1

Jednostka modułowa:

Użytkowanie i obsługiwanie maszyn i urządzeń
812[02].Z1.02

Temat: Rozpoznawanie rodzajów korozji i zniszczeń korozyjnych.

Cel ogólny: Ukształtowanie umiejętności rozpoznawania zniszczeń korozyjnych i określanie

rodzajów korozji.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

określić zjawisko korozji,

−

rozróżnić rodzaje korozji,

−

wskazać materiały konstrukcyjne odporne na korozję,

−

rozpoznać zniszczenia korozyjne i okreslić ich przyczynę.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
–

organizowania i planowania pracy,

–

pracy w zespole,

–

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:
–

dyskusja dydaktyczna,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w grupach 2–3 osobowych.

Czas: 45 minut.

Środki dydaktyczne:
–

plansze ilustrujące rodzaje korozji,

–

elementy i części maszyn ze zniszczeniami korozyjnymi,

–

foliogramy,

–

rzutnik pisma,

–

literatura zgodnie z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Uczestnicy:

−

uczniowie zasadniczej szkoły zawodowej kształcącej w zawodzie operator maszyn
i urządzeń metalurgicznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Zadanie dla ucznia

Rozpoznaj rodzaje korozji, wskaż jej przyczyny oraz określ wielkość uszkodzeń

korozyjnych dla części i elementów maszyn otrzymanych od nauczyciela.

Przebieg zajęć:
1.

Wprowadzenie.

2.

Omówienie celów.

3.

Plan zajęć:

A. Przebieg i klasyfikacja procesów korozji:

wstęp – należy wyjaśnić uczniom proces chemiczny prowadzący do korozji metali,

−

uczniowie opisują znane przypadki korodowania elementów metalowych,

−

nauczyciel prezentuje uczniom plansze przedstawiające przebieg różnych procesów
korozji,

−

uczniowie rozróżniają podstawowe źródła korozji,

−

uczniowie pracując indywidualnie zapisują do zeszytu najważniejsze informacje.

B. Rodzaje zniszczeń korozyjnych:

wstęp – należy zaprezentować uczniom skutki zniszczeń wywołanych korozją,

−

uczniowie otrzymują zdjęcia lub plansze ilustrujące różne rodzaje zniszczeń korozyjnych
powstałych na częściach maszyn lub urządzeń,

−

uczniowie wskazują w każdym przypadku na źródła korozji.

C. Rozpoznawanie charakteru zniszczeń i rodzaju korozji:

wstęp – należy podzielić uczniów na grupy na 2 – 3 osobowe grupy,

−

uczniowie otrzymują kilka części maszyn lub urządzeń z wyraźnymi uszkodzeniami
korozyjnymi,

−

uczniowie w grupach badają organoleptycznie objawy korozji,

−

uczniowie w grupach określają w każdym przypadku charakter uszkodzeń korozyjnych,

−

uczniowie w grupach wskazują dla każdej części maszyny lub urządzenia źródła korozji,

−

uczniowie w grupach wpisują uzyskane informacje do tabeli zaznaczając właściwe
pozycje X.

Nazwa części

Rodzaj korozji

Część 1

………………
(nazwa)

Część 2

……………….
(nazwa)

Część 3

…………….
(nazwa)

Korozja równomierna

Korozja lokalna i wżerowa

Korozja międzykrystaliczna

Korozja selektywna

Korozja

naprężeniowa

i zmęczeniowa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

W trakcie wypełniania tabeli nauczyciel zwraca uwagę uczniom na warunki pracy

analizowanej części maszyny lub urządzenia.
4. Podsumowanie

−

uczniowie wyciągają wnioski dotyczące warunków pracy maszyny lub urządzenia
a występującą korozją,

−

uczniowie wskazują na straty wynikające z korozji części maszyn,

−

uczniowie wskazują rodzaje uszkodzeń korozyjnych i ich źródła,

5. Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności.

Praca domowa

Na podstawie informacji zawartych w zasobach Internetu odpowiedz na pytanie: Czy

pojęcie korozja odnosi się tylko do metali?

Uzyskane informacje zapisz do zeszytu.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności
podczas realizowania zadania i zdobytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca ……………………………………………….
Modułowy program nauczania: Operator maszyn i urządzeń metalurgicznych 812[02]
Moduł:

Eksploatacja maszyn i urządzeń w procesach
metalurgicznych 812[02].Z1

Jednostka modułowa:

Użytkowanie i obsługiwanie maszyn i urządzeń
812[02].Z1.02

Temat: Rodzaje obsług i ich wpływ na prawidłową pracę maszyn i urządzeń.

Cel ogólny: Ukształtowanie umiejętności rozróżniania obsług i określania wpływu obsług na

pracę maszyn i urządzeń.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

rozróżnić pojęcia z zakresu techniki obsługi,

−

określić zakres przeglądu technicznego,

−

określić zadania naprawy,

−

objaśnić rodzaje i cele remontu,

−

określić zakres konserwacji.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowanie i planowanie zajęć,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w grupach 2–4 – osobowych.

Środki dydaktyczne

−

przybory do rysowania,

−

formularz z pytaniami prowadzącymi,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodnie z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Czas trwania zajęć: 90 minut.

Uczestnicy:

−

uczniowie zasadniczej szkoły zawodowej kształcącej w zawodzie operator maszyn
i urządzeń metalurgicznych,

Przebieg zajęć:

FAZA WSTĘPNA
1.

Czynności organizacyjno-przygotowawcze:

−

przypomnienie wiadomości z ostatnich zajęć z zakresu podstawowych pojęć
dotyczących eksploatacji obiektów technicznych,

−

podanie tematu i celów zajęć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

2.

Omówienie zasad pracy uczniów w grupach:

−

podział uczniów na 2–3 osobowe grupy,

−

rozdanie materiałów do zajęć,

−

omówienie kryteriów oceniania.

3.

Praca w grupach.

FAZA I – INFORMACJA

−

Co nazywamy sprawnością techniczną mszyny?

−

Jakie działania wyróżniamy w procesie eksploatacyjnym?

−

Co to jest użytkowanie?

−

Co to jest obsługiwanie?

−

Jakie znasz wymagania eksploatacyjne?

FAZA II – PLANOWANIE

−

Co nazywamy obsługą?

−

Jakie rozróżniamy obsługi?

−

Jakie są zadania obsług

−

Co nazywamy remontem?

−

Co nazywamy przeglądem technicznym?

−

Na czym polega naprawa?

FAZA III – USTALENIA

−

Ustal, na czym polega obsługa jednokrotna a na czym wielokrotna.

−

Ustal, na czym polega obsługa techniczna.

−

Ustal, na czym polega obsługa organizacyjna.

FAZA IV – REALIZACJA

−

Określ zakres przeglądu technicznego.

−

Określ rodzaje remontów.

−

Przedstaw zakres remontu bieżącego.

−

Przedstaw zakres remontu średniego.

−

Przedstaw zakres remontu kapitalnego.

−

Wyjaśnij pojęcie cyklu remontowego.

−

Określ wpływ obsług na pracę maszyn i urządzeń.

−

Zaprezentuj wnioski określające wpływ obsług na pracę maszyn i urządzeń.

FAZA V – WERYFIKACJA

−

Sprawdź, czy zakresy obsług są prawidłowe.

−

Sprawdź poprawność wniosków określających wpływ obsług na pracę maszyn
i urządzeń.

FAZA VI – ANALIZA

−

Która część ćwiczenia sprawiła Ci najwięcej trudności?

−

Czy ćwiczenie zostało wykonane poprawnie?

−

Jakie ewentualnie należy nanieść poprawki?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Zakończenie zajęć

W podsumowaniu zajęć uczniowie formułują wnioski dotyczące wpływu obsług na pracę

maszyn i urządzeń.

Praca domowa

Nauczyciel zadaje pracę domową na temat: Kto jest odpowiedzialny za zapewnienie

utrzymania ruchu maszyn? – zapisz w formie wniosków z zajęć.

Sposób uzyskiwania informacji zwrotnej po zakończonych zajęciach:

—

anonimowe ankiety dotyczące oceny zajęć i trudności podczas realizowania zadania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

5. ĆWICZENIA

5.1. Zasady eksploatacji maszyn i urządzeń

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyjaśnij podstawowe pojęcia z zakresu eksploatacji maszyn i urządzeń łącząc pojęcie

z jego definicją.

Pojęcie

Definicja

Obsługiwanie maszyn lub urządzeń

prawdopodobieństwo spełnienia przez
urządzenie postawionych mu wymagań
w

ciągu

określonego

czasu

i w określonych warunkach pracy

Użytkowanie maszyn lub urządzeń

własność, która charakteryzuje proces
zużywania się urządzenia podczas jego
eksploatacji

Eksploatacja maszyn lub urządzeń

zespół działań, które są wykonywane
między etapami użytkowania maszyny
i mają na celu przywrócenie jej
pierwotnego stanu technicznego

Niezawodność maszyny lub urządzenia

zespół czynności obejmujący swym
zakresem

planowanie,

użytkowanie,

obsługiwanie i przechowywanie maszyn
i urządzeń

trwałość maszyny lub urządzenia

etap lub etapy eksploatacji, w czasie
których odbywa się praca sprawnej
maszyny oraz bieżąca kontrola jej stanu
technicznego

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia, a uczniowie powinni przeczytać odpowiedni fragment
rozdziału materiał nauczania. Proponowany czas ćwiczenia 10 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeanalizować materiał nauczania,

2)

rozpoznać podstawowe pojęcia z zakresu eksploatacji maszyn i urządzeń,

3)

połączyć liniami pojęcie i jego definicję,

4)

dokonać prezentacji opracowania.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

dyskusja dydaktyczna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Ś

rodki dydaktyczne:

–

karta do ćwiczenia.

Ćwiczenie 2

Dokonaj klasyfikacji maszyn i urządzeń na podstawowe i pomocnicze w procesach

metalurgicznych. Zakreśl krzyżykiem właściwy wybór.

Maszyny i urządzenia

Podstawowe

Pomocnicze

suwnice

kadzie odlewnicze

sprężarki

taśma spiekalnicza

wentylatory

urządzenie zasypowe wielkiego pieca

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia, a uczniowie powinni przeczytać odpowiedni fragment
rozdziału materiał nauczania. Proponowany czas ćwiczenia 10 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeanalizować materiał nauczania,

2)

określić maszyny i urządzenia podstawowe,

3)

określić maszyny i urządzenia pomocnicze,

4)

zaznaczyć wyniki w tabeli,

5)

dokonać prezentacji opracowania.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

dyskusja dydaktyczna.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

karta do ćwiczenia.

Ćwiczenie 3

Na podstawie otrzymanej dokumentacji techniczno-ruchowej (DTR) maszyny, określ jej

wymagania eksploatacyjne.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia, a uczniowie powinni przeczytać odpowiedni fragment
rozdziału materiał nauczania. Proponowany czas ćwiczenia 20 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeanalizować otrzymaną dokumentację,

2)

wyselekcjonować procesy dotyczące eksploatacji,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

3)

wypisać procesy eksploatacyjne maszyny,

4)

wypełnić arkusz do ćwiczeń,

5)

dokonać prezentacji opracowania.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

dyskusja dydaktyczna.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

komplet dokumentacji (DTR),

–

arkusz papieru formatu A4, długopis,

–

literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

5.2. Materiały eksploatacyjne

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie otrzymanej Dokumentacji Techniczno-Ruchowej młota hydraulicznego

dobierz potrzebne materiały eksploatacyjne.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia, a uczniowie powinni przeczytać odpowiedni fragment
rozdziału materiał nauczania. Proponowany czas ćwiczenia 15 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

dokonać dokładnej analizy otrzymanej dokumentacji z uwzględnieniem występowania
materiałów eksploatacyjnych,

2)

wypisać potrzebne materiały eksploatacyjne,

3)

uszeregować je według ważności spełniania zadań,

4)

dokonać oznaczenia tych materiałów,

5)

dokonać prezentacji opracowania.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

komplet dokumentacji DTR młota hydraulicznego

–

arkusz papieru formatu A4, przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Korzystając z zasobów internetu dobierz olej hartowniczy przeznaczony do

wykorzystania w procesach metalurgicznych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia, a uczniowie powinni przeczytać odpowiedni fragment
rozdziału materiał nauczania. Proponowany czas ćwiczenia 20 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

za pomocą wyszukiwarki odszukać w Internecie producentów olei hartowniczych,

2)

wyszukać oleje stosowane w procesach metalurgicznych,

3)

zanotować wyniki wyszukiwania w zeszycie,

4)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

internetowe katalogi materiałów eksploatacyjnych,

−−−−

literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Na podstawie otrzymanej Dokumentacji Techniczno-Ruchowej sprężarki tłokowej

dobierz olej sprężarkowy. Wyszukaj dostawców tego oleju.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia, a uczniowie powinni przeczytać odpowiedni fragment
rozdziału materiał nauczania. Proponowany czas ćwiczenia 20 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

dokonać analizy otrzymanej dokumentacji z uwzględnieniem stosowanego oleju
sprężarkowego,

2)

wypisać typ zastosowanego oleju,

3)

wyszukać w Internecie dostawców tego typu oleju,

4)

zapisać informacje w zeszycie,

5)

dokonać prezentacji opracowania.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

komplet dokumentacji DTR sprężarki tłokowej,

–

arkusz papieru formatu A4, przybory do pisania,

–

poradnik dla ucznia,

–

literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

5.3. Procesy zużywania części maszyn

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj rodzaje i przyczyny zużycia otrzymanych detali maszyn i urządzeń.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia, zwracając uwagę na wykorzystanie narzędzi pomiarowych do
oceny zużycia. Uczniowie powinni przeczytać odpowiedni fragment rozdziału materiał
nauczania. Proponowany czas ćwiczenia 30 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zorganizować stanowisko pracy,

2)

dokonać makroskopowo oględzin detali,

3)

określić, które z powierzchni uległy zużyciu,

4)

określić przyczyny zużycia,

5)

określić warunki w których nastąpiło zużycie,

6)

zapisać wyniki ćwiczenia,

7)

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

zużyte detale maszyn i urządzeń,

−−−−

lupa, suwmiarka, mikrometr,

−−−−

literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Rozpoznaj rodzaje korozji łącząc linią rysunek uszkodzenia korozyjnego z właściwym

opisem.

Typowe uszkodzenia korozyjne

Rodzaje korozji

Korozja międzykrystaliczna przebiega

głównie na granicach ziaren metali lub ich
stopów,

postępując

z

bardzo

dużą

szybkością i sięgając na dużą głębokość.

Pękanie korozyjne jest powodowane

jednoczesnym

działaniem

ś

rodowiska

korozyjnego i naprężeń rozciągających
stałych lub zmiennych.

Korozja

selektywna

polega

na

niszczeniu jednej lub kilku faz stopu ze
znacznie większą szybkością od szybkości
uszkadzania osnowy stopu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Korozja równomierna polega na niemal

jednostajnym

na

całej

powierzchni

niszczeniu metalu w miarę upływu czasu.

Korozja lokalna charakteryzuje się

zróżnicowaniem

szybkości

niszczenia

metalu lub stopu w różnych obszarach jego
powierzchni.

Przykładem

takiego

uszkodzenia

korozyjnego

jest

korozja

wżerowa

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia, a uczniowie powinni przeczytać odpowiedni fragment
rozdziału materiał nauczania. Proponowany czas ćwiczenia 10 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

określić przyczyny występowania korozji,

2)

przeanalizować rodzaje uszkodzeń,

3)

rozpoznać rodzaje korozji,

4)

połączyć linią rysunek uszkodzenia korozyjnego z właściwym opisem,

5)

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

dyskusja dydaktyczna.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Na podstawie DTR maszyny metalurgicznej wskaż elementy maszyny narażone na

zużycie wywołane tarciem tocznym.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia, a uczniowie powinni przeczytać odpowiedni fragment
rozdziału materiał nauczania. Proponowany czas ćwiczenia 20 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

określić warunki występowania tarcia tocznego,

2)

przeanalizować dokumentację techniczno-ruchową maszyny,

3)

wyselekcjonować części maszyny narażone na tarcie toczne,

4)

wykonać zestawienie rozpoznanych elementów,

5)

wypełnić arkusz do ćwiczeń,

6)

dokonać prezentacji opracowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

dyskusja dydaktyczna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

DTR maszyny,

−−−−

arkusz papieru formatu A4, przybory do pisania,

−−−−

literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

5.4. Obsługa maszyn i urządzeń

5.4.1.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj smarowanie szlifierki dwutarczowej zgodnie z DTR urządzenia.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Proponowany czas ćwiczenia 20 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zorganizować stanowisko pracy,

2)

dobrać środki smarne,

3)

przygotować urządzenie i wykonać smarowanie zgodnie z instrukcją,

4)

uporządkować stanowisko,

5)

zaprezentować efekty swojej pracy,

6)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

szlifierka dwutarczowa,

–

dokumentacja techniczno-ruchowa szlifierki dwutarczowej,

–

instrukcja smarowania,

–

materiały smarne,

–

literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Wykonaj przegląd techniczny młota matrycowego. Zapisz w punktach przebieg prac

wykonywanych podczas przeglądu technicznego (obsługi okresowej) młota matrycowego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Proponowany czas ćwiczenia 30 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zorganizować stanowisko pracy,

2)

określić zakres przeglądu technicznego,

3)

zapisać kolejne zabiegi wykonywane podczas przeglądu technicznego (obsługi
okresowej) młota,

4)

wykonać przegląd techniczny ( obsługę okresową) młota,

5)

zapisać wnioski z przeglądu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

6)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

7)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda przewodniego tekstu.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

młot matrycowy,

–

dokumentacja przygotowana do przeglądu technicznego młota,

–

komplet narzędzi kontrolno-pomiarowych,

–

literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

5.5. Technologia i organizacja napraw

5.5.1.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opisz zasady prawidłowego montażu i demontażu części maszyn.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
podczas wykonywania montażu i demontażu. Uczniowie powinni przeczytać odpowiedni
fragment rozdziału materiał nauczania. Proponowany czas ćwiczenia 30 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeanalizować informacje zawarte w materiale nauczania,

2)

określić elementy procesu montażu i demontażu,

3)

wypisać zasady montażu i demontażu części maszyn,

4)

sprawdzić poprawność wykonanego zadania,

5)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

6)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

dyskusja dydaktyczna.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

papier formatu A4,

–

długopis,

–

literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Wykonaj demontaż mechanizmu napędowego z prasy mimośrodowej

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Proponowany czas ćwiczenia 30 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeanalizować instrukcję bhp na stanowisku demontażu,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

ustalić kolejność czynności podczas demontażu mechanizmu napędowego,

4)

dokonać demontażu mechanizmu napędowego na części składowe,

5)

zaprezentować efekty swojej pracy,

6)

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

DTR prasy mimośrodowej,

–

stół montażowy,

–

prasa mimośrodowa,

–

komplet narzędzi do demontażu i montażu.

Ćwiczenie 3

Dokonaj weryfikacji elementów mechanizmu napędowego prasy mimośrodowej. Dobierz

części zamienne i zastąp uszkodzone.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Proponowany czas ćwiczenia 30 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zorganizować stanowisko pracy,

2)

oczyścić elementy mechanizmu napędowego,

3)

określić stan elementów mechanizmu układu napędowego,

4)

dobrać części zamienne w miejsce uszkodzonych,

5)

zaprezentować wyniki ćwiczenia,

6)

dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

przyrządy kontrolno-pomiarowe,

–

zdemontowane elementy mechanizmu napędowego prasy mimośrodowej,

–

części zamienne mechanizmu napędowego,

–

ś

rodki czyszczące.

Ćwiczenie 4

Wykonaj montaż mechanizmu napędowego prasy mimośrodowej po naprawie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Proponowany czas ćwiczenia 30 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeanalizować instrukcję bhp na stanowisku montażu,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

ustalić kolejność czynności podczas montażu mechanizmu napędowego,

4)

dokonać montażu mechanizmu napędowego,

5)

wykonać próbę działania prasy,

6)

zaprezentować wynik ćwiczenia,

7)

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

stół montażowy,

–

prasa mimośrodowa,

–

ś

rodki czyszczące,

–

komplet narzędzi do montażu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Użytkowanie i obsługiwanie
maszyn i urządzeń”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−−−−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 16, 17, 19 są z poziomu podstawowego,

−−−−

zadania 13, 14, 15, 18, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−−−−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−−−−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 5 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. a, 3. c, 4. d, 5. b, 6. b, 7. a, 8. d, 9. c, 10. d, 11. b,
12. c, 13. b, 14. c, 15. d, 16. b, 17. b, 18. c, 19. a, 20. c.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Określić wymagania eksploatacyjne

B

P

d

2

Zinterpretować skrót WOT

B

P

a

3

Określić cel badań maszyn pod obciążeniem

B

P

c

4

Wyjaśnić pojęcie niezawodności

B

P

d

5

Określić pojęcie wskaźnika niezawodności

B

P

b

6

Rozróżnić materiały eksploatacyjne

A

P

b

7

Sklasyfikować środki smarne

B

P

a

8

Dobrać środki smarne do obciążenia

B

P

d

9

Określić element badany

B

P

c

10

Określić, sposób oceny prawidłowości pracy
maszyny

B

P

d

11

Wyjaśnić pojęcie DTR

B

P

b

12

Wyjaśnić pojęcie trybologia

B

P

c

13

Ustalić zadania brygad utrzymania ruchu

C

PP

b

14

Zastosować instrukcję demontażu

C

PP

c

15

Określić

miejsca

powstawania

klina

smarowniczego

C

PP

d

16

Wyjaśnić pojęcie obsługi technicznej

B

P

b

17

Rozpoznać rodzaj rysunku

A

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

18

Scharakteryzować

pojęcie

przełomy

międzyziarniste

C

PP

c

19

Określić miejsce, smarowania

B

P

a

20

Dobrać środek smarny

C

PP

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem, co najmniej
jednotygodniowym.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów i kart odpowiedzi.

5.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

6.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.

7.

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

8.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

9.

Po upływie połowy czasu trwania testu i 5 minut przed jego zakończeniem przypomnij
uczniom o zbliżającym się czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych?

4.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

7.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, odłóż zaznaczenie odpowiedzi
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8.

Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

—

instrukcja,

—

zestaw zadań testowych,

—

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Do wymagań eksploatacyjnych maszyn i urządzeń nie należy

a)

niezawodność eksploatacyjna.

b)

przystosowanie maszyny do wykonywania wyznaczonych zadań.

c)

trwałe zachowanie dokładności.

d)

małe koszty eksploatacji.

2. Skrót WOT oznacza

a)

warunki odbioru technicznego.

b)

warunki odbioru technologicznego.

c)

właściwe oznaczenie technologiczne.

d)

warunki odczytu technologii.

3. Badanie maszyn i urządzeń pod obciążeniem ma na celu

a)

określenie umownej charakterystyki eksploatacyjnej.

b)

określenie spoczynkowej charakterystyki eksploatacyjnej.

c)

określenie rzeczywistej charakterystyki eksploatacyjnej.

d)

określenie korzystnej charakterystyki eksploatacyjnej.

4. Przez niezawodność urządzenia rozumie sie

a)

bezobsługowe eksploatowanie.

b)

bezobsługowe działanie.

c)

zdolność urządzenia do zrealizowania postawionych mu zadań podwójnie.

d)

zdolność urządzenia do zrealizowania postawionych mu zadań.

5. Wskaźnikiem niezawodności urządzenia jest

a)

prawdopodobny średni czas napraw.

b)

prawdopodobny średni czas bezzakłóceniowej pracy.

c)

prawdopodobny średni czas konserwacji.

d)

prawdopodobny średni czas eksploatacji.

6. Do materiałów eksploatacyjnych nie zaliczamy:

a)

ś

rodków smarnych,

b)

części zamiennych

c)

gazów technicznych

d)

cieczy roboczych

7. Środki smarne stosowane w eksploatacji urządzeń mechanicznych można podzielić ze

względu na
a)

pochodzenie

b)

skład chemiczny

c)

cenę

d)

kolor

8. Przy dużych obciążeniach do smarowania przekładni stosujemy

a)

stałe powłoki smarowe.

b)

smary plastyczne.

c)

oleje mineralne.

d)

oleje EP.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

9. Badaniom polegającym na ocenie stanu okładzin, bębnów i mechanizmu docisku,

zgodności regulacji mechanizmu docisku z dokumentacją techniczno-ruchową, oraz
kontroli skuteczności działania poddaje się
a)

wały

b)

sprzęgła

c)

hamulce

d)

osie

10. Prawidłowość działania maszyny ocenia się na podstawie jej

a)

charakterystyki statycznej.

b)

charakterystyki obciążeniowej.

c)

charakterystyki dynamicznej.

d)

charakterystyki roboczej.

11. Skrót DTR oznacza

a)

dokumentacje technologiczno-ruchową.

b)

dokumentacje techniczno-ruchową.

c)

dokumentacje techniczno-rysunkową.

d)

dokumentacje techniczna i rozruchową.

12. Trybologia jest nauką o

a)

przekładniach pasowych.

b)

przekładniach zębatych.

c)

tarciu i procesach towarzyszących tarciu.

d)

procesach smarowania.

13. Do zadań brygad utrzymania ruchu należy

a)

rozstrzyganie przetargów na zakup nowym maszyn.

b)

wykonywanie czynności smarowniczych.

c)

zakup urządzeń.

d)

sporządzanie dokumentacji techniczno-ruchowej.

14. Instrukcję demontażu stosuje się

a)

dla prostych i skomplikowanych zespół.

b)

tylko dla prostych zespołów.

c)

tylko dla skomplikowanych zespołów.

d)

tylko dla silników spalinowych.

15. Klin smarowy powstaje zawsze, gdy

a)

miedzy współpracującymi elementami istnieje dostatecznie mały luz.

b)

jest dodatkowa pompa podająca olej smarny.

c)

jest nadmiar smaru miedzy współpracującymi elementami.

d)

między współpracującymi elementami istnieje dostatecznie duży luz.

16. Obsługą techniczną nazywa się obsługę

a)

której celem jest stworzenie warunków organizacyjnych do wykorzystania
urządzenia zgodnie z jego przeznaczeniem.

b)

której celem jest odtworzenie stanu zdatności urządzenia do przewidzianych zdań.

c)

polegającą na naprawie urządzenia.

d)

zajmująca się montażem urządzenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

17. Na rysunku poniżej przedstawiono

a)

rysunek złożeniowy.

b)

rysunek montażowy.

c)

rysunek.wykonawczy.

d)

szeregowej.

18. Przełomy międzyziarniste są to

a)

drobne wady powierzchniowe.

b)

rozwarstwienia tworzywa przechodzące przez granice ziaren krystalicznych.

c)

rozwarstwienia tworzywa przechodzące na granicy ziaren krystalicznych.

d)

wżery powierzchniowe.

19. Jeżeli oznaczono numerami:1 – panew łożyska, 2 – wał łożyska, 3 – środek smarny, 4 –

wlot środka smarnego, 5 – wylot środka smarnego to rysunek przedstawia smarowane:
a)

hydrostatyczne.

b)

hydrodynamiczne.

c)

elastohydrodynamiczne.

d)

statyczne.

20. Olej maszynowy 16 służy do smarowania

a)

przekładni zębatych.

b)

łożysk tocznych.

c)

łożysk ślizgowych.

d)

przekładni planetarnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko………………………………………………………………………………….

Użytkowanie i obsługiwanie maszyn i urządzeń

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

Test 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Użytkowanie i obsługiwanie
maszyn i urządzeń”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−−−−

zadania 1, 2, 4 ,6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15,16, 20 są z poziomu podstawowego,

−−−−

zadania 3, 5, 17, 18, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−−−−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−−−−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 4 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. a, 3. b, 4. d, 5. a, 6. b, 7. c, 8. a, 9. b, 10. c, 11. a,
12. c, 13. b, 14. a, 15. a, 16. a, 17. a, 18. c, 19. c, 20. d.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Określić zużywanie mechaniczne

B

P

a

2

Scharakteryzować zjawisko tarcia

C

P

a

3

Scharakteryzować

smarowanie

maszyn

i urządzeń

C

PP

b

4

Określić

miejsce

przechowywania

DTR

w przedsiębiorstwie

B

P

d

5

Scharakteryzować

diagnostykę

techniczną

urządzeń i maszyn

C

PP

a

6

Wymienić zadania procesu technologicznego
remontu

B

P

b

7

Określić zakres wykonywania napraw w procesie
technologicznym

B

P

c

8

Określić definicję obiektu technicznego

B

P

a

9

Określić, pojęcie obsługiwania

B

P

b

10

Wyjaśnić pojęcie erozji kawitacyjnej

B

P

c

11

Określić

miejsce

występowania

tarcia

w urządzeniach

B

P

a

12

Określić, które elementy maszyny podlegają
weryfikacji

B

P

c

13

Określić cykl remontowy dla nożyc

B

P

b

14

Określić zakres struktury cyklu remontowego

B

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

15

Określić maksymalny procentowy koszt remontu
bieżącego

B

P

a

16

Wyjaśnić

występowanie

zużywania

gruzełkowego

B

P

a

17

Przeanalizować, jakim procesem jest korozja
elektrochemiczna

C

PP

a

18

Ustalić zakres warunków odbioru technicznego

C

PP

c

19

Ustalić zakres codziennej obsługi maszyn

C

PP

c

20

Rozpoznać rodzaj korozji

A

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem, co najmniej
jednotygodniowym.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów i kart odpowiedzi.

5.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

6.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.

7.

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

8.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

9.

Po upływie połowy czasu trwania testu i 5 minut przed jego zakończeniem przypomnij
uczniom o zbliżającym się czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych?

4.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

7.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, odłóż zaznaczenie odpowiedzi
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8.

Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Zużywanie mechaniczne
a)

występuje w miejscach styku dwóch poruszających się względem siebie części
maszyn.

b)

charakteryzuje się tworzeniem się warstewek tlenkowych napowierzchni metali i ich
stopniowym usuwaniem.

c)

polega na niszczeniu metali w wyniku przepływu przez granicę metal – elektrolit
prądu elektrycznego.

d)

występuje pod wpływem szybko przepływających gazów, cieczy oraz płynów
zanieczyszczonych twardymi cząstkami.

2.

Tarcie w ogólnym pojęciu określa się jako
a)

zjawisko występujące w obszarze styku dwóch przemieszczających się względem
siebie ciał w wyniku którego powstają opory ruchu.

b)

zjawisko koherencji występujące w obszarze styku dwóch przemieszczających się
względem siebie ciał.

c)

przyleganie dwóch powierzchni płaskich.

d)

zjawisko adhezji występujące w obszarze styku dwóch przemieszczających się
względem siebie ciał.

3.

Smarowanie polega na
a)

wprowadzaniu między współpracujące powierzchnie ciała trzeciego o bardzo dużym
tarciu wewnętrznym.

b)

wprowadzaniu między współpracujące powierzchnie ciała trzeciego o bardzo małym
tarciu wewnętrznym.

c)

zwiększeniu straty energii potrzebnej na pokonanie tarcia.

d)

wprowadzeniu między współpracujące powierzchnie trzeciego ciała stałego.

4.

Dokumentacja techniczno-ruchowa przechowywana jest w dziale
a)

kadr.

b)

magazynu.

c)

produkcji.

d)

głównego mechanika.

5.

Diagnostyka techniczna to
a)

nauka o rozpoznawaniu stanów technicznych obiektów,

b)

czynności przywracające zespołom właściwości użytkowe,

c)

czynności związane z rozbiórką maszyn i urządzeń,

d)

określenie zużycia obiektów oraz podjęcie decyzji co do ich dalszego użytkowania.

6.

Proces technologiczny remontu to
a)

oczyszczanie maszyn i urządzeń, polegające na usunięciu gromadzonych się
zewnętrznych i wewnętrznych powierzchni.

b)

ciąg działań technicznych przywracających maszynom i urządzeniom wymaganą
zdolność użytkową.

c)

diagnostyka maszyn i urządzeń po remoncie, umożliwiająca sprawdzenie
i potwierdzenie zgodności zakresu i jakości prac.

d)

czynności związane z rozbiórką maszyn i urządzeń na zespoły lub części.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

7. Proces technologiczny napraw obejmuje wykonanie

a)

rysunków ofertowych.

b)

rysunków wykonawczych.

c)

czyszczenia i demontażu.

d)

projektowania maszyn.

8.

Obiektem technicznym jest
a)

dowolny wytwór cywilizacji technicznej.

b)

tylko hala produkcyjna.

c)

tylko hala montażowa.

d)

tylko budynek administracyjny.

9.

Każda maszyna lub urządzenie jest obsługiwane i przez pojęcie obsługiwania należy
rozumieć
a)

przeglądy techniczne.

b)

utrzymywanie obiektu w stanie zdatności.

c)

zapobieganie powstawaniu uszkodzeń.

d)

obsługa maszyn w czasie pracy.

10.

Erozja kawitacyjna polega na
a)

niszczenie metali w wyniku działania n a nie suchych gazów lub cieczy nie
przewodzących prądu elektrycznego.

b)

niszczeniu metali w wyniku przepływu przez granicę metal – elektrolit prądu
elektrycznego.

c)

niszczeniu materiałów pod wpływem mikro uderzeń hydraulicznych.

d)

tworzeniem się warstewek tlenkowych na powierzchni metali i ich stopniowym
usuwaniem.

11.

W urządzeniach mechanicznych tarcie występuje
a)

we wszystkich zespołach i mechanizmach ruchowych.

b)

tylko w zespołach.

c)

tylko w mechanizmach.

d)

tylko w częściach wykonujących ruch.

12.

Weryfikacji podlegają
a)

tylko wybrane elementy maszyn.

b)

tylko uszkodzone elementy maszyn.

c)

wszystkie elementy maszyn.

d)

tylko elementy przeznaczone do remontu.

13.

Dla nożyc przyjmuje się cykl
a)

pięcioremontowy.

b)

sześcioremontowy.

c)

ośmioremontowy.

d)

dziewięcioremontowy.

14.

W zakres cyklu remontowego wchodzi największa ilość
a)

obsług okresowych (przeglądów technicznych).

b)

remontów kapitalnych.

c)

remontów średnich.

d)

remontów bieżących.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

15.

Koszt remontu bieżącego nie powinien przekroczyć wartości odtworzeniowej maszyny w
wysokości
a)

15%.

b)

25%.

c)

35%.

d)

45%.

16.

Zużywanie gruzełkowe występuje
a)

przy tarciu tocznym lub tocznym z poślizgiem, w obecności smaru.

b)

w elementach poddanych działaniu drgań lub niewielkich poślizgów, w ruchu
postępowo-zwrotnym oraz intensywnie działającego środowiska korozyjnego.

c)

na powierzchni metali i charakteryzuje się tworzeniem się warstewek tlenkowych.

d)

przy braku smarowania lub niedostatku materiału smarnego.

17.

Korozja elektrochemiczna jest procesem niszczenia metali pod wpływem:
a)

prądu elektrycznego przepływającego za pośrednictwem elektrolitu.

b)

gazów.

c)

ś

rodków chemicznych.

d)

warunków atmosferycznych.

18.

Warunki odbioru technicznego maszyn nie powinny zawierać
a)

wytycznych sprawdzenia wydajności maszyn.

b)

wytycznych sprawdzenia dokładności maszyn.

c)

wytycznych określania wartości maszyn.

d)

określenia miejsca odbioru maszyn.

19.

Codzienna obsługa maszyn nie obejmuje sprawdzenia
a)

czystości maszyn.

b)

działania mechanizmów jezdnych.

c)

pomiaru bicia wrzeciona.

d)

stanu osłon ochronnych.

20.

Rysunek przedstawia korozję
a)

korozję selektywną.

b)

korozja równomierna

c)

pękanie korozyjne

d)

korozję międzykrystaliczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko………………………………………………………………………………….

Użytkowanie i obsługiwanie maszyn i urządzeń

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

7. LITERATURA

1.

Grzegórski Z.: Technologia. Montaż maszyn i urządzeń. WSiP, Warszawa 1983

2.

Grzegórski Z.: Technologia. Eksploatacja i naprawa maszyn i urządzeń. WSiP,
Warszawa 1984

3.

Górecki A., Grzegórski Z.: Technologia. Montaż, naprawa i eksploatacja maszyn
i urządzeń. WSiP, Warszawa 1996

4.

Górecki A., Grzegórski Z.: Technologia. Ślusarstwo przemysłowe i usługowe. WSiP,
Warszawa 1998

5.

Legutko S.: Podstawy eksploatacji maszyn i urządzeń. WSiP, Warszawa 2004

6.

Solis H., Lenart T.: Technologia i eksploatacja maszyn. WSiP, Warszawa 1982

7.

Zawora J.: Podstawy technologii maszyn. WSiP, Warszawa 2001

8.

www.hiwin.pl

9.

zwm.pb.bialystok.pl

Literatura metodyczna
1.

Dretkiewicz – Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele
kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994

2.

Francuz M., Karpiński J.: Metodyka nauczania zajęć praktycznych. WSiP, Warszawa
1992

3.

Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia
Kadr, Warszawa 1997

4.

Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000

Czasopisma:

–

Mechanik

–

Przegląd Mechaniczny