Biologia. Poziom rozszerzony

Zasady oceniania:

ö

Model odpowiedzi uwzglêdnia jej zakres merytoryczny, ale nie jest œcis³ym wzorcem
sformu³owania (poza odpowiedziami jednowyrazowymi i do zadañ zamkniêtych).

ö

Za odpowiedzi do poszczególnych zadañ przyznaje siê wy³¹cznie pe³ne punkty.

ö

Za zadania otwarte, za które mo¿na przyznaæ tylko jeden punkt, przyznaje siê punkt
wy³¹cznie za odpowiedŸ w pe³ni poprawn¹.

ö

Za zadania otwarte, za które mo¿na przyznaæ wiêcej ni¿ jeden punkt, przyznaje siê
tyle punktów, ile prawid³owych elementów odpowiedzi (zgodnie z wyszczegól-
nieniem w kluczu) przedstawi³ zdaj¹cy.

ö

Je¿eli podano wiêcej odpowiedzi (argumentów, cech itp.) ni¿ wynika to z polecenia
w zadaniu, ocenie podlega tyle kolejnych odpowiedzi (liczonych od pierwszej), ile
jest w poleceniu.

ö

Je¿eli podane w odpowiedzi informacje œwiadcz¹ o zupe³nym braku zrozumienia
omawianego zagadnienia i zaprzeczaj¹ udzielonej prawid³owej odpowiedzi, odpo-
wiedŸ tak¹ nale¿y oceniæ na zero punktów.

ö

Ocenianiu podlegaj¹ tylko te fragmenty odpowiedzi, które dotycz¹ polecenia. Ko-
mentarze, nawet poprawne, wykraczaj¹ce poza polecenie, nie podlegaj¹ ocenianiu.

ö

Odpowiedzi alternatywne (tylko jedna z nich podlega ocenie) umieszczone s¹ w na-
wiasach kwadratowych i w ocenie s¹ równowa¿ne.

Nr

zad.

Przewidywany model odpowiedzi

Punk-

tacja

1.

Za prawid³owe podanie ka¿dego przyk³adu funkcji glikokaliksu – po 1 p.

ö

Chroni komórkê przed uszkodzeniami mechanicznymi oraz chemicz-
nymi (np. dzia³aniem enzymów). [Uczestniczy w transporcie substancji
do wnêtrza komórki.]

ö

Bierze udzia³ we wzajemnym rozpoznawaniu komórek. [Warunkuje
wystêpowanie reakcji obronnej podczas rozpoznawania obcych ko-
mórek przez uk³ad odpornoœciowy.]

2

2.

Za prawid³owe podanie rodzaju gamety i trafne uzasadnienie – 1 p.

Gameta mêska, poniewa¿ zawiera chromosom p³ciowy Y determinuj¹cy
u cz³owieka p³eæ mêsk¹.

Za prawid³owe wyjaœnienie pojêcia – 1 p.

Autosomy to chromosomy somatyczne, identyczne u osobników mêskich
i ¿eñskich.

2

Biologia. Poziom rozszerzony

1

Nr

zad.

Przewidywany model odpowiedzi

Punk-

tacja

3.

Za podanie prawid³owego wyjaœnienia – 1 p.

Wszystkie komórki nab³onka wielorzêdowego kontaktuj¹ siê wprawdzie
z b³on¹ podstawn¹, ale ró¿ni¹ siê wielkoœci¹ i kszta³tem. [J¹dra komórek
le¿¹ na ró¿nych wysokoœciach.]

1

4.

Za trafne wskazanie i prawid³owe uzasadnienie – 1 p.

Przedstawiona reakcja zachodzi w matrix mitochondrium. Jej produktem
jest acetylo-CoA, zwi¹zek bêd¹cy substratem cyklu Krebsa, który zachodzi
w matrix mitochondrium.

1

5.

Za prawid³owe podanie ró¿nicy – 1 p.

W fosforylacji substratowej synteza ATP zachodzi w wyniku reorganizacji
(przekszta³cenia) substratu, a w fosforylacji oksydacyjnej ATP powstaje
kosztem energii wyzwalanej w czasie przenoszenia wodoru (protonów
wodoru) i elektronów na tlen.

1

6.

Za trafne podanie cechy – 1 p.

Enzymy w przeciwieñstwie do katalizatorów s¹ swoiste zarówno w sto-
sunku do rodzaju przeprowadzonej reakcji, jak i zwi¹zku, którego prze-
mianê katalizuj¹.

1

7.

Za podanie prawid³owej nazwy – 1 p.

ö

Roœliny nagonasienne.

Za prawid³owe podanie ka¿dego z dwóch argumentów – po 1 p.

ö

Przenoszenie plemników [zap³odnienie] nie wymaga œrodowiska wod-
nego.

ö

W gametoficie ¿eñskim obecna jest rodnia, której brak [uleg³a redukcji]
u roœlin okrytonasiennych.

3

8.

Za prawid³ow¹ ocenê dwóch z czterech podanych zdañ – po 1 p.

1 – F, 2 – P, 3 – F, 4 – P.

2

9.

Za prawid³owe podanie ka¿dej z dwóch cech – po 1 p.

ö

W cyklu litycznym wirus tak zmienia funkcjonowanie komórki, ¿e
wytwarza ona nowe cz¹stki wirusa, w cyklu lizogennym DNA wirusa
wbudowuje siê w DNA komórki.

ö

W cyklu litycznym nastêpuje rozpad [liza] komórki, a w cyklu lizo-
gennym wirus pozostaje w komórce w formie nieaktywnej [nie nastê-
puje rozpad komórki].

2

Modele odpowiedzi i schematy oceniania

2

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

Nr

zad.

Przewidywany model odpowiedzi

Punk-

tacja

10.

Za prawid³owe podanie odpowiedzi i jej uzasadnienie – 1 p.

Ryba przedstawiona na rysunku ma w nefronach nerek ma³e k³êbuszki
naczyniowe, które zapewniaj¹ ograniczon¹ filtracjê i oszczêdne wydalanie
wody z organizmu.

1

11.

Za trafne podanie uzasadnienia – 1 p.

Dziêki zasadzie przeciwpr¹dowego przep³ywu krew pobiera tlen z wody,
która ma ci¹gle najwy¿sz¹ jego zawartoœæ w pobranej porcji. [Umo¿liwia
uzyskanie wysokiej zawartoœci tlenu we krwi.]

1

12.

Za prawid³owe zaznaczenie i trafne uzasadnienie – 1 p.

Wykres A.

Wysokie stê¿enie soli w roztworze glebowym zmniejsza iloœæ pobieranej
wody przez roœlinê. [Im mniejsze stê¿enie soli w roztworze glebowym, tym
wiêksza iloœæ wody pobieranej przez roœlinê.]

1

13.

Za prawid³owe sformu³owanie problemu badawczego – 1 p.

Wp³yw temperatury na intensywnoœæ oddychania kie³kuj¹cych nasion
[na iloœæ dwutlenku wêgla wydzielanego przez kie³kuj¹ce nasiona].

1

14.

Za prawid³owe podanie bezpoœredniego Ÿród³a elektronów – 1 p.

a) woda.

Za trafne podanie akceptora elektronów – 1 p.

b) NADP.

2

15.

Za prawid³owe zaplanowanie próby kontrolnej – 1 p.

3 ga³¹zki moczarki kanadyjskiej nale¿y umieœciæ w zlewce z wod¹, nakryæ
je odwróconym lejkiem, na który trzeba na³o¿yæ probówkê.

Za prawid³owe zaplanowanie próby badawczej – 1 p.

Taki sam zestaw jak w próbie kontrolnej z t¹ ró¿nic¹, ¿e 3 ga³¹zki moczarki
kanadyjskiej nale¿y umieœciæ w zlewce z wodnym roztworem KHCO

3

.

Za przedstawienie prawid³owego sposobu uzyskiwania wyników – 1 p.

Obserwacja i liczenie wydzielaj¹cych siê pêcherzyków tlenu w czasie 1 min.

3

16.

Za podanie prawid³owej nazwy – 1 p.

Giberelina.

Za trafne zaznaczenie – 1 p.

Stymulacja rozwoju pêdów kwiatowych.

2

Biologia. Poziom rozszerzony

3

Nr

zad.

Przewidywany model odpowiedzi

Punk-

tacja

17.

Za prawid³owe wskazanie i trafne uzasadnienie – 1 p.

Szkieletowe miêœnie poprzecznie pr¹¿kowane s¹ unerwione przez w³ókna
rdzenne, czyli bia³e. Szybkie skurcze tych miêœni s¹ mo¿liwe dziêki skoko-
wemu przewodzeniu impulsu, które jest szybsze od przewodzenia ci¹g³ego.

1

18.

Za podanie prawid³owego wniosku – 1 p.

Tempo przyrostu masy mózgu jest najszybsze w pierwszych dwóch latach
¿ycia.

1

19.

Za prawid³owe wype³nienie ka¿dej z dwóch kolumn tabeli – po 1 p.

2

20.

Za prawid³owe podanie ka¿dego z dwóch wierszy tabeli – po 1 p.

2

21.

Za prawid³owe wskazanie i trafne uzasadnienie – 1 p.

Zdanie C.

Alkohol, hamuj¹c wytwarzanie wazopresyny – hormonu zwiêkszaj¹cego
resorpcjê wody w kanalikach nerkowych – powoduje zwiêkszenie objêtoœci
wydalanego moczu.

1

Modele odpowiedzi i schematy oceniania

4

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

Cecha

Rodzaj miêœni g³adkich

miêœnie g³adkie typu

wielojednostkowego

miêœnie g³adkie typu

jednostkowego (trzewnego)

Unerwienie

obfite

sk¹pe

Odleg³oœæ miêdzy zakoñ-
czeniami nerwowymi
a komórkami miêœnio-
wymi

10–30 nm

ponad 100 nm

Kontrola nerwowa przez
uk³ad autonomiczny

silna

s³aba

Faza cyklu

pracy serca

Zastawki

przedsionkowo-komorowe

Zastawki

pó³ksiê¿ycowate

Rozkurcz komór

otwarte

zamkniête

Skurcz komór

zamkniête

otwarte

Nr

zad.

Przewidywany model odpowiedzi

Punk-

tacja

22.

Za prawid³owe podanie ka¿dego rodzaju substancji – po 1 p.

a – bia³ka i inne koloidy

b – glukoza i aminokwasy

Za trafne wyjaœnienie – 1 p.

Tworzenie moczu ostatecznego wi¹¿e siê z zagêszczaniem moczu, w czasie
którego zachodzi intensywne wch³anianie zwrotne wody. Efektem tego
procesu jest znaczny wzrost stê¿enia mocznika w moczu ostatecznym.

3

23.

Za trafne podanie ró¿nicy – 1 p.

Tlen jest transportowany przez hemoglobinê erytrocytów, natomiast dwu-
tlenek wêgla jest g³ównie przenoszony przez osocze krwi w postaci wodoro-
wêglanów (HCO

3

–

).

1

24.

Za trafne podanie wyjaœnienia – 1 p.

Silniejszy efekt Bohra wystêpuj¹cy u ma³ych ssaków zapewnia dostarcze-
nie do ich tkanek du¿ej iloœci tlenu, który jest konieczny do utrzymaniu
szybkiego tempa metabolizmu.

1

25.

Za prawid³owe uporz¹dkowanie – 1 p.

3, 2, 1, 4.

1

26.

Za prawid³owe podanie ka¿dego rodzaju transportu i trafne wyjaœnienia – po 1 p.

Glukoza jest wch³aniana transportem aktywnym wbrew gradientowi stê-
¿eñ, a fruktoza – transportem biernym zgodnie z gradientem stê¿eñ.

2

27.

Za trafne zestawienie – 1 p.

I – X lub Y, II – X.

1

28.

Za prawid³owe przedstawienie krzy¿ówki genetycznej – 1 p.

Za prawid³owe obliczenie – 1 p.

12% osobników w potomstwie muszek powsta³o z gamet zrekombino-
wanych – po crossing over. Po³owê z nich, tj. 6%, stanowi¹ muszki o zre-
dukowanych skrzyd³ach i bia³ych oczach.

2

Biologia. Poziom rozszerzony

5

bv

bV

Bv

BV

bv

bV

bv

Bv

bv

BV

bv

bv

bv

bV

Bv

bv

bv

x

rekombinaty po

crossing-over

gamety

Nr

zad.

Przewidywany model odpowiedzi

Punk-

tacja

29.

Za trafne podanie dwóch z czterech liczb – po 1 p.

a – 12, b – 9, c – 7, d – 4.

2

30.

Za prawid³owe podanie genotypów rodziców i trafne ustalenie mo¿liwoœci – 1 p.

Aa x Aa. Mo¿liwoœæ, ¿e nastêpne dziecko urodzi siê chore, wynosi

1

/

4

(25%).

1

31.

Za trafne ustalenie liczby ró¿nych grup fenotypowych – 1 p.

W potomstwie wyst¹pi 5 grup fenotypowych.

Za prawid³owe podanie genotypów – 1 p.

ö

AABB.

ö

AABb, AaBB.

ö

AAbb, AaBb, aaBB.

ö

Aabb, aaBb.

ö

aabb.

2

32.

Za prawid³owe okreœlenie zmiany i podanie trafnego wyjaœnienia – 1 p.

Aktywnoœæ enzymów zmniejszy siê, poniewa¿ aktywny represor blokuje
dostêp polimerazy RNA do promotora i hamuje transkrypcjê genów kodu-
j¹cych te enzymy.

1

33.

Za prawid³owe przyporz¹dkowanie cyfr do wymienionych nazw chorób – 1 p.

A – 2, B – 1.

1

34.

Za trafne odczytanie – 1 p.

Spadek q od 0,5 do 0,1 wymaga 8 pokoleñ.

Za prawid³owe okreœlenie wartoœci q – 1 p.

Oko³o 0,08.

2

Modele odpowiedzi i schematy oceniania

6

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

AaBb x AaBb

AB

Ab

aB

ab

AB

AABB

AABb

AaBB

AaBb

Ab

AABb

AAbb

AaBb

Aabb

aB

AaBB

AaBb

aaBB

aaBb

ab

AaBb

Aabb

aaBb

aabb

Nr

zad.

Przewidywany model odpowiedzi

Punk-

tacja

35.

Za prawid³owe podanie ka¿dej cechy – po 1 p.

D, F.

2

36.

Za trafn¹ ocenê – 1 p.

B.

1

37.

Za ka¿d¹ z dwóch trafnie podan¹ propozycjê – po 1 p.

ö

Ograniczenie iloœci fosforu trafiaj¹cego do wód przez stosowanie deter-
gentów (œrodków pior¹cych) niezawieraj¹cych tego pierwiastka.

ö

Racjonalne nawo¿enie pól nawozami sztucznymi.

ö

Orka wzd³u¿ poziomic w przypadku pól po³o¿onych w pobli¿u zbior-
ników wodnych.

ö

Dok³adne oczyszczanie œcieków komunalnych.

2

38.

Za trafnie podany przyk³ad - 1 p.

Nale¿y budowaæ odpowiednie przepusty umo¿liwiaj¹ce przemieszczanie
siê p³azów i barierki prowadz¹ce p³azy ku przepustom.

1

39.

Za prawid³owe podanie ró¿nicy – 1 p.

Zwierzêta transgeniczne zawieraj¹ obcy fragment DNA (transgen), dziêki
czemu nabywaj¹ now¹ cechê (ró¿ni¹c¹ je od pozosta³ych osobników),
a zwierzêta powsta³e w wyniku klonowania s¹ identyczne genetycznie
(stanowi¹ genetyczn¹ kopiê) z organizmem, z którego pochodzi³o j¹dro
komórki somatycznej.

1

Biologia. Poziom rozszerzony

7