I.

CZYNNY ŻAL - Zaniechanie ukarania sprawcy

Art. 16 § 1.

Nie podlega karze

za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe

sprawca

, który:

1) po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania
2) ujawniając istotne okoliczności tego czynu
3) w szczególności 

osoby współdziałające w jego popełnieniu

.

§ 2. Przepis § 1

stosuje się tylko wtedy

, gdy w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ

postępowania przygotowawczego

uiszczono w całości wymagalną należność publicznoprawną

uszczuploną popełnionym czynem zabronionym (wraz z odsetkami, chodź kwestia sporna).

Jeżeli czyn zabroniony nie polega na uszczupleniu tej należności,

a orzeczenie przepadku

przedmiotów

jest obowiązkowe, sprawca powinien

złożyć te przedmioty

, natomiast w razie

niemożności ich złożenia –

uiścić ich równowartość pieniężną

; nie nakłada się obowiązku uiszczenia

ich równowartości pieniężnej, jeżeli przepadek dotyczy przedmiotów określonych w art. 29 pkt 4 -
przedmiot, którego wytwarzanie, posiadanie, obrót, przechowywanie, przewóz, przenoszenie lub
przesyłanie jest zabronione.

§ 3. Jeżeli złożone przedmioty podlegające

przepadkowi mogą ulec szybkiemu zniszczeniu

lub

zepsuciu

, ich przechowywanie byłoby połączone z niewspółmiernymi kosztami lub nadmiernymi

trudnościami albo powodowałoby znaczne obniżenie ich wartości  organ postępowania
przygotowawczego nakłada na sprawcę obowiązek uiszczenia ich równowartości pieniężnej, chyba że
przepadek dotyczy przedmiotów określonych w art. 29 pkt 4.

§ 4.

Zawiadomienie

powinno być złożone na

piśmie

albo

przekazane ustnie do protokołu

.

§ 5. Zawiadomienie jest bezskuteczne, jeżeli zostało złożone:
1) w czasie, kiedy

organ ścigania

miał

już wyraźnie

udokumentowaną wiadomość

o popełnieniu

przestępstwa/wykroczenia skarbowego;
2) po rozpoczęciu przez organ ścigania

czynności służbowej

, w szczególności:

-

przeszukania

-

czynności

sprawdzającej

lub

-

kontroli

zmierzającej do ujawnienia przestępstwa/wykroczenia skarbowego,

 chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony.

§ 6. Przepisu § 1 nie stosuje się wobec sprawcy, który:
1) kierował wykonaniem ujawnionego czynu zabronionego –

sprawstwo

kierownicze

2) wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, polecił jej wykonanie ujawnionego czynu
zabronionego –

sprawstwo polecające

3) zorganizował grupę albo związek mający na celu popełnienie przestępstwa skarbowego albo taką
grupą lub związkiem kierował, chyba że zawiadomienia, o którym mowa w § 1, dokonał ze
wszystkimi członkami grupy lub związku –

organizator , kierownik grupy

4) nakłaniał inną osobę do popełnienia przestępstwa/wykroczenia skarbowego w celu skierowania
przeciwko niej postępowania o ten czyn zabroniony –

prowokator



instytucja czynnego żalu to przywilej



przestępstwo/wykroczenie skarbowe to, np. nieprowadzenie ksiąg rachunkowych, niezłożenie

w terminie deklaracji podatkowej lub zeznania, nieodprowadzenie należnych podatków



Artykuł ten to rozwiązanie prawne ważne z punktu widzenia represji karnej, mające za

zadanie efektywne zwalczanie przestępczości skarbowej



Instytucja obejmuje

każde przestępstwo i wykroczenie

, bez względu na wagę naruszonego

dobra chronionego przez prawo



Sprawca nie podlega karze, w zw z tym nie wszczyna się i nie prowadzi się postępowania kar.

Ska. wobec sprawcy. Wszczęte postępowanie

umarza się



Organ ścigania : US, Inspektor kontroli skarbowej, urząd ceny, Straż Graniczna, Policja,

ABW, CBA, prokurator



aby należność publicznoprawna stała się przedmiotem przestępstwa lub wykroczenia

skarbowego, musi być

uszczuplona

lub

narażona na uszczuplenie

za pomocą czynu zabronionego.

Należność publicznoprawna uszczuplona czynem zabronionym

- wyrażona liczbowo kwota pieniężna,

od której uiszczenia lub zadeklarowania uiszczenia w całości lub części osoba zobowiązana uchyliła
się i w rzeczywistości ten uszczerbek finansowy nastąpił.

Narażeniem na uszczuplenie należności publicznoprawnej -

jest spowodowanie konkretnego

niebezpieczeństwa takiego uszczuplenia, co oznacza, że zaistnienie uszczerbku finansowego jest
wysoce prawdopodobne, choć nie musi nastąpić



dokument uregulowania należności powinien widnieć na sprawcę czynu. Jest to wyrazem

zasady indywidualnego i osobistego charakteru odpowiedzialności karnej skarbowej sprawcy



Przepis ten umożliwia przypisanie sprawstwa konkretnej osobie fizycznej w karnoprawnym

znaczeniu tego pojęcia



ZAWIADOMIENIE

Sprawca powinien złożyć zawiadomienie do właściwego miejscowo i rzeczowo organu ścigania,
chociaż organy sobie przekazują pisma. Owo zawiadomienie zaliczane jest do pism procesowych, do
których mają zastosowanie przepisy procedury karnej



rozpoczęcie np. kontroli podatkowej zmierzającej do ujawnienia przestępstwa lub
wykroczenia skarbowego nie pozbawia sprawcy możliwości skorzystania z dobrodziejstwa
czynnego żalu, pod warunkiem, iż podjęte czynności nie dostarczyły podstaw do wszczęcia
postępowania o ten czyn zabroniony

II. Zasady odpowiedzialności za przestępstwa i wykroczenia skarbowe

Zgodnie z polskim systemem prawnym, zachowania podatników, polegające na naruszaniu norm
prawa podatkowego, objęte są systemem kar, określonym w przepisach ustawy. Ustawa ta stanowi
rejestr czynów zabronionych, polegających na naruszaniu zakazów i nakazów prawa finansowego
należącego do obszaru zadań Ministra Finansów, tj. prawa podatkowego, celnego, dewizowego oraz w
zakresie gier hazardowych.

Kks wyróżnia dwa podstawowe rodzaje czynów zabronionych: wykroczenie i przestępstwo skarbowe.

Wykroczenia skarbowe, to czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny określonej
kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej
(może to być zarówno należność państwowa, czyli podatek stanowiący dochód budżetu państwa, jak i
samorządowa, stanowiąca dochód jednostek samorządu terytorialnego) albo wartość przedmiotu
czynu nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia.
W 2014 r. jest to kwota 8.400,00 zł. Wykroczeniem skarbowym może też być inny czyn zabroniony,
jeżeli kodeks tak stanowi, np. niezłożenie deklaracji w obowiązującym terminie, uporczywe
niewpłacanie podatku w terminie

czy wadliwe prowadzenie ksiąg.

Przestępstwo skarbowe natomiast jest to czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą:
- kary grzywny w stawkach dziennych
- kary ograniczenia wolności
- kary pozbawienia wolności

.

O tym, czy dany czyn zabroniony stanowi wykroczenie czy przestępstwo skarbowe, decyduje tzw.
próg ustawowy (pięciokrotność kwoty minimalnego miesięcznego wynagrodzenia), określający kwotę
uszczuplenia należności publicznoprawnych. Oznacza to, że dany czyn zabroniony może być
zakwalifikowany zarówno jako wykroczenie, jak i jako przestępstwo skarbowe – w zależności od
kwoty uszczuplenia podatku lub wagi danego uchybienia.

Wyłącznie osoby fizyczne
Czyn zabroniony, określony w Kks, może popełnić podatnik, płatnik, inkasent, a także

inna osoba

działająca w imieniu podatnika, która zajmuje się sprawami gospodarczymi osoby fizycznej,
osoby prawnej albo jonop

. Odpowiedzialność ponoszą

wyłącznie osoby fizyczne

(nie jest możliwe

pociągnięcie do odpowiedzialności karnej skarbowej osoby prawnej lub jonop), które w momencie
popełnienia czynu zabronionego ukończyły 17 lat.

Istotna jest tu regulacja zawarta w art. 9 par. 3 Kks, mówiąca, że za przestępstwa skarbowe lub
wykroczenia skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten, kto zajmuje się sprawami gospodarczymi,
w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej czy jednostki organizacyjnej
niemającej osobowości prawnej, której przepisy prawa przyznają zdolność prawną. W kodeksie nie
znajdziemy definicji pojęcia „sprawy gospodarcze” – przyjmuje się, że jest to „podejmowanie
prawnych i faktycznych działań związanych z funkcjonowaniem firmy. Chodzi o zarządzanie
mieniem, zawieranie kontraktów, prowadzenie księgowości, zaciąganie zobowiązań, podpisywanie
umów, itp. Musi jednocześnie istnieć jedna z czterech podstaw, w oparciu o którą dana osoba zajmuje
się tymi sprawami. Jej kompetencje mogą wynikać z przepisu prawa, decyzji właściwego organu,
umowy lub faktycznego wykonywania czynności. Na tej podstawie odpowiedzialność karną skarbową
mogą ponosić wspólnicy spółek osobowych, członkowie zarządu spółek kapitałowych, główni
księgowi, dyrektorzy do spraw finansowych, itp. Ukarani mogą być także doradcy podatkowi oraz
właściciele biur rachunkowych, którym zlecono prowadzenie spraw księgowo-podatkowych”

.

Typy czynów zabronionych

Część szczególna kodeksu (art. 54-111) zawiera katalog czynów zabronionych, stanowiących
wykroczenia i przestępstwa skarbowe; są one podzielone na cztery typy:



przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko obowiązkom podatkowym i
rozliczeniom z tytułu dotacji lub subwencji

(art.

54-84);

są to m.in.:

-

nieujawnianie właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub

nieskładanie deklaracji, przez co podatek narażony jest na uszczuplenie

-

posługiwanie się imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą innego podmiotu

-

nieprowadzenie, wbrew obowiązkowi, księgi

-

niewystawianie, wbrew obowiązkowi, faktury lub rachunku, wystawianie ich w sposób

wadliwy lub odmowa ich wydania

-

czy dokonywanie, wbrew przepisom ustawy, sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej

albo niewydanie dokumentu z kasy rejestrującej, stwierdzającego dokonanie sprzedaży



przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko obowiązkom celnym oraz

zasadom obrotu z zagranicą towarami i usługami (art. 85-96):

- przywożenie z zagranicy lub wywożenie za granicę towaru bez jego przedstawienia
organowi celnemu lub bez zgłoszenia celnego

-

narażanie należności celnej na uszczuplenie przez wprowadzenie w błąd organu celnego



przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko obowiązkom obrotu
dewizowego (art. 97-106ł

)

- wyłudzanie indywidualnego zezwolenia dewizowego przez podstępne wprowadzenie w błąd
organu uprawnionego do udzielania takich zezwoleń

-

niezgłaszanie, wbrew obowiązkowi, Narodowemu Bankowi Polskiemu danych o dokonanym

obrocie dewizowym lub wykonywanej działalności kantorowej, w zakresie niezbędnym do
sporządzania bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej, lub zgłaszanie
danych niezgodnych ze stanem faktycznym



przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko organizacji gier
hazardowych (art. 107-111)

-

urządzanie lub prowadzenie, wbrew przepisom ustawy lub warunkom koncesji lub

zezwolenia, gry losowej, gry na automacie lub zakładów wzajemnych

Przesłanki odpowiedzialności karnej skarbowej
Samo popełnienie czynu zabronionego, wymienionego w Kks, nie oznacza, że sprawcy grozi
odpowiedzialność karna skarbowa. Muszą być jeszcze spełnione następujące przesłanki:

1)

popełniony czyn zabroniony musi być uznany za

społecznie szkodliwy

* Ocena szkodliwości czynu każdorazowo zależy od

decyzji sądu

lub

organów dochodzenia

,

wszczynających postępowanie karne skarbowe. Brak lub znikoma szkodliwość społeczna
czynu stanowią okoliczności

wyłączające winę

2)

istnieje możliwość przypisania sprawcy winy w czasie czynu

, oznacza to, że

- sprawca posiadał świadomość ujemnego znaczenia popełnionego czynu
- sprawca w chwili popełnienia czynu był

poczytalny

(okoliczności wyłączające

odpowiedzialność to np. choroba psychiczna, upośledzenie umysłowe) i miał możliwość
rozpoznania, że dany czyn jest niezgodny z normami prawa
- sprawca miał możliwość rozpoznania, że dany czyn jest karalny
-

nullum crimen sine culpa

, a więc nie ma kary bez winy, została podniesiona do rangi zasady

konstytucyjnej

3)

przestępstwo lub wykroczenie skarbowe popełnione zostało umyślnie

-

sprawca chciał popełnić czyn zabroniony lub, przewidując jego popełnienie, zgodził się na to

4)

popełniony czyn

był, zgodnie z literą prawa,

zabroniony w momencie jego popełnienia

Podsumowując: odpowiedzialności karnej skarbowej za wykroczenie lub przestępstwo skarbowe
podlega tylko taka osoba, której w czasie czynu można przypisać winę, nie zachodzą okoliczności

wyłączające odpowiedzialność, przedmiotowy czyn był zabroniony w momencie jego popełnienia, a
zachowanie sprawcy było umyślne (warto jednak pamiętać, że w wyjątkowych, określonych w
kodeksie przypadkach, sprawcą przestępstwa lub wykroczenia skarbowego może być również

osoba,

której sąd przypisze winę nieumyślną

, np. ten, kto nie dopełniając obowiązku nadzoru nad

przestrzeganiem reguł obowiązujących w działalności danego przedsiębiorcy lub innej jednostki
organizacyjnej, dopuszcza, chociażby nieumyślnie, do popełnienia czynu zabronionego określonego w
tym rozdziale, podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe).

Warto znać zasady odpowiedzialności karnej skarbowej, by móc skonfrontować się z bezpodstawnymi
podejrzeniami lub by w odpowiednim momencie samemu naprawić błąd i uniknąć odpowiedzialności.
Aby się to udało, każdy, kto jest odpowiedzialny za sprawy finansowo-księgowe jednostki, powinien
dokładnie przestudiować zawarty w Kks katalog czynów zabronionych by, w sytuacji np.
nieumyślnego popełnienia któregoś z nich, w odpowiednim momencie samemu zareagować i uniknąć
niepotrzebnych nieprzyjemności i ewentualnej odpowiedzialności. Tłumaczenie się, w przypadku
podjętego przez organ ścigania postępowania, niewiedzą czy nieznajomością przepisów prawa, nie
będzie stanowiło okoliczności łagodzącej.