Czynniki chemiczne w środowisku pracy

Czynniki chemiczne w środowisku

pracy

Marzenna Zych

Wprowadzenie do tematyki z zakresu substancji i preparatów
chemicznych

1.1

Regulacje wspólnotowe w zakresie

substancji i

preparatów chemicznych

Europejskie przepisy prawne st

anowią zbiór reguł określających zasady

ochrony człowieka i środowiska przed szkodliwym działaniem chemikaliów,
stosowanych na etapie wprowadzania substancji/preparatu do obrotu i mają na celu
zminimalizowanie zagrożenia ze strony niebezpiecznych substancji i preparatów
chemicznych.

Obowiązujące obecnie w prawodawstwie wspólnotowym regulacje dotyczą

następujących zagadnień i produktów:

rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie
chemikaliów (REACH)

klasyfikacji, opakowań i oznakowania niebezpiecznych substancji (dyrektywa
Rady 67/548/EWG) i preparatów (dyrektywa Rady 1999/45/WE)

sposobu dokonywania oceny ryzyka dla zdrowia człowieka i dla środowiska
stwarzanego przez substancje chemiczne (dyrektywa Rady 93/67/EWG)

dobrej praktyki laboratoryjnej (dyrektywa Rady 87/18/EWG i dyrektywa Rady

88/320/EWG)

prekursorów narkotyków (dyrektywa Rady 92/109/EWG)

produktów biobójczych (dyrektywa Rady 98/8/WE)

środków ochrony roślin (dyrektywa Rady 91/414/EWG)

detergentów (dyrektywa Rady 73/404/EWG)

materiałów wybuchowych (dyrektywa Rady 93/15/EWG)

nawozów (dyrektywa Rady 76/116/EWG)

czynników chemicznych (dyrektywa Rady 94/24/WE)

Przepisy te w pełni wdrażają system wprowadzania substancji chemicznych do
obrotu, a w szczególności:

wprowadza

ją przejrzysty system klasyfikacji substancji i preparatów

chemicznych

podstawie

ich

właściwości

fizykochemicznych

i toksykologicznych

nakładają na osoby wprowadzające te substancje i preparaty do obrotu
obowiązek poszukiwania lub generowania informacji o niebezpiecznych
właściwościach substancji i preparatów oraz ich klasyfikowania na podstawie
posiadanej informacji

nakładają na osoby wprowadzające substancje i preparaty chemiczne do
obrotu obowiązek informowania ich odbiorców o ich niebezpiecznych
właściwościach poprzez oznakowanie opakowań oraz sporządzanie kart
charakterystyki

dla części niebezpiecznych substancji chemicznych wprowadzają urzędową
klasyfikację i oznakowanie, co zwalnia z obowiązku samodzielnego
klasyfikowania

dla wszystkich substan

cji chemicznych, wprowadzają obowiązek wykonania

badań ich toksyczności, ekotoksyczności i właściwości fizykochemicznych
oraz ich rejestracji w Europejskiej Agencji Chemicznej

na podstawie oceny i społeczno-ekonomicznej analizy ryzyka dla kilku
substancji

chemicznych wprowadzają zakazy ich produkcji i wprowadzania do

obrotu, a dla szeregu innych ograniczenia ich stosowania lub poszczególnych
zastosowań, albo występowania w określonych produktach

Należy zaznaczyć, że strategia Unii Europejskiej wobec chemikaliów z dniem

1 czerwca 2007r. uległa zmianie. REACH (Rejestracja, Ocena i Udzielanie Zezwoleń
na C

hemikalia) jest to nowa polityki Unii Europejskiej w zakresie chemikaliów.

Pierwsze założenia oraz uzasadnienie nowej polityki zawarto w Białej Księdze o
S

trategii Przyszłej Polityki Kontroli Chemikaliów, opublikowanej 27 lutego 2001 roku.

Natomiast 29 października 2003 Komisja Europejska przedstawiła oficjalny projekt
Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Rejestracji, Oceny,
udzielania Ze

zwoleń i stosowanych Ograniczeń w zakresie Chemikaliów (REACH).

System REACH opiera się na czterech filarach:

Rejestracja

– każda substancja wprowadzana do obrotu na terenie Wspólnoty

ilości większej niż 1 tona musi być zarejestrowana w Europejskiej Agencji ds.

Chemikaliów. Szczegółowość wymaganej dokumentacji rejestracyjnej zależeć będzie
od rocznej wielkości obrotu.
Ocena

– Substancje wprowadzane do obrotu będą poddawane ocenie ryzyka

zarówno przez przemysł (w ramach wypełniania obowiązków rejestracyjnych jak i
przez urzędy właściwe krajów członkowskich. Poza oceną substancji, ewaluacji
poddawane będą też dokumentacje rejestracyjne nadsyłane do Agencji.
Udzielanie zezwoleń - wprowadzenie do obrotu lub stosowanie niektórych
substancji będzie wymagało zezwolenia, udzielanego przez Komisję Europejską.
Procedurze Zezwoleń podlegają substancje zaklasyfikowane jako rakotwórcze,
mutagenne lub działające szkodliwie na rozrodczość (CMR) lub też określonych jako
trwałe, zdolne do bioakumulacji i toksyczne (PBT) albo bardzo trwałe i mające bardzo
dużą zdolność do bioakumulacji (vPvB).
Ograniczenia Produkcji, Obrotu i Stosowania

– niektóre niebezpieczne substancje

i preparaty podlegają ograniczeniom produkcji, stosowania i/lub obrotu. Lista
substancji podlegających takim ograniczeniom została zawarta w Załączniku XVII
rozporządzenia.
Rozporządzenie weszło w życie 1 czerwca 2007r i spowoduje wiele zmian w prawie
chemicznym.

1.2

Regulacje polskie w zakresie substancji i preparatów
chemicznych

W Polsce kwestie prawne d

otyczące chemikaliów są regulowane przez kilka

ustaw. Wszystkie stanowią implementacje prawa europejskiego i dążą do
ujednolicenia przepisów prawa chemicznego.

Wśród nich centralne miejsce zajmuje ustawa z dnia 11 stycznia 2001r. o

substancjach i preparatach chemicznych (Dz. U. Nr 152 z 2009 r., poz. 1222 z

późn.

.). Niniejsza ustawa weszła w życie 14 lutego 2002r. i zastąpiła obowiązujące

wcześnie przepisy dotyczące trucizn.

W rozumieniu art. 1

ustawy określa warunki, zakazy lub ograniczenia produkcji,

wprowadzania do obrotu lub stosowania substancji i preparatów chemicznych, w celu
ochrony przed szkodliwym wpływem tych substancji i preparatów na zdrowie
człowieka lub na środowisko.

Ustawa nie dotyczy warunków transportu substancji i preparatów chemicznych,

gdyż to zagadnienie regulowane jest przez odrębne przepisy. Przepisów ustawy nie
stosuje się ponadto do: substancji chemicznych stanowiących źródła
promieniotwórcze, substancji chemicznych i ich mieszanin w formie odpadów,
z

wyjątkiem przepisów dotyczących opakowań i oznakowania, produktów

leczniczych, środków spożywczych, środków żywienia zwierząt, środków ochrony
roślin i substancji aktywnych środków ochrony roślin, z wyjątkiem klasyfikacji tych
środków pod względem stwarzania przez nie zagrożeń dla zdrowia człowieka lub dla
środowiska,

badań

ich

właściwości

fizykochemicznych,

toksyczności

ekotoksyczności oraz ich oznakowania i opakowania, kosmetyków, amunicji,

wyrobów medycznych inwazyjnych a także przywozu substancji i preparatów
chemicznych na ter

ytorium Rzeczypospolitej Polskiej, gdy ich ilość i rodzaj wskazują

na przeznaczenie wyłącznie do celów osobistych.

Ponadto prawo unijne wprowadzone zostało następującymi przepisami:

ustawą z dnia 13 września 2002r. o produktach biobójczych (Dz. U. nr 39, poz.
252

z późn. zm.)

Ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii
(Dz. U. z 2012 r. poz. 124)

ustawą z dnia 18 grudnia 2003r. o ochronie roślin (Dz. U. z 2004r. nr 11, poz.
94

z późn. zm.)

ustawą z dnia 26 czerwca 1974r. kodeks pracy (Dz. U. z 1998r. nr 21, poz. 94
z późn. zm.)

Ustaw z dnia 13 września 2002r. o produktach biobójczych określa warunki

wprowadzania do obrotu i stosowania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
produk

tów biobójczych. Celem ustawy jest zapobieganie zagrożeniom zdrowia ludzi,

zwierząt i zagrożeniom środowiska, które mogą być wynikiem działania produktów
biobójczych. Ponadto reguluje wprowadzanie do obrotu produktów biobójczych,
kwestie opakowań, klasyfikacji i oznakowania tych produktów oraz zasady
wzajemnego u

znawania pozwoleń i wpisów do rejestru między państwami

członkowskimi.

Ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii określa zasady

przeciwdziałania narkomanii oraz zasady postępowania z prekursorami narkotyków,
środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi.

Ustawa z dnia 18 grudnia 2003r. o ochronie roślin reguluje sprawy ochrony

roślin przed organizmami szkodliwymi, dopuszczania środków ochrony roślin do
obrotu oraz substancji aktywnej do stosowania w środkach ochrony roślin. Celem
ustawy jest zapobiegania zagrożeniom dla zdrowia człowieka, zwierząt oraz dla
środowiska, które mogą powstać w wyniku obrotu i stosowania środków ochrony
roślin. Ponadto reguluje kwestie kart charakterystyk, klasyfikacji i oznakowania tych
produktów.

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. kodeks pracy

reguluje obowiązki

pracodawcy w zakresie stosowania substancji i preparatów chemicznych, a także
określa zasady bhp przy stosowaniu, magazynowaniu i przechowywaniu materiałów
niebezpiecznych.

1.3

Podstawowe informacje na temat systemu REACH

Dotychczasowy system kontroli chemikaliów w Unii Europejskiej oparty był na
szeregu dyrektyw i

rozporządzeń, tworzonych na przestrzeni kilku dekad. W jego

ramach istniały odrębne reguły dla „istniejących” oraz „nowych” substancji Niestety,
system ten nie spełnił pokładanych w nim nadziei. Nie udało się dzięki niemu
uzyskać wystarczających danych na temat wpływu większości substancji na zdrowie
człowieka oraz środowisko naturalne.

Przez pojecie substancje „istniejące” rozumiano wszystkie substancje, które były
obecne na europejskim rynku w latach 1971-

1981 (szacuje się ich liczbę na około

100 tys.), natomiast za substancje „nowe” uznano wszelkie substancje, które pojawiły
się na rynku europejskim po 19 września 1981 r.

Z uwagi na

fakt, iż obowiązek szczegółowych badań dotyczył jedynie substancji

„nowych”, nie posiadano odpowiednich informacji na temat zdecydowanej większości
substancji obecnych na rynku europejskim. Uniemożliwiało to skuteczną kontrolę
ryzyka stwarzanego przez te substancje.

Rozporządzenie REACH zmienia dotychczasową sytuację. W jego ramach przyjęto
szereg zmian mających na celu usprawnienie zarządzania i kontroli obrotu
chemikaliami na terenie Unii Europejskiej. Znika podział na substancje „nowe” oraz
„istniejące” - objęte zostały one wspólnym systemem. Ciężar odpowiedzialności za
dokonywanie oceny ryzyka oraz badań danej substancji został przeniesiony z władz
na przemysł. Producenci i importerzy zobowiązani zostali do dokonania rejestracji
substancji. Dalsi użytkownicy zostali włączeni do systemu kontroli chemikaliów,
dzięki czemu informacja o ryzyku stwarzanym przez substancje znajdzie się w całym
łańcuchu dostaw.

Podstawowe cele systemu stworzonego prz

ez rozporządzenie REACH to:

1. Ochrona zdrowia ludzkiego i

środowiska naturalnego;

2. Utrzymanie

wzmocnienie

konkurencyjności

europejskiego

przemysłu

chemicznego;

Zapobiegnięcie fragmentaryzacji rynku wewnętrznego;

Wzmocnienie przejrzystości;5. Integracja działań europejskich z działaniami
podejmowanymi na a

renie międzynarodowej;

Ograniczenie do minimum badań na zwierzętach kręgowych;

Zgodność z zobowiązaniami UE w ramach WTO.

Rozporządzenie REACH, obowiązuje bezpośrednio, bez potrzeby wprowadzania do
prawa polskiego. Weszło w życie w dniu 1 czerwca 2007 r. i zastępuje kilkadziesiąt
dotychczas obowiązujących wspólnotowych aktów prawnych, zarówno rozporządzeń,
jak i

dyrektyw wprowadzonych do prawa polskiego ustawą z dnia 11 stycznia 2001 r.

o substancjach i preparatach chemicznych.
Rozporządzenie REACH jest wspólnotowym aktem prawnym niewymagającym
implementacji przez przepisy krajowe. Oznacza to, iż dla jego obowiązywania

polskim porządku prawnym nie jest konieczne wydanie żadnych aktów prawa

krajowego. W

przypadku konfliktu pomiędzy treścią rozporządzenia a treścią

przepisów krajowych pierwszeństwo ma treść rozporządzenia REACH. W praktyce
oznacza to, iż należy powstrzymać się od stosowania przepisu prawa krajowego
niezgodnego z

rozporządzeniem REACH, a należy zastosować się do dyspozycji

zawartej w

treści rozporządzenia REACH.

Powyższe nie oznacza, iż znikają z polskiego porządku prawnego dotychczasowe
akty prawne (ustawy, rozporządzenia itp.), które regulowały zakres spraw objęty
treścią rozporządzenia REACH.
W

ostatnim czasie podjęto jednak szereg działań legislacyjnych, mających na celu

dokonanie takich zmian w

dotychczasowych przepisach, aby nie miała miejsca

sytuacja konfliktu pomiędzy normami zawartymi w rozporządzeniu REACH
a normami zawartymi w przepisach prawa krajowego.

Podstawowe pojęcia używane w rozporządzeniu REACH

Definicje pochodzą z art. 3 rozporządzenia REACH.

1. substancja

: oznacza pierwiastek chemiczny lub jego związki w stanie, w jakim

występują w przyrodzie lub zostają uzyskane za pomocą procesu produkcyjnego,
z wszelkimi dodatkami wymag

anymi do zachowania ich trwałości oraz wszelkimi

zanieczyszczeniami powstałymi w wyniku zastosowanego procesu, wyłączając
rozpuszczalniki, które można oddzielić bez wpływu na stabilność i skład
substancji;

2. preparat

: oznacza mieszaninę lub roztwór składający się z dwóch lub większej

liczby substancji;

wyrób: oznacza przedmiot, który podczas produkcji otrzymuje określony kształt,
powierzchnię, konstrukcję lub wygląd zewnętrzny, co decyduje o jego funkcji
w

stopniu większym niż jego skład chemiczny;

4. producent wyrobu

: oznacza osobę fizyczną lub prawną wytwarzającą lub

składającą wyrób we Wspólnocie;

5. polimer:

oznacza substancję składającą się z cząsteczek stanowiących

sekwencję jednego lub kilku rodzajów jednostek monomeru. Cząsteczki takie
muszą charakteryzować się statystycznym rozkładem masy cząsteczkowej
w pewnym zakresie, a

różnice w masie cząsteczkowej powinny wynikać przede

wszystkim z

różnic w liczbie jednostek monomeru w cząsteczce. Polimer zawiera:

cząsteczki stanowiące prostą większość wagową, które zawierają co najmniej
trzy jednostki monomeru związane kowalencyjnie z co najmniej jeszcze jedną
jednostką monomeru lub z innym reagentem;

cząsteczki niestanowiące prostej większości wagowej wśród cząsteczek o tej
samej masie cząsteczkowej. W kontekście tej definicji „jednostka monomeru”
oznacza przereagowaną formę monomeru w polimerze;

6. monomer

: oznacza substancję, która jest w stanie tworzyć wiązania

kowalencyjne z

serią innych podobnych lub niewykazujących podobieństwa

cząsteczek w reakcji tworzenia polimerów, w odpowiednich warunkach
wykorzystywanych w danym procesie;

rejestrujący: oznacza producenta lub importera substancji lub też wytwórcę lub
importera wyrobu przedkładającego wniosek o rejestrację;

8. produkcja:

oznacza wytwarzanie albo ekstrakcję substancji w stanie, w jakim

występują w przyrodzie;

9. producent:

oznacza osobę fizyczną lub prawną mającą siedzibę na terytorium

Wspólnoty, wytwarzającą substancję na terytorium Wspólnoty;

10. import

: oznacza fizyczne wprowadzenie na obszar celny Wspólnoty. Obszar

celny Wspólnoty obejmuje następujące państwa:

Austria,

Belgia,

Bułgaria,

Cypr,

Czechy,

Dania (z wyjątkiem terytorium Grenlandii oraz Wysp Owczych),

Estonia,

Finlandia (w tym Wyspy Alandzkie),

Francja (w tym Monako i departamenty zamorskie

– Gujana Francuska,

Gwadelupa, Martynika i

Reunion, bez obszarów zamorskich Saint-Pierre

i Miqelon oraz Majotta),

Grecja,

Hiszpania (z wyjątkiem Ceuty i Melilli),

Holandia (część europejska),

Irlandia,

Litwa,

Luksemburg,

Łotwa,

Malta,

Niemcy (z wyjątkiem obszaru Busingen oraz wyspy Helgoland),

Polska,

Portugalia,

Rumunia,

Słowacja,

Słowenia,

Szwecja,

Węgry,

Włochy (z wyjątkiem enklaw celnych Livogno i Campione d’Italia),

Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (w tym Wyspy
Kanałowe oraz Wyspa Man).

11. importer

: oznacza osobę fizyczną lub prawną mającą siedzibę na terytorium

Wspólnoty i odpowiedzialną za import;

12. wprowadzenie do obrotu

: oznacza odpłatne lub nieodpłatne dostarczenie lub

udostępnienie stronie trzeciej. Import jest równoznaczny z wprowadzeniem do
obrotu;

13.

dalszy użytkownik: oznacza osobę fizyczną lub prawną mającą siedzibę na
terytorium Wspólnoty i niebędącą producentem ani importerem, która używa
substancji w

jej postaci własnej lub jako składnika preparatu, podczas

prowadzonej przez siebie działalności przemysłowej lub innej działalności
zawodowej. Dystrybutor ani konsument nie są uważani za dalszych
użytkowników. Reimporter podlegający wyłączeniu zgodnie z przepisem art. 2
ust.

7 lit. c) uważany jest za dalszego użytkownika;

14. dystrybutor

: oznacza osobę fizyczną lub prawną mającą siedzibę na terytorium

Wspólnoty, w tym osobę prowadzącą handel detaliczny, która wyłącznie
magazynuje oraz wprowadza do obrotu substancję w jej postaci własnej lub jako
składnik preparatu, udostępniając ją stronom trzecim;

15.

półprodukt: oznacza substancję, która jest produkowana, zużywana lub
stosowana wyłącznie do przetwarzania chemicznego (zwanego dalej „syntezą”)
w

celu przekształcenia jej w inną substancję:

półprodukt niewyodrębniany: oznacza półprodukt, który podczas syntezy nie

jest celowo usuwany (z wyjątkiem procesu pobierania próbek) z urządzenia,
w

którym przeprowadzana jest synteza. Urządzenie takie oznacza pojemnik

do przeprowadzania reakcji, wyposażenie pomocnicze i urządzenia, przez
które przemieszczają się substancje podczas stałego procesu ciągłego lub
okresowego, a

także rurociągi do transportowania z jednego pojemnika do

drugiego w

celu przeprowadzenia następnego etapu reakcji; urządzenie

takie nie oznacza zbiorników i innych pojemników, w których substancje są
magazynowane po wyprodukowaniu;

półprodukt wyodrębniany w miejscu wytwarzania: oznacza półprodukt
niespełniający kryteriów półproduktu niewyodrębnianego i w którego
przypadku produkcja samego półproduktu i synteza innej (innych) substancji
z

tego półproduktu odbywa się w tym samym miejscu wytwarzania

obsługiwanym przez jedną lub więcej osób prawnych;

transportowany półprodukt wyodrębniany: oznacza półprodukt niespełniający
kryteriów półproduktu niewyodrębnianego i transportowany pomiędzy innymi
miejscami wytwarzania lub do nich dostarczany;

16. miejsce wytwarzania

: oznacza pojedynczy obszar, na terenie którego – jeżeli

znajduje się tam więcej niż jeden producent substancji – wspólnie użytkowana
jest określona infrastruktura i wyposażenie;

17.

uczestnicy łańcucha dostaw: oznaczają wszystkich producentów lub
importerów lub dalszych użytkowników w łańcuchu dostaw;

18. agencja

: oznacza Europejską Agencję Chemikaliów utworzoną niniejszym

rozporządzeniem;

19.

właściwy organ: oznacza władzę lub władze lub organy ustanowione przez
państwa

członkowskie

w celu

realizowania

zobowiązań

wynikających

niniejszego rozporządzenia;

20. substancja wprowadzona

: oznacza substancję, która spełnia co najmniej jedno

następujących kryteriów:

. jest zamieszczona w

Europejskim wykazie istniejących substancji o znaczeniu

komercyjnym (European Inventory of Existing Commercial Chemical Substances
– EINECS);
a. przynajmniej raz w

ciągu 15 lat poprzedzających wejście w życie niniejszego

rozporządzenia została wyprodukowana na terytorium Wspólnoty lub krajów,
które przystąpiły do Unii Europejskiej w dniu 1 stycznia 1995 r. lub w dniu 1
maja 2004 r., lecz nie została wprowadzona do obrotu przez producenta lub
importera, pod warunkiem że producent lub importer dysponuje pisemnym
dowodem potwierdzającym ten fakt;

była wprowadzona do obrotu na terytorium Wspólnoty lub w krajach
przystępujących do Unii Europejskiej z dniem 1 stycznia 1995 r. lub z dniem 1
maja 2004 r. przed wejściem w życie niniejszegi rozporządzenia, przez
producenta lub importera i

była uznana za zgłoszoną zgodnie z art. 8 ust. 1

dyrektywy 67/548/EWG, lecz nie spełnia definicji polimeru zawartej
w

niniejszym rozporządzeniu, pod warunkiem, że producent lub importer

dysponuje pisemnym dowodem potwi

erdzającym ten fakt;

21.

substancja zgłoszona: oznacza substancję, która została zgłoszona i która
może być wprowadzona do obrotu zgodnie z dyrektywą 67/548/EWG;

22.

badania dotyczące produktów i procesu produkcji oraz ich rozwoju:
oznaczają wszelkie badania rozwojowe związane z rozwojem produktu lub dalsze
badania rozwojowe substancji

– w jej postaci własnej, jako składnika preparatu

lub w wyrobach

– w toku których instalacje pilotażowe lub próbna produkcja

stosowane są do rozwoju procesu produkcji lub badań obszarów zastosowania
substancji;

23. badania naukowe i rozwojowe

: oznaczają wszelkie doświadczenia naukowe,

analizę lub badania chemiczne przeprowadzane w kontrolowanych warunkach
z

użyciem substancji w ilości mniejszej niż 1 tona rocznie;

24. stosowanie: oznacza

każdy rodzaj przetwarzania, przygotowywania preparatów,

zużywania,

magazynowania,

przechowywania,

obróbki,

umieszczania

w pojemnikach, przenoszenia z jednego pojemnika do innego, mieszania,
produkcji wyrobu i

każde inne wykorzystanie;

25.

użytek własny rejestrującego: oznacza zastosowanie przemysłowe lub inne
zastosowanie zawodowe ze strony rejestrującego;

26. zastosowanie zidentyfikowane: oznacza zastosowanie substancji w jej postaci

własnej lub jako składnika preparatu lub też zastosowanie preparatu, które jest
zamierzone przez uczestnika łańcucha dostaw, włączając w to jego użytek
własny, lub też zastosowanie, o którym jest on powiadomiony na piśmie przez
bezpośredniego dalszego użytkownika;

27.

pełen raport badawczy: oznacza kompletny i całościowy opis działań
wykonanych w

celu wygenerowania informacji. Oznacza to kompletną pracę

naukową wydaną w formie publikacji z opisem przeprowadzonych badań lub też
pełne sprawozdanie sporządzone przez laboratorium i zawierające opis
przeprowadzonych badań;

28.

szczegółowe podsumowanie przebiegu badania: oznacza szczegółowe
podsumowanie celów, metod, wyników i wniosków pełnego raportu badawczego,
dostarczające ilość informacji wystarczającą do przeprowadzenia niezależnej
oceny badania i

zmniejszające potrzebę korzystania z pełnego raportu

badawczego;

29. podsumowanie przebiegu badania

: oznacza podsumowanie celów, metod,

wyników i wniosków pełnego raportu badawczego, dostarczające ilość informacji
wystarczającą do oszacowania znaczenia badania;

30. rocznie:

odnosi się do roku kalendarzowego, jeżeli nie stwierdzono inaczej.

przypadku substancji wprowadzonych, które zostały przywiezione lub

wytworzone w

ciągu co najmniej trzech kolejnych lat, ilości roczne obliczane są

na podstawie średniej wielkości produkcji lub importu z poprzedzających trzech
lat kalendarzowych;

31. ograniczenie

: oznacza każdy warunek lub zakaz odnoszący się do produkcji,

stosowania lub wprowadzania do obrotu;

32. dostawca substancji lub preparatu

: oznacza każdego producenta, importera,

dalszego użytkownika lub dystrybutora wprowadzającego do obrotu substancję
w

jej postaci własnej lub jako składnik preparatu, lub też preparat;

33. dostawca wyrobu: oznacza producenta lub importera wyrobu, dystrybutora lub

innego uczestnika łańcucha dostaw wprowadzającego wyrób do obrotu;

34. odbiorca substancji lub preparatu

: oznacza dalszego użytkownika lub

dystrybutora, któremu dostarcza się substancję lub preparat;

35. odbiorca wyrobu

: oznacza użytkownika przemysłowego lub zawodowego, lub

dystrybutora

– oprócz konsumentów – któremu dostarczany jest wyrób;

36.

małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP): oznacza przedsiębiorstwa małych
i

średnich rozmiarów zdefiniowane w zaleceniu Komisji z dnia 6 maja 2003 r.,

dotyczącym definicji mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw;

37.

scenariusz narażenia: oznacza zespół warunków, w tym warunków
operacyjnych i

środków związanych z zarządzaniem ryzykiem, opisujących

sposób produkcji lub stosowania substancji podczas jej etapów istnienia oraz
sposób, w jaki producent lub importer kontroluje narażenie ludzi i środowiska lub
w

jaki zaleca dalszemu użytkownikowi sprawowanie takiej kontroli. Scenariusze

narażenia mogą obejmować jeden określony proces lub zastosowanie lub też
kilka procesów lub zastosowań, stosownie do sytuacji;

38. kategoria stosowania i

narażenia: oznacza scenariusz narażenia obejmujący

szeroki zakres procesów lub zastosowań, w którym przekazywane są co najmniej
informacje o procesach lub zastosowaniach w

formie krótkiego, ogólnego opisu

zastosowania;

39.

substancje występujące w przyrodzie: oznaczają substancje w sposób
naturalny występujące w ich postaci własnej, nieprzetworzone lub przetworzone
jedynie ręcznie, mechanicznie lub z wykorzystaniem siły grawitacji; poprzez
rozpuszczanie w

wodzie, flotację, ekstrakcję z wody oraz destylacje z parą wodną

lub ogrzewanie jedynie w

celu usunięcia wody lub substancje, które w jakikolwiek

sposób wyodrębniane są z powietrza;

40. substancja niemodyfikowana chemicznie

: oznacza substancję, której struktura

chemiczna pozostaje niezmieniona, nawet jeżeli została ona poddana procesowi
chemicznemu lub obróbce lub też fizycznej transformacji mineralogicznej, na
przykład w celu usunięcia zanieczyszczeń;

41. stop: oznacza jednolity w

skali makroskopijnej materiał metaliczny składający się

dwóch lub większej liczby pierwiastków połączonych w taki sposób, że nie

można ich łatwo rozdzielić w sposób mechaniczny.

Rejestracja

Ogólny obowiązek rejestracji wynika z art. 5 rozporządzenia REACH, zgodnie
z

którym: substancje w ich postaci własnej, jako składniki preparatów lub w wyrobach

nie są produkowane we Wspólnocie ani wprowadzane do obrotu, chyba że zostały
zarejestrowane zgodnie z

odpowiednimi przepisami niniejszego tytułu, jeżeli jest to

wymagane.
Przepisom rozporządzenia REACH podlegają w zasadzie wszystkie chemikalia,
jednakże szereg chemikaliów, takich jak np. środki ochrony roślin, produkty
biobójcze, produkty lecznicze, kosmetyki czy dodatki do żywności lub pasz,
regulowane innymi przepisami wspólnotowymi, są wyłączone spod działania
niektórych lub prawie wszystkich przepisów rozporządzenia. Rejestracji nie podlegają
także substancje pozyskiwane z przyrody, o ile nie są niebezpieczne i nie zostały
zmodyfikowane chemicznie.
W

odniesieniu do pewnych kategorii chemikaliów, przepisy rozporządzenia REACH

nie mają zastosowania lub mają zastosowanie w ograniczonym zakresie.
O

dstępstwa od ogólnego obowiązku rejestracji:

1. Zwolnienia z

obowiązku rejestracji - Załącznik IV

2. Zwolnienia z

obowiązku rejestracji - Załącznik V

Okresy przejściowe w ramach rozporządzenia REACH

4. Substancje, w s

tosunku do których rozporządzenie REACH nie ma zastosowania

5. Substancje w

środkach ochrony roślin i produktach biobójczych (art. 15)

Substancje zgłoszone

7. Substancje produkowane lub importowane w

ilości mniejszej niż 1 tona

8. Substancje zarejestrowane ponownie importowane
9. Substancje odzyskiwane
10. Polimery

Okresy przejściowe w ramach rozporządzenia REACH

Okresy przejściowe zgodnie z przepisami art. 23 rozporządzenia REACH

Klasyfikacja substancji wprowadzonej

Ilość substancji
wyprodukowanej
lub
importowanej
co najmniej:

Okres

przejściowy

CMR

– sub. rakotwórcze, mutagenne,

szkodliwie działające na rozrodczość –
kat. 1 i 2

1 tona

do 1.12.2010

N; R50/53

100 ton

do 1.12.2010

Pozostałe substancje

1000 ton

do 1.12.2010

Pozostałe substancje

100 ton

do 1.06.2013

Pozostałe substancje

1 tona

do 1.06.2018

Substancje, w

stosunku do których rozporządzenie REACH nie ma

zastosowania

1. substancje radioaktywne

objęte dyrektywą Rady 96/29/Euratom z dnia 13 maja

1996 r. ustanawiającą podstawowe normy bezpieczeństwa w zakresie ochrony
zdrowia pracowników i ogółu społeczeństwa przed zagrożeniami wynikającymi
z

promieniowania jonizującego;

2. substancje w

ich postaci własnej, jako składniki preparatu lub w wyrobach, które

znajdują się pod nadzorem celnym – pod warunkiem, że nie są one poddawane
obróbce ani przetwarzaniu – i które są tymczasowo magazynowane lub znajdują
się w wolnych obszarach celnych lub w składach wolnocłowych i mają zostać
reeksportowane lub są w trakcie przewozu tranzytem;

półprodukty niewyodrębnione;

4. prze

wóz substancji niebezpiecznych i substancji niebezpiecznych w preparatach

niebezpiecznych transportem kolejowym, drogowym, żeglugą śródlądową, drogą
morską lub powietrzną.

Przepisy rozporządzenia nie mają również zastosowania do:

odpadów, w rozumieniu dyrektywy 2006/12/WE Parlamentu Europejskiego
i

Rady, nie są substancją, preparatem ani wyrobem w rozumieniu art. 3

niniejszego rozporządzenia.

Substancje w

środkach ochrony roślin i produktach biobójczych (art. 15)

1. Substancje czynne i składniki obojętne produkowane lub importowane w celu

wyłącznego stosowania w środkach ochrony roślin i wymienione w załączniku I do
dyrektywy91/414/EWG lub w

rozporządzeniu (EWG) nr 3600/92, rozporządzeniu

(WE) nr703/2001, rozporządzeniu (WE) nr 1490/2002, decyzji 2003/565/WE
i wszelkie

substancje, dla których decyzja Komisji o kompletności dossier została

podjęta stosownie do art. 6 dyrektywy 91/414/EWG traktuje się jako
zarejestrowane, a

ich rejestrację traktuje się jako kompletną w zakresie produkcji

lub importu w cel

u zastosowania jako środki ochrony roślin, a zatem za

spełniającą wymagania rozdziału 1 i 5 niniejszego Tytułu.

2. Substancje czynne produkowane lub importowane w

celu wyłącznego stosowania

produktach biobójczych i wymienione w załączniku I, IA lub IB do dyrektywy

98/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z

dnia 16 lutego 1998 r. dotyczącej

wprowadzania do obrotu produktów biobójczych lub w rozporządzeniu Komisji
(WE) nr 2032/2003 z dnia 4 listopada 2003 r. w sprawie drugiej fazy 10-letniego
programu pracy

określonego w art. 16 ust. 2 dyrektywy 98/8/WE do momentu

określonego datą decyzji, o której mowa w art. 16 ust. 2 akapit drugi dyrektywy
98/8/WE,

uznaje się za zarejestrowane, a ich rejestrację uznaje się za kompletną

w zakresie produkcji lub importu dla zastosowania w

produktach biobójczych,

zatem za spełniającą wymagania rozdziału 1 i 5 niniejszego Tytułu.

Substancje zgłoszone

1. Zgłoszenia zgodne z dyrektywą 67/548/EWG traktowane są jako rejestracje, przy

czym nadanie numeru rejestracji przez Agenc

ję następuje do dnia 1 grudnia 2008

2. Jeżeli ilość substancji zgłoszonej, wyprodukowanej lub importowanej przez

producenta lub importera

osiągnie kolejny, wyższy próg wielkości określony w art.

12,

należy dostarczyć, zgodnie z przepisami art. 10 i 12, dodatkowe wymagane

informacje odpowiednie dla tego progu wielkości, jak i dla wszystkich niższych
progów wielkości obrotu, chyba że informacje te zostały już przedłożone zgodnie
ze wspomnianymi artykułami.

Substancje produkowane lub importowane w

ilości mniejszej niż 1 tona

odniesieniu do tych substancji nie ma obowiązku dokonywania rejestracji. Zgodnie

definicją podaną w art. 3 punkt 30) rocznie odnosi się do roku kalendarzowego,

jeżeli nie stwierdzono inaczej. W przypadku substancji wprowadzonych, które zostały
przywiezione lub wytworzone w

ciągu co najmniej trzech kolejnych lat, ilości roczne

obliczane są na podstawie średniej wielkości produkcji lub importu
z

poprzedzających trzech lat kalendarzowych;

Substancje zarejestrowane ponownie importowane

Substancje w

ich postaci własnej lub jako składniki preparatów, zarejestrowane

zgodnie z

przepisami tytułu II, eksportowane z terytorium Wspólnoty przez

uczestnika łańcucha dostaw i ponownie importowane na terytorium Wspólnoty przez
tego samego lub inneg

o uczestnika tego samego łańcucha dostaw, który wykaże, że:

substancja ponownie importowana jest tą samą substancją, co substancja
eksportowana;

dostarczono mu informacje odnoszące się do eksportowanej substancji zgodnie
z

art. 31 lub 32 Rozporządzenia REACH.

Substancje odzyskiwane

Substancje w

ich postaci własnej lub jako składniki preparatów lub w wyrobach,

zarejestrowane zgodnie z

przepisami tytułu II i odzyskiwane na terytorium Wspólnoty,

jeżeli:

substancja, która powstaje w procesie odzysku jest taka sama, jak substancja
zarejestrowana zgodnie z

przepisami tytułu II; i

informacje wymagane na podstawie art. 31 lub 32 odnoszące się do substancji,
która została zarejestrowana zgodnie z przepisami tytułu II są dostępne dla
podmiotu zajmującego się odzyskiem.

Polimery

Przepisy dotyczące rejestracji nie mają zastosowania do polimerów, które definiuje
się następująco zgodnie z art. 3 punktem 5):
Polimer

oznacza substancję składającą się z cząsteczek stanowiących sekwencję

jednego lub kilku rodzajów jednostek monomeru. Cząsteczki takie muszą
charakteryzować się statystycznym rozkładem masy cząsteczkowej w pewnym
zakresie, a

różnice w masie cząsteczkowej powinny wynikać przede wszystkim

różnic w liczbie jednostek monomeru w cząsteczce. Polimer zawiera:

a. c

ząsteczki stanowiące prostą większość wagową, które zawierają co najmniej trzy

jednostki monomeru związane kowalencyjnie z co najmniej jeszcze jedną
jednostką monomeru lub z innym reagentem;

cząsteczki niestanowiące prostej większości wagowej wśród cząsteczek o tej
samej masie cząsteczkowej.

kontekście tej definicji „jednostka monomeru” oznacza przereagowaną formę

monomeru w polimerze;
UWAGA!

Należy rejestrować monomery w polimerze.

Rejestracja nie dotyczy następujących zastosowań substancji

1. w produktach leczniczych stosowanych u

ludzi lub do celów weterynaryjnych

zakresie objętym rozporządzeniem (WE) nr 726/2004, dyrektywą 2001/82/WE

Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 listopada 2001 r. w sprawie
wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do weterynaryjnych produktów
leczniczych

i dyrektywą 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie

wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych
stosowanych u ludzi;

2. w

żywności lub paszach zgodnie z rozporządzeniem (WE) 178/2002, w tym

stosowanych:

jako dodatek do żywności w środkach spożywczych w zakresie objętym
dyrektywą Rady 89/107/EWG z dnia 21 grudnia 1988 r., w sprawie zbliżenia
ustawodawstwa

państw członkowskich dotyczących dodatków do żywności

dopuszczonych do użytku w środkach spożywczych przeznaczonych do spożycia
przez ludzi;

jako substancja aromatyzująca w środkach spożywczych w zakresie objętym
dyrektywą Rady 88/388/EWG dnia 22 czerwca 1988 r. w sprawie zbliżenia
ustawodawstwa

państw członkowskich odnoszących się do środków

arom

atyzujących przeznaczonych do użytku w środkach spożywczych

materiałów źródłowych służących do ich produkcji1 oraz decyzją Komisji

1999/217/WE dnia 23 lutego 1999 r. przyjmująca rejestr substancji
aromatycznych używanych w lub na środkach spożywczych sporządzony
w

zastosowaniu rozporządzenia (WE) nr 2232/96 Parlamentu Europejskiego

i Rady;

jako dodatek paszowy w

zakresie objętym rozporządzeniem (WE) 1831/2003

Parlamentu Europejskiego i Rady z

dnia 22 września 2003 w sprawie dodatków

stosowanych w

żywieniu zwierząt;

żywieniu zwierząt w zakresie objętym dyrektywą Rady 82/471/EWG z dnia 30

czerwca 1982 r. dotycząca niektórych produktów stosowanych w żywieniu
zwierząt.

Obowiązki wynikające z REACH

Rozporządzenie REACH dokonuje rozróżnienia pomiędzy kilkoma rolami
w

łańcuchu dostaw substancji w ich postaci własnej, jako składnika preparatów lub

zawartej w

wyrobach, związanymi z działalnością przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo

może odgrywać różne role dla różnych substancji. Na przykład w przypadku
tworze

nia preparatu, jeżeli niektóre substancje pozyskiwane są od dostawcy

z obszaru UE, a

niektóre są importowane przez przedsiębiorstwo z państwa nie

należącego do UE, wtedy zakład jest dalszym użytkownikiem w odniesieniu do
niektórych substancji oraz importerem w odniesieniu do innych. Nawet dla konkretnej
substancji przedsiębiorstwo może wypełniać więcej niż jedną rolę: np. producent
może stosować substancję którą produkuje do tworzenia preparatu lub produkcji
wyrobu.

Producent
Zgodnie z

przepisami rozporządzenia REACH, producent oznacza osobę fizyczną

lub prawną, mającą siedzibę na terytorium Wspólnoty, wytwarzającą substancję na
terytorium Wspólnoty.
Produkcja oznacza wytwarzanie albo ekstrakcję substancji w stanie, w jakim
występuje ona w przyrodzie.

Importer
Importer oznacza osobę fizyczną lub prawną mającą siedzibę na terytorium
Wspólnoty i odpowiedzialną za import (Art. 3 pkt 11).
Import oznacza fizyczne wprowadzenie na obszar celny Wspólnoty (Art. 3 pkt 10).
Innymi słowy, wszystkie substancje w ich postaci własnej, jako składniki preparatów
lub zawarte w

wyrobach, wytwarzane lub produkowane poza Wspólnotą Europejską

wprowadzane na rynek europejski traktowane są jako importowane.

Wyłączny przedstawiciel
Jeżeli producent spoza UE zdecyduje się mianować wyłącznego przedstawiciela, ten
wyłączny przedstawiciel przejmie, zgodnie z art. 8 ust. 2, wszystkie obowiązki
importera. Oznacza to, iż firma uważana dotychczas jako importer nie będzie musiała
rejestrować substancji, nawet jeżeli importowana jest ona od producenta spoza UE.

Traktowana będzie jako dalszy użytkownik i będzie musiała informować
wyłącznego przedstawiciela o zastosowaniach substancji. W zamian otrzyma
instrukcje w

zakresie bezpiecznego użycia.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 Osoba fizyczna lub prawna

mająca siedzibę poza terytorium

Wspólnoty, która produkuje substancję w jej postaci własnej, jako składnik
preparatów lub w wyrobach, przygotowuje preparat lub wytwarza wyrób, które
importowane są na terytorium Wspólnoty, może za obopólną zgodą wyznaczyć
osobę fizyczną lub prawną mającą siedzibę na terytorium Wspólnoty jako jej
wyłącznego przedstawiciela w zakresie wypełniania obowiązków ciążących na
importerach na mocy niniejszego tytułu..
Kiedy rejestracja jest przedkładana przez wyłącznego przedstawiciela musi on
załączyć kopię(e) listu(ów) producenta(ów) spoza UE, gdzie oficjalnie zostało
potwierdzone wyznaczenie go na wyłącznego przedstawiciela. W odniesieniu do
substancji wprowadzonych wyłączny przedstawiciel będzie musiał dokonać również
rejestracji

wstępnej substancji i w efekcie stanie się uczestnikiem forum SIEF.

Wyłączny przedstawiciel będzie musiał dysponować dostępnymi i aktualnymi
informacjami o

wielkości importu i o unijnych nabywcach substancji eksportera

którego reprezentuje, jak również informacjami o dostarczeniu ostatniej aktualizacji
karty charakterystyki. Producent spoza UE musi poinformować wszystkich unijnych
importerów w tym samym łańcuchu dostaw o ustanowieniu wyłącznego
przedstawiciela.
Wyłączny przedstawiciel ponosi odpowiedzialność prawną za swoją rejestrację.
Jednakże można przewidywać, iż w większości przypadków wszelkich niezbędnych
danych do dokumentacji dostarczy mu producent spoza UE.
Wyłączny przedstawiciel musi posiadać wystarczające doświadczenie w praktycznym
postępowaniu z substancjami i informacje dotyczące tych substancji.

Obowiązki producentów i importerów

Dla każdej substancji produkowanej lub importowanej należy przygotować
i

przedłożyć dokumentację rejestracyjną.

Dokumentacja rejestracyjna to komplet informacji dot. konkretnej substancji,
przesłanych drogą elektroniczną przez rejestrującego. Składa się z dwóch głównych
elementów:

dokumentacji technicznej, wymaganej zawsze wobec wszystkich substancji
objętych rejestracją,

raportu bezpieczeństwa chemicznego, wymaganego jeżeli rejestrujący produkuje
lub importuje substancję w ilości co najmnej 10 ton rocznie.

Aby korzystać z przepisów przejściowych rozporządzenia REACH dot. substancji
wprowadzonych, należy dokonać rejestracji wstępnej substancji. Rejestracji wstępnej
dokonuje się w okresie 1.06.2008r. – 31.11.2008r. W zależności od właściwości
substancji (zagrożenia i wielkość obrotu), rejestracji właściwej należy dokonać przed
1 grudnia 2010 r., 1 czerwca 2013 r. lub 1 czerwca 2018 r.
W przypadku nie dokonania rejes

tracji wstępnej substancji pomiędzy 1 czerwca a 1

grudnia 2008 r

., należy dokonać pełnej rejestracji substancji przed jej produkcją lub

importem.

Jeżeli jest produkowana lub importowana substancja wprowadzona:

ilości co najmniej 1000 rocznie lub

ilości co najmniej 1 tony rocznie, a substancja jest zaklasyfikowana jako

rakotwórcza, mutagenna lub toksyczna dla rozrodczości, kategorii 1 lub 2, lub

ilości co najmniej 100 ton rocznie, a substancja jest zaklasyfikowana jako N,

R50/53 (bardzo toksyczna dl

a organizmów wodnych oraz może powodować

długoterminowe szkodliwe zmiany w środowisku wodnym) i dokonana została
rejestracja wstępna substancji przed 1 grudnia 2008 r. można skorzystać
z

przepisów

przejściowych

rozporządzenia

REACH

dot.

substancji

wprowadzonych i r

ejestracji substancji trzeba dokonać przed 1 grudnia 2010

Jeżeli substancja jest produkowana lub importowana w ilości co najmniej 100
ton rocznie, a

substancja nie jest zaklasyfikowana jako rakotwórcza,

mutagenna lub toksyczna dla rozrodczości, kategorii 1 lub 2, lub N, R 50/53
(bardzo toksyczna dla organizmów wodnych oraz może powodować
długoterminowe szkodliwe zmiany w środowisku wodnym) i dokonana została
rejestracja wstępna substancji przed 1 grudnia 2008 r. można skorzystać z przepisów
prz

ejściowych rozporządzenia REACH dot. substancji wprowadzonych i rejestracji

substancji trzeba dokonać przed 1 czerwca 2013 r.

Jeżeli substancja jest produkowana lub importowana w ilości co najmniej 1
tony rocznie, a substancja nie jest zaklasyfikowana jak

o rakotwórcza,

mutagenna lub toksyczna dla rozrodczości, kategorii 1 lub 2 i dokonana została
rejestracja wstępna substancji przed 1 grudnia 2008 r. można skorzystać z przepisów
przejściowych rozporządzenia REACH dot. substancji wprowadzonych i rejestracji
substancji trzeba dokonać przed 1 czerwca 2018 r.

Obowiązki dalszych użytkowników



Dostarczenie

odbiorcy

substancji

lub

preparatu

karty

charakterystyki

przypadkach określonych w art. 31,



Przekazywanie informacji uczestnikom stanowiącym dalsze ogniwa łańcucha
dostaw dla substancji w

ich postaci własnej lub jako składników preparatów, dla

których nie jest wymagana karta charakterystyki, określonych w art. 32,



Każdy dalszy użytkownik ma prawo poinformować o zastosowaniu substancji - co
najmniej w formie

krótkiego, ogólnego opisu jej zastosowania - producenta,

importera, dalszego użytkownika lub dystrybutora zaopatrującego go w tę
substancję w jej postaci własnej lub jako składnik preparatu, aby zastosowanie to
stało się zastosowaniem zidentyfikowanym.
(

Informując o zastosowaniu dostarcza on ilość informacji wystarczającą

producentowi, importerowi lub dalszemu użytkownikowi, który dostarczył mu tę
substancję, do sporządzenia scenariusza narażenia),



Sprawdzić

zgodność

stosowania

substancji

z warunkami

opisanymi

scenariuszu narażenia otrzymanym od dostawcy,



Zdecydować jakie działania podjąć, w przypadku stosowania substancji lub
preparatu poza zakresem scenariusza narażenia przekazanego przez dostawcę.



Można zdecydować się na stworzenie własnego raportu bezpieczeństwa
chemicznego w

razie potrzeby. Wytyczne znaleźć można w Poradniku dla

dalszych użytkowników, sekcja 7. W takiej sytuacji może zajść konieczność
uzyskania informacji dot. stosowania od klientów.



Dalszy użytkownik substancji w jej postaci własnej lub jako składnika preparatu
sporządza raport bezpieczeństwa chemicznego dla każdego zastosowania nie
spełniającego warunków opisanych w scenariuszu narażenia lub w stosownych
przypadkach w kategorii stosowania i

narażenia podanej w dostarczonej mu

kar

cie charakterystyki lub dla każdego zastosowania odradzanego przez jego

dostawcę (od 1 tony) i powiadamia o tym Europejską Agencję Chemikaliów
przekazując informacje wymagane na mocy art. 38 ust. 2 (informacje wymagane
na mocy art. 38 ust.

2 dalszy użytkownik jest także zobowiązany przekazać gdy

korzysta ze zwolnienia o

którym mowa w art. 37 ust. 4 lit. c) lub f) i nie sporządza

swojego raportu bezpieczeństwa chemicznego),



Aktualizacji swoich raportów bezpieczeństwa chemicznego,



Każdy dalszy użytkownik określa, stosuje i, w stosownych przypadkach, zaleca
odpowiednie

środki w celu właściwej kontroli ryzyka, którego istnienie

stwierdzono:

w dostarczonych mu kartach charakterystyki;

jego własnej ocenie bezpieczeństwa chemicznego;

poprzez informacje o

środkach kontroli ryzyka dostarczone mu gdy karta

charakterystyki nie jest wymagana,



Przekazuje uczestnikowi lub dystrybutorowi stanowiącemu poprzednie ogniwo
łańcucha dostaw następujące informacje:

nowe informacje dotyczące niebezpiecznych właściwości, bez względu na

zastosowania, których dotyczą;

wszelkie inne informacje mogące podważyć stosowność środków kontroli

ryzyka określonych w karcie charakterystyki, przy czym przekazywane są one
wyłącznie w odniesieniu do zastosowań zidentyfikowanych,



Dalszy użytkownik aktualizuje przekazane informacje w sytuacji, gdy ulegną one
zmianie,



Gromadzi i przechowuje informacje wymagane od niego w

celu wypełnienia

obowiązków wynikających z przepisów rozporządzenia REACH przez okres co
najmniej 10 lat od ostatniej daty zastosowania substancji lub preparatu,



Niezwłocznie przedkłada lub udostępnia informacje, gromadzone w celu
wypełnienia obowiązków wynikających z przepisów REACH, na wniosek każdego
właściwego organu Państwa Członkowskiego, na terytorium którego ma on swoją
siedzibę, lub Agencji,



Informuje pracowników o zagrożeniach na jakie mogą być narażeni podczas
stosowania substancji i

preparatów chemicznych,



Stosuje substancje objęte zezwoleniem zgodnie z warunkami udzielonego
zezwolenia,



Informuje Europejską Agencję Chemikaliów o stosowaniu substancji podlegającej
obowiązkowi uzyskania zezwolenia,



Przestrzega wszelkich ograniczeń dotyczących produkcji, wprowadzania do
obrotu i

stosowania niektórych niebezpiecznych substancji, preparatów i wyrobów

określonych w załączniku XVII,



Jeżeli zaklasyfikował substancję odmiennie, niż zrobił to jego dostawca,
zawiadamia on o

tym Agencję.

Obowiązki dystrybutorów

Informowanie swojego dostawcy o

każdej nowej lub dodatkowej informacji dot.

zagrożeń stwarzanych przez substancję, jak tylko informacja stanie się dostępna.

Przekazywanie swojemu dostawcy każdej informacji, która może poddać
w

wątpliwość adekwatność zalecanych przez niego środków zarządzania

ryzykiem.

Przekazywanie w

dół łańcucha dostaw informacji od dostawcy, odnoszących się

do bezpiecznego stosowania.

Przekazywanie swoim dostawcom informacji otrzymanych od swoich klientów.

Gromadzenie i

przechowywanie gotowych do udostępnienia wszelkich informacji

wymaganych w

celu wypełniania obowiązków wynikających z przepisów

rozporządzenia REACH przez okres co najmniej 10 lat od ostatniej daty produkcji,
importu, dostawy lub zastosowania substancji lub preparatu.

Zgłoszenie klasyfikacji i oznakowania

Każdy producent substancji, producent wyrobu lub importer substancji w jej postaci
własnej, jako składnik preparatu (preparatach) lub wyrobach, a także podmiot
wprowadzający tę substancję, preparat (preparaty) lub wyroby do obrotu na
terytorium UE, a substancja jest zaklasyfikowana jako niebezpieczna,

musi dokonać

zgłoszenia klasyfikacji i oznakowania do Agencji.
Jeżeli substancja powinna być zarejestrowana, należy dokonać zgłoszenia jej
klasyfikacji i

oznakowania do Europejskiej Agencji Chemikaliów przed 1 grudnia 2010

r., chyba że do tego czasu zostanie dokonana rejestracja tej substancji.
Nawet jeżeli substancja jest zwolniona z rejestracji, zgłoszenie klasyfikacji
i

oznakowania powinno zostać przedłożone do Europejskiej Agencji Chemikaliów

przed 1 grudnia 2010, w odniesieniu do substancji zaklasyfikowanej jako
niebezpieczna.
Informacja ta zostanie umieszczona przez Agencję w Wykazie klasyfikacji
i oznakowania.
W przypadku dokonania zmian w klasyfikacji i oznakowaniu substancji, w wyniku
uzyskaniu nowej informacji naukowej lub technicznej, trzeba dokonać aktualizacji,
przesy

łając nową klasyfikację i oznakowanie do Agencji.

Można uzgodnić z innymi producentami lub importerami wspólne przedłożenie
informacji jako grupa. Należy pamiętać, iż taka wspólna inicjatywa nie powinna
prowadzić do jakiejkolwiek wymiany informacji, która może być zakwestionowana
w

ramach prawa konkurencji, np. dot. wielkości produkcji lub udziału w rynku.

Produkcja do celów PPORD

Jeżeli substancja jest produkowana lub importowana dla celów PPORD (substancje
przeznaczonych do działalności badawczo-rozwojowej ukierunkowanej na produkt
i

proces produkcji), można być zwolnienonym z obowiązku rejestracji substancji

poprzez dokonanie zgłoszenia PPORD.

Kalendarz REACH

grudzień 2006

Publikacja rozporządzenia REACH

maj 2007

Publikacja sprostowania do rozporządzenia REACH

1 czerwca 2007

Rozporządzenie REACH wchodzi w życie
Rozpoczęcie działalności strony internetowej Europejskiej Agencji

Chemikaliów
Oficjalne rozpoczęcie działalności Helpdesku Agencji oraz
krajowych helpdesków ds. REACH
Nowy format karty charakterystyki

czerwiec 2007

–

czerwiec 2008

Przygotowywanie się przemysłu do rejestracji wstępnej – zbieranie
informacji, komunikowanie się w łańcuchu dostaw

1 czerwca 2008

Zaczynają obowiązywać przepisy tytułów II, III, V, VI, VII, XI oraz
XII, a tak

że art. 128 (Klauzula o swobodnym przepływie) i art. 136

(Środki przejściowe dotyczące substancji istniejących).
Początek rejestracji wstępnej – art. 28
Rewizja załączników: IV i V - wyłączenia z rejestracji

1 sierpnia 2008

Wchodzą w życie przepisy art. 135 dotyczącego środków
przejściowych substancji zgłoszonych.

1 grudnia 2008

Koniec rejestracji wstępnej
Zgłoszenie do Komisji Europejskiej przez Państwa Członkowskie
przepisów dotyczących kar za nieprzestrzeganie wymogów
rozporządzenia REACH.
Do tego dnia Agencja nada numer rejestracji dla substancji
zgłoszonej.
Rozpoczynają swoją działalność fora SIEF (Fora wymiany
informacji o substancjach)

1 stycznia 2009

Agencja na swojej stronie internetowej opublikuje listę substancji
zarejestrowanych wstępnie podając nazwy tych substancji, numery
EINECS, CAS i inne kody identyfikacyjne, a

także pierwszy

przewidywany termin rejestracji.

1 czerwca 2009

Do tego dnia Agencja przedstawia swoją pierwszą listę substancji
podlegających procedurze udzielania zezwoleń zgodnie z art. 58
ust. 3.

Do tego dnia Komisja Europejska publikuje wykaz krajowych
ograniczeń w zakresie obrotu chemikaliami.
Wchodzą w życie przepisy tytułu VIII oraz załącznika XVII
(Ograniczenia produkcji, wprowadzania do obrotu i stosowania
ni

ektórych niebezpiecznych substancji, preparatów i wyrobów)

1 grudnia 2010

Rejestracja pełna dla substancji: - CMR kat. 1 i 2 w ilości co
najmniej

tony/rok

niebezpiecznych dla środowiska

z przypisanym zwrotem R50/53 w

ilości 100 ton/rok - oraz

pozostałych substancji w ilości co najmniej 1000 ton/rok.
Przemysł przekazuje Agencji informacje, które są zamieszczane
w wykazie klasyfikacji i oznakowania zgodnie z art. 113.

1 czerwca 2011

Substancje wzbudzające obawy zawarte w wyrobach muszą
zostać zgłoszone do Agencji po upływie 6 miesięcy po
zamieszczeniu ich na liście kandydackiej substancji do
ewentualnego włączenia do załącznika XIV - art. 7 ust. 7.

1 grudnia 2011

Agencja sporządza projekt kroczącego planu działań państw
członkowskich – art. 44 ust. 2.

1 czerwca 2012

Komisja Europejska opublikuje raport dotyczący funkcjonowania

rozporządzenia REACH - art. 117 ust. 4
Do tego dnia dotychczasowe działanie Agencji zostanie poddane
przeglądowi - art. 75 ust. 2.

1 grudnia 2012

Do tego dnia Agencja przygotuje projekt decyzji w odniesieniu do
wszystkich dokumentów rejestracyjnych otrzymanych do dnia 1
grudnia 2010 zawierających propozycje badań dla substancji
wprowadzonych

celu

spełnienia

wymagań

określonych

załącznikach IX i X - art. 43 ust. 2.

1 czerwca 2013

Rejestracja pełna substancji w ilości co najmniej 100 ton rocznie –
art. 23 ust. 2.
Do tego dnia państwo członkowskie może utrzymać istniejące
i bardziej rygorystyczne ograniczenia produkcji, wprowadzania do
obrotu lub stosowania substancji - art. 67 ust. 3.

1 czerwca 2016

Do tego dnia Agencja przygotuje projekt decyzji w odniesieniu do
wszystkich dokumentów rejestracyjnych otrzymanych do dnia 1
czerwca 2013 zawierających propozycje badań dla substancji
wprowadzonych

celu

spełnienia

wymagań

określonych

załączniku IX - art. 43 ust. 2.

1 czerwca 2022

Do tego dnia Agencja przygotuje projekt decyzji w odniesieniu do
wszystkich dokumentów rejestracyjnych otrzymanych do dnia 1
czerwca 2018 zawierających propozycje badań dla substancji
wprowadzonych - art. 43 ust. 2.

Odnośniki do ważnych stron

Europejska Agencja Chemikaliów (ECHA)

http://ec.europa.eu/echa/home_pl.html

Strony internetowe innych krajowych centrów informacyjnych ds. REACH

http://ec.europa.eu/echa/reach/helpdesk/nationalhelp_contact_en.html

Strona

Ministerstwa

Gospodarki

poświęcona

rozporządzeniu

REACH

http://www.mg.gov.pl/Przedsiebiorcy/REACH/

4. Biuro do Spraw Substancji i

Preparatów Chemicznych

http://www.chemikalia.gov.pl/

5. Europejskie Biuro Chemiczne

http://ecb.jrc.it/

1.4 Produkty chemiczne: definicje zawarte w polskim prawie

Substancja niebezpieczna lub mieszanina niebezpieczna
W rozumieniu ustawy o substancjach chemicznych i ich mieszaninach

są to

substancje i mieszaniny

zaklasyfikowane do co najmniej jednej z określonych w

stawie kategorii niebezpieczeństwa:

1) substancje i mieszaniny

o właściwościach wybuchowych,

2) substancje i mieszaniny

o właściwościach utleniających,

3) substancje i mieszaniny

skrajnie łatwo palne,

4) substancje i mieszaniny

wysoce łatwo palne,

5) substancje i mieszaniny

łatwo palne,

6) substancje i mieszaniny bardzo toksyczne,

7) substancje i mieszaniny toksyczne,
8) substancje i mieszaniny szkodliwe,
9) substancje i mieszaniny

żrące,

10) substancje i mieszaniny

drażniące,

11) substancje i mieszaniny

uczulające,

12) substancje i mieszaniny

rakotwórcze,

13) substancje i mieszaniny mutagenne,
14) substancje i mieszaniny

działające szkodliwie na rozrodczość,

15) substancje i mieszaniny

niebezpieczne dla środowiska.

Produkt biobójczy
Jest

to substancja czynna lub preparat zawierający co najmniej jedną substancję

czynną, w postaciach, w jakich są dostarczone użytkownikowi, przeznaczony do
niszczenia,

odstraszania,

unieszkodliwiania,

zapobiegania

działaniu

lub

kontrolowania w jakikolwiek inn

y sposób organizmów szkodliwych przez działanie

chemiczne lub biologiczne.

Prekursor
Prekursor to każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, która
może być przetworzona na środek odurzający lub substancję psychotropową albo
może służyć do ich wytworzenia, określona w wykazie prekursorów stanowiącym
załącznik nr 1 do ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.

Wymogi w zakresie wprowadzenia do obrotu substancji i
preparatów chemicznych

Do podstawowych obowiązków osoby będącej producentem, importerem,
wprowadzającym do obrotu substancje i preparaty chemiczne należą:

zebranie wiarygodnych informacji o stwarzanych przez substancje istniejące
zagrożeniach dla zdrowia człowieka i dla środowiska, wynikających z ich
swoistych właściwości fizykochemicznych i biologicznych, i udostępniania tej
informacji odbiorcom tych substancji na zasadach określonych w ustawie o
substancjach i preparatach chemicznych

klasyfikacja substancji i preparatów pod względem stwarzanych przez nie
zagrożeń dla zdrowia człowieka lub dla środowiska, z określeniem kategorii
zagrożeń, na podstawie ich właściwości

poinformowanie Inspektora do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych o
wprowadzeniu do obrotu, najpóźniej w dniu wprowadzenia do obrotu, na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej preparatu niebezpiecznego

zapewnienie zgodnej z obowiązującymi przepisami karty charakterystyki
substancji

niebezpiecznej

lub

preparatu

niebezpiecznego

oraz

jej

aktualizowanie

bezpłatne udostępnienie karty charakterystyki substancji lub preparatu
niebezpiecznego osobie nabywającej produkt.

przechowywanie danych, na podstawie których dokonano klasyfikacji i
oznakowania preparatu oraz sporządzono jego kartę charakterystyki przez 10
lat od dnia jego wycofania z obrotu

sporządzenie, prowadzenie i aktualizowanie spisu posiadanych substancji
niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych wprowadzanych do obrotu

zapewnienie zgodnego z obowiązującymi przepisami oznakowania opakowań

chemikaliów oraz samego opakowania

rejestracja substancji w jej postaci własnej, jako składnika preparatu lub
w wyrobie w Europejskiej Agencji Chemicznej.

Należy podkreślić, iż całkowitą odpowiedzialność za wprowadzenie do obrotu

substancji lub preparatu niebezpiecznego ponosi wprowadzający do obrotu
(producent, dystrybutor, hur

townik). Wiąże się to z koniecznością wykonania karty

charakterystyki i oznakowania opakowania, odpowiedzialności za ich jakość i
zawarte w nich informacje.

2.1 Klasyfikacja

2.1.1

Kategorie niebezpieczeństwa

W ustawie o substancjach chemicznych i ich mieszaninach

, jak już wspomniano,

określono 15 kategorii niebezpieczeństwa. Dla każdej kategorii przypisano
odpowiednie zwroty R określające rodzaj zagrożenia, a także dla większości
odpowiedni symbol zagrożenia.

KLASYFIKACJA I OZNAKOWANIE NA PODSTAWIE WŁAŚCIWOŚCI FIZYKO-
CHEMICZNYCH:

Kategoria
niebezpieczeństwa

Zwroty R

Określenie
znaczenia znaku
ostrzegawczego

Znak
ostrzegawczy

Wybuchowy

R2, R3

Wybuchowy

Utleniający

R7, R8, R9

Utleniający

Skrajnie łatwopalny R12

Skrajnie
łatwopalny

Wysoce łatwopalny R11, R15, R17

Wysoce
łatwopalny

Łatwopalne

R10

KLASYFIKACJA I OZNAKOWANIE NA PODSTAWIE TOKSYCZNOŚCI:

Kategoria
niebezpieczeństwa

Zwroty R

Określenie znaczenia
znaku
ostrzegawczego

Znak
ostrzegawczy

Bardzo toksyczny

R26, R27, R28

i ich połączenia

R39

i w połączeniu z poprzednimi

Bardzo toksyczny

Toksyczny

R23, R24, R25

i ich połączenia

R39

i w połączeniu z poprzednimi

R48

i w połączeniu z poprzednimi

Toksyczny

Szkodliwy

R20, R21, R22

i ich połączenia

R48

i w połączeniu z poprzednimi

R68

i w połączeniu z poprzednimi

R65

Szkodliwy

Żrący

R34, R35

Żrący

Drażniący

R36, R37, R38

i ich połączenia,

R41

Drażniący

Uczulający

R42, R42/R43, R43

Szkodliwy lub
Drażniący

KLASYFIKACJA I OZNAKOWANIE NA PODSTAWIE SPECYFICZNEGO
WPŁYWU NA ZDROWIE LUDZKIE:

Kategoria
niebezpieczeństwa

Zwroty R

określenie znaczenia
znaku
ostrzegawczego

Znak
ostrzegawczy

Rakotwórczy
Kategorii 1, 2

R45, R49

Toksyczny

Rakotwórczy
Kategorii 3

R40

Szkodliwy

Mutagenny
Kategorii 1, 2

R46

Toksyczny

Mutagenny
Kategorii 3

R68

Szkodliwy

Działający szkodliwie
na rozrodczość
kategorii 1,2

R60, R61

Toksyczny

Działający szkodliwie
na rozrodczość
kategorii 3

R62, R63

Szkodliwy

KLASYFIKACJA I OZNAKOWANIE NA PODSTAWIE SZCZEGÓLNEGO
WPŁYWU NA ŚRODOWISKO:

Niebezpieczny dla
środowiska

Środowisko wodne:

R50,

R50/53, R51/53, R52*,
R52/53*, R53*

Inne składniki środowiska

R54, R55, R56, R57, R58

Warstwa ozonowa:

R59**

Niebezpieczny
dla środowiska

* nie stosuje się znaku ostrzegawczego
** w niektórych przypadkach nie stosuje się znaku ostrzegawczego

2.1.2 Klasyfikacja substancji

Każda substancja podlega klasyfikacji pod względem stwarzanych przez nią

zagrożeń dla zdrowia człowieka lub dla środowiska, z określeniem kategorii
zagrożenia.

Część substancji niebezpiecznych została zaklasyfikowana „urzędowo”.

Aktualny wykaz substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem
został zamieszczony w rozporządzeniu CLP. Wykaz stanowi listę substancji
niebezpiecznych, które zostały urzędowo zaklasyfikowane i oznakowane. Jest on
systematycznie uaktualniany, poprzez wprowadzanie do niego nowych substancji lub
zmianę klasyfikacji substancji już w nim zamieszczonych.
Natomiast klasyfikacji substancji niezamieszczonych w wykazie oraz mieszanin
dokonuje osoba wprowadzająca substancję lub mieszaninę do obrotu, zgodnie
z

kryteriami o których mowa w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady

(WE) Nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i
pakowania substancji i mieszanin oraz rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 14
września 2012 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji chemicznych i
ich mieszanin (Dz. U. z 2012 r. poz.1018)

2.1.3 Klasyfikacja mieszanin

Klasyfikacji mieszaniny

dokonuje osoba wprowadzająca ją do obrotu, zgodnie z

kryteriami

o których mowa w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE)

Nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i
pakowania substancji i mieszanin oraz

rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 14

września 2012 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji chemicznych i
ich mieszanin (Dz. U. z 2012 r. poz.1018)

Podstawą klasyfikacji mieszanin chemicznych są:

W zakresie właściwości fizykochemicznych:

- głównie są to wyniki badań

W zakresie danych dotyc

zących szkodliwego działania na zdrowie człowieka:

- mieszaniny powinny być klasyfikowane głównie na podstawie danych

pochodzących z badań produktów. Jeżeli takich badań nie ma, klasyfikacji

mieszaniny

należy dokonać na podstawie zawartości niebezpiecznych

kładników.

- w przypadku działania rakotwórczego, mutagennego i szkodliwego na

rozrodczość – jedynie przez zastosowanie klasyfikacji mieszaniny na
podstawie zawartości niebezpiecznych składników

- w przypadku przypisania zwrotu R 65 zgodnie z zasadami określonymi

rozporządzeniu

W zakresie danych dotyczących szkodliwego działania na środowisko:

- zwykle klasyfikacji dokonuje się metodą obliczeniową,
- ostrą toksyczność dla środowiska wodnego, można również klasyfikować na

podstawie wyników badań

W celu klasyfikacji mieszanin

bierze się pod uwagę występujące

w mieszaninie

(jako składniki i jako zanieczyszczenia) substancje chemiczne

stwarzające zagrożenia dla zdrowia człowieka lub dla środowiska.

Kategoria niebezpieczeństwa substancji

Stężenie substancji, które uwzględnia
się w celu klasyfikacji mieszaniny

Mieszaniny w postaci
gazu % objętościowy

Inne mieszaniny

% wagowy

Substancje bardzo toksyczne

≥ 0,02

≥ 0,1

Substancje toksyczne

≥ 0,02

≥ 0,1

Substancje rakotwórcze kategorii 1 lub 2

≥ 0,02

≥ 0,1

Substancje mutagenne kategorii 1 lub 2

≥ 0,02

≥ 0,1

Substancje działające szkodliwie na rozrodczość kategorii 1 lub
2

≥ 0,02

≥ 0,1

Substancje szkodliwe

≥ 0,2

≥ 1

Substancje żrące

≥ 0,02

≥ 1

Substancje drażniące

≥ 0,2

≥ 1

Substancje uczulające

≥ 0,2

≥ 1

Substancje rakotwórcze kategorii 3

≥ 0,2

≥ 1

Substancje mutagenne kategorii 3

≥ 0,2

≥ 1

Substancje działające szkodliwie na rozrodczość kategorii 3

≥ 0,2

≥ 1

Substancje niebezpieczne dla środowiska z przypisanym
symbolem N

≥ 0,1

Substancje niebezpieczne dla warstwy ozonowej

≥ 0,1

Substancje niebezpieczne dla środowiska bez przypisanego
symbolu N

≥ 1

Mieszanina

może zostać zaklasyfikowany jako niebezpieczna na podstawie

wyników badań właściwości fizykochemicznych, toksyczności i ekotoksyczności lub
metodą obliczeniową (na podstawie zawartości składników niebezpiecznych).
Metodologia ta jest określona w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 14 września
2012

r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji chemicznych i ich

mieszanin (Dz. U. z 2012 r. poz.1018)

Jeżeli, z uwagi na zagrożenia dla zdrowia człowieka lub dla środowiska,

mieszanina klasyfikowana

jest na podstawie zawartości niebezpiecznych

składników, stosowanymi stężeniami granicznymi są stężenia podane w wykazie
substancji n

iebezpiecznych. Gdy substancja lub substancje nie występują w wykazie

lub gdy występują bez określonych stężeń granicznych stosowanymi stężeniami
granicznymi są stężenia podane w załączniku do rozporządzenia Ministra Zdrowia w
sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych.

2.2

Oznakowanie produktów chemicznych

2.2.1

Wymagania ogólne dotyczące opakowań i oznakowania

Oznakowanie produktu chemicznego jest to zbiór informacji o jego

niebezpiecznych właściwościach, umieszczany na opakowaniu produktu, a
przygotowany na podstawie jego uprzedniej klasyfikacji.

Zgodnie z art. 20 ust. 8 ustawy o substancjach chemicznych i ich

mieszaninach oznakowanie opakowania substancji niebezpiecznej lub mieszaniny
niebezpiecznej, wprowadzanych do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
powinno być sporządzone w języku polskim.

Sposób

oznakowania

substancji

niebezpiecznych

preparatów

niebezpiecznych określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2012 r.
w sprawie oznakowania opako

wań substancji niebezpiecznych i mieszanin

niebezpiecznych oraz niektórych mieszanin (Dz. U. z 2012 r. poz. 445)

Oznakowanie

powinno być umieszczone na opakowaniu tak aby jego treść

mogła zostać odczytana poziomo, gdy opakowanie pozostaje w normalnym
położeniu. Etykieta powinna być trwale przymocowana na powierzchni opakowania,
a jej wewnętrzna powierzchnia powinna przylegać bezpośrednio i w całości do
opakowania.

Rozporządzenie określa wymiary jakie powinna mieć etykieta. Wymiary te

zależne są od pojemności opakowania i nie powinny być mniejsze niż 52 x74 mm. W
przypadku zamieszczenia na oznakowaniu napisów ostrzegawczych także
w

językach innych niż język polski wymiar oznakowania należy powiększyć o obszar

zajęty przez napisy w innym języku lub innych językach.

Każdy znak ostrzegawczy powinien pokrywać co najmniej jedną dziesiątą pola

powierzchni oznakowania opakowania, ale nie mniej niż 1 cm

. Kolor i wygląd

oznakowania opakowania powinny być tak dobrane, aby znak ostrzegawczy i jego tło
wyraźnie się od siebie odróżniały.

Wszystkie informacje zamieszczone na oznakowaniu opakowania powinny

wyraźnie odróżniać się od tła i mieć takie wymiary i liternictwo, żeby były łatwo
czytelne.

Zastosowanie z uwagi na tajemnicę handlową alternatywnej nazwy rodzajowej

dla zawartych w preparacie substancji niebezpiecznych wymaga uzyskania zgody
Inspektora do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych (art. 25.1a ustawy o
substancjach i preparatach chemicznych).

Opakowania substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych

wprowadzanych do obrotu powinny mieć konstrukcje uniemożliwiającą wydostanie
się zawartości z opakowania w sposób przypadkowy. Wymóg ten nie ma
zastosowania, jeżeli wymagane są szczególne techniczne środki bezpieczeństwa.
Opakowania powinny być wykonane z materiałów odpornych na niszczące działanie

ich zawartości i uniemożliwiających tworzenie się substancji niebezpiecznych w
wyniku chemicznego oddziaływania zawartości na materiał opakowania. Powinny
również zachowywać szczelność w warunkach działających na opakowanie obciążeń
i napięć w trakcie jego normalnej eksploatacji. W przypadku opakowań z
zamknięciami wielokrotnego użytku powinny gwarantować zachowanie ich
szczelności podczas wielokrotnego otwierania i zamykania w warunkach normalnej
eksploatacji.

2.2.2 Oznakowanie substancji

Oznakowanie każdej substancji niebezpiecznej powinno zawierać:

nazwę substancji określoną zgodnie z wykazem substancji niebezpiecznych;
jeżeli substancja nie jest wymieniona w wykazie, należy zamieścić nazwę
powszechnie przyjętą w międzynarodowym nazewnictwie chemicznym

nazwę lub imię i nazwisko, adres i numer telefonu podmiotu odpowiedzialnego
za wprowadzenie substancji do obrotu

znak lub znaki ostrzegawcze i napisy określające ich znaczenie. W przypadku
substancji niebezpiecz

nych, których nie wymieniono w wykazie, znaki

ostrzegawcze i napisy określające ich znaczenie powinny odpowiadać
klasyfikacji dokonanej zgodnie z kryteriami klasyfikacji

zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia - „zwroty R”, które powinny być zgodne

ze wskazanymi w

wykazie, a w przypadku substancji niebezpiecznych, których

nie wymieniono w

wykazie, zwroty R wybrane spośród zwrotów R ustalonych

zgodnie z

kryteriami klasyfikacji. W miarę możliwości należy zamieszczać

łączone zwroty R w taki sposób, aby niezbędną informację przedstawić za
pomocą jak najmniejszej liczby zwrotów

zwroty S

– określające warunki bezpiecznego stosowania, których brzmienie

powinno być zgodne z brzmieniem określonym w rozporządzeniu, a
w przypadku substancji nie wymienionych w wykazie, zwroty S powinny
zostać wybrane spośród zwrotów ustalonych zgodnie z określonymi regułami

numer WE jeżeli został przypisany danej substancji

w przypadku substancji objętych wykazem, oznakowanie powinno zawierać

wyrazy "Oznakowanie WE”

2.2.3 Oznakowanie mieszanin

Oznakowanie mieszanin

powinno zawierać:

nazwę handlową lub informację o przeznaczeniu mieszaniny

nazwę lub imię i nazwisko, adres i numer telefonu podmiotu
odpowiedzialnego za wprowadzenie mieszaniny do obrotu

nazwę chemiczną lub nazwy chemiczne substancji obecnych w mieszaninie
(nie więcej niż 4)

znak lub znaki ostrzegawcze i napisy określające ich znaczenie,
odpowiadające klasyfikacji mieszaniny dokonanej zgodnie z kryteriami
klasyfikacji

zwroty R w brzmieniu zgodnym z przepisami

zwroty S - w brzmieniu zgodnym z przepisami

ilość (masę lub objętość) preparatu w opakowaniu - jeżeli preparat jest
przeznaczony do sprzedaży dla konsumentów

2.2.4

Wymogi dodatkowe w zakresie oznakowania produktów
biobójczych

Produkty biobójcze powinny być klasyfikowane i oznakowane zgodnie

z przepisami o substancjach i preparatach chemicznych. Oznakowanie produktu
biobójczego nie może wprowadzać w błąd ani przekonywać w sposób nierzetelny o
wyjątkowej skuteczności produktu, nie może też w żadnym przypadku zawierać
określeń typu „produkt biobójczy o niskim ryzyku”, „nietoksyczny”, „nieszkodliwy” ani
o podobnym znaczeniu.

Oznakowanie produktu biobójczego, który został zaklasyfikowany jako

niebezpieczny powinno zawierać wszystkie informacje określone rozporządzeniem
Ministra Zdrowia

w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i

preparatów niebezpiecznych, a ponadto zgodnie z art. 44 ust. 3 ustawy z dnia 13
września 2002r. o produktach biobójczych (Dz. U. Nr 39 z 2007r., poz. 252 z późn.
zm.) oznakowanie opakowania p

owinno zawierać następujące informacje w języku

polskim:
1) tożsamość wszystkich substancji czynnych i ich stężenia podane

w jednostkach

metrycznych,

2) numer pozwolenia, pozwolenia tymczasowego albo numer wpisu do rejestru,
3) postać produktu,
4) zakres stosowania,
5) zalecenia dotyczące stosowania, dawki lub ilości wyrażone w jednostkach

metrycznych dla każdego zakresu stosowania,

6) informacje szczegółowe dotyczące bezpośrednich i pośrednich ubocznych

skutków stosowania i wskazówki odnośnie udzielania pierwszej pomocy w razie
zatrucia lub uczulenia,

7) napis „przed użyciem przeczytaj załączoną ulotkę informacyjną”, w przypadkach

kiedy wielkość opakowania nie umożliwia umieszczenia wszystkich wymaganych
danych,

8) zalecenia dotyczące bezpiecznego postępowania z odpadami produktu i

opakowaniem,

9) numer serii i datę ważności uwzględniającą normalne warunki przechowywania

produktu,

10) okres od zastosowania produktu do uzyskania skutku biobójczego, okresy

między kolejnymi zastosowaniami, okres między zastosowaniem produktu a
użytkowaniem obiektu poddanego jego działaniu lub wstępu ludzi albo zwierząt
na teren, gdzie produkt był stosowany, szczegółowe zalecenia odnośnie
sposobów i środków stosowanych w celu usunięcia skażeń produktem,

11) niezbędny czas wentylacji pomieszczeń poddanych zabiegowi produktem,

szczegółowe informacje dotyczące odpowiedniego czyszczenia sprzętu
służącego do wykonywania zabiegów, szczegółowe środki ostrożności, jakie
należy zachować w czasie wykonywania zabiegu, przechowywania i transportu.

Informacje, o których mowa w pkt 1, 2, 4, 7 i 9, należy zamieszczać na etykiecie

produktu. Informacje, o których mowa w pkt 3, 5, 6, 8, 10, mogą być zamieszczane w
innym miejscu opakowania jednostkowego lub w ulotce informacyjnej.

2.3 Karty charakterys

tyki produktów chemicznych

Karta charakterystyki stanowi zbiór informacji o niebezpiecznych

właściwościach substancji lub preparatu oraz zasadach i zaleceniach ich
bezpiecznego stosowania. Jest przeznaczona przede wszystkim dla użytkowników
prowadzących działalność zawodową w celu umożliwienia im podjęcia w miejscu
pracy środków niezbędnych do zapewnienia bezpieczeństwa oraz ochrony zdrowia
człowieka i środowiska.

Osoba odpowiedzialna za wprowadzenie do obrotu substancji niebezpiecznej

lub mieszaniny niebezpiecznej

na rynku krajowym lub wspólnotowym, bez względu

na to, czy jest importerem, producentem lub dystrybutorem, powinna nieodpłatnie
zapewnić odbiorcy kartę charakterystyki danego produktu chemicznego, w postaci
wydruku lub elektronicznie, najpóźniej przy pierwszej dostawie. W razie pojawienia
się nowych istotnych informacji na temat substancji niebezpiecznej lub preparatu
niebezpiecznego, osoba wprowadzająca do obrotu taki produkt aktualizuje kartę
charakterystyki i dostarcza ją wszystkim odbiorcom, którym dostarczyła taką
substancję lub taki preparat w ciągu ostatnich 12 miesięcy.

Karta musi być sporządzona w sposób jasny i zwięzły. Karty charakterystyki

dostarczane odbiorcy mającemu siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
musza być sporządzone w języku polskim. W przypadku dostarczania karty
charakterystyki odbiorcy mającemu siedzibę na terytorium innych państw
członkowskich Unii Europejskiej w kartach charakterystyki uwzględnia się, na
życzenie odbiorcy, wymagania przepisów krajowych obowiązujących w tym państwie.

Podstawowym narzędziem stosowanym w systemie REACH w celu zapewnienia
przepływu informacji w łańcuchu dostaw umożliwiających podjęcie koniecznych
środków w celu zapewnienia bezpieczeństwa oraz ochrony zdrowia człowieka
i

środowiska będą, podobnie jak w istniejącym prawodawstwie chemicznym, karty

charakterystyki.

Wymagania odnoszące się do kart charakterystyki opisane są w Tytule IV
roz

porządzenia REACH (Informacje w łańcuchu dostaw) natomiast wytyczne do ich

sporządzania są opisane w załączniku II do rozporządzenia. Karty charakterystyki
będą w dalszym ciągu zawierać informację o zagrożeniach stwarzanych przez
substancję lub preparat, a także informacje o zalecanych środkach zarządzania
ryzykiem, koniecznych do odpowiedniego kontrolowania ryzyka dla zdrowia i
środowiska naturalnego.

Zgodnie z art. 31

rozporządzenia REACH dostawca substancji lub preparatu

dostarcza od

biorcy kartę charakterystyki, w języku urzędowym Państwa

Członkowskiego na terenie którego substancja lub preparat jest wprowadzana do
obrotu, sporządzoną zgodnie z załącznikiem II w przypadku gdy:

substancja lub preparat spełniają kryteria klasyfikacji jako niebezpieczne zgodnie
z

dyrektywą 67/548/EWG lub dyrektywą 1999/45/WE,

substancja jest trwała, wykazująca zdolność do bioakumulacji i toksyczna
(PBT) lub bardzo trwała i wykazująca bardzo dużą zdolność do
bioakumulacji (vPvB) zgodnie z kryteriami zawartymi w

załączniku XIII,

substancja znajduje się na liście substancji do ewentualnego włączenia do
załącznika XIV (Załącznika XIV- Wykaz substancji podlegających procedurze
udzielania zezwoleń).

Zgodnie z

przepisami rozporządzenia REACH karty charakterystyki trzeba

przygotować także dla preparatów niezaklasyfikowanych zgodnie z kryteriami
klasyfikacji jako niebezpieczne (i

dostarczyć odbiorcy na jego żądanie), ale

zawierających:

a) w

stężeniach wynoszących osobno co najmniej 1% wag. w przypadku preparatów

nie występujących w postaci gazu oraz co najmniej 0,2% obj. w przypadku
preparatów występujących w postaci gazu, substancję która stwarza zagrożenie
dla zdrowia ludzkiego lub środowiska, lub

b) w

stężeniach wynoszących osobno co najmniej 0,1% wag. w przypadku

preparatów nie występujących w postaci gazu przynajmniej jedną substancję,
która jest PBT lub vPvB, lub która została umieszczona na liście substancji
podlegających procedurze udzielania zezwoleń z powodów innych niż określone
w lit. a), lub

substancję, w przypadku której zostały określone we Wspólnocie najwyższe
dopuszczalne stężenia w środowisku pracy.

Dostawcy mają obowiązek dokonania aktualizacji kart charakterystyki gdy:

pojawią się nowe informacje mogące mieć wpływ na środki kontroli ryzyka lub
nowe informacje o

zagrożeniach,

zostanie udzielone zezwolenie na określone kierunki zastosowania substancji,

w przypadku zastosowania ograniczenia w obrocie lub stosowaniu.

Rozporządzenie REACH wprowadza w kartach charakterystyki oprócz zmian
merytorycznych także pewne drobne zmiany w układzie karty charakterystyki, takie
jak zamiana punktu 2 karty z punktem 3 oraz zmian

a nagłówku punktu 9. Poniżej

przedstawiono układ karty charakterystyki zgodny z wymaganiami rozporządzenia
REACH:

Identyfikacja substancji/preparatu i

identyfikacja przedsiębiorstwa,

Identyfikacja zagrożeń,

Skład/informacja o składnikach,

Pierwsza pomoc,

Postępowanie w przypadku pożaru,

Postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska,

Postępowanie z substancją/preparatem i jej/jego magazynowanie,

Kontrola narażenia/środki ochrony indywidualnej,

Właściwości fizyczne i chemiczne,

10.

abilność i reaktywność,

11.

Informacje toksykologiczne,

12.

Informacje ekologiczne,

13.

Postępowanie z odpadami,

14.

Informacje o transporcie,

15.

Informacje dotyczące przepisów prawnych,

16.

Inne informacje.

Nowym elementem, który w pewnych przypadkach będzie musiał być
d

ołączony do karty charakterystyki są scenariusze narażenia, czyli dokument

zawierający zestaw warunków opisujących sposób produkcji lub stosowania
substancji podczas jej etapów istnienia oraz sposób w jaki producent lub importer
kontroluje narażenie Kudzi i środowiska lub w jaki sposób zaleca dalszemu
użytkownikowi sprawowanie tej kontroli. Scenariusze narażenia będą musiały być
dołączone w załączniku do karty charakterystyki dla tych substancji dla których
wymagane jest przeprowadzenie oceny bezpieczeństwa chemicznego i sporządzenie
raportu bezpieczeństwa chemicznego. W takim przypadku informacje zawarte
w

karcie charakterystyki muszą być zgodne z informacjami zawartymi w ocenie

bezpieczeństwa chemicznego. Raport bezpieczeństwa chemicznego wymagany jest
dla

wszystkich substancji podlegających rejestracji, jeżeli rejestrujący produkuje lub

importuje taką substancję w ilości co najmniej 10 ton rocznie. W pewnych
przypadkach raport bezpieczeństwa chemicznego musi być także sporządzony przez
dalszych użytkowników. Dalszy użytkownik substancji w jej postaci własnej lub jako
składnika preparatu sporządza raport bezpieczeństwa chemicznego dla każdego
zastosowania nie spełniającego warunków opisanych w scenariuszu narażenia
w dostarczonej mu karcie charakterystyki lu

b dla każdego zastosowania

odradzanego przez jego dostawcę. W takim przypadku raport bezpieczeństwa
chemicznego musi być sporządzony gdy dalszy użytkownik stosuje substancję lub
preparat w

całkowitej ilości większej niż 1 tona rocznie.

2.4

Raport bezpieczeństwa chemicznego a dalszy użytkownik

Zgodnie z

przepisami rozporządzenia REACH każdy dalszy użytkownik ma prawo

pisemnie (w wersji papierowej lub elektronicznej) poinformować o zastosowaniu
substancji

– co najmniej w formie krótkiego, ogólnego opisu jej zastosowania –

producenta, importera, dalszego użytkownika lub dystrybutora zaopatrującego go
w

tę substancję w jej postaci własnej lub jako składnik preparatu, aby zastosowanie

to stało się zastosowaniem zidentyfikowanym. Informując o zastosowaniu, dostarcza
on producentowi, importerowi lub dalszemu użytkownikowi, który dostarczył mu tę
substancję, informacje wystarczające do sporządzenia scenariusza narażenia.
Dalszy

użytkownik,

aby

jego

zastosowanie

stało

się

zastosowaniem

zidentyfikowanym będzie zobowiązany przekazać następujące informacje:

rodzaj produktu stanowiącego końcowe zastosowanie (preparat, wyrób)

rodzaj zastosowania (w jaki sposób jest stosowany końcowy produkt),

informacje dotyczące warunków operacyjnych (parametry dotyczące procesu lub
produk

tu, które mają wpływ na narażenie ludzi- pracownicy, konsumenci- oraz na

środowisko. Np. w przypadku wykorzystania substancji w procesie wykonywania
nadruków na tekstyliach konieczne do opisania istotne parametry,
zidentyfikowane podczas przeprowadzanego p

rojektu RIP 3.5, odnosiły się do

stopnia hermetyzacji procesu

– czy wykonywanie nadruku przeprowadzane jest

systemie zamkniętym, temperatury operacyjnej, trwania i częstotliwości

wykonywania nadruku w

ciągu dnia, używanej ilości substancji)

środki zarządzania ryzykiem odnoszące się do zdrowia ludzkiego,

środki zarządzania ryzykiem odnoszące się do środowiska

zmierzony poziom narażenia na daną substancje (oczywiście gdy wartości takie
są dostępne).

Dalszy użytkownik substancji w jej postaci własnej lub jako składnika preparatu ma
obowiązek

sporządzenia

raportu

bezpieczeństwa

chemicznego,

zgodnie

załącznikiem XII, dla każdego zastosowania niespełniającego warunków opisanych

scenariuszu narażenia lub, w stosownych przypadkach, w kategorii stosowania

narażenia podanej w dostarczonej mu karcie charakterystyki lub dla każdego

zastosowania odradzanego przez jego dostawcę.

Biorąc pod uwagę fakt, że ocena bezpieczeństwa chemicznego jest zadaniem
wymagającym wysokiego poziomu wiedzy specjalistycznej w zakresie szacowania
narażenia i oceny ryzyka, dalsi użytkownicy będą chcieli uniknąć sytuacji w której są
zmuszeni do przeprowadzenia oceny bezpieczeństwa chemicznego. W przypadku
gdy dalszy użytkownik stwierdzi, że to w jaki sposób wykorzystuje on substancję nie
spełnia warunków opisanych w scenariuszu narażenia dostarczonym mu z kartą
charakterystyki, nie oznacza to że ma on automatycznie obowiązek sporządzenia
raportu bezpieczeństwa chemicznego. Dalszy użytkownik nie musi sporządzać
raportu bezpieczeństwa chemicznego w każdym z następujących przypadków:

1. gdy nie jest wymagane dostarczenie karty charakterystyki wraz z

substancją lub

preparatem;

gdy od jego dostawcy nie jest wymagane sporządzenie raportu bezpieczeństwa
chemicznego;

gdy dalszy użytkownik stosuje substancję lub preparat w całkowitej ilości mniejszej
niż 1 tona rocznie;

gdy dalszy użytkownik wprowadza lub zaleca scenariusz narażenia, który zawiera
jako warunki minimalne warunki opisane w

scenariuszu narażenia przekazanym

mu w

raporcie bezpieczeństwa chemicznego;

5. gdy substancja obecna jest w preparacie w

stężeniu niższym niż którekolwiek ze

stężeń określonych w art. 14 ust. 2, (punkt 32 Preambuły: Nie należy wprowadzać
obowiązku przeprowadzania oceny bezpieczeństwa chemicznego dla substancji
będących składnikami preparatów w pewnych bardzo małych stężeniach
uznawanych za niestwarzające powodów do obaw);

gdy dalszy użytkownik stosuje tę substancję do celów prowadzenia badań
dotyczących produktu oraz procesu produkcji i jego rozwoju, pod warunkiem że

ryzyko dla zdrowia człowieka i środowiska jest należycie kontrolowane zgodnie
z

wymaganiami przepisów dotyczących ochrony pracowników i środowiska.

3. Wymagania w zakresie stosowania w działalności zawodowej

niebezpiecznych substancji i mieszanin chemicznych

Art. 207 Kodeksu pracy wskazuje, że za stan bezpieczeństwa w zakładzie

pracy odpowiedzialny jest pracodawca, który powinien zapewnić pracownikom
bezpieczne i higieniczne warunki pracy.

W celu skutecznego nadzoru nad działalnością związaną ze stosowaniem

substancji i mieszanin

chemicznych niezbędne jest opracowanie jasnej polityki

w zakresie ich bezpiecznego stosowania

[21]

. Przede wszystkim w zakładzie powinny

zostać ustalone zasady bezpiecznego stosowania i postępowania z niebezpiecznymi
substan

cjami i preparatami chemicznymi podczas ich transportu, użytkowania i

usuwania ich odpadów. Pracodawca powinien również dostarczyć pracownikom
pełną informację o zagrożeniach ze strony stosowanych substancji i mieszanin
chemicznych, a także zapewnić gruntowne przeszkolenie pracowników w zakresie
bezpiecznego postępowania z substancjami i mieszaninami chemicznymi. W
zakładzie należy ponadto zapewnić warunki bezpiecznego przechowywania
substancji i uniemożliwić osobom nieupoważnionym dostęp do tych substancji.

Pracodawca jest zobowiązany zapewnić ochronę pracowników przed wypadkami i
zatruciami podczas pracy poprzez:

tosowanie substancji, które nie stwarzają ryzyka lub ryzyko najmniejsze

wybór właściwego wyposażenia i urządzeń do pracy z substancjami
chemicznymi

dobór właściwych środków ochrony indywidualnej

zapewnienie właściwego oznakowania wszystkich substancji chemicznych

dostarczenie kart charakterystyk i udostępnienie ich pracownikom

kontrole wszystkich operacji związanych ze stosowanymi substancjami
chemicznymi

konserwacje, naprawy i okresowe przeglądy wyposażenia i urządzeń

kontrole stosowania ogólnych wymogów bhp i ustalonych praktyk bezpiecznej
pracy

zabezpieczanie właściwych środków na wypadek awarii.
Kodeks pracy oprócz wyżej wymienionych obowiązków pracodawcy określa

także w art. 211 podstawowe obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i
higieny pracy. Podczas wykonywania swych obowiązków pracownicy powinni
współdziałać z pracodawcą i postępować zgodnie ze wszystkimi ustalonymi
procedurami i praktykami bezpiecznego i higienicznego stosowania substancji i
mieszanin

chemicznych w środowisku pracy. Pracownicy są zobowiązani do

postępowania według instrukcji dostarczonych przez pracodawcę, powinni znać
przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz brać udział w szkoleniach i
instruktażach z tego zakresu.

3.1 Spis niebezpiecznych substancji i mieszanin chemicznych

Bezpieczeństwo chemiczne - to takie stosowanie substancji chemicznych,

które eliminuje lub przynajmniej w dużym stopniu ogranicza szkodliwe ich działanie
na człowieka, zarówno w pracy, jak i poza pracą, oraz szkodliwe ich działanie na
środowisko, do poziomu, który można zaakceptować. Podstawowym warunkiem
podjęcia działań w dziedzinie bezpieczeństwa chemicznego jest wiedza o
zagrożeniach. Informację o zagrożeniach należy uzyskać przed rozpoczęciem
stosowania substancji/mieszanin chemicznych.

Art. 220 § 1 Kodeksu pracy informuje pracodawcę, iż niedopuszczalne jest

stosowanie materiałów i procesów technologicznych bez uprzedniego ustalenia
stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników i podjęcia odpowiednich środków
profilaktycznych.

Pierwszym zadaniem pracodawcy w zakresie koordynacji i planowania

bezpiecznego stosowania substancji i preparatów chemicznych jest więc
zidentyfikowan

ie stosowanych produktów chemicznych pod kątem stwarzanych

przez nie zagrożeń i opracowanie spisu stosowanych w zakładzie
substancji/mieszanin

niebezpiecznych. Ważne informacje na temat substancji i

mieszaniny

można znaleźć na etykiecie. Karta charakterystyki niebezpiecznych

substancji i niebezpiecznych mieszanin

chemicznych, jeszcze bardziej szczegółowo

informuje

niebezpiecznych

właściwościach

poszczególnych

substancji

chemicznych lub mieszanin.

Obowiązek sporządzenia spisu stosowanych substancji czy preparatów

niebezpiecznych wynika z art. 221 § 2 Kodeksu pracy, który mówi, iż
Niedopuszczalne

jest

stosowanie

substancji

niebezpiecznej,

mieszaniny

niebezpiecznej, substancji stwarzającej zagrożenie lub mieszaniny stwarzającej
zagrożenie bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i mieszanin oraz

kart

charakterystyki, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym
działaniem, pożarem lub wybuchem.

Przedmiotowy spis powinien dotyczyć wyłącznie substancji czy mieszanin

niebezpiecznych,

czyli

takich

które

zostały

zaklasyfikowane

zgodnie

obowiązującymi kryteriami klasyfikacji do jednej z 15 kategorii niebezpieczeństwa

lub zgodnie z kryteriami zawartymi w rozporządzeniu CLP. Nie powinny się w nim
znajdować te produkty, które nie zostały sklasyfikowane przez producentów jako
niebezpieczne.

Spis ten powinien być ponadto stale aktualizowany, co oznacza że każda zmiana
dotycząca rodzaju stosowanych substancji i mieszanin chemicznych powinna być w
nim umieszczana.

Ustawodawca nie określił formy sporządzania spisu substancji i mieszanin

niebezpiecznych. W związku z powyższym każda jego forma będzie prawidłowa,
zarówno taka która będzie zawierała jedynie nazwy handlowe stosowanych
produktów chemicznych, jak i taka która poza nazwami będzie zawierała informacje

dotyczące ryzyka stwarzanego przez dany produkt, danych producenta czy miejsca
(stanowiska, wydziału) gdzie dany produkt jest stosowany.
Spis taki może być sporządzony osobno dla każdego wydziału produkcyjnego czy
innej jednostki organizacyjnej,

lub może zostać zaprowadzony jako jeden centralny

rejestr dla całego zakładu i także w tym przypadku będzie on prawidłowy, a jedynym
kryterium, którym powinien kierować się zakład wybierając jego formę powinny być
rozwiązania organizacyjne przyjęte w firmie.

3.2 Karta charakterystyki

Sporządzenie karty charakterystyki produktu chemicznego jest obowiązkiem

wprowadzającego do obrotu, który to jest zobowiązany do bezpłatnego
udostępnienia odbiorcy karty charakterystyki, najpóźniej w dniu pierwszej dostawy.

Pra

codawca powinien posiadać karty charakterystyk dla wszystkich

stosowanych substancji i mieszanin

niebezpiecznych. Obowiązek niniejszy wynika z

art. 221 § 2 Kodeksu pracy który wskazuje, iż niedopuszczalne jest stosowanie
substancji niebezpiecznej, mieszani

ny niebezpiecznej, substancji stwarzającej

zagrożenie lub mieszaniny stwarzającej zagrożenie bez

posiadania

kart

charakterystyk.

Z kartami charakterystyk wszystkich niebezpiecznych produktów chemicznych

winien zostać zapoznany każdy pracownik stosujący dany produkt chemiczny.
Karty powinny być dostępne dla pracowników stosujących chemikalia w formie
„papierowej”, bądź na nośnikach elektronicznych lub w formie przekazu
elektronicznego.

Karta charakterystyki niebezpiecznej substancji i niebezpiecznej mieszaniny

chemicznej

szczegółowo

informuje

niebezpiecznych

właściwościach

poszczególnych substancji chemicznych lub mieszanin, rodzaju i rozmiarach
stwarzanego przez nie zagrożenia oraz o zasadach postępowania z nimi, co
umożliwia racjonalną i efektywną profilaktykę w zakładzie, a także - w przypadku
awarii -

ochronę ludzi i środowiska poza zakładem pracy. Na podstawie tych

informacji

pracodawca

powinien

przeanalizować

konieczność

używania

niebezpiecznych produktów chemicznych i możliwość ich zastąpienia przez mniej
szkodliwe substancje. Jeżeli okaże się to niemożliwe ze względów technicznych lub
ekonomicznych, wówczas wykorzystując informacje zawarte w kartach
charakterystyki należy wdrożyć odpowiednie środki zapobiegawcze i procedury
zapewniające bezpieczne stosowanie niebezpiecznych substancji i mieszanin
chemicznych.

3.3

Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcja
określająca sposób składowania, pakowania, załadunku i
transportu

Stosowanie w zakładzie niebezpiecznych substancji i mieszanin wiąże się

koniecznością opracowania i udostępnienia pracownikom instrukcji bezpieczeństwa

i higieny pracy. Rodzaj instrukcji jakie każdy pracodawca powinien opracować
określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997r.
w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003r. Nr
169, poz. 1650 z późn. zm.).

Pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom do stałego korzystania,
aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące postępowania
z

materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi. Instrukcje te powinny

sposób zrozumiały dla pracowników wskazywać czynności, które należy wykonać

przed rozpoczęciem pracy, zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy,
czynności do wykonania po jej zakończeniu oraz zasady postępowania w sytuacjach
awaryjnych stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników. Powinny
ponadto uwzględniać informacje zawarte w kartach charakterystyki substancji i
mieszanin chemicznych.
Dodatkowo w ma

gazynach chemicznych powinny być wywieszone instrukcje

określające sposób składowania, pakowania, załadunku i transportu materiałów
niebezpiecznych. Z treścią instrukcji należy zapoznać pracowników zatrudnionych
przy tych pracach.

3.4 Oznakowanie miejsc,

rurociągów oraz pojemników i

zbiorników zawierających niebezpieczne substancje i
preparaty chemiczne

Zgodnie z art. 221 ust 1 ustawy Kodeks Pracy substancje chemiczne i ich

mieszaniny m

uszą być oznakowane w sposób widoczny, umożliwiający ich

identyfikację. Celem tego oznakowania jest dostarczenie każdemu kto może mieć do
czynienia z danym produktem chemicznym podstawowych informacji odnośnie
rodzaju, klasyfikacji produktu i zagrożeń z nim związanych.

Za oznakowanie oryginalnych opakowań substancji czy mieszanin

chemicznych odpowiada wprowadzający do obrotu i to na nim spoczywa obowiązek
umieszczenia na etykiecie wszystkich wymaganych informacji. Bardzo często jednak
niebezpieczne produkty chemiczne na stanowiskach pracy nie są przechowywane w
opakowaniach d

ostarczonych od producenta. Wiąże się to na przykład z

koniecznością wykonywania rozcieńczeń i roztworów w laboratorium, czy
przelewaniem produktów do mniejszych opakowań. W takim przypadku kierując się
zasadą konieczności oznakowania produktu umożliwiającego jego jednoznaczną
identyfikację obowiązek ten spoczywa na stosującym daną substancję czy
mieszaninę.

Sposób oznakowania pojemników i zbiorników służących do przechowywania

substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych i do pracy z nimi określa
rozporządzenie Ministra zdrowia w sprawie sposobu oznakowania miejsc, rurociągów
oraz pojemników i zbiorników służących do przechowywania lub zawierających
substancje chemiczne i ich mieszaniny.
Rozporządzenie określa dwa sposoby oznakowania pojemników i zbiorników.

I tak pierwsza możliwość oznakowania pojemnika lub zbiornika

z produktem chemicznym dotyczy oznakowania znakami ostrzegawczymi zgodnymi
z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2012 r. w sprawie
oznakowania

opakowań substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych

oraz niektórych mieszanin (Dz. U. z 2012 r. poz. 445) z uwzględnieniem art. 221 §1
Kodeksu pracy.
Czyli oznakowanie pojemnika lub zbiornika winno zawierać znaki ostrzegawcze
wynikające z klasyfikacji substancji oraz mieszaniny o odpowiednim stężeniu oraz
informację umożliwiającą jednoznaczną identyfikację niebezpiecznej substancji lub
mieszaniny chemicznej.

Druga możliwość oznakowania, to zastąpienie piktogramów znakami ostrzegawczymi
dla materiałów niebezpiecznych i uzupełnienie ich dodatkową informacją, dotyczącą
w szczególności nazwy substancji niebezpiecznej lub mieszaniny niebezpiecznej,
wzoru chemicznego substancji, oraz informacją o zagrożeniach stwarzanych przez
subst

ancję niebezpieczną lub mieszaninę niebezpieczną.

Aby właściwie oznakować pojemnik zawierający daną substancję należy tak

dobrać znak ostrzegawczy aby wynikał on z klasyfikacji substancji o odpowiednim
stężeniu. Jeżeli substancja zawarta jest w załączniku do rozporządzenia CLP –
„urzędowo” sklasyfikowana, korzystamy ze stężeń granicznych określonych dla tej
substancji. Jeżeli substancja nie została wymieniona w wykazie lub wymieniona jest
bez stężeń granicznych, albo jeżeli zachodzi konieczność oznakowania pojemnika
zawierającego odpowiednio rozcieńczony produkt, to korzystamy ze stężeń
granicznych wymienionych w tabelach przedstawionych w rozporządzeniu w sprawie
kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji chemicznych o och meszanin.

Powyższą zależność przedstawiono za pomocą sposobu oznakowania wodorotlenku
sodu 1 % i wodorotlenku sodu 0,5 %
Przykład 1

albo

Wodorotlenek sodu
NaOH
Powoduje poważne oparzenia

Wodorotlenek sodu 1 %

wodorotlenek sodu

Przykład 2

Pojemnik zawierający 0,1 % wodorotlenek sodu nie wymaga oznakowania
piktogramem, gdyż w takim rozcieńczeniu nie jest to substancja niebezpieczna.
Natomiast na oznakowaniu opakowania powinna się znaleźć informacja o rodzaju i
stężeniu znajdującej się w nim substancji.

Odstąpienie od oznakowania znakami ostrzegawczymi jest możliwe

w przypadku

pojemnik

ów i zbiorników stosowanych do przechowywania

znajdujących się w procesie technologicznym substancji niebezpiecznych lub
mieszanin

niebezpiecznych przez krótki czas lub gdy zawartość pojemnika lub

zbiornika ulega częstym zmianom, a osobom obsługującym te pojemniki lub zbiorniki
zostanie zapewniona informacja dotycząca zagrożeń stwarzanych przez substancję
niebezpieczną lub mieszaninę niebezpieczną w nich przechowywane, zapewniająca
równorzędny poziom ochrony.

Obowiązek właściwego oznakowania dotyczy również oznakowania

niezabudowanych rurociągów zawierających niebezpieczne substancje lub
mieszaniny

. Znaki ostrzegawcze na rurociągach umieszcza się w odstępach

gwarantujących właściwy dostęp do informacji oraz w pobliżu najbardziej
niebezpiecznych elementów rurociągu, w szczególności zaworów lub złącz.

Miejsca, w których substancje niebezpieczne lub mieszaniny niebezpieczne

przechowywane są w znaczących ilościach, oznakowuje się znakami
ostrzegawczymi zgodnymi z rozporządzeniem z dnia 20 kwietnia 2012 r. w sprawie
oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych
oraz niektórych mieszanin (Dz. U. z 2012 r. poz. 445) lub znakami ostrzegawczymi
dla materiałów niebezpiecznych. Oznakowanie powinno być zgodne z klasyfikacją
magazynowanyc

h niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych. I tak np.

jeśli w danym miejscu przechowywana są niebezpieczne produkty chemiczne,
sklasyfikowane jako toksyczne to oznakowanie winno być następujące:

Wodorotlenek sodu 1 %
NaOH 1 %
Działa drażniąco na oczy i skórę

lub

W sytuacji, gdy są magazynowane niebezpieczne produkty chemiczne
zaklasyfikowane do kilku kategorii niebezpieczeństwa można zastosować ogólny
znak ostrzegawczy

– ostrzeżenie o niebezpieczeństwie.

Oznakowanie miejsc przechowywania niebezpiecznych substancji i mieszanin
chemicznych powinno spełniać dodatkowe wymagania, takie jak:

umieszczenie ich w pobliżu miejsca przechowywania lub w miejscu wejścia na

zagrożony teren, w szczególności na drzwiach pomieszczenia,

usytuowanie na wysokości linii wzroku, w miejscach dobrze oświetlonych, łatwo

ostępnych i widocznych,

wykonanie z materiałów odpornych na warunki atmosferyczne.

3.5 Substancje i mieszaniny

o działaniu rakotwórczym i

mutagennym

Niektóre substancje czy mieszaniny chemiczne z którymi mają kontakt

pracownicy mogą być sklasyfikowane jako rakotwórcze lub mutagenne. W związku z
tym pracodawca powinien realizować obowiązki, które wiążą się z faktem stosowania
takich substancji.

Art. 222 § 1 Kodeksu pracy mówi, iż w razie zatrudniania pracownika w

warunkach narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników
lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym,
pracodawca zastępuje te substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy
technologiczne mniej szkodliwymi dla zdrowia lub stosuje i

nne dostępne środki

ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć
nauki i techniki.

Natomiast art. 222 § 2 Kodeksu pracy obliguje pracodawcę do rejestracji

wszystkich rodzaj

ów prac w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich

mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym
lub mutagennym, określonymi w wykazie, o którym mowa w § 3, a także
prowadzenia rejestru

pracowników zatrudnionych przy tych pracach.

Wydany na podstawie delegacji ustawowej kodeksu pracy akt wykonawczy,
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24.07.2012r. w sprawie substancji
chemicznych i ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu
rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. z 2012 r. poz. 890)

określa wykaz substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o
działaniu rakotwórczym lub mutagennym, promieniowanie jonizujące oraz procesy
technologiczne, w

których dochodzi do uwalniania substancji, preparatów lub

czynników rakotwórczych lub mutagennych.
Wykaz substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów
technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym stanowią:
1) substancje chemiczne zaklasyfikowane jako rakotwórcze lub mutagenne:

a) kategorii 1A lub 1B

zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i

Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji,
oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniającym i
uchylającym dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniającym
roz

porządzenie (WE) nr 1907/2006 (Dz. Urz. UE L 353 z 31.12.2008, str.

1),

b) kategorii 1 lub 2 zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 19 ust. 5

ustawy z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich
mieszaninach (Dz. U. Nr 63, poz. 322),

zwanej dalej „ustawą”;

2) mieszaniny zawierające substancje wymienione w pkt 1 w stężeniach

powodujących klasyfikację mieszaniny jako rakotwórczej lub mutagennej:

a) kategorii 1A lub 1B zgodnie z rozporządzeniem, o którym mowa w pkt 1 lit.

b) kategorii 1 lub 2 zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 19 ust. 5

ustawy;

3) czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym

określone w załączniku nr 1 do rozporządzenia.

Przepisy określające postępowanie w związku z występowaniem substancji,
mieszanin lub czynników rakotwórczym lub mutagennych mają zastosowanie
również w odniesieniu do procesów technologicznych, w których dochodzi do ich
uwalniania:

1. Produkcja auraminy
2.

Procesy

technologiczne

związane

narażeniem

działanie

wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, obecnych w sadzy
węglowej, smołach węglowych i pakach węglowych

Procesy technologiczne związane z narażeniem na działanie pyłów, dymów
i

aerozoli tworzących się podczas rafinacji niklu i jego związków

4. Pro

dukcja alkoholu izopropylowego metoda mocnych kwasów

Prac związane z narażeniem na pył drewna twardego

Niniejszy akt prawny precyzuje obowiązki pracodawcy jakie wiążą się z faktem

stosowania w działalności zawodowej substancji i preparatów zaklasyfikowanych
jako rakotwórcze kategorii 1 i 2/ 1A i 1B oraz mutagenne kategorii 1 i 2/ 1A i 1B, a
mianowicie pracodawca powinien:
-

prowadzić rejestr prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania

w kontakcie z substancjami, mieszaninanmi, czynnikami lub procesami
technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, zawierający
następujące dane:

wykaz procesów technologicznych i prac, w których substancje, mieszaniny

lub czynniki o działaniu rakotwórczym lub mutagennym są stosowane,
produkowan

e lub występują jako zanieczyszczenia bądź produkt uboczny

oraz wykaz substancji, mieszanin

, czynników o działaniu rakotwórczym lub

mutagennym wraz z podaniem ilościowej wielkości produkcji lub stosowania

uzasadnienie konieczności ich stosowania

- w

ykaz i opis stanowisk pracy, na których występuje narażenie

liczbę pracowników pracujących w narażeniu, w tym liczbę kobiet

określenie rodzaju czynników ,rodzaj kontaktu, wielkość narażenia i czas

jego trwania

rodzaje podjętych środków i działań ograniczających poziom narażenia

prowadzić rejestr pracowników narażonych na działanie substancji, mieszanin,
czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub
mutagennym i przechowywać go przez okres 40 lat po ustaniu narażenia

poinformować pracownika o opakowaniu, zbiorniku i instalacji zawierającej
substancję, mieszaninę lub czynnik o działaniu rakotwórczym lub mutagennym,
a także o wymaganiach dotyczących oznakowania i znakach ostrzegawczych.

zapewnić udział pracowników lub ich przedstawicieli w projektowaniu i realizacji
działań zapobiegających narażeniu na substancje, mieszaniny, czynniki lub
procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym lub
ograniczających jego poziom

stworzyć warunki do dokonania wyboru rodzaju środków ochrony indywidualnej,
zapewniających bezpieczeństwo i zdrowie pracowników

w przypadku rozpoznania lub podejrzenia u pracownika zmian w stanie
zdrowia, o których można przypuszczać, że powstały w wyniku narażenia
zawodowego na działanie czynników rakotwórczych lub mutagennych,
pracodawca, jest obowiązany zlecić przeprowadzenie dodatkowych badań
stanu zdrowia innych pracowników narażonych w podobny sposób, dokonać
weryfikacji uprzedniej oceny narażenia zawodowego, a w razie potrzeby
zast

osować odpowiednie dodatkowe środki zapobiegawcze

przeszkolić pracownika w zakresie ryzyka dla zdrowia, jakie wynika z oceny

narażenia zawodowego i dodatkowego ryzyka wynikającego z palenia tytoniu
oraz środków ostrożności, które powinny być podejmowane w celu ograniczenia
narażenia, wymagań higienicznych, które powinny być spełnione w celu
ograniczenia narażenia i konieczności używania środków ochrony
indywidualnej, w tym noszenia ubrania ochronnego

Ponadto pracodawca zobowiązany jest oznakować miejsca stwarzające ryzyko

dla zdrowia pracowników związane z występowaniem czynników rakotwórczych,
poprzez umieszczenie w miejscach narażenia pracowników na te czynniki
odpowiednich napisów i znaków ostrzegawczych, co wynika z § 101 ust.2 pkt. 6
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.

3.6

Procedury związane ze stosowaniem i magazynowaniem
materiałów niebezpiecznych

Praca z materiałami niebezpiecznymi została zakwalifikowana do prac

czególnie niebezpiecznych. W rozumieniu rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki

Socjalnej z dnia 26 września 1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i
higieny pracy (Dz. U. z 2003r. Nr 169, poz.1650 z późn. zm.) materiałami
niebezpiecznymi są w szczególności substancje i mieszaniny chemiczne zaliczone
do niebezpiecznych, zgodnie z przepisami w sprawie substancji chemicznych
stwarzających zagrożenia dla zdrowia lub życia. Jeżeli w zakładzie stosowane są
substancje

preparaty

niebezpieczne

pracodawca

zobligowany

jest

przestrzegania pewnych określonych prawem zasad i procedur.

Przede wszystkim pracodawca jest obowiązany informować pracowników o

właściwościach fizycznych, chemicznych i biologicznych stosowanych w zakładzie
pracy materiałów, półfabrykatów i wyrobów gotowych oraz o ryzyku dla zdrowia i
bezpieczeństwa pracowników związanym z ich stosowaniem, a także o sposobach
bezpiecznego ich stosowania oraz postępowania z nimi w sytuacjach awaryjnych.
Niedopuszczalne jest stosowanie materiałów i procesów technologicznych bez
uprzedniego ustalenia ich stopnia szkodliwości dla zdrowia pracowników. Materiały o
nieznanych właściwościach, do czasu ich zbadania, mogą być stosowane tylko
w

warunkach laboratoryjnych, do celów badawczych i doświadczalnych, przy

zastosowaniu wzmożonych środków ostrożności.

Materiały niebezpieczne należy przechowywać w miejscach i opakowaniach

przeznaczonych do tego celu i odpowiednio oznakowanych, a pomieszczenia,
aparatura, środki transportu, zbiorniki i opakowania, w których są stosowane,
przemieszczane lub przechowywane materiały niebezpieczne powinny być
odpowiednie do właściwości tych materiałów. Niedopuszczalne jest przechowywanie
materiałów niebezpiecznych w pojemnikach i opakowaniach służących do środków
spożywczych.

biorniki, naczynia i inne opakowania służące do przechowywania materiałów

niebezpiecznych powinny być szczelne, zabezpieczone przed wydostawaniem się
z

nich niebezpiecznej zawartości lub dostaniem się do ich wnętrza innych substancji,

które w kontakcie z ich zawartością mogą stworzyć stan zagrożenia i oznakowane
we właściwy sposób. Powinny być wykonane z materiału nie powodującego
niebezpiecznych reakcji chemicznych z ich zawartością i nie ulegającego
uszkodzeniu w wyniku działania znajdującego się w nich materiału niebezpiecznego,
a także wytrzymałe i zabezpieczone przed uszkodzeniem z zewnątrz odpowiednio do
warunków ich stosowania.

Przy przechowywaniu ciek

łego materiału niebezpiecznego w stałych zbiornikach

nale

ży stosować

odpowiednie

zabezpieczenia

przed

rozlewaniem

rozprzestrzenianiem si

ę zawartości zbiornika w razie jego uszkodzenia, jak np.

wanny,

rynny,

koryta,

zbiorniki

rezerwowe

i uniemo

żliwić dostęp osób

niepowo

łanych do miejsc, w których znajdują się zbiorniki.

Pomieszczenia przeznaczone do s

kładowania lub stosowania materiałów

niebezpiecznych pod względem pożarowym lub wybuchowym oraz w których istnieje
niebezpieczeństwo wydzielania się substancji trujących albo tworzących
z

powietrzem mieszaniny wybuchowe, powinny być wyposażone w urządzenia

zapewniające sygnalizację o zagrożeniach, odpowiedni sprzęt i środki gaśnicze,
środki neutralizujące, apteczki oraz odpowiednie środki ochrony zbiorowej i

indywidualnej, stosownie do występujących zagrożeń. W pomieszczeniach, w których
w wyniku awarii mog

ą wydzielać się substancje toksyczne lub palne, w ilościach

mogących stworzyć zagrożenie wybuchem, pracodawca powinien zapewnić
awaryjną wentylację wyciągową uruchamianą od wewnątrz i z zewnątrz
pomieszczeń.

Sposób składowania i stosowania materiałów niebezpiecznych powinien

zapewnia

ć zachowanie temperatur, wilgotności i ochronę przed nasłonecznieniem

stosownie do rodzaju materia

łów niebezpiecznych i ich właściwości, przestrzeganie

ogranicze

dotycz

ących

wspólnego

składowania

stosowania

materia

łów, ograniczenie ilości jednocześnie składowanych materiałów do ilości

dopuszczalnej dla danego materia

łu i danego pomieszczenia, a także

rozmieszczenie materia

łów w sposób umożliwiający prowadzenie kontroli

ładowania i składowanych materiałów.

W czasie transp

ortu, składowania i stosowania materiałów niebezpiecznych

należy stosować odpowiednie środki ochrony zbiorowej i indywidualnej - chroniące
pracowników przed szkodliwym lub niebezpiecznym działaniem tych materiałów.
Je

żeli podczas procesów pracy występuje niebezpieczeństwo oblania pracowników

środkami żrącymi lub zapalenia odzieży na pracowniku - nie dalej niż 20 m w linii
poziomej od stanowisk, na których wykonywane są te procesy, powinny być
zainstalowane natryski ratunkowe (prysznice bezpiecze

ństwa) do obmycia całego

cia

ła oraz oddzielne natryski (prysznice) do przemywania oczu. Natryski te powinny,

w razie potrzeby, umo

żliwiać ich natychmiastowe uruchomienie samoczynne lub w

inny sposób - z uwzględnieniem ograniczonej sprawności osób z nich
korzystaj

ących. Natryski powinny być zasilane wodą nieogrzewaną i działać

niezawodnie bez wzgl

ędu na warunki atmosferyczne.

3.7 Ocena ryzyka

Pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe,

występujące przy określonych pracach, oraz stosować niezbędne środki
profilaktyczne zmniejszające ryzyko. Obowiązek taki nakłada na pracodawcę art. 226
Kodeksu pracy i § 39 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Ponadto z narażeniem
zawodowy

m na czynniki chemiczne w środowisku pracy wiąże się kolejny wymóg

prawny wynikający z rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004r. w
sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy
czynników chemicznych (Dz. U. Nr 11, poz. 86 z późn. zm.) dotyczący dokonania
i udokumentowania oceny ryzyka zawodowego stwarzanego przez czynnik
chemiczny. Wskazana ocena ryzyka zawodowego powinna uwzględniać:

niebezpieczne właściwości czynnika chemicznego,

informacje dotyczące zagrożenia czynnikiem chemicznym oraz zaleceń jego
bezpiecznego stosowania,

rodzaj, poziom i czas trwania narażenia,

wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń w środowisku pracy, jeżeli
zostały ustalone

wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń w materiale biologicznym, jeżeli
zostały ustalone

efekty działań zapobiegawczych,

wyniki oceny stanu zdrowia pracowników, jeżeli została przeprowadzona,

warunki

pracy

przy

stosowaniu

czynników

chemicznych,

wraz

uwzględnieniem ilości tych czynników.

Pracodawca jest obowiązany do przeprowadzenia ponownej oceny ryzyka

zawodowego stwarzanego przez czynnik chemiczny, jeżeli nastąpi zmiana w
składzie czynnika chemicznego, zmiana w procesie technologicznym bądź zmieni się
wiedza dotycząca oddziaływania tego czynnika na zdrowie ludzi.

Jak wcześniej opisano jednym z elementów przedmiotowej oceny ryzyka jest

rodzaj, poziom i czas trwania narażenia na czynnik chemiczny. Aby stwierdzić
obecność w środowisku pracy czynnika chemicznego należy wykonać na stanowisku
pracy pomiary.
W zależności od stwierdzonych ostatnimi wynikami badań i pomiarów stężeń
czynnika chemicznego pracodawca winien przeprowadzać badania z odpowiednią,
określoną w przepisach częstotliwością a w sytuacji występowania chemicznego
czynnika

szkod

liwego, dla którego ustalona jest wartość najwyższego

dopuszczalnego stężenia pułapowego pracodawca powinien przeprowadzać pomiary
ciągłe.

Natomiast w sytuacji gdy dwa ostatnie przeprowadzone badania i pomiary

wykazały stężenie chemicznego czynnika szkodliwego dla zdrowia w środowisku
pracy, w tym także sklasyfikowanego jako rakotwórczy lub mutagenny,
nie przekraczające wartości 0,1 najwyższego dopuszczalnego stężenia pracodawca
nie przeprowadza badań i pomiarów.

Celem nadzoru nad z

agrożeniami związanymi z produktami chemicznymi,

znajdującymi się w środowisku pracy, jest ich usunięcie lub ograniczenie do
najmniejszego możliwego poziomu

Rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej

z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych również wskazuje na
eliminowanie lub ograniczanie do minimum ryzyka zawodowego wynikającego
z pracy z czynnikiem chemicznym.
Ryzyko to winno być minimalizowane przez:
-

właściwe zaprojektowanie i organizację pracy w miejscu pracy,

dostarczenie odpowiedniego wyposażenia dla prac z czynnikiem chemicznym
oraz stosowanie procedur utrzymania ruchu, zapewniających ochronę zdrowia
i bezpieczeństwo pracowników w miejscu pracy,

zmniejszanie do minimum lic

zby pracowników narażonych, a także czasu i

poziomu narażenia na czynnik chemiczny,

odpowiednią higienę miejsca pracy,

zmniejszenie do minimum ilości stosowanego czynnika chemicznego,

odpowiednią higienę miejsca pracy,

stosowanie procedur pracy o

raz instrukcji bezpiecznego obchodzenia się

z czynnikiem chemicznym oraz odpadami, a także procedur transportu
i przechowywania.

Podstawowym celem wdrażania właściwej polityki chemicznej w miejscu pracy

powin

no być wyeliminowanie czynnika stwarzającego zagrożenie, bądź ograniczanie

ryzyka poprzez zastąpienie go czynnikiem nie stwarzającym zagrożenia lub o
mniejszym zagrożeniu dla bezpieczeństwa pracowników.

W przypadkach, w których charakter prowadzonej działalności nie pozwala na

podjęcie działań w celu eliminacji ryzyka zawodowego związanego ze stosowaniem
czynnika chemicznego pracodawca powinien podjąć działania służące ograniczeniu
ryzyka do minimum w następującej kolejności:
-

wyeliminowanie uwalniania do

środowiska pracy stwarzającego zagrożenie

czynnika chemicznego poprzez właściwe projektowanie procesów pracy i
kontrolę techniczną oraz stosowanie odpowiedniego wyposażenia i
materiałów,

ograniczenie uwalniania do środowiska pracy stwarzającego zagrożenie
czynnika chemicznego,

stosowanie środków ochrony zbiorowej u źródła powstawania zagrożeń, jak
np. odpowiednia wentylacja oraz działania organizacyjne,

stosowanie środków ochrony indywidualnej, jeżeli zagrożeniu nie można
przeciwdziałać w inny sposób.

Spis literatury

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974r.

– Kodeks pracy (Dz. U. 1998r. Nr 21, poz.

98 z późn. zm.)

Rozporządzenie Ministra Pracy Ministra Polityki Socjalnej z dnia
26 września 1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy (Dz. U. z 2003r. Nr 169, poz. 1650 z późn.zm.)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji
chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o
działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. z 2012 r.
poz. 890)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań
i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr
33, poz. 166)

Ustawa z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich
mieszaninach (Dz. U. Nr 63, poz. 322)

Rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
18 grudnia 2006 r.

w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i

stos

owanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH), utworzenia

Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz
uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji
(WE) nr 1488/94,

jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy

Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE (Dz. Urz. U E L
396 z 30.12.2006r.)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie
kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji chemicznych i ich mieszanin (Dz. U.
z 2012 r. poz. 1018)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2012 r. w sprawie
oznakowania

opakowań

substancji

niebezpiecznych

mieszanin

niebezpiecznych oraz niektórych mieszanin (Dz. U. z 2012 r. poz. 445)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 maja 2012 r. w sprawie sposobu
oznakowania miejsc, rurociągów oraz pojemników i zbiorników służących do
przechowywania lub zawierających substancje niebezpieczne lub mieszaniny
niebezpieczne (Dz. U. z 2012 r. poz. 601)

10.

Ustawa

dnia

lipca

2005r.

o przeciwdziałaniu narkomanii

(Dz. U. z 2012 r. poz. 124)

11.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy
czynników chemicznych (Dz. U. z 2005r. Nr 11, poz. 86 z późn.zm.)

12.

Ustawa z dnia 13 września 2002 r. o produktach biobójczych
(Dz. U. z 2007 r. nr 39 poz. 252 z późn. zm.)

13.

Rozporządznie (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 273/2004 z dnia 11
lutego 2004r. w sprawie prekursorów narkotykowych
(Dz. Urz. WE L 047 z 18.02.2004r. Dz. Urz. WE wydanie specjalne z 2004r.
tom 08, strona 48)

14.

Rozporządzenie Rady (WE) Nr 111/2005 z dnia 22 grudnia 2004r. określające
zasady nadzorowania handlu prekursorami narkotyków pomiędzy Wspólnotą a
państwami trzecimi (Dz. Urz. WE L 22 z 26.01.2005r.)

15.

Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1277/2005 z dnia 2 lipca 2005r.

ustanawiające przepisy wykonawcze dotyczące rozporządzenia (WE) Nr
273/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie prekursorów
narkotykowych i Rozporządzenia Rady (WE) Nr 111/2005 z dnia 22 grudnia
2004r. określające zasady nadzorowania handlu prekursorami narkotyków
pomiędzy Wspólnotą a państwami trzecimi (Dz. Urz. WE L 202 z 03.08.2005r.)

16.

Bezpieczeństwo i zdrowie a substancje chemiczne w pracy. Instytut Medycyny
Pracy w Łodzi

17.

Problemy higieny pracy Nr 12/2004. Polskie Towarzystwo Higieniczne w
Zielonej Górze. 2004

18.

Fakty nr 34. Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy

19.

Niebezpieczne substancje chemiczne

– zagrożenie dla człowieka i

ekosystemu. CIOP

– PIC 2003

20.

Czynn

iki chemiczne w środowisku pracy tom. 6 Centralny Instytut Ochrony

Pracy , Warszawa 2002r.

21.

BHP w firmie (poradnik) Wydawnictwo Wiedza i Praktyka.

22.

Strona internetowa Biura do Spraw Substancji i

Preparatów Chemicznych.