17 Wsparcie spoleczneid 17369

Wsparcie społeczne ludzi starszych

Przygotowała: dr Krystyna Misiak

Gdzie osoba starsza/

rodzina/opiekun znajdzie

odpowiednią pomoc?

Kto wspiera osoby starsze o różnym stopniu

niepełnosprawności w ich codziennym życiu?
Kto wspiera opiekunów w opiece nad ludźmi
starszymi?

Wsparcie społeczne (social support) to

• pomoc dostępna dla jednostki w sytuacjach

trudnych,

• zasoby dostarczane jednostce przez interakcje

z innymi ludźmi,

• konsekwencje przynależności człowieka do

społeczeństwa,

• zaspokojenie potrzeb w trudnych sytuacjach

przez osoby znaczące i grupy odniesienia (Sęk
2001)

Według transakcyjnej teorii stresu,

wsparcie społeczne jest jednym z zasobów
ułatwiających radzenie sobie ze stresem
(Lazarus, Folkman 1987).

Wsparcie społeczne, jako rodzaj interakcji,

charakteryzuje się tym, że:

• zostaje podjęte w sytuacji problemowej lub

trudnej;

• celem jest zbliżenie jednego lub obu

uczestników do rozwiązania problemu,
przezwyciężenie trudności, reorganizacja
zakłóconej relacji z otoczeniem
i podtrzymanie emocjonalne;

Zagrożenia postrzegane przy

konieczności korzystania ze wsparcia

• Obawa przed ujawnieniem problemów i

niezrozumieniem

• Zagrożenie obniżeniem samooceny (im

bardziej potrzebne wsparcie, tym niższa
samoocena)

• Zagrożenie zależnością od innych

Wsparciu społecznemu przypisuje się duże

znaczenie jako czynnikowi pozwalającemu
osiągnąć wysoką jakość życia. Wsparcie
społeczne wiąże się z istnieniem tzw. sieci
społecznej czyli funkcjonowaniu człowieka
wśród ludzi

Analizując sieci wsparcie oceniamy jako:

• Wsparcie spostrzegane- efekt działania sieci

wspierających i zdobywania doświadczenia w relacjach
społecznych. Wynika z wiedzy i przekonań człowieka o tym
gdzie i od kogo może uzyskać pomoc, na kogo może liczyć w
trudniejszej sytuacji. Ocenia się w nim także przekonanie o
dostępności sieci wsparcia

• Wsparcie otrzymywane- faktycznie otrzymana pomoc. Ocenia

się ją w odniesieniu do czasu i konkretnej sytuacji. Jest ono
oceniane obiektywnie lub relacjonowane subiektywnie przez
odbiorcę, jako faktycznie otrzymywany rodzaj i ilość
wsparcia w określonym czasie. Mierząc je można też ocenić
poziom adekwatności i trafności wsparcia

Model pierwotnej i wtórnej sieci społecznej (Foley, Davies, 1983, za Mazurkiewicz, 1997, s.163)

Typy wsparcia społecznego

1. emocjonalne (wyrażanie troski, zaufania, bliskości,

stworzenie możliwości autoekspresji)

2. informacyjne (dostarczenie nowych umiejętności,

informacji, udzielanie rad itp.),

materialne (dostarczenie dóbr materialnych,

4. instrumentalne, zwane także wsparciem przez

świadczenie usług, polega na udzielaniu pomocy przy
wykonywaniu dodatkowych czynności codziennych,
prac domowych oraz czynności poza domem)

oceniające (wyrażenie akceptacji, zrozumienia, zachęty

itp.)

Rodzaje źródeł wsparcia

• Naturalne – przyjaciele, rodzina. Relacje nie są

sformalizowane, są wzajemne, łatwo dostępne,
funkcjonują spontanicznie, często objęte
zaufaniem interpersonalnym

• Sformalizowane – instytucje, stowarzyszenia,

grupy zawodowe. Funkcjonują mniej
spontanicznie, według ustalonych reguł, rzadko na
zasadzie wzajemności, dostęp może być do nich
utrudniony, mogą stygmatyzować.

Przykłady dostępnych systemów wsparcia:

profesjonalnych i nieprofesjonalnych

• Rodzina
• Przyjaciele
• Sąsiedzi, znajomi, lokalne społeczności

• System opieki zdrowotnej (lekarz rodzinny, pielęgniarska

rodzinna, lekarz specjalista)

• System pomocy społecznej

• Samopomocowe grupy wsparcia
• Sejmik osób niepełnosprawnych
• Centrum wolontariatu
• Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
• Polski Związek Niewidomych, Polski Związek Głuchych,

Towarzystwo Walki z Kalectwem i wiele innych

Instytucjonalne systemy wsparcia

społecznego

• Prawne rozwiązania wspierające osoby

starsze

• Świadczenia i usługi pomocowe ze strony

służby zdrowia

• Formy pomocy społecznej : domy pomocy

społecznej, interwencje środowiskowe

Pozainstytucjonalne systemy

wsparcia społecznego

• Rodzina
• Wolontariat
• Grupy samopomocy

Wolontariat

Prof. Z. Kawczyńska-Butrym wyróżnia następujące cechy

wolontariatów:
- dobrowolne uczestnictwo;
- silna motywacja działania, duże osobiste zaangażowanie;
- bezpośredni, oparty na osobistych więziach kontakt między
"dawcą" i "biorcą";
- satysfakcja z działalności;
- sposób na życie;
- zapełnienie luki istniejącej w systemie formalnej opieki
społecznej;
- elastyczność form i zakresu działania.

Wolontariat

Człowiek stary, chory czy niepełnosprawny powinien potrafić nie

tylko korzystać z pomocy, ale również obdarzać nią tych, którzy
w danej chwili, być może bardziej niż on sam potrzebują
wsparcia. Wchodząc w przenikające się role dawcy i biorcy
wsparcia, staje się konkretną osobą, z konkretnymi potrzebami, a
nie anonimowym, "bezosobowym przypadkiem" oczekującym
pomocy. Stąd też to usilne dążenie ludzi niepełnosprawnych do
stowarzyszania się na rzecz wspólnych działań w celu poprawy
własnego położenia, a także promowania, podtrzymywania i
przywracania dobrego funkcjonowania i prawidłowych relacji w
określonej społeczności.

Działalność ochotników, inaczej

wolontariuszy nierozerwalnie jest związana
z działalnością grup samopomocy

Grupy samopomocy

To element struktur społecznych skupiający

ludzi,

którzy

doświadczają

podobnych

problemów i trudności, a którym potrzebne jest
przekonanie, że potrafią poradzić sobie ze
swoimi problemami i zdobędą możliwość ich
rozwiązania. Przekonanie takie może być
oparte

doświadczeniu

innych

ludzi

stanowiących źródło informacji, bezpośredniej
pomocy i emocjonalnego wsparcia.

• Podstawowe zadanie realizowane w grupach samopomocy dotyczy osób,

które borykają się z problemem, a polega ono na rozładowaniu negatywnych
emocji i mobilizowaniu do pracy nad sobą.

•

Grupy samopomocowe spełniają również ogromną rolę w edukowaniu

społeczeństwa. Wzajemne kontakty chorych z różnym stopniem
niepełnosprawności ze zdrowymi członkami społeczeństwa umożliwiają
lepsze zrozumienie i wyzbycie się niekorzystnych stereotypów i uprzedzeń.

•

Ponadto niepełnosprawni dzięki istnieniu tego typu grup mają możliwość

udzielania pomocy innym, co pozwala im na udowodnienie własnej
przydatności społecznej. Tu funkcja samopomocy polega na podwyższaniu
samooceny i likwidacji frustracji związanej z nadmiernym uzależnieniem
społecznym. Jest to wsparcie dowartościowujące.

•

Kolejna ważna funkcja, jaką pełnią grupy samopomocy, to kontrola w

stosunku do instytucji i środowisk profesjonalnych zajmujących się opieką
zdrowotna i społeczną oraz aparatu biurokratycznego państwa, a także
stabilizacji systemu społecznego, w ramach którego się rozwijają.

Zasady funkcjonowania grupy

samopomocowej

• Dobrowolność uczestnictwa
• Jasność, czytelność reguł: ustalona częstotliwość spotkań i czas

ich trwania, jednoznacznie brzmiąca zasada dyskrecji

• Ustalone na początku, świadomie przyjęte, reguły

funkcjonowania jako grupy np. nie palimy papierosów etc.

• W grupie wsparcia mówi się przede wszystkim o sobie, swoich

przeżyciach, kłopotach

• Nie udziela się rad, co najwyżej można się dzielić

doświadczeniem

• Nikt nie powinien czuć się krytykowany, wazne jest wzajemne

przekazywanie sobie życzliwego, pozytywnego i nie udawanego
wsparcia

• Pożyteczne jest ustalenie rotacyjnego systemu prowadzenia grupy

Przykładowe cele grupy

samopomocowej

• Wzajemne dodawanie sobie sił, nadziei i otuchy przez wymianę

doświadczeń, dzielenie się sukcesami i drobiazgami dnia
codziennego, wzajemną pomoc w świadczeniu różnego rodzaju
usług, pomoc psychologiczną

• Poszerzenie wiedzy na temat choroby
• Poszerzenie wiedzy na temat możliwości rehabilitacji, wczasach

rehabilitacyjnych, wypożyczalniach sprzętu

• Spotkania towarzyskie sprzyjające tworzeniu wspólnoty poprzez

posiadanie stałego miejsca spotkań, nawiązania indywidualnych
kontaktów, wspólnych wyjść do teatru, kina etc.

Przykłady tematów rozmów na

spotkaniach grupy samopomocy

• Czy zaakceptowałem fakt, że jestem chory/lub jestem

opiekunem chorego na ...

• Czego najbardziej obawiam się w związku z chorobą
• Jakie mam ograniczenia i jak sobie z nimi radzę
• Jakie są moje mocne strony
• Czy na skutek choroby musiałem zmienić swoje plany

życiowe

• Czy nadal czuję się pełnowartościowym człowiekiem
• Co jest dla mnie ważne etc, etc...

Idealny zatem model wsparcia społecznego

to taki, gdzie funkcje systemów
instytucjonalnych są uzupełniane i
wzmacniane wsparciem ze strony
naturalnych systemów, czyli rodziny,
przyjaciół, przy jednoczesnym
stymulowaniu, aktywizowaniu
immanentnych sił i możliwości "biorcy".