www.praktyczneszkoleniabhp.pl

BHP w budownictwie

Pod redakcją
Przemysława Ł. Siemiątkowskiego

B

H

P

2

www.praktyczneszkoleniabhp.pl

BHP w budownictwie

Spis treści

Warunki socjalne i higieniczne na placu budowy ............................................................................. 3
Warunki pracy .................................................................................................................................. 3
Prawa i obowiązki pracodawców oraz pracowników ..................................................................... 12

Praca zbiorowa pod redakcją
Przemysława Ł. Siemiątkowskiego

Symbol 2SH0006

ISBN 978-83-269-0918-4

Copyright © by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.
Warszawa 2011

Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.
03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a,
www.wip.pl
tel. [phone], faks 22 617 60 10

Publikacja „BHP w budownictwie” chroniona jest prawem autorskim. Przedruk materiałów bez zgody
wydawcy – zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło.
Zaproponowane w tym poradniku wskazówki, porady i interpretacje dotyczą sytuacji typowych.
Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych pogłębionych konsultacji.
Publikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów
państwowych. W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za
zastosowanie zawartych w poradniku wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych
przypadków.

Zamówienia: tel. [phone], e -mail: [e-mail]

3

www.praktyczneszkoleniabhp.pl

BHP w budownictwie

Budownictwo od lat należy do jednej z najbardziej wypadkogennych sekcji gospodarki naro-
dowej. Niestety od lat powtarzają się te same nieprawidłowości. Newralgiczne grupy zagadnień
to instalacje i urządzenia elektryczne, prace na wysokości, rusztowania, maszyny i urządzenia
budowlane, a także zagospodarowanie placu budowy.

Dodatkowo pracodawcy minimalizują koszty budowy poprzez oszczędzanie na wydatkach,
które mogłyby zapewnić wyższy poziom bezpieczeństwa. A przecież dbanie o wysoki poziom
bhp się po prostu opłaca!

Warunki socjalne i higieniczne na placu budowy

Warunki socjalne i higieniczne na terenie budowy powinny spełniać wymagania obowiązujące
powszechnie, zawarte w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r.
w sprawie ogólnych przepisów bez pieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650
z późn. zm.).

Wyjątki do powyższej zasady zostały ujęte w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 6 lutego 2003 r.
w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy pod czas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. nr 47,
poz. 401). Oto one:

•

na terenie budowy, na której roboty budowlane wykonuje więcej niż 20 pracujących, zabrania się
urządzania w jednym pomieszczeniu szatni i jadalni,

•

dopuszczalne jest korzystanie z istniejących na terenie budowy pomieszczeń i urządzeń higieniczno-
-sanitarnych inwestora, jeżeli przewiduje to zawarta z nim umowa,

•

jeżeli wymaga tego bezpieczeństwo lub ochrona zdrowia osób wykonujących roboty budowlane
albo gdy wynika to z rodzaju wykonywanych robót, należy zapewnić osobom wykonującym takie
roboty pomieszczenia do odpoczynku lub mieszkalne,

•

stacjonarne pomieszczenia mieszkalne powinny mieć wystarczające wyposażenie sanitarne, jadal-
nię, pomieszczenie do odpoczynku, łóżka, szafki kuchenne, stoły i krzesła z oparciami – stosow-
nie do liczby osób.

Inne pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi

W pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna,
i w pomieszczeniach biurowych powinno być zapewnione ogrzewanie do temperatury nie niższej niż
18ºC. Natomiast w pomieszczeniach do ogrzewania się pracowników temperatura powinna wynosić
co najmniej 16ºC.

Warunki pracy

Sprawdzanie rusztowań i ruchomych podestów roboczych

W celu zapewnienia bezpieczeństwa pracownikom wykonującym pracę na rusztowaniach i rucho-
mych podestach roboczych należy je poddawać odpowiednim przeglądom. W zależności od
ich wyników trzeba podjąć właściwe kroki, eliminujące zagrożenia.

Rusztowania i ruchome podesty robocze powinny być

każdorazowo sprawdzane przez kierownika

budowy lub uprawnioną przez niego osobę (np. pracownika służby bhp) po:

•

silnym wietrze,

4

www.praktyczneszkoleniabhp.pl

BHP w budownictwie

•

opadach atmosferycznych,

•

działaniu innych czynników, stwarzających zagrożenie dla bezpieczeństwa wykonywanych prac
(np. burzach, uderzeniach dużych przedmiotów lub materiałów o rusztowanie, oblodzeniu rusz-
towania),

•

przerwach roboczych dłuższych niż 10 dni.

Rusztowania i ruchome podesty robocze powinny być także sprawdzane okresowo, nie rzadziej niż
raz w miesiącu lub częściej, jeżeli przewiduje to instrukcja producenta lub projekt indywidualny.

Zakres czynności objętych sprawdzaniem określa instrukcja producenta (instrukcja eksploatacji), doku-
mentacja eksploatacyjna lub projekt indywidualny.

Wyniki przeglądów powinny być odnotowywane przez osoby je przeprowadzające. Dostrzeżone
usterki musicie po każdym przeglądzie usunąć przed przystąpieniem do dalszego użytkowania rusz-
towania lub ruchomego podestu.

Na co zwracać szczególną uwagę podczas przeglądów?

Przeprowadzając przeglądy, należy szczególną uwagę zwrócić na to, czy:

•

rusztowanie (ruchomy podest roboczy) nie odkształciło się, nie zostało uszkodzone, nie występują
pęknięcia rur, spawów i płyt pomostowych,

•

podkłady pod stojakami nie zostały podmyte,

•

zakotwienia, stężenia i połączenia elementów nie zostały uszkodzone lub zluzowane,

•

urządzenia zabezpieczające (daszki, pomosty, poręcze ochronne itp.) nie zostały uszkodzone,

•

nie zaszły inne zjawiska mające wpływ na wytrzymałość i stateczność rusztowania (ruchomego
podestu roboczego), jak osiadanie podłoża,

•

przewody elektryczne nie są uszkodzone,

•

urządzenia piorunochronne nie uległy uszkodzeniu,

•

rusztowanie (ruchomy podest roboczy) jest prawidłowo i zgodnie z instrukcją eksploatacji użyt-
kowane.

Ocena przydatności środków ochrony indywidualnej

W praktyce środki ochrony indywidualnej nie pozwala ją na likwidację niebezpieczeństwa wyni-
kającego z za grożenia, które powstało wskutek działania procesu technologicznego. Zmniejszają
jedynie prawdopodobieństwo wystąpienia niebezpie czeństwa lub skutków wystąpienia zagro-
żenia. Po wstępnym dobraniu środków ochrony indywidual nej należy ocenić ich przydatność.

W celu oceny przydatności danych środków ochrony indywidualnej należy sprawdzić:

•

czy są odpowiednie do poziomu ryzyka zawodowego i warunków panujących na stanowisku pracy
(na przykład środki ochrony oczu przeznaczone do ochrony przed pestycydami w rolnictwie – gogle
– mogą nie zapewnić odpowiedniej ochrony twarzy podczas pracy przy obróbce mechanicznej
metali czy kamieni),

•

czy ich zastosowanie nie spowoduje jednocześnie zwiększenia ogólnego poziomu ryzyka zawo-
dowego (na przykład okulary chroniące przed odpryskami ciał stałych wyposażone w osłonki
boczne mogą w niektórych przypadkach ograniczać pole widzenia),

•

czy są odpowiednio dopasowane do użytkownika, po wykonaniu niezbędnych regulacji,

•

czy uwzględniają wymagania ergonomiczne i stan zdrowia pracownika,

•

czy są określone warunki stosowania środków ochrony indywidualnej, w szczególności przypadki
i momenty, w których powinny być noszone,

5

www.praktyczneszkoleniabhp.pl

BHP w budownictwie

•

czy w przypadku występowania więcej niż 1 zagrożenia i konieczności stosowania kilku środków
ochrony indywidualnej środki te dają się dopasować względem siebie bez zmniejszania ich para-
metrów ochronnych (na przykład zastosowanie półmaski filtrującej może uniemożliwić dopaso-
wanie gogli ochronnych).

Obowiązki pracodawcy

Przydzielając środki ochrony indywidualnej, pracodawca powinien:

•

poinformować pracownika o istniejących zagrożeniach, przed którymi chronić go będzie stoso-
wanie tych środków,

•

zorganizować szkolenia i – jeżeli jest taka potrzeba – pokazy używania tych środków,

•

określić czas i zakres ich stosowania oraz odstępstwa od przyjętych zasad postępowania w szczegól-
nych i wyjątkowych sytuacjach (do tego celu można wykorzystać informacje podane w instrukcji
użytkowania dostarczonej przez producenta),

•

ustalić sposób, zakres i częstotliwość ich kontroli oraz konserwacji,

•

udostępnić instrukcje użytkowania i sprawdzić, czy są one zrozumiałe dla pracowników.

Wymagania dotyczące sygnałów ręcznych

Znaki bezpieczeństwa i nieodłącznie z nimi związane barwy oraz sygnały to jeden z najistot-
niejszych elementów systemu bezpieczeństwa pracy w firmie. Znajomość przez pracowników
sygnałów ręcznych oraz ich znaczenia istotnie wpłynie na podwyższenie poziomu rzeczywistego
bezpieczeństwa pracy na każdej budowie!

Sygnał ręczny powinien być precyzyjny, prosty i łatwy do wykonania oraz zrozumienia. Jeżeli podczas
przekazywania sygnału ręcznego konieczne jest używanie obu rąk jednocześnie, ich użycie powinno
odbywać się w sposób symetryczny i dotyczyć tylko jednego sygnału.

Osoba przekazująca sygnały ręczne (np. sygnalista lub hakowy – w przypadku obsługi suwnicy) po-
winna wykonywać za pomocą rąk lub dłoni ustalone gesty, przekazując w ten sposób osobie odbie-
rającej sygnał instrukcje dotyczące wykonania określonych manewrów.

Tabela 1. Ręczne sygnały bezpieczeństwa

Znaczenie sygnału

Opis sygnału

Ilustracja

Sygnały ogólne

Start – uwaga, początek
kierowania

Obie ręce wyciągnięte poziomo,
dłonie zwrócone wewnętrzną
stroną do przodu

Zatrzymać – przerwa
– koniec ruchu

Prawa ręka skierowana do góry,
z wewnętrzną stroną dłoni
skierowaną do przodu

6

www.praktyczneszkoleniabhp.pl

BHP w budownictwie

Znaczenie sygnału

Opis sygnału

Ilustracja

Sygnały ogólne

Koniec – zatrzymanie
działania

Obie ręce połączone na wyso-
kości klatki piersiowej

Ruch szybki

Zakodowane gesty sterujące
ruchem, przedstawione
w tabeli 2, wykonywane są
w szybkim tempie

Ruch powolny

Zakodowane gesty sterujące
ruchem, przedstawione
w tabeli 2, wykonywane są
bardzo powoli

Ruchy pionowe

Podnieść do góry

Prawa ręka skierowana do góry
z dłonią skierowaną wewnętrzną
stroną do przodu – wykonuje
wolno ruch okrężny

Opuścić do dołu

Prawa ręka skierowana do dołu
z dłonią skierowaną wewnętrzną
stroną do przodu – wykonuje
wolno ruch okrężny

Odległość pionowa

Dłonie pokazują odpowiednią
odległość

7

www.praktyczneszkoleniabhp.pl

BHP w budownictwie

Znaczenie sygnału

Opis sygnału

Ilustracja

Ruchy poziome

Ruch do przodu

Obie ręce zgięte, dłonie skiero-
wane wewnętrzną stroną do
góry, przedramiona wykonują
powolne ruchy w kierunku ciała

Ruch do tyłu

Obie ręce zgięte, dłonie skiero-
wane wewnętrzną stroną na
zewnątrz, przedramiona wyko-
nują powolne ruchy od siebie

Ruch w prawo od sygnalisty

Prawa ręka wyciągnięta poziomo
z dłonią zwróconą wewnętrzną
stroną do dołu, wykonuje małe,
powolne ruchy w prawo

Ruch w lewo od sygnalisty

Lewa ręka wyciągnięta poziomo
z dłonią zwróconą wewnętrzną
stroną do dołu, wykonuje małe,
powolne ruchy w lewo

Odległość pozioma

Dłonie pokazują odpowiednią
odległość

Niebezpieczeństwo

Stop – zatrzymanie w na-
głym przypadku

Obie ręce wyciągnięte do góry,
dłonie zwrócone wewnętrzną
stroną do przodu

8

www.praktyczneszkoleniabhp.pl

BHP w budownictwie

Wszystkie przedstawione w tabeli zakodowane gesty nie wykluczają użycia, zwłaszcza w pewnych
sektorach działalności, innych dodatkowych gestów, stosowanych na podstawie odpowiednich szcze-
gółowych przepisów.

Sygnalista musi mieć możliwość kontrolowania wszystkich manewrów bez ryzyka narażenia na za-
grożenie związane z wykonywaniem tych manewrów. Ponadto sygnalista powinien być wyposażony
w odpowiednią odzież ostrzegawczą, mającą odpowiednie, jaskrawe elementy rozpoznawcze, uży-
wane wyłącznie przez tego sygnalistę.

Podstawa prawna
•

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych prze-
pisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).

Bhp przy pracach impregnacyjnych

Prace impregnacyjne są zaliczane do prac szczególnie niebezpiecznych. Dlatego też zaostrzone
są wymogi bhp dla pracowników je wykonujących. Koniecznie trzeba pamiętać, że przy pra-
cach impregnacyjnych nie można zatrud niać osób, u których występują objawy uczulenia na
środki chemiczne!

Osoby, które wykonują roboty budowlane związane z impregnacją drewna lub innych materiałów,
należy zapoznać z:

•

występującymi zagrożeniami,

•

instrukcją producenta dotyczącą posługiwania się stosowanymi środkami impregnacyjnymi.

Zaopatrzenie miejsc przeznaczonych do impregnacji

Miejsca i pomieszczenia przeznaczone do impregnacji należy:

•

zaopatrzyć w sprzęt do gaszenia pożarów, dostosowany do rodzaju używanego środka impre-
gnacyjnego,

•

ogrodzić i zaopatrzyć w odpowiednie tablice ostrzegawcze,

•

wyposażyć w wentylację mechaniczną,

•

zabezpieczyć przed zanieczyszczeniem środowiska środkami impregnacyjnymi.

WAŻNE!

W miejscu wykonywania robót impregnacyjnych niedopuszczalne jest:

•

używanie otwartego ognia,

•

palenie tytoniu,

•

spożywanie posiłków.

Niezwłocznie po zakończeniu prac impregnacyjnych i w przerwach przeznaczonych na posiłki oso-
bom wykonującym te prace należy umożliwić umycie się ciepłą wodą oraz skorzystanie ze środków
higieny osobistej.

Podstawa prawna
•

Rozdział 11 Roboty impregnacyjne i odgrzybieniowe rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 6 lutego
2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych
(Dz.U. nr 47, poz. 401).

9

www.praktyczneszkoleniabhp.pl

BHP w budownictwie

Przechowywanie odzieży roboczej – szatnie

Jednym z działań w kierunku poprawy bhp zatrudnionych na budowie osób jest zapewnienie
pracownikom właściwie dobranych – dostosowanych do warunków i charakteru pracy – odzieży
ochronnej oraz odzieży i obuwia roboczego. Pracodawca powinien zapewnić także odpowied-
nie warunki przechowywania w firmie odzieży ochronnej oraz odzieży i obuwia roboczego.

W zależności od rodzaju stosowanej odzieży, warunków jej użytkowania, rodzaju prac, stopnia nara-
żenia pracownika na zabrudzenie ciała i zanieczyszczenie odzieży substancjami szkodliwymi, trującymi
lub materiałami zakaźnymi występującymi w środowisku pracy, w zakładzie powinny być zorganizo-
wane odpowiednie pomieszczenia (szatnie) do przechowywania odzieży ochronnej oraz odzieży
i obuwia roboczego oraz pomieszczenia do prania, odkażania, odpylania i suszenia odzieży ochronnej
oraz odzieży i obuwia roboczego.

Rodzaje szatni

Istnieją następujące

rodzaje szatni:

•

szatnie odzieży własnej pracowników – są one przeznaczone do przechowywania odzieży nale-
żącej do pracowników (tzw. domowej), jeżeli ze względów higienicznych odzież ta nie powinna
się stykać ze środkami ochrony indywidualnej, w tym odzieżą ochronną, a także odzieżą i obuwiem
roboczym,

•

szatnie odzieży ochronnej i roboczej – są one przeznaczone do przechowywania środków
ochrony indywidualnej (m.in. odzieży ochronnej) oraz odzieży i obuwia roboczego,

•

szatnie podstawowe – są one przeznaczone do przechowywania odzieży własnej pracowników
i środków ochrony indywidualnej, w tym odzieży ochronnej, oraz odzieży i obuwia roboczego,

•

szatnie przepustowe – składają się one z części przeznaczonej na odzież własną pracowników,
części przeznaczonej na środki ochrony indywidualnej (m.in. odzież ochronną), a także odzież i obu-
wie robocze oraz z przepustowego zespołu sanitarnego z natryskami, łączącego obie te części.

WARTO WIEDZIEĆ!

W zespole szatni, z którego korzystają pracownicy zatrudnieni przy pracach powodujących znacznie
zabrudzenie lub zamoczenie odzieży i obuwia roboczego oraz których odzież ta i obuwie – z uwagi
na rodzaj wykonywanej pracy – musi spełniać szczególne wymagania higienicznosanitarne
(np. w pralniach, farbiarniach, zakładach przetwórstwa spożywczego), powinny znajdować się po-
mieszczenia wyposażone w urządzenia służące do odkażania, odpylania i suszenia tej odzieży
oraz obuwia.

Podstawa prawna
•

Rozdział 2 Szatnie załącznika nr 3 Wymagania dla pomieszczeń i urządzeń sanitarnych do rozpo-
rządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).

Najczęściej występujące nieprawidłowości na placu budowy i ich przyczyny

Istotny wpływ na zagrożenia i nieprawidłowości występujące na budowach mają zaniedbania
w sferze działań organizacyjnych oraz technicznych. Według Państwowej Inspekcji Pracy w zakła-
dach budowlanych nader rzadko dokonuje się oceny ryzyka zawodowego, identyfikacji zagro-
żeń i uświadamiania pracownikom ryzyka, na jakie są narażeni.

10

www.praktyczneszkoleniabhp.pl

BHP w budownictwie

Główne zagrożenia i nieprawidłowości w dziedzinie bezpieczeństwa pracy występujące na placach
budowy od lat niezmiennie dotyczą tych samych grup zagadnień, którymi są:

•

instalacje i urządzenia elektryczne,

•

prace na wysokości,

•

rusztowania,

•

maszyny i urządzenia budowlane,

•

zagospodarowanie placu budowy.

Przyczyny nieprawidłowości na placach budowy

Analiza wyników działań prowadzonych na placach budowy przez organy nadzoru i kontroli wska-
zuje, że najczęstsze przyczyny nieprawidłowości w dziedzinie bezpieczeństwa pracy to:

•

niski poziom wiedzy w dziedzinie bhp wśród pracowników i pracodawców,

•

minimalizacja kosztów budowy przez oszczędzanie na wydatkach, które mogłyby zapewnić wyższy
poziom bezpieczeństwa, i angażowanie pracowników o niskich kwalifikacjach,

•

nieprzeprowadzanie oceny ryzyka zawodowego, co w konsekwencji powoduje nieinformowanie
o nim pracowników,

•

zbyt małe zainteresowanie personelu sprawującego samodzielne funkcje techniczne na budowie
(kierownika budowy, kierowników robót, inspektora nadzoru inwestorskiego) problematyką z za-
kresu bhp.

Eksploatacja rusztowań przejezdnych i ruchomych podestów roboczych

Ruchome podesty robocze mogą obsługiwać osoby posiadające uprawnienia kwalifikacyjne
(dozorowe) do ich obsługi. Prace związane z ich konserwacją mogą wykonywać także tylko
osoby posiadające uprawnienia kwalifikacyjne (dozorowe) do konserwacji ruchomych podestów
roboczych.

W przypadku eksploatowania rusztowań przejezdnych należy pamiętać, że:

•

droga ich przemieszczania powinna być wyrównana, utwardzona, odwodniona, a jej spadek nie
może przekraczać 1%,

•

zabronione jest przemieszczanie rusztowań przejezdnych, w przypadku gdy przebywają na nich
ludzie,

•

rusztowania te powinny być zabezpieczone co najmniej w 2 miejscach przed przypadkowym
przemieszczeniem.

Trzeba również pamiętać o zakotwieniu rusztowań przejezdnych zgodnie z instrukcją producenta lub
projektem. Takie rusztowania podobnie jak rusztowania wolno stojące można zakotwić za pomocą
odciągów, bloków fundamentowych, balastu (przeciwwagi) czy rozparcia.

Eksploatacja ruchomych podestów roboczych

W czasie eksploatacji ruchomych podestów roboczych trzeba pamiętać także o tym, że:

•

wchodzenie i schodzenie osób na pomost ruchomego podestu roboczego jest dozwolone, jeżeli
pomost znajduje się w najniższym położeniu lub w położeniu przewidzianym do wchodzenia
oraz jest wyposażony w zabezpieczenia, zgodnie z instrukcją producenta,

•

na pomoście ruchomego pomostu roboczego nie powinno przebywać jednocześnie więcej osób,
niż przewiduje to instrukcja producenta,

•

wykonywanie gwałtownych ruchów, przechylanie się przez poręcze, gromadzenie wyrobów, mate-
riałów i narzędzi po jednej stronie ruchomego podestu roboczego oraz opieranie się o ścianę
obiektu budowlanego przez osoby znajdujące się na podeście jest zabronione,

11

www.praktyczneszkoleniabhp.pl

BHP w budownictwie

•

zabronione jest łączenie ze sobą dwóch sąsiednich ruchomych podestów roboczych oraz prze-
chodzenie z jednego na drugi,

•

w czasie burzy i przy wietrze o prędkości większej niż 10 m/s pracę na ruchomym podeście robo-
czym należy przerwać, a pomost podestu opuścić do najniższego położenia i zabezpieczyć przed
jego przemieszczeniem,

•

w przypadku braku dopływu prądu elektrycznego przez dłuższy okres znajdujący się w górze
pomost ruchomego podestu roboczego należy opuścić za pomocą ręcznego urządzenia,

•

naprawa ruchomych podestów roboczych może być dokonywana wyłącznie w ich najniższym poło-
żeniu.

WAŻNE!

Ruchome podesty robocze podlegają dozorowi technicznemu. Ich eksploatacje na budowie może-
cie rozpocząć po wydaniu przez właściwy terytorialnie organ Urzędu Dozoru Technicznego decyzji
dopuszczającej dany podest do eksploatacji.

Wykonywanie wewnętrznych prac malarskich

Podczas remontowych prac budowlanych często mamy do czynienia z wewnętrznymi pracami
malarskimi. Wykonujący je pracownicy często są narażeni na działanie szkodliwych dla zdro-
wia substancji lotnych. Ale to nie jedyne zagrożenie spotykane przy wewnętrznych pracach
malarskich!

Wewnętrzne prace malarskie z zastosowaniem składników wydzielających szkodliwe dla zdrowia
substancje lotne należy wykonywać po zapewnieniu intensywnej wentylacji pomieszczeń, uwzględ-
niającej właściwości fizykochemiczne stosowanych materiałów.

WAŻNE!

W czasie wypalania farb olejnych na elementach budowlanych w pomieszczeniach należy zapew-
nić wentylację zapobiegającą utrzymywaniu się czynników szkodliwych dla zdrowia w stężeniach
przekraczających dopuszczalne wartości.

Uwaga na porażenie prądem!

W pomieszczeniach, w których są prowadzone roboty malarskie roztworami wodnymi, należy wyłą-
czyć instalację elektryczną i zastosować zasilanie niemogące powodować zagrożenia porażeniem
prądem elektrycznym. W szczególności należy stosować urządzenia i osprzęt elektryczny w wykona-
niu hermetycznym.

Prace na drabinach

Drabiny rozstawne można stosować przy pracach wykonywanych do wysokości nieprzekraczającej 4 m
od poziomu podłogi. Drabiny należy zabezpieczyć przed poślizgiem i rozsunięciem się oraz zapewnić
ich stabilność.

12

www.praktyczneszkoleniabhp.pl

BHP w budownictwie

Prawa i obowiązki pracodawców oraz pracowników

Zakres kontroli terenu budowy lub robót budowlanych

Organy nadzoru budowlanego podczas kontroli przeprowadzanej na budowie sprawdzają
m.in. wykonywanie obowiązków wynikają cych z decyzji i postanowień, a także kontrolę zgod-
ności wykonywania robót budowla nych z jego przepisami, projektem budowlanym i warunkami
określonymi w decyzji o pozwoleniu na budowę.

Podczas kontroli terenu budowy lub robót budowlanych inspektorzy nadzoru budowlanego sprawdzają:
1) podstawę prowadzenia robót budowlanych, w tym ważność zgłoszenia lub pozwolenia na budowę,

jeżeli jest wymagane;

2) prawidłowość prowadzenia dziennika budowy;
3) dokumenty potwierdzające odpowiednie uprawnienia budowlane i uprawnienia do pełnienia samo-

dzielnych funkcji technicznych w budownictwie;

4) opracowanie oraz wprowadzanie niezbędnych zmian do wymaganego planu bezpieczeństwa

i ochrony zdrowia;

5) zgodność zagospodarowania terenu budowy z opracowanym planem bezpieczeństwa i ochrony

zdrowia oraz przepisami i zasadami wiedzy technicznej, co najmniej w zakresie:

•

ogrodzenia terenu, wyznaczenia i zabezpieczenia stref niebezpiecznych,

•

wykonania dróg, wyjść i przejść dla pieszych,

•

urządzenia pomieszczeń higienicznosanitarnych i socjalnych,

•

doprowadzenia energii elektrycznej i wody oraz odprowadzania lub utylizacji ścieków,

•

zapewnienia naturalnego i sztucznego oświetlenia,

•

zapewnienia właściwej wentylacji,

•

urządzenia składowisk materiałów i wyrobów,

•

zapewnienia łączności telefonicznej;

6) zgodność prowadzonych robót budowlanych z zatwierdzonym projektem budowlanym lub zakre-

sem zgłoszonych robót;

7) wykonanie obowiązku wytyczenia obiektu budowlanego przez uprawnionego geodetę;
8)

przestrzeganie przepisów bhp podczas prowadzenia robót budowlanych;

9) dokumenty potwierdzające dopuszczenie do użytkowania maszyn i sprzętu budowlanego;
10) prawidłowość wykonania, odbioru i eksploatacji rusztowań;
11) prawidłowość wykonania i zabezpieczenia przed uszkodzeniem instalacji elektrycznych;
12) prawidłowość wykonania i zabezpieczenia skarp lub obudowy wykopu bądź wyrobiska.

Dokumentacja budowy

Inwestor, oddając do użytkowania obiekt budowlany, powinien przekazać właścicielowi lub zarządcy
obiektu dokumentację budowy (pozwolenie na budowę wraz z załączonym projektem budowlanym,
dziennik budowy, protokoły odbiorów częściowych i końcowych, w miarę potrzeby, rysunki oraz opisy
służące realizacji obiektu, operaty geodezyjne i książkę obmiarów, a w przypadku realizacji obiektów
metodą montażu – także dziennik montażu) i dokumentację powykonawczą (dokumentację budowy
z naniesionymi zmianami dokonanymi w toku wykonywania robót oraz geodezyjnymi pomiarami
powykonawczymi).

Przekazaniu podlegają również inne dokumenty i decyzje dotyczące obiektu, a także, w razie potrzeby,
instrukcje obsługi i eksploatacji obiektu oraz instalacji i urządzeń związanych z tym obiektem.

Właściciel lub zarządca obiektu budowlanego jest zobowiązany przechowywać dokumenty przez
okres istnienia obiektu.

13

www.praktyczneszkoleniabhp.pl

BHP w budownictwie

Informacja dotycząca bezpieczeństwa i ochrony zdrowia

Jednym z najważniejszych dokumentów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na budo-
wie jest informa cja bioz. Informacja bioz jest niezbędna do wydania decyzji o pozwoleniu na
budowę lub odrębnej decyzji o zatwierdzeniu projektu budowlanego. Ze względu na specyfikę
projektowanego obiektu budowlanego, uwzględnianej następnie w planie bioz, informację
bioz sporządza projektant.

Natomiast jednym z podstawowych obowiązków kierownika budowy jest wprowadzanie niezbęd-
nych zmian w informacji bioz, wynikających z postępu wykonywanych robót budowlanych.

Budowa informacji bioz

Informacja bioz składa się 2 elementów, którymi są:
1) strona tytułowa,
2) część opisowa.

Strona tytułowa informacji bioz

Strona tytułowa informacji bioz zawiera następujące dane:
1) nazwę i adres obiektu budowlanego,
2) imię i nazwisko lub nazwę inwestora oraz jego adres,
3) imię i nazwisko oraz adres projektanta sporządzającego informację bioz.

Część opisowa informacji bioz

Część opisowa informacji bioz zawiera takie dane, jak:
1) zakres robót dla całego zamierzenia budowlanego i kolejność realizacji poszczególnych obiektów,
2) wykaz istniejących obiektów budowlanych,
3) wskazanie elementów zagospodarowania działki lub terenu, które mogą stwarzać zagrożenie

bezpieczeństwa i zdrowia ludzi,

4) wskazanie dotyczące przewidywanych zagrożeń występujących podczas realizacji robót budow-

lanych, określające skalę i rodzaje zagrożeń oraz miejsce i czas ich wystąpienia,

5) wskazanie sposobu prowadzenia instruktażu pracowników przed przystąpieniem do realizacji robót

szczególnie niebezpiecznych,

6) wskazanie środków technicznych i organizacyjnych, zapobiegających niebezpieczeństwom wyni-

kającym z wykonywania robót budowlanych w strefach szczególnego zagrożenia zdrowia lub w ich
sąsiedztwie, w tym zapewniających bezpieczną oraz sprawną komunikację, umożliwiającą szybką
ewakuację na wypadek:

•

pożaru,

•

awarii,

•

innych zagrożeń.

Ochrona przeciwporażeniowa – podstawowe obowiązki

Zapewnienie odpowiedniego poziomu ochrony przeciwporażeniowej na terenie budowy i roz-
biórki ma ogromne znaczenie dla poziomu bezpieczeństwa pracowników! Instalacje i urządzenia
elektryczne od lat należą do zagadnień dotyczących głównych zagrożeń i nieprawidłowości
występujących na placach budowy.

W zakresie ochrony przeciwporażeniowej na placu budowy należy dopilnować w szczególności, aby:
1) prace związane z podłączeniem, badaniem, konserwacją i naprawą urządzeń elektrycznych były

wykonywane wyłącznie przez osoby posiadające odpowiednie uprawnienia;

14

www.praktyczneszkoleniabhp.pl

BHP w budownictwie

2) kontrola okresowa stanu urządzeń elektrycznych pod względem bezpieczeństwa była przepro-

wadzana co najmniej raz w miesiącu oraz w okresach najmniej korzystnych dla stanu izolacji tych
urządzeń i ich oporności (np. podczas opadów atmosferycznych, silnego zamglenia), a ponadto
przed uruchomieniem urządzenia:

•

po dokonaniu zmian i napraw części zarówno elektrycznych, jak i mechanicznych,

•

które nie było czynne przez okres miesiąca lub dłużej,

•

po jego przemieszczeniu;

3) każdorazowo, przed przystąpieniem do pracy, sprawdzona została prawidłowość działania urzą-

dzeń ochronnych różnicowoprądowych zastosowanych w instalacji rozdziału energii elektrycznej;

4) kopie zapisu pomiarów skuteczności zabezpieczeń przeciwporażeniowych znajdowały się u kie-

rownika budowy;

5) naprawy i przeglądy urządzeń elektrycznych były odnotowywane w książce konserwacji urządzeń.

Kontrola stanu instalacji i urządzeń elektrycznych

Kontrola stanu instalacji i urządzeń elektrycznych powinna obejmować pomiar rezystancji izolacji insta-
lacji elektrycznej, ciągłości przewodów ochronnych, w tym głównych oraz dodatkowych (miejsco-
wych) połączeń wyrównawczych, pomiar rezystancji uziemienia i impedancji pętli zwarcia oraz
sprawdzenie działania urządzeń ochronnych różnicowoprądowych.

Podstawa prawna
•

Rozdział 6 Instalacje i urządzenia elektroenergetyczne rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 6 lutego
2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych
(Dz.U. nr 47, poz. 401).

Szczegółowy zakres rodzajów robót budowlanych na potrzeby planu bioz

Część opisowa planu bioz zawiera w szcze gólności zakres robót dla całego zamierzenia budow-
lanego i ko lejność realizacji poszczególnych obiektów. W celu prawidłowego uzupełnienia planu
bioz trzeba wiedzieć, które prace uwzględnić.

Szczegółowy zakres rodzajów robót budowlanych, których specyfikę należy uwzględnić w planie
bioz, obejmuje w przypadku:
1) Robót budowlanych, których charakter, organizacja lub miejsce prowadzenia stwarza szczególnie

wysokie ryzyko powstania zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi, a w szczególności przysy-
pania ziemią lub upadku z wysokości:
a) wykonywanie wykopów o ścianach pionowych bez rozparcia o głębokości większej niż 1,5 m

oraz wykopów o bezpiecznym nachyleniu ścian o głębokości większej niż 3 m;

b) roboty, przy których wykonywaniu występuje ryzyko upadku z wysokości ponad 5 m;
c) rozbiórki obiektów budowlanych o wysokości powyżej 8 m;
d) roboty wykonywane na terenie czynnych zakładów przemysłowych;
e) montaż, demontaż i konserwacja rusztowań przy budynkach wysokich oraz wysokościowych;
f) roboty wykonywane przy użyciu dźwigów lub śmigłowców;
g) prowadzenie robót na obiektach mostowych metodą nasuwania konstrukcji na podpory;
h) montaż elementów konstrukcyjnych obiektów mostowych;
i) betonowanie wysokich elementów konstrukcyjnych mostów, takich jak przyczółki, filary i pylony;
j) fundamentowanie podpór mostowych i innych obiektów budowlanych na palach;
k) roboty wykonywane pod lub w pobliżu przewodów linii elektroenergetycznych, w odległości

liczonej poziomo od skrajnych przewodów, mniejszej niż:

•

3 m – dla linii o napięciu znamionowym nieprzekraczającym 1 kV,

•

5 m – dla linii o napięciu znamionowym powyżej 1 kV, ale nieprzekraczającym 15 kV,

15

www.praktyczneszkoleniabhp.pl

BHP w budownictwie

•

10 m – dla linii o napięciu znamionowym powyżej 15 kV, ale nieprzekraczającym 30 kV,

•

15 m – dla linii o napięciu znamionowym powyżej 30 kV, ale nieprzekraczającym 110 kV;

l) roboty budowlane prowadzone w portach i przystaniach podczas ruchu statków;
m) roboty prowadzone przy budowlach piętrzących wodę, przy wysokości piętrzenia powyżej 1 m;
n) roboty wykonywane w pobliżu linii kolejowych.

2) Robót budowlanych, przy prowadzeniu których występują działania substancji chemicznych lub

czynników biologicznych zagrażających bezpieczeństwu i zdrowiu ludzi:
a) roboty prowadzone w temperaturze poniżej –10°C;
b) roboty polegające na usuwaniu i naprawie wyrobów budowlanych zawierających azbest.

3) Robót budowlanych stwarzających zagrożenie promieniowaniem jonizującym:

a) roboty remontowe i rozbiórkowe obiektów przemysłu energii atomowej;
b) roboty remontowe i rozbiórkowe obiektów, w których były realizowane procesy technologiczne

z użyciem izotopów.

4) Robót budowlanych prowadzonych w pobliżu linii wysokiego napięcia lub czynnych linii komuni-

kacyjnych:
a) roboty wykonywane w odległości liczonej poziomo od skrajnych przewodów, mniejszej niż 15 m

– dla linii o napięciu znamionowym 110 kV;

b) roboty wykonywane w odległości liczonej poziomo od skrajnych przewodów, mniejszej niż 30 m

– dla linii o napięciu znamionowym powyżej 110 kV;

c) budowę i remont:

•

linii kolejowych (roboty torowe i podtorowe),

•

sieci trakcyjnej i linii zasilającej sieć trakcyjną oraz urządzenia elektroenergetyczne,

•

linii i urządzeń sterowania ruchem kolejowym,

•

sieci telekomunikacyjnych, radiotelekomunikacyjnych i komputerowych,

•

związane z prowadzeniem ruchu kolejowego;

d) wszystkie roboty budowlane, wykonywane na obszarze kolejowym w warunkach prowadzenia

ruchu kolejowego.

5) Robót budowlanych stwarzających ryzyko utonięcia pracowników:

a) roboty prowadzone z wody lub pod wodą,
b) montaż elementów konstrukcyjnych obiektów mostowych,
c) fundamentowanie podpór mostowych i innych obiektów budowlanych na palach,
d) roboty prowadzone przy budowlach piętrzących wodę przy wysokości piętrzenia powyżej 1 m.

6) Robót budowlanych prowadzonych w studniach, pod ziemią i w tunelach:

a) roboty prowadzone w:

•

zbiornikach,

•

kanałach,

•

wnętrzach urządzeń technicznych,

•

innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych;

b) roboty związane z wykonywaniem przejść rurociągów pod przeszkodami metodą tunelową,

przecisku lub podobnymi.

7) Robót budowlanych wykonywanych przez kierujących pojazdami zasilanymi z linii napowietrz-

nych – roboty przy budowie, remoncie i rozbiórce torowisk.

8) Robót budowlanych wykonywanych w kesonach, z atmosferą wytwarzaną ze sprężonego powietrza

– roboty przy budowie i remoncie nabrzeży portowych oraz przepraw mostowych.

9) Robót budowlanych wymagających użycia materiałów wybuchowych:

a) roboty ziemne związane z przemieszczaniem lub zagęszczaniem gruntu;
b) roboty rozbiórkowe, w tym wykonywanie otworów w istniejących elementach konstrukcyj-

nych obiektów.

10) Robót budowlanych prowadzonych przy montażu i demontażu ciężkich elementów prefabryko-

wanych – roboty, których masa przekracza 1 t.

16

www.praktyczneszkoleniabhp.pl

BHP w budownictwie

Remont w działającym zakładzie pracy

Prace remontowe, budowlane, rozbiórkowe i montażowe prowadzone bez wstrzymania ruchu
zakładu pracy lub jego części w miejscach przebywania zatrudnionych przy innych pracach
bądź działania maszyn i urządzeń, należą do prac szczególnie niebezpiecznych. Dlatego dzia-
łania te muszą być poddane szczególnej koordynacji.

Przed rozpoczęciem robót wspomnianych powyżej pracodawca lub wyznaczona przez niego osoba
kierująca robotami, i pracodawca, u którego mają być prowadzone te roboty, muszą ustalić w pod-
pisanym protokole szczegółowe warunki bhp, z podziałem obowiązków w tym zakresie.

WAŻNE!

Obowiązki w związku z koordynacją bezpieczeństwa robót w działającym zakładzie pracy są nie-
zależne od obowiązku wyznaczenia koordynatora ds. bhp.

Zawartość protokołu określającego szczegółowe warunki bhp

Protokół określający szczegółowe warunki bhp musi zawierać w szczególności ustalenia dotyczące:
1) poinformowania pracowników przebywających lub mogących przebywać na terenie prowadzenia

robót bądź w jego sąsiedztwie o prowadzonych robotach i niezbędnych środkach bezpieczeństwa,
jakie należy stosować w czasie trwania prac,

2) wydzielenia i wyraźnego oznakowania terenu prowadzenia robót,
3) umieszczenia znaków informujących o rodzaju zagrożenia w miejscach niebezpiecznych,
4) zastosowania innych środków zabezpieczających przed skutkami zagrożeń (np. siatek, barier itp.),
5) określenia osób upoważnionych, mogących mieć dostęp do miejsc wykonywania prac szczegól-

nie niebezpiecznych.