1

1

BHP E- LETTER

SPECJALISTY ds. BHP

Od 2006-12-20 do 2008-12-08

2006/2008

*

Uwaga !!!! Sprawdzić koniecznie stan prawny. Niektóre dane mogą być już

nieaktualne

2

2

Lp.

Tytuł

Str.

1.

1
.

Instruktaż stanowiskowy elektryka a zagadnienia warunków miejsca pracy i zagrożenia

1

2.

2
.

Czy piekarz musi mieć dodatkowe uprawnienia kwalifikacyjne?

2

3.

3
.

Dodatek za tzw. pracę pod ruchem

3

4.

4
.

Minimalna temperatura w biurze zimą

4

5.

5
.

Jakie szkolenia bhp dla brygadzistów?

5

6.

6
.

Czy pracownikom administracyjno-biurowym nalezy sie deputat w postaci herbaty

6

7.

7
.

Czy szczepienia ochronne - np. przeciwko grypie - powinien finansować pracodawca?

6

8.

8
.

Praca w kontakcie z alkoholami - bhp i ppoż.

7

9.

9
.

Odzież i obuwie robocze - rola pracodawcy

8

10. 1

0
.

Jak zorganizować szkolenie bhp - jaką forme szkolenia wybrac

9

11. 1

1
.

Outsourcing a sprawy bhp

10

12. 1

2
.

Jak powinien obecnie wygladac sklad zespolu powypadkowego, gdy w firmie nie ma spolecznego inspektora
pracy

11

13. 1

3
.

Jakie moga byc kolory scian w pomieszczeniach pracy

12

14. 1

4
.

Kto powinien dbac, aby programy szkolen bhp byly dostosowane do potrzeb firmy

13

15. 1

6
.

Na jakich zasadach stosowac Polskie Normy

14

16. 1

7
.

Jaka odziez ochronna i robocza przysluguje nauczycielowi wychowania fizycznego w liceum

15

17. 1

8
.

Warunki pracy a samopoczucie pracownika - ocena

16

18. 1

9
.

Jak rozpowszechniac problematyke bhp wsrod pracownikow, aby zwracali wieksza uwage na
bezpieczenstwo pracy

18

19. 2

0
.

Czy można pociagnac swiadka skladajacego w postepowaniu powypadkowym falszywe zeznania do
odpowiedzialnosci karnej

19

20. 2

1
.

Ekwiwalent pieniezny za pranie odziezy roboczej

19

21. 2

2
.

Jezeli nie wykład to jaka inna metoda szkolenia

20

22. 2

3
.

Przechowywanie benzyny w pomieszczeniach

21

23. 2

4
.

Pracownik agencji ochrony - czynnosci zabronione i niedopuszczalne

23

24. 2

5
.

Jak zapewnic bezpieczenstwo uczniom

24

25. 2 Kogo wyznaczyc do prowadzenia instruktazu stanowiskowego

25

3

3

6
.

26. 2

7
.

Kwalifikacje napelniajacych samochody auto-gazem

26

27. 2

8
.

Jak zgodnie z zasadami i przepisami bhp odkazić basen

27

28. 2

9

Klimatyzacja w biurze

29

29. 4

0

Czy osoba niemająca wyższego wykształcenia w dziedzinie bhp może kierować wieloosobowym działem
bhp?

29

30. 4

1

Jakie szkolenia bhp, oprocz wskazanych w rozporzadzeniu szkoleniowym, powinienes przeprowadzic w
swojej firmie

30

31. 2

6
.

Czy pracownik po wcześniej zakończonym szkoleniu okresowym może wrócić do domu, czy musi wrócić do
pracy

30

32. 2

7
.

Zagrozenia zawodowe na stanowisku pracy w informacji na dworcu PKP

31

33. 2

8
.

Kontrola dostosowania obiektow budowlanych i pomieszczen pracy do wymagan firmy

33

34. 3

9

Pierwsza pomoc w przypadkach podtopien

34

35. 4

0

Kto i kiedy moze kontrolowac wiedze pracownikow w zakresie bhp

35

36. 4

1

Prawo pracowników do klimatyzacji

36

37. 4

0

Uwaga upaly. Zobacz jak ratowac odwodnionego

36

38. 4

1

Na czym polegają procedury zagrożeń pożarowych?

37

39. 4

0

Jak i z jaka czestotliwoscia przeprowadzac okresowe badania instalacji elektroenergetycznych

38

40. 4

1

Czy samopoczucie kierowcy autobusu jest podstawa do powstrzymania sie od pracy

39

41. 4

0

Czy trzeba refundować szkła kontaktowe?

39

42. 4

1

Jakie srodki ochrony indywidualnej dla zatrudnionych na rusztowaniach

40

43. 4

0

Czy Internet zastapi instruktorow bhp

41

44. 4

1

Co może pozbawić pracownika świadczeń z tytułu wypadku przy pracy

41

45. 4

0

Odwolanie od orzeczenia lekarskiego i powtorne badania

42

46. 4

1

Pobicie pracownika moze byc wypadkiem przy pracy

43

47. 4

0

Zobacz, co jest niezbędne, aby przeprowadzić wstępną ocenę ryzyka zawodowego

44

48. 4

1

Kogo zaliczyc do grupy pracownikow administracyjno-biurowych

45

49. 4

0

Brak miejsca poboru wody zdatnej do picia

46

50. 4

1

Co decyduje o istnieniu przyczyny zewnetrznej wypadku

47

51. 4

0

Techniczne srodki zabezpieczen przeciwpozarowych

48

52. 4

1

Zapewnij bezpieczenstwo operatorowi maszyny

49

53. 4

0

Czy pracownik służby bhp może szkolić także z ochrony przeciwpożarowej?

50

54. 4

1

Ocena ryzyka zawodowego po nowemu

51

55. 4 Kto bada wypadki zatrudnionych na innej podstawie niz umowa o prace

51

4

4

0

56. 4

1

Kto dokonuje oceny ryzyka

52

57. 4

0

Jak przygotowac firme na ewentualne wypadki i awarie

53

58. 4

1

Jak dokumentować wyjaśnienia poszkodowanego w wypadku przy pracy

54

59. 4

1

Szkolenia pracownikow administracyjno-biurowych co 6 lat czy czesciej

55

60. 4

1

Na czym polega zasada przystępności nauczania w szkoleniach bhp

56

61. 4

1

Kogo obowiązują ramowe programy szkoleń z zakresu bhp?

57

62. 4

1

Prawidlowe oznakowanie odziezy ostrzegawczej

57

63. 4

1

Czy rejestr wypadków przy pracy w Twojej firmie jest zgodny z prawem

58

64. 4

1

Nie zapomnij o przeprowadzeniu probnej ewakuacji na wypadek pozaru

58

65. 4

1

Organizacja szkolenia pracowników narażonych na hałas i drgania

59

66. 4

1

Procedura badan powypadkowych i problemy w dochodzeniu

60

67. 4

1

Co robic, gdy w firmie nie przeprowadzono oceny ryzyka zawodowego

61

68. 4

1

Prawidłowe wyposażenie oczyszczalni ścieków ułatwi Ci postępowanie w razie awarii lub wypadku!

62

69. 4

1

Narazenie pracownika na niebezpieczenstwo utraty zycia lub ciezkiego uszczerbku na zdrowiu

62

70. 4

1

Sprawdz czy pracownicy w Twojej firmie potrafia wezwac pomoc w sytuacji wypadku

64

71. 4

1

Powierzenie obsługi apteczki lub punktu pierwszej pomocy

65

72. 4

1

Czego dotycza szczegolne zagrozenia zawodowe przy obsludze obrabiarek do drewna

66

73. 4

1

Jak korzystnie wybrać przewodniczącego komisji bhp?

66

74. 4

1

Od czego zależy prawo do jednorazowego odszkodowania?

67

75. 4

1

Czy badanie wypadków w drodze do lub z pracy należy do obowiązków służby bhp?

68

76. 4

1

Jakie zapisy związane z bhp zawrzeć w regulaminie pracy

68

77. 4

1

Jakie zagrożenia występują podczas prac w zakładach gospodarki odpadami?

69

78. 4

1

Jak szybko i bezproblemowo - z uwzglednieniem zmian w prawie - uporac sie z ocena ryzyka zawodowego

70

79. 4

1

Zobacz, co sprawdza inspektorzy nadzoru budowlanego podczas kontroli

70

80. 4

1

Prezentacja multimedialna - sposób na atrakcyjne szkolenie bhp

71

81. 4

1

Poznaj proste sposoby zapewnienia bezpieczenstwa pracownikom w zakladzie obrobki drewna

71

82. 4

1

Jak postepowac ze zlamaniami i zwichnieciami

72

83. 4

1

Zmiany w rozporządzeniu w sprawie szkoleń w dziedzinie bhp Od 24 listopada 2007 r

73

84. 4

1

Sprawdz, kiedy bezwzglednie musisz dokonac aktualizacji oceny ryzyka zawodowego

73

85. 4

1

Prawidłowe przeprowadzenie oględzin ułatwi ustalenie przyczyn wypadku

74

86. 4

1

Jak zrekompensowac pracownikom czas poswiecony na szkolenie bhp poza godzinami pracy

75

87. 4 Co powinno obejmowac szkolenie w zakresie postepowania z odpadami niebezpiecznymi

76

5

5

1

88. 4

1

Palacz kotlow CO - instruktaz stanowiskowy bhp

77

89. 4

1

Sprawdz, jak bezpiecznie przenosic nietypowe przedmioty

79

90. 4

1

Czy wiesz, jakie szkolenia bhp moze prowadzic pracodawca

80

91. 4

1

Obowiązki pracodawców wobec pracowników tymczasowych

81

92. 4

1

Sposob na naprawienie bledu zespolu powypadkowego

82

93. 4

1

Jak eliminować zagrożenia ppoż

83

94. 4

1

Dlaczego warto przygotowac procedure badan powypadkowych

83

95. 4

1

Dobór środków ochrony indywidualnej

84

96. 4

1

Praca tymczasowa wg nowej ustawy o PIP

85

97. 4

1

Dopuszczanie do pracy dziecka, które nie ukończyło 16 lat

85

98. 4

1

Czy kazdy pracownik moze obslugiwac punkty pierwszej pomocy

86

99. 4

1

Szkodliwe substancje a choroba zawodowa

86

100. 4

1

Ocena bezpieczeństwa chemicznego - REACH

87

101. 4

1

Kiedy trzeba miec w firmie 2 jadalnie

87

102. 4

1

Nie oszczędzaj na szkoleniu tele pracowników

88

103. 4

1

Jak dobrać środki dydaktyczne do przeprowadzenia szkolenia bhp?

89

104. 4

1

Stres w pracy - nowe wyzwanie dla służby bhp

90

105. 4

1

Dlaczego handlowiec zalicza się do grupy pracowników administracyjno-biurowych?

91

106. 4

1

Jak utworzyć praktyczną instrukcję bhp?

91

107. 4

1

Zabezpieczenie ppoż. w magazynie

92

108. 4

1

Jakie obowiązki i uprawnienia mają rektorzy uczelni w zakresie bhp?

93

109. 4

1

Jakie warunki szkodliwe i uciążliwe występują w pracy biurowej z komputerem?

94

110. 4

1

Manometry do pomiaru ciśnienia w butlach medycznych - częstotliwość wzorcowania

95

111. 4

1

Zakres i częstotliwość badań lekarskich pracownika pracującego w hałasie

95

112. 4

1

Zarządzanie ryzykiem zawodowym spawaczy

96

113. 4

1

Na czym polega zasada łączenia teorii z praktyką w szkoleniach bhp?

97

114. 4

1

Czy sam możesz omawiać zagadnienia z zakresu ppoż. podczas szkolenia bhp pracowników?

97

115. 4

1

Wskaż szczególne zagrożenia pracownikowi obsługującemu obrabiarkę do drewna!

98

116. 4

1

Choroby zawodowe a parazawodowe - jak je rozróżnić?

98

117. 4

1

Niepełny wymiar czasu pracy a przydział odzieży i obuwia roboczego

99

118. 4

1

W jakiej temperaturze przysługują posiłki przy pracach fizycznych w cyklu ciągłym na otwartej przestrzeni?

100

119. 4

1

Ile warstw mrożonek można piętrować w stosy zgodnie z przepisami bhp?

100

6

6

120. 4

1

Rola służby bhp w skutecznym zapobieganiu chorobom zawodowym

101

121. 4

1

Kto może przeszkolić pracodawcę?

101

122. 4

1

Oparzenie żrącą substancją chemiczną

102

123. 4

1

Prezentacja multimedialna - sposób na atrakcyjne szkolenie bhp

103

124. 4

1

Ułatw sobie współpracę z zewnętrzną firmą szkoleniową!

103

125. 4

1

Ograniczanie ryzyka wynikającego z pracy w kontakcie z alkoholami

104

126. 4

1

Ciekawe szkolenia bhp dla doświadczonych pracowników

105

127. 4

1

Przygotowanie pedagogiczne a prowadzenie szkoleń bhp

106

128. 4

1

10 kroków do dokonania oceny ryzyka zawodowego wywołanego czynnikami szkodliwymi

107

129. 4

1

Kierownik zakładu pracy może być odpowiedzialny za ewakuację

107

130. 4

1

Jakie obowiązki w zakresie szkoleń bhp ma służba bhp

108

131. 4

1

Kiedy należy wystawiać nowe zaświadczenia o odbyciu szkolenia w dziedzinie bhp?

109

132. 4

1

Pola elektromagnetyczne - szkolenie

110

133. 4

1

Wypadek tokarza - analiza przypadku

110

134. 4

1

Rodzaje działań profilaktycznych, czyli jak zapobiegać wypadkom przy pracy

111

135. 4

1

Koordynator bhp na budowie - zakres obowiązków i uprawnień

112

136. 4

1

Szczególne wymagania dla pomieszczeń higienicznosanitarnych dla kobiet

113

137. 4

1

Jakie szkolenia bhp powinni odbywać praktykanci?

113

138. 4

1

Opracowanie szczegółowych programów szkoleń bhp

114

139. 4

1

Ramowe programy szkolenia w zarządzeniu o przeprowadzeniu szkolenia bhp

115

140. 4

1

Jakie straty może powodować występowanie hałasu w firmie?

116

141. 4

1

Praca fizyczna na otwartej przestrzeni a posiłki regeneracyjne

116

142. 4

1

2 sposoby na dokonanie oceny ryzyka zawodowego dla kobiet w ciąży i karmiących piersią

117

143. 4

1

Ergonomiczne warunki pracy to zdrowsi pracownicy

117

144. 4

1

Typy i rodzaje środków ochrony indywidualnej przy pracach z użyciem rusztowań budowlanych

118

145. 4

1

Kiedy dochodzi do narażenia pracownika na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na
zdrowiu?

118

146. 4

1

Czy znasz najczęstsze zagrożenia na stanowisku pracy kierowcy wózka jezdniowego?

119

147. 4

1

Wymagania dla instruktora prowadzącego instruktaż stanowiskowy

120

148. 4

1

Praca fizyczna na otwartej przestrzeni a posiłki regeneracyjne

121

149. 4

1

Nieprzestrzeganie przepisów dotyczących dozoru technicznego - co może służba bhp?

121

150. 4

1

Przygotowanie służby bhp do kontroli warunków pracy w firmie

122

151. 4

1

Prawidłowa organizacja prac na wysokości

123

152. 4

1

Czy pracodawca może nie zawiadomić o wypadku przy pracy?

123

7

7

153. 4

1

Jak sobie ułatwić obliczanie kosztów wypadków?

124

154. 4

1

Czy pracownik służby bhp może prowadzić w firmie szkolenia okresowe bhp?

125

155. 4

1

Kwalifikacje osoby prowadzącej szkolenia bhp

126

156. 4

1

Obowiązki kierownika budowy

126

157. 4

1

Techniczne środki zabezpieczeń przeciwpożarowych

127

158. 4

1

Odpowiedzialność karna służby bhp - jak jest naprawdę?

128

159. 4

1

Antystatyczne i antyradiacyjne ekrany na monitory komputerowe - kiedy wymieniać?

129

160. 4

1

Jakie obowiązki w zakresie ochrony przeciwpożarowej w magazynie ma pracodawca?

130

161. 4

1

Urządzenia ochronne maszyn, czyli jak zapewnić bezpieczeństwo pracy

130

162. 4

1

Jak udokumentować poinformowanie pracownika o ryzyku zawodowym?

131

163. 4

1

Zapewnienie pracownikom wody lub zimnych napojów

132

164. 4

1

Na co zwrócić szczególną uwagę, wypełniając protokół powypadkowy?

133

165. 4

1

Obowiązek skierowania na badania okulistyczne mimo ważnego zaświadczenia lekarza medycyny pracy

134

166. 4

1

Podejrzenie wystąpienia choroby zawodowej - co dalej

135

167. 4

1

Szkolenie bhp przez Internet? A co z egzaminem?

135

168. 4

1

Środki ochrony indywidualnej - szkolenie pracowników

136

169. 4

1

Wewnętrzny transport przedmiotów o nietypowych kształtach

137

170. 4

1

9 kroków do zabezpieczenia firmy przed rakotwórczymi i mutagennymi czynnikami środowiska pracy

138

171. 4

1

Przejmowanie obiektów budowlanych do eksploatacji - kontrola warunków

139

172. 4

1

Jak zapobiegać chorobom pracowników powodowanym przez bakterie z urządzeń klimatyzacyjnych

139

173. 4

1

Bezpieczne prace impregnacyjne

140

174. 4

1

Grupowe szkolenie bhp - jak je zorganizować?

141

175. 4

1

Problemy z klimatyzacją i wentylacją

142

176. 4

1

Zagrożenia na stanowisku pracy ślusarza

143

177. 4

1

Impregnacja drewna i innych materiałów na budowie – wymagania bhp

144

178. 4

1

Rozpuszczalniki – ograniczanie emisji oparów i kontaktu ze skórą

145

179. 4

1

Jak analizować potrzeby szkoleniowe w firmie?

145

180. 4

1

Uprawnienia do omawiania zagadnień tematyki ppoż podczas szkoleń bhp

147

181. 4

1

Nieprzestrzeganie przepisów dotyczących dozoru technicznego - jak możesz wpłynąć na poprawę warunków
pracy w firmie?

147

182. 4

1

Wymagania ogólnobudowlane dla magazynów wysokiego składowania

148

183. 4

1

Jak styl uczenia się pracowników wpływa na przygotowanie szkoleń bhp?

149

184. 4

1

Obowiązek służby bhp organizowania i zapewniania odpowiedniego poziomu szkoleń bhp

150

185. 4

1

Odzież ochronna oraz odzież i obuwie robocze – przechowywanie

151

8

8

186. 4

1

Wstępna faza oceny ryzyka zawodowego

152

187. 4

1

Zatrudnianie kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych

153

188. 4

1

Instruktaż stanowiskowy dla nauczycieli

153

189. 4

1

Szkolenia bhp pracowników wykonujących zadania służby bhp

155

190. 4

1

Instruktaż stanowiskowy dla nauczycieli

155

191. 4

1

Wewnętrzny transport przedmiotów o nietypowych kształtach

157

192. 4

1

Refundacja szkieł kontaktowych

158

193. 4

1

Szczególna ochrona stanu zdrowia pracowników młodocianych

158

194. 4

1

Prace na wysokości – obowiązki pracodawcy

159

195. 4

1

Wypadek pracownika tymczasowego

160

196. 4

1

Jakie są obowiązki pracowników w zakresie zmniejszenia narażenia na hałas lub drgania

160

197. 4

1

Szkolenie okresowe pracodawców wykonujących zadania służby bhp

161

198. 4

1

Wypadki w drodze do lub z pracy a służba bhp

162

199. 4

1

Choroba zawodowa a szkodliwe substancje w środowisku pracy

163

200. 4

1

Transport odpadów niebezpiecznych

163

201. 4

1

Procedura badań powypadkowych i problemy w dochodzeniu

164

202. 4

1

Wybór przewodniczącego komisji bhp

165

203. 4

1

Potwierdzenie odbycia szkoleń wstępnych bhp

166

204. 4

1

Wykaz prac zabronionych chorym na daną chorobę?

167

205. 4

1

Pracownik służby bhp i społeczny inspektor pracy w jednej osobie?

168

206. 4

1

Jak stworzyć pożądaną kulturę bezpieczeństwa w firmie?

168

207. 4

1

Jakie uprawnienia są konieczne do kierowania szkolnymi autobusami?

169

208. 4

1

Sposób na skuteczną profilaktykę

169

209. 4

1

Badanie wypadków – profilaktyka

170

210. 4

1

Kwalifikacje pracowników tankujących samochody paliwem LPG

171

211. 4

1

Jakie są korzyści z utworzenia systemu informacji o wypadkach i ich kosztach?

171

212. 4

1

Jakie nieprawidłowości w zakresie bhp najczęściej występują na placach budów?

172

213. 4

1

Przechowywanie odzieży ochronnej oraz odzieży i obuwia roboczego

173

214. 4

1

Ocena ryzyka zawodowego - faza wstępna

173

215. 4

1

Jak ułatwić przeprowadzanie oceny ryzyka zawodowego?

174

216. 4

1

Powiadomienie pracodawcy o wypadku

175

217. 4

1

Szkolenie okresowe pracowników inżynieryjno-technicznych

176

218. 4

1

Instruktażu stanowiskowy prowadzony przez osobę zatrudnioną na innej podstawie niż umowa o pracę

177

9

9

219. 4

1

Praca przy monitorach ekranowych

178

220. 4

1

Odpowiedzialność za zawartość zakładowej apteczki pierwszej pomocy

179

221. 4

1

Dokumentacja prac szczególnie niebezpiecznych

179

222. 4

1

6 podstawowych zasad obsługi kserokopiarek

180

223. 4

1

Daty eletterów

181

Instruktaż stanowiskowy elektryka a zagadnienia warunków miejsca pracy i

zagrożenia

Praca elektryka polegająca na konserwacji, naprawie i instalowaniu sieci, maszyn i urządzeń elektrycznych
stwarza duże niebezpieczeństwo zarówno dla osoby wykonującej taką pracę, jak i dla osób znajdujących się w
jego bezpośrednim otoczeniu. Dlatego tak ważne jest prawidłowe przeszkolenie stanowiskowe tego
pracownika.Miejcie na uwadze, że urządzenia i instalacje elektryczne zlokalizowane w różnych punktach budowli
i obiektów powodują, iż miejsce pracy elektryka wyznaczone jest miejscem wykonania zadania konserwacji,
naprawy lub usunięcia usterki elementu układu zasilania. Związane jest to z przemieszczaniem się pracownika do
miejsca pracy pieszo, z wykorzystaniem jednośladów lub samochodów.

Konieczne staje się, więc wyszczególnienie zidentyfikowanych zagrożeń, z którymi wykonujący czynności
elektryka pracownik może się spotkać.
Do klasycznych zagrożeń dla elektryków należą:

porażenie prądem elektrycznym,

poparzenia łukiem elektrycznym,

pożar lub wybuch wywołany na skutek zwarcia w instalacjach elektrycznych,

praca na wysokości,

zdarzenia urazowe z narzędziami i przyrządami, elementami wystającymi lub ostrymi,

zdarzenia w ciągach komunikacyjnych (np. na schodach, w przejściach, dojściach do miejsca pracy),

śliskie powierzchnie,

gorące powierzchnie,

obciążenie psychiczne,

ograniczone przestrzenie,

obciążenie fizyczne.

Zatem

cechą charakterystyczną stanowiska pracy elektryka jest dynamika położenia pracownika, zależna od

rodzaju i miejsca czynności, ale również duże obciążenia psychiczne powodowane w wielu przypadkach
okolicznościami szybkiego oraz skutecznego usunięcia usterki i podania napięcia zasilającego odbiorcę lub
odbiorców.

Zwrócić należy uwagę, na urządzenia techniczne znajdują się w określonym środowisku, które na nie
oddziaływuje. Czynniki środowiska mogą oddziaływać na pracowników i urządzenia negatywnie, co
określamy jako narażenie środowiskowe. Środowisko pracy elektryka można określić jako zespół czynników
fizycznych, organizacyjnych i innych występujących w pomieszczeniach lub na wolnym powietrzu, gdzie dane
urządzenie lub wycinek instalacji się znajduje lub może się znajdować długotrwale lub przejściowo.

Pamiętajcie, że urządzenia elektryczne i instalacje powinny być odporne na działanie środowiska, sprawne i nie
powinny zagrażać otaczającemu środowisku, a przede wszystkim ludziom. Nie powinny one powodować
powstania niebezpieczeństwa porażeń prądem elektrycznym, pożarów lub wybuchów.

Elektryk zatrudniony

w zakładzie pracy powinien bezwzględnie zapoznać się z

aktualnym stanem instalacji elektrycznej w obiekcie (zakładzie pracy lub na jego terenie), urządzeniami,

zastosowanym systemem ochrony przeciwpożarowej,

rodzajami zabezpieczeń.

10

10

Powoduje to konieczn

ość dogłębnej analizy dokumentacji technicznej tych urządzeń i instalacji, a także

dokumentów urządzeń pracujących. Założyć należy, iż pracodawca wyposażył urządzenia w niezbędne instrukcje
obsługi i bhp, które są dostępne każdemu pracownikowi.

Charakter

czynności wykonywanych przez elektryka decyduje o konieczności znajomości układu elektrycznego,

sposobu zasilania, zastosowanej ochrony przeciwporażeniowej, wykonania instalacji, zabezpieczeń i szeregu
innych parametrów technicznych zastosowanych w zakładzie pracy.

Jerzy Kaczmarek

główny specjalista ds. bhp

Czy piekarz musi mieć dodatkowe uprawnienia kwalifikacyjne?

Podstawowym wyposażeniem każdej piekarni są piece piekarskie. Jako urządzenia energetyczne podlegają przepisom prawa
regulującym zasady bezpiecznej eksploatacji wydanym na podstawie ustawy z 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne
(Dz.U. z 2006 r. nr 89, poz. 625 z późn. zm.).Wymagania w zakresie kwalifikacji osób zatrudnianych przy eksploatacji
urządzeń energetycznych określa rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 28 kwietnia 2003 r. w
sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń,
instalacji i sieci (Dz.U. nr 89, poz. 828 z późn. zm.).

Piece piekarskie

Piekarskie piece elektryczne, gazowe i opalane paliwami stałymi (np. węglem), na podstawie załącznika nr 1 do powyższego
rozporządzenia, kwalifikuje się jako: urządzenia elektrotermiczne - grupa 1 pkt 3, piece przemysłowe o mocy powyżej 50
kW - grupa 2 pkt 9, przemysłowe odbiorniki paliw gazowych o mocy powyżej 50 kW - grupa 3 pkt

8.

Kwalifikacje pracowników

Eksploatacja pieców piekarskich (a także innych urządzeń) zaliczonych do tych grup wymaga posiadania odpowiednich
kwalifikacji przez wszystkie osoby w niej uczestniczące i zatrudnione w nadzorze w tym zakresie.

Kwalifikacje te obejmują 2 kategorie. Mianowicie:

1.

eksploatacji - praca na stanowiskach obejmujących:

o

obsługę,

o

konserwację,

o

remonty,

o

montaż,

o

czynności kontrolno-pomiarowe;

2.

dozoru - praca na stanowiskach pracy osób kierujących czynnościami pracowników prowadzących prace określone
w pkt 1 i pracowników technicznych sprawujących nadzór nad eksploatacją urządzeń, instalacji oraz sieci.

Eksploatacja urządzenia
Przypominamy Wam, że eksploatacja urządzenia to zespół czynności:

mających wpływ na zmianę (regulacja) parametrów pracy urządzenia z uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa i
ochrony środowiska (obsługa),

utrzymujących i zabezpieczających należyty stan techniczny urządzenia (konserwacja),

związanych z usuwaniem usterek, uszkodzeń i z planowymi naprawami urządzenia (remont),

związanych z instalowaniem i pierwszym uruchomieniem urządzenia (montaż),

niezbędnych do oceny stanu technicznego, parametrów eksploatacyjnych, jakości regulacji i sprawności
energetycznej, obejmujących kontrole oraz pomiary urządzenia (czynności kontrolno-pomiarowe).

Uwaga!

Do czynności składających się na eksploatację urządzenia nie zalicza się włączania i wyłączania pieca (np. przez naciskanie
przycisków sterujących), gdyż czynności te nie mają wpływu na zmianę założonych parametrów pracy urządzenia (np.
temperatury, czasu pieczenia itp.). Stąd nie jest konieczne wymaganie posiadania udokumentowanych kwalifikacji od osoby
wykonującej wyłącznie tę czynność - na przykład piekarza - zgodnie z instrukcją obsługi urządzenia.

Analogiczne stanowisko w tej kwestii wynika z pisma DE-5-6-II/06 L.dz. 1854/w2006 Departamentu Energetyki
Ministerstwa Gospodarki.

11

11

Zwróćcie także uwagę na fakt, że nie jest wymagane potwierdzanie posiadania kwalifikacji w zakresie obsługi urządzeń i
instalacji u tych użytkowników, którzy eksploatują:

urządzenia elektryczne o napięciu nie wyższym niż 1 kV i mocy znamionowej nie wyższej niż 20 kW, jeżeli w
dokumentacji urządzenia określono zasady jego obsługi,

rządzenia i instalacje cieplne o mocy zainstalowanej nie wyższej niż 50 kW.

Józef M. Boguszewski

specjalista ds. bezpieczeństwa

procesów przemysłowych, ekspert

z zakresu oceny ryzyka zawodowego

i systemów zarządzania bezpieczeństwem

Dodatek za tz

w. pracę pod ruchem

Tak zwana praca pod ruchem to praca wykonywana w pasie drogowym. Pas drogowy to wydzielony pas terenu,
przeznaczony do ruchu lub postoju pojazdów i ruchu pieszych wraz z leżącymi w jego ciągu obiektami
inżynierskimi, placami, zatokami postojowymi oraz znajdującymi się w wydzielonym pasie terenu chodnikami,
ścieżkami rowerowymi, drogami zbiorczymi, drzewami i krzewami, a także urządzeniami technicznymi
związanymi z prowadzeniem oraz zabezpieczeniem ruchu.

Pas drogowy obejmuje między innymi następujące obiekty inżynierskie:

jezdnię,

pobocze,

przydrożne rowy,

skarpy.

Tak zwana praca pod ruchem
Tak zwana praca pod ruchem ma miejsce w sytuacji, gdy wykonuje się ją bez zatrzymywania ruchu pojazdów lub
skierowania go objazdem.

Uwaga!
Pobocz

e drogi znajduje się w pasie drogowym, w związku z tym praca realizowana na poboczu drogi bez

zatrzymywania ruchu pojazdów jest tzw. pracą pod ruchem.

Dodatek dla pracowników
Obecnie obowiązujące przepisy związane w zakresie ochrony pracy nie przewidują wypłacania
pracownikom dodatków za występowanie czynników szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia.

Pracodawca nie ma wobec tego

obowiązku płacenia pracownikom dodatków wynikających z warunków

pracy, w tym

za tzw. pracę pod ruchem. Praca taka powinna być tak zorganizowana, aby istniejące zagrożenia

wyeliminować lub, jeżeli jest to niemożliwe, zabezpieczyć przed nimi pracowników.

Waldemar Krupa

główny specjalista ds. bhp,

specjalista ds. ochrony ppoż. w firmie

doradztwa z zakresu prawa i ochrony pracy

SEKA S.A.

12

12

Minimalna temperatura w biurze zimą

Obowiązek pracodawcy zapewnienia pracownikom w miejscu pracy odpowiedniej temperatury ma charakter
bezwzględny i tylko względy technologiczne mogą usprawiedliwiać wyjątki w tym zakresie. Nie ma tu znaczenia
ani pora roku, ani sytuacja ekonomiczna pracodawcy.

W godzinach pracy należy zapewnić odpowiednią temperaturę we wszystkich pomieszczeniach pracy w budynku.
Temperatura w pomieszczeniach pracy powinna być na tyle komfortowa, aby zbędne było stosowanie specjalnej
odzieży.

Środowisko termiczne pracy
Pracodawca jest zobowiązany zapewniać pomieszczenia pracy odpowiednie do rodzaju wykonywania prac i
liczby zatrudnionych osób oraz zapewnić odpowiednią temperaturę, czyli środowisko termiczne pracy.

Środowisko termiczne pracy to inaczej warunki cieplne miejsca pracy człowieka. Jest ono ważnym czynnikiem
wpływającym na samopoczucie, zdrowie i wydajność pracy pracownika, jak również bezpieczeństwo i higienę
pracy.

Podstawa prawna
Przepisy bhp w zakładach pracy, dotyczące w szczególności:

obiektów budowlanych,

pomieszczeń pracy,

procesów pracy,

pomieszczeń i urządzeń higienicznosanitarnych,

znajdziecie w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650).

Uwaga!
W pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy (metod
pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania), nie niższą niż 14°C (287 K), chyba że względy
technologiczne na to nie pozwalają. Natomiast w pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca
fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych, temperatura nie może być niższa niż 18°C (291 K) - § 30 powyższego
rozporządzenia.

Orzecznictwo
Warto w tym miejscu również przytoczyć wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z 20
września 2001 r., w którym sąd ten stwierdził, że "odstąpienie przez pracodawcę od wykonania obowiązku
zapewnienia pracownikom odpowiedniej tempera

tury w pomieszczeniach pracy może być usprawiedliwione

względami technologicznymi, a nie jego sytuacją ekonomiczną" (SA/Bk 75/01, Pr.Pracy 2002/3/35).

Natalia Korzeniecka

prawnik, współpracownik firmy BHPoż

-

Ośrodek Szkolenia, Doradztwa i Usług

13

13

Jak

ie szkolenia bhp dla brygadzistów?

Całokształt spraw związanych ze szkoleniem bhp reguluje rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca
2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.; dalej:
rozporządzenie szkoleniowe). Zgodnie z tym rozporządzeniem, osoba będąca na stanowisku brygadzisty ma
obowiązek odbyć następujące szkolenia w dziedzinie bhp:

1.

szkolenie wstępne ogólne (instruktaż ogólny), które odbywają przed dopuszczeniem do wykonywania
p

racy nowo zatrudnieni pracownicy, studenci odbywający u pracodawcy praktykę studencką oraz

uczniowie szkół zawodowych zatrudnieni w celu praktycznej nauki zawodu (§ 10 ust. 1 rozporządzenia
szkoleniowego),

2. szkolenie okresowe

, które odbywają m.in. osoby będące pracodawcami oraz inne osoby kierujące

pracownikami, w szczególności kierownicy, mistrzowie i brygadziści (§ 14 ust. 2 rozporządzenia
szkoleniowego).

Pamiętajcie, że szkolenie okresowe powinno być przeprowadzane nie rzadziej niż raz na 5 lat, a pierwsze
szkolenie dla tej grupy pracowniczej przeprowadza się w okresie do 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tym
stanowisku. Zgodnie z ramowym programem szkolenie to trwa minimum 16 godzin.

Będąc osobą kierującą pracownikami brygadzista może być wyznaczony do prowadzenia szkolenia
wstępnego na stanowisku pracy (instruktażu stanowiskowego). Od osób prowadzących taki instruktaż
wymagane jest posiadanie odpowiednich kwalifikacji i doświadczenia zawodowego oraz przeszkolenia w zakresie
metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego. Ramowy program szkolenia okresowego przewiduje dla tych
osób 2-godzinne omówienie zagadnienia "Organizacja i metodyka szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny
pracy (z uwzględnieniem metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego) oraz kształtowanie bezpiecznych
zachowań pracowników w procesie pracy". Jednak w ocenie wielu specjalistów czas przeznaczony na
przeprowadzenie tego fragmentu szkolenia okresowego jest niewystarczający. Chcąc być dobrze przygotowanym
do prowadzenia instruktażu stanowiskowego należałoby odbyć dodatkowe szkolenie w zakresie metod
prowadzenia instruktażu.

Kazimierz Żurawski

główny specjalista ds. bhp,

dyrektor ds. nadzoru w firmie doradztwa

z zakresu prawa i ochrony pracy SEKA S.A.

14

14

Czy pracownikom administracyjno--

biurowym należy się deputat w

postaci herbaty

?

Deputat to określenie niezdefiniowane w przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy. Z żadnego przepisu bhp
nie wynika konieczność świadczenia deputatu w postaci herbaty.

Obowiązek pracodawcy
Praco

dawca ma obowiązek zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych,

nieodpłatnie, odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych (art. 232
Kodeksu pracy).

Praca w warunkach szczególnie uciążliwych
Trudno określić warunki pracy pracownika administracyjno-
-

biurowego jako szczególnie uciążliwe. Ze sposobu wykonywania pracy przez tę grupę pracowników wynika, że

są one uciążliwe, ale określenie "szczególnie uciążliwe" w zasadzie nie może mieć tu zastosowania.

Waldemar Krupa

główny specjalista ds. bhp,

specjalista ds. ochrony ppoż. w firmie

doradztwa z zakresu prawa i ochrony pracy

SEKA S.A.

Czy szczepienia ochronne - np. przeciwko grypie - powinien

finansować pracodawca?

Szczepienie pracowników przeciwko grypie to sposób na uniknięcie choroby i zwolnień lekarskich w okresach
nasilenia grypy. Efektem takiego postępowania pracodawcy może być zapewnienie rytmiczności funkcjonowania
zakładu pracy.

Podstawa prawna
W celu zapobiegania szerzeniu się chorób zakaźnych u osób pracujących, narażonych na działanie czynników
biologicznych, przeprowadza się, po uzyskaniu ich zgody, szczepienia ochronne wskazane na danym stanowisku
pracy (art. 17 ustawy z 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach - Dz.U. nr 126, poz. 1384 z
późn. zm.).

Przepisem wykonawczym w tym zakresie jest rozporządzenie Ministra Zdrowia z 28 listopada 2005 r. w sprawie
wykazu stanowisk pracy oraz szczepień ochronnych wskazanych do wykonania pracownikom podejmującym
pracę lub zatrudnionym na tych stanowiskach (Dz.U. nr 250, poz. 2113). W załączniku do tego rozporządzenia
nie określono stanowisk pracy, na jakich wskazane jest szczepienie przeciwko grypie.

W związku z powyższym pracodawca nie ma obowiązku finansowania szczepień przeciwko grypie, jednak
po konsultacji ze związkami zawodowymi lub przedstawicielami pracowników (na podstawie art. 23711a Kodeksu
pracy) może takie przedsięwzięcie sfinansować. Znane są liczne przykłady takich działań ze strony
pracodawców.

15

15

Waldemar Krupa

główny specjalista ds. bhp,

specjalista ds. ochrony ppoż. w firmie

doradztwa z zakresu prawa i ochrony pracy

SEKA S.A.

Praca w kontakcie z alkoholami -

bhp i ppoż.

Alkohole to ciecze palne, o różnej klasie toksyczności i różnej reaktywności, często o silnym działaniu drażniącym. Prace z nimi
wymagają dopełnienia określonych procedur. Szczegółowe wymagania bhp i ppoż. w zakresie pracy z alkoholami regulują m.in.
przepisy:

Kodeksu pracy (art. 221),

rozporządzenia Ministra Zdrowia z 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z
występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz.U. z 2005 r. nr 11, poz. 86),

rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 23 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w
zakładach przemysłu spirytusowego (Dz.U. nr 285, poz. 2865),

rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 29 maja 2003 r. w sprawie minimalnych wymagań
dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może
wystąpić atmosfera wybuchowa (Dz.U. nr 10, poz. 1004 z późn. zm.),

rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony
przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. nr 80, poz. 563).

Uwaga!
Z uwagi na swoje właściwości alkohole zaliczają się do niebezpiecznych substancji chemicznych.

Ocena ryzyka zawodowego
Pracodawca, u którego w środowisku pracy występuje czynnik chemiczny stwarzający zagrożenie, jest zobowiązany do
dokonania i udokumentowania oceny ryzyka zawodowego stwarzanego przez ten czynnik.

W ocenie tej pracodawca musi uwzględnić: niebezpieczne właściwości czynnika chemicznego, otrzymane od dostawcy
informacje dotyczące zagrożenia czynnikiem chemicznym i zaleceń jego bezpiecznego stosowania, w szczególności zawarte w
karcie charakterystyki,

rodzaj, poziom i czas trwania narażenia, wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń w środowisku

pracy, jeżeli zostały ustalone, efekty działań zapobiegawczych, wyniki oceny stanu zdrowia pracowników, jeżeli została
przeprowadzona, warunki pracy przy użytkowaniu czynników chemicznych, z uwzględnieniem ilości tych czynników.

Jak eliminować lub ograniczać ryzyko zawodowe?
Ryzyko zawodowe wynikające z pracy z czynnikiem chemicznym stwarzającym zagrożenie należy eliminować lub ograniczać
do minimum zgodnie przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650).

Dokonać tego można w szczególności przez:

właściwe zaprojektowanie i organizację pracy w miejscu pracy,

dostarczenie odpowiedniego wyposażenia dla prac z czynnikami chemicznymi i stosowanie procedur utrzymania
ruchu, które zapewniają ochronę zdrowia oraz bezpieczeństwo pracowników w miejscu pracy,

zmniejszanie do minimum liczby pracowników narażonych lub którzy mogą być narażeni na czynniki chemiczne w
miejscu pracy,

zmniejszanie do minimum czasu i poziomu narażenia na czynnik chemiczny,

odp

owiednią higienę miejsca pracy,

zmniejszanie do minimum ilości czynnika chemicznego wymaganego w procesie pracy,

stosowanie właściwych procedur pracy, w tym procedur lub instrukcji bezpiecznego obchodzenia się z czynnikiem
chemicznym stwarzającym zagrożenie i odpadami zawierającymi taki czynnik oraz procedur ich przechowywania i
transportu w miejscu pracy,

właściwe stosowanie urządzeń i sprzętu w pracach z czynnikiem chemicznym, zapewniające bezpieczeństwo oraz
ochronę zdrowia pracowników.

16

16

Natomiast dzi

ałania techniczne lub organizacyjne powinny w szczególności zmierzać tu do

:

zapobieżenia obecności w

miejscu pracy substancji palnych w stężeniu stwarzającym zagrożenie lub substancji chemicznie niestabilnych, w ilościach
stwarzających zagrożenie pożarem bądź wybuchem, usunięcia źródeł zapłonu, które mogą spowodować pożar lub wybuch, i
wyeliminowania warunków, które mogą powodować, że substancje chemicznie niestabilne mogą wywołać szkodliwe skutki
fizyczne, ograniczenia skutków dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w przypadku pożaru lub wybuchu substancji
palnych, substancji chemicznie niestabilnych bądź ich mieszanin.

Uwaga!

Najważniejszym źródłem informacji o zagrożeniach związanych ze stosowaniem konkretnej substancji lub preparatu niebezpiecznego i

dotyczących ich bezpiecznego stosowania jest karta charakterystyki danej substancji lub preparatu.

Grażyna Jarosiewicz

główny specjalista

w Departamencie Warunków Pracy

Głównego Inspektoratu Pracy

Państwowej Inspekcji Pracy

Odzież i obuwie robocze - rola pracodawcy

Pracodawca:

ustala rodzaje odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie na określonych stanowiskach pracy
występujących w firmie jest niezbędne,

określa przewidywane okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego

(art.

2378 § 1 Kodeksu pracy, dalej: kp).

Uwaga!
Przy ustalaniu rodzajów odzieży i obuwia roboczego pracodawca powinien przede wszystkim pamiętać, że odzież
ta i obuwie powinny być przydzielane pracownikom wykonującym prace, przy których:

odzież własna pracownika może ulec:

o

zniszczeniu,

o

znacznemu zabrudzeniu;

występują określone wymagania:

o

technologiczne,

o

sanitarne,

o

bezpieczeństwa i higieny pracy;

przyjęte w firmie okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego powinny być uzależnione od
charakteru i warunków pracy na określonych stanowiskach pracy oraz związanych z nimi:

o

stopnia brudzenia i niszczenia tej odzieży oraz obuwia,

o

wymagań technologicznych, sanitarnych oraz bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ocena dostosowania
Przed dokonaniem doboru odzieży i obuwia roboczego pracodawca powinien ocenić, czy odzież i obuwie, które
zamierza zastosować, dostosowane są do warunków i charakteru pracy na stanowiskach pracy w firmie.

Dobór odzieży i obuwia roboczego a ocena ryzyka zawodowego
Dobór odzieży i obuwia roboczego powinien bazować na ocenie ryzyka zawodowego na stanowisku pracy.

Podstawowym warunkiem ich doboru jest identyfikacja zagrożeń istniejących na stanowisku pracy. Prawidłowa
identyfikacja i ocena zagrożeń pozwoli określić poziom zagrożenia oraz właściwości, jakie powinny spełniać
odzież i obuwie robocze, oraz dobrać taki rodzaj tej odzieży i obuwia, aby zapewniał on pracownikowi
bezpieczeństwo i wygodę użytkowania przy wykonywaniu pracy.

Konsultacje z pracownikami
Podjęte przez pracodawcę działania dotyczące przydzielania pracownikom odzieży i obuwia roboczego powinny
być skonsultowane z pracownikami lub ich przedstawicielami (art. 23711a kp).

Ustalenia te powinny być zawarte na piśmie. Najczęściej dokonywane są w formie zakładowej tabeli przydziału
odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej, stanowiącej załącznik do regulaminu pracy, a u

17

17

pracodawców niemających obowiązku wprowadzania regulaminu pracy - odrębny dokument, np. sporządzony w
formie zarządzenia wewnętrznego.

Uwaga!
Ostateczną decyzję w zakresie określenia rodzaju odzieży i obuwia roboczego stosowanego przez
pracowników oraz okresów ich użytkowania zawsze podejmuje pracodawca. To na nim spoczywa
odpowiedzialność za prawidłowy sposób doboru takiej odzieży i obuwia środków oraz zapewnienie, aby
stosowana odzież i obuwie miały właściwości ochronne, jak również użytkowe przez cały okres ich użytkowania.

Marta Popławska

specjalista ds. bezpieczeństwa

procesowego

Jak zorganizować szkolenie bhp

-

jaką formę szkolenia wybrać?

Przygotowując szkolenia w dziedzinie bhp, powinniście zadbać o ich właściwy przebieg przez:

stosowanie szczegółowego programu szkolenia, adekwatnego do grupy zawodowej oraz rodzaju i
sposobu wykonywania pracy;

zapewnienie odpowiednich warunków szkolenia w postaci:

o

sali wykładowej lub innego miejsca szkolenia zapewniającego komfort jego odbywania.
Pamiętajcie, że miejsce, w którym odbywa się nauka wpływa na samopoczucie uczestników
szkolenia oraz efekty szkoleniowe. Nie zapewnienie odpowiednich warunków w sali, w której
prowadz

icie zajęcia (np. właściwego oświetlenia, wentylacji, ogrzewania, stołów przy, których

siedzą szkoleni) może Was zdyskredytować, w szczególności podczas omawiania zagadnień
dotyczących prawidłowego i zgodnego z przepisami oświetlenia, wentylacji, temperatury
pomieszczeń pracy itp.,

o

środków dydaktycznych, możliwie najnowocześniejszych - unikajcie prowadzenia szkolenia,
podczas którego np. przez 8 godzin prowadzony jest wykład, często po prostu w formie
czytania szkolonym treści, z jakimi się ich zapoznaje,

o

sformułowania odpowiednich pytań sprawdzających na egzamin po zakończeniu szkolenia, po
którym będziecie mieli pewność, że pracownicy mają dostateczną znajomość przepisów i zasad
bhp;

zrealizowanie zaplanowanej tematyki bez skracania zajęć szkoleniowych.

O wszystkie te elementy powinniście zadbać w trakcie planowania i organizowania szkolenia. Pozwoli to Wam
zrealizować założone cele szkolenia.

Podstawa prawna
Pamiętajcie, że ogólne wymogi odnośnie sposobu organizacji szkoleń bhp zawiera rozporządzenie Ministra
Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr
180, poz. 1860 ze zm.).

Analizując formy szkolenia proponowane w załączniku do rozporządzenia szkoleniowego, dochodzimy do
wniosku, że tylko w odniesieniu do szkolenia okresowego dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach
robotniczych jedyną zalecaną formą tego szkolenia jest instruktaż. Pozostałe szkolenia można realizować za
pomocą kilku różnych form. Zatem jaką formę wybrać?

Samo

kształcenie kierowane

Coraz bardziej popularną formą szkolenia okresowego jest samokształcenie kierowane. Szkoleni otrzymują z
odpowiednim wyprzedzeniem materiały (np. skrypty, teksty przepisów prawnych, zestawy pytań kontrolnych),
następnie prowadzone jest szkolenie w formie kursu (seminarium) z udziałem wszystkich szkolonych.
Celem tego kursu (seminarium) jest wyjaśnienie i ujednolicenie poglądów na temat przepisów. Pamiętajcie, że w
przypadku stosowania tej formy szkolenia szczególna uwaga musi być zwrócona przez organizatora szkolenia na
zmiany w przepisach prawnych, ich wyjaśnienie i podanie sposobu rozwiązania konkretnych sytuacji w zakładzie
pracy.

18

18

E-learning
Pojawiło się także nowe pojęcie "e-learning", to jednak nic innego, jak samokształcenie kierowane z użyciem
Internetu jako środka przekazu wiedzy. Słuchacz otrzymuje materiały do zapoznania się, a po pewnym czasie
problemy (zagadnienia) lub konkretne pytania, na które powinien udzielić odpowiedzi po opanowaniu materiału
szkoleniowego. Podobnie

jak w samokształceniu kierowanym, również w formie e-learningu, konieczne jest

spotkanie wykładowcy ze słuchaczami w celu wyjaśnienia wątpliwości, jakie mogą pojawić się po zapoznaniu z
materiałami oraz zmianami w przepisach prawnych i zakładowych.

Waldemar Krupa

główny specjalista ds. bhp

i specjalista ochrony przeciwpożarowej

w firmie SEKA S.A.

Outsourcing a sprawy bhp

Outsourcing to zlecanie wyspecjalizowanym podmiotom zewnętrznym procesów niezbędnych w celu funkcjonowania własnego przedsiębiorstwa,

które mogą zostać przez nie zrealizowane taniej i efektywniej, niż byłoby to możliwe we własnym zakresie.Zastosowanie outsourcingu
Zwykle outsourcing dotyczy zadań pomocniczych, niezwiązanych bezpośrednio z uzyskiwaniem dochodu przez firmę, na przykład usług:

ochroniarskich,

prawniczych,

informatycznych,

dotyczących utrzymania czystości (tzw. serwisów sprzątających).

Uwaga!
W ramach outsourcingu dana firma zleca wykonywanie określonych zadań innej firmie, która realizuje je przez własnych pracowników.

Pracownicy ci

wykonują pracę w miejscu wskazanym przez pracodawcę - na terenie innego zakładu pracy - i to na ich pracodawcy

spoczywa niezależny od miejsca wykonywania pracy obowiązek zapewnienia im bezpiecznych oraz higienicznych jej warunków (art. 15 i
207 § 2 Kodeksu pracy, dalej: kp).

Współdziałanie między pracodawcami
Outsourcing może powodować, że w tym samym miejscu będą wykonywać pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców. Wówczas,
aby wyeliminować ewentualne zagrożenia, jakie (choćby niechcący) jedni pracownicy mogą sprowadzić na drugich, powstaje konieczność
współdziałania między pracodawcami i ustalenia procedur postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń zdrowia lub życia pracowników.

W ramach takiego współdziałania powinny zastać określone między innymi zasady:

informowania w przypadkach zagrożeń,

udzielania pierwszej pomocy,

likwidowania skutków niebezpiecznych zdarzeń.

Wspomniane zasady współdziałania pracodawcy powinni określić w porozumieniu zawartym między sobą w tym celu.

Koordynator bhp
Ponadto gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców (podwykonawców),
pracodawcy ci mają obowiązek wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich
pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu oraz ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku
wystąpienia zagrożeń zdrowia lub życia pracowników (art. 208 kp). Przy czym nadal każdy z pracodawców odpowiada za bezpieczeństwo i
higienę pracy swoich pracowników!

Prawa koordynatora bhp
Koordynator bhp może mieć na przykład na budowie prawo:

kontroli pracowników świadczących pracę na budowie,

wydawania poleceń w zakresie poprawy warunków pracy oraz przestrzegania przepisów
i zasad bhp,

kontrolowania stanu bezpieczeństwa i higieny pracy,

występowania do poszczególnych pracodawców (podwykonawców) z zaleceniem usunięcia stwierdzonych zagrożeń wypadkowych i
uchybień w zakresie bhp,

19

19

niezwłocznego wstrzymania pracy maszyny lub urządzenia w razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia życia albo zdrowia
pracownika bądź innej osoby,

niezwłocznego odsunięcia od pracy pracownika zatrudnionego przy pracach wzbronionych.

Uwaga!
Koordynator bhp sprawuje nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu przez
różnych pracodawców (podwykonawców), a jego prawa oraz obowiązki powinny być określone w porozumieniu zawartym między
podwykonawcami.

Nie jest on upoważniony do oceny dokumentacji w zakresie bhp tych pracodawców (podwykonawców), w tym

dotyczącej oceny ryzyka zawodowego.

Kiedy nie ma potrzeby powołania koordynatora bhp?
Powołanie koordynatora bhp dotyczy sytuacji, gdy pracownicy kilku pracodawców pracujący w tym samym miejscu mogą swoim działaniem
wpływać wzajemnie na swoje bezpieczeństwo (np. na budowie).

Nie ma potrzeby powoływania koordynatora bhp, jak również współdziałania między pracodawcami i ustalenia procedur postępowania w
przypadku wystąpienia zagrożeń zdrowia lub życia pracowników, gdy firmie zewnętrznej powierzono wykonywanie prac niewymagających
styczności pracowników obu firm - na przykład w przypadku pracy firmy sprzątającej po godzinach pracy pracowników zleceniodawcy

.

Adrianna Jasińska-Cichoń

radca prawny

Ja

k powinien obecnie wyglądać skład zespołu powypadkowego, gdy w firmie

nie ma społecznego inspektora pracy?

Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 23 listopada 2006 r. zmieniającego rozporządzenie w
sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a
także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy (Dz.U. nr 215, poz. 1582)
skład zespołu powypadkowego został określony niezależnie od rodzaju wypadku.

Podstawowy skład zespołu powypadkowego
W skład zespołu powypadkowego - bez względu na to, czy zaistniał wypadek śmiertelny, ciężki,
zbiorowy czy też lekki - zawsze powinien wchodzić:

pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy,

społeczny inspektor pracy.

Uwaga!
U pracodawcy, u którego nie ma obowiązku tworzenia służby bhp, w skład zespołu powypadkowego
wchodzi pracodawca lub pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu pracodawca powierzył
wykonywanie zadań służby bhp, albo specjalista spoza zakładu pracy.

Gdy w firmie nie ma społecznego inspektora pracy...
Natomiast u pracodawcy, u którego nie działa społeczna inspekcja pracy, w skład zespołu
powypadkowego,

zamiast społecznego inspektora pracy, wchodzi przedstawiciel pracowników

posiadający aktualne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i
higieny pracy.

Uwaga!
Jeżeli w zakładzie pracy zatrudnionych jest niewielu pracowników i nie można utworzyć 2-osobowego
zespołu powypadkowego, okoliczności i przyczyny wypadku ustalać powinien zespół powypadkowy, w
którego skład wchodzi:

pracodawca,

20

20

specjalista spoza zakładu pracy.

Marta Popławska

specjalista ds. bezpieczeństwa

procesowego

Jakie mogą być kolory ścian

w pomieszczeniach pracy?

Pracodawca ma obowiązek zapewnić pomieszczenia pracy odpowiednie do:

rodzaju wykonywanych prac,

liczby zatrudnionych pracowników

(art. 214 Kodeksu pracy, dalej: kp).

Ponadto pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne oraz higieniczne
warunki pracy (§ 15 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy - Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650, dalej: ropbhp).

Uwaga!
W szczególności w pomieszczeniach pracy należy zapewnić:

oświetlenie naturalne i sztuczne,

o

dpowiednią temperaturę,

wymianę powietrza,

zabezpieczenie przed:

o

wilgocią,

o

niekorzystnymi warunkami cieplnymi,

o

nasłonecznieniem,

o

drganiami,

o

innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciążliwościami.

Ściany budynków
Podstawową funkcją ścian budynków, w szczególności ścian pomieszczeń pracy, jest szczelne ochranianie
pracowników przed chłodem, gorącem, wiatrem i opadami atmosferycznymi. Prawo nie określa w sposób
bezpośredni, jaki powinien być kolor ścian lub innych elementów wystroju pomieszczenia pracy.

Niemniej zasada wyrażona w przepisach kp, potwierdzona następnie w ropbhp, daje podstawy do
przeanalizowania problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy w kontekście każdego składnika pomieszczeń
pracy, niewymienionego w przepisach, ale wpływającego na bezpieczeństwo oraz komfort pracy - na przykład
właśnie koloru ścian.

W związku z powyższym należy uznać, że w sytuacji gdy ściany rozpraszają uwagę pracowników, a tym samym
niekorzystnie wpływają na ich bezpieczeństwo, powinny być na podstawie przepisów przytoczonych powyżej
pomalowane kolorem obojętnym dla otoczenia.

21

21

Natalia Korzeniecka

prawnik, współpracownik firmy BHPoż

-

Ośrodek Szkolenia, Doradztwa i Usług

Kto powinien dbać, aby programy szkoleń bhp były

dostosowane do potrzeb firmy?

Ramow

e programy szkoleń, które zawiera w załączniku rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca

2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.; dalej:
rozporządzenie szkoleniowe) stanowią wytyczne do realizacji szkoleń w zakładzie pracy. Program szkolenia
należy dostosować do rodzajów i warunków prac wykonywanych przez uczestników szkolenia. Pracodawca lub w
porozumieniu z pracodawcą jednostka organizująca szkolenia w dziedzinie bhp mają obowiązek opracować
programy tych szkoleń. Muszą w nich określić szczegółową tematykę, formy realizacji i czas trwania szkolenia dla
poszczególnych grup stanowisk. Programy te należy opracować na podstawie ramowych programów szkolenia (§
7 rozporządzenia szkoleniowego). W praktyce oznacza to konieczność uzgodnienia planu szkolenia, między
pracodawcą a jednostką organizacyjną prowadzącą szkolenie, w zakresie zagadnień wynikających ze specyfiki
zakładu, które powinny zostać uwzględnione w poszczególnych tematach. Zagadnienia te dotyczyć mogą, np.
konieczności zapoznania pracowników ze szczegółowymi wymogami w zakresie:

stosowanych maszyn i urządzeń,

szkodliwych dla zdrowia czynników chemicznych, biologicznych, rakotwórczych lub innych,

zagrożeń wypadkowych oraz pożarowych, wybuchowych, bądź innych.

Uzgodnienia dotyczące planu - programu szkolenia, mogą obejmować również wskazanie wykładowców, którzy
według wiedzy zakładu pracy posiadają specjalistyczną wiedzę i praktykę w danej dziedzinie. Jeśli takie osoby
nie są znane zakładowi, można określić wymagania dla wykładowców, których powinien zapewnić organizator
szkolenia (np. zagadnienia związane z użytkowaniem maszyn powinien prowadzić technolog lub konstruktor,
sprawy bezpieczeństwa pożarowego - oficer służby pożarniczej). Pamiętajcie, że wykładowcy i instruktorzy
zobowiązani są posiadać zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe i przygotowanie dydaktyczne zapewniające
właściwą realizację programów szkolenia.

Uwaga!
Uzgadnianie i przygotowanie szczegółowego planu szkolenia należy do obowiązków służby bhp a wynika
bezpośrednio z zapisów § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 109, poz. 704 ze zm.; dalej: rsbhp).

Pamiętajcie, że obowiązkiem pracowników służby bhp jest współpraca z właściwymi komórkami organizacyjnymi
lub osobami, w szczególności w zakresie organizowania i zapewnienia odpowiedniego poziomu szkoleń w
dziedzinie bhp (§ 2 ust. 1 pkt 16 rsbhp).

Miejcie na uwadze, że nawet gdy w zakładzie funkcjonuje komórka organizacyjna zajmująca się planowaniem i
realizacją szkoleń, nie zwalnia to pracowników służby bhp z zajmowania się jakością, częstotliwością oraz
kontrolą przestrzegania terminarza szkoleń bhp.

22

22

Waldemar Krupa

główny specjalista ds. bhp

i specjalista ochrony przeciwpożarowej

w firmie SEKA S.A.

Na jakich zasadach stosować Polskie Normy?

W zakresie Polskich Norm:

ich stanowienie,

ich stosowanie przez producentów,

deklarowanie przez producentów lub osoby wprowadzające wyroby do obrotu, że dany wyrób jest
zgodny z Polskimi Normami,

oznaczanie wyrobów znakiem zgodności z Polskimi Normami,

reguluje ustawa z 12 września 2002 r. o normalizacji (Dz.U. nr 169, poz. 1386 z późn. zm.).

Polska Norma -

pojęcie

Polska Norma jest:

normą krajową,

przyjętą w drodze konsensu i zatwierdzoną przez krajową jednostkę normalizacyjną (Polski Komitet
Normalizacyjny),

powszechnie dostępną,

oznaczoną - na zasadzie wyłączności - symbolem PN

(art. 5 ust. 1 ustawy z 12 września 2002 r. o normalizacji).

Dobrowolność stosowania Polskich Norm
Stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne (art. 5 ust. 3 powyższej ustawy). Producent lub dostawca na przykład
odzieży i obuwia roboczego nie ma obowiązku wystawiania deklaracji zgodności z Polskimi Normami
produkowanych lub dostarczanych wyrobów. Niemniej pracodawca ma obowiązek dostarczyć pracownikowi
odzież i obuwie robocze, które mają certyfikat zgodności z Polską Normą i są oznaczone znakiem zgodności z
nią, lub które mają wydaną przez producenta bądź dostawcę deklarację zgodności z Polskimi Normami (art. 2377
§ 1 Kodeksu pracy).

Uwaga!
Wyroby spełniające wymagania Polskich Norm mogą być dobrowolnie oznaczane znakiem zgodności z Polską
Normą po uzyskaniu certyfikatu zgodności upoważniającego do takiego oznaczenia (art. 7 ust. 1 ustawy z 12
września 2002 r. o normalizacji). Wyłączne prawo do wyrażenia zgody na oznaczenie znakiem zgodności z
Polską Normą przysługuje Polskiemu Komitetowi Normalizacyjnemu (art. 7 ust. 2 wspomnianej ustawy).

23

23

Producent lub osoba

wprowadzająca wyroby do obrotu może zadeklarować ich zgodność z Polskimi Normami

deklaracją zgodności wydaną na własną odpowiedzialność, przy czym wymagania stawiane takiej deklaracji
określają Polskie Normy (art. 7 ust. 6 powyższej ustawy).

Uwaga!
Deklar

acja zgodności z Polskimi Normami nie upoważnia do oznaczenia wyrobu znakiem zgodności z Polską

Normą (art. 7 ust. 7 ustawy z 12 września 2002 r. o normalizacji).

Natalia Korzeniecka

prawnik, współpracownik firmy BHPoż

-

Ośrodek Szkolenia, Doradztwa i Usług

Jaka odzież ochronna i robocza przysługuje nauczycielowi

wychowania fizycznego w liceum

?

Pracodawca ma obowiązek:

dostarczenia nieodpłatnie pracownikom środków ochrony indywidualnej, do których zaliczana jest
między innymi odzież ochronna, i informowania pracowników o sposobach posługiwania się tymi
środkami,

dostarczenia nieodpłatnie pracownikom odzieży i obuwia roboczego,

niedopuszczenia do pracy osób bez odzieży ochronnej oraz odzieży i obuwia roboczego przewidzianej
do stosowania na danym stanowisku pracy

(art. 2376-23710 Kodeksu pracy).

Zadania odzieży roboczej
Zadaniem odzieży roboczej jest ochrona ciała przed kurzem, brudem itp. Stosuje się ją wszędzie tam, gdzie
działają czynniki mechaniczne mogące powodować intensywne zużycie odzieży własnej pracownika lub
stosowanie odzieży roboczej uwarunkowane jest wymaganiami:

technologicznymi,

sanitarnymi,

bezpieczeństwa i higieny pracy.

Uwaga!
Odzież robocza ma za zadanie zabezpieczenie lub zastąpienie odzieży własnej pracownika w warunkach, w
kt

órych nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, a zatem na stanowisku nauczyciela wf-u stosowanie jej jest

celowe.

Zadanie odzieży ochronnej
Natomiast zadaniem odzieży ochronnej jest zabezpieczenie pracownika przed działaniem niebezpiecznych i (lub)
s

zkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy.

Uwaga!
Prace, które wykonuje nauczyciel wf-u, nie zostały określone w wykazie prac i zagrożeń, przy których stosowanie
odzieży jest niezbędne, dlatego też pracodawca nie ma obowiązku przydzielać środków ochrony indywidualnej,
do których zaliczona jest odzież ochronna, nauczycielom wf-u.

24

24

Nie wyklucza to jednak możliwości wyposażania pracowników w odzież ochronną, jeżeli na stanowisku pracy
występują niebezpieczne i (lub) szkodliwe dla zdrowia czynniki, oraz konieczne będzie zabezpieczenie
pracowników przed ich działaniem.

Rodzaje i zasady wyposażania pracowników w odzież oraz obuwie robocze, jak również środki ochrony
indywidualnej powinny zostać ustalone w obowiązującym w danym zakładzie pracy regulaminie pracy.

Uwaga!

Ustalenia w zakresie przydziału odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej powinny być zawarte na piśmie. Najczęściej
dokonywane są one w formie zakładowej tabeli przydziału odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej, stanowiącej załącznik
do regulaminu pracy, a u pracodawców niemających obowiązku wprowadzania regulaminu pracy, odrębny dokument - na przykład sporządzony w
formie zarządzenia wewnątrzzakładowego.

Rodzaje odzieży roboczej i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej przysługujące nauczycielowi wf-u zawsze zależą od
wewnętrznych ustaleń obowiązujących w danej szkole.

Odzież robocza powinna być przeznaczona do osobistego użytku. W wyjątkowych przypadkach może być używana przez więcej niż 1 osobę, o ile
zastosowane zostaną działania wykluczające niepożądany wpływ takiego użytkowania na zdrowie pracowników.

Marta Popławska

specjalista ds. bezpieczeństwa

procesowego

Warunki pracy a samopoczucie pracownika - ocena

Pojęcie samopoczucia nie jest zdefiniowane w przepisach prawa pracy. Przyjmuje się, że samopoczucie to stan
psychiczny i fizyczny odczuwany bezpośrednio przez daną osobę. Jest tu zatem odwołanie do odczuć
subiektywnych.

Natomiast pojęcie stanowiska pracy definiuje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września
1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn.
zm.). Według niego stanowisko pracy to przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty
pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę.

Stanowisko pracy jest otoczone przez środowisko, w którego skład wchodzą:

warunki środowiska materialnego (określone przez czynniki fizyczne, chemiczne i biologiczne),

czynniki społeczne, między innymi:

stosunki międzyludzkie,

poziom kultury bezpieczeństwa,

inne czynniki wpływające na psychiczne samopoczucie pracownika.

W zależności od charakteru pracy, powyższe grupy czynników będą oddziaływać z różną intensywnością.

Uwaga!
Relacje między wymaganiami środowiska, czyli wymaganiami stawianymi przez środowisko pracy pracownika, a
jego możliwościami (np. zdolnościami, wiedzą, umiejętnościami czy odpornością psychiczną na stres), mają duży
wpływ nie tylko na samopoczucie pracownika, ale także jego niezawodność w pracy czy bezpieczeństwo.

Rola ergonomii
Z pomocą w zidentyfikowaniu czynników występujących na stanowisku pracy mogących negatywnie wpływać na
samopoczucie pracownika przychodzi ergonomia.

Ta interdyscyplinar

na nauka wiąże ze sobą nauki o człowieku (np. fizjologię pracy, psychologię pracy,

antropometrię) i nauki techniczno-organizacyjne (np. technikę oraz technologię, organizację pracy, naukę o
jakości), pozwalając w harmonijny sposób zbadać system złożony z całkowicie różnych elementów, czyli
człowieka i maszyny (ogólniej obiektu technicznego).

25

25

Lista Dortmundzka (lista kontrolna)
Metodami możliwymi do zastosowania przy ocenie wpływu warunków pracy na stanowiskupracy na
samopoczucie pracownika są listy kontrolne, a wśród nich Lista Kontrolna Ergonomicznej Analizy Układów.
Pytania z tej listy, powszechnie znanej jako Lista Dortmundzka

, są tak sformułowane, że naprowadzają

badającego na wszystkie istotne elementy analizy, wymuszają uzyskanie dokładnego opisu sytuacji i zwracają
uwagę na elementy niekorzystne dla człowieka.

Wśród pytań podzielonych na rozdziały Stanowiska pracy - obciążenie fizyczne, psychiczne, Metody pracy -
obciążenie fizyczne, psychiczne, środowiskowe, organizacja pracy, obciążenie czynnościowe i całościowe,
wydajność układu, znajdują się następujące:

Czy praca stawia duże wymagania w stosunku do narządu wzroku?

Czy kontrasty luminancji w świetle dziennym i elektrycznym są małe, średnie, czy duże?

Czy rozmieszczenie przedmiotów pracy, urządzeń sygnalizacyjnych i sterowniczych oraz wyposażenie
na stanowisku pracy sprzyja dobremu widzeniu?

Rozwiązaniem stosowanym stosunkowo często są subiektywizowane metody, w tym przypadku listy kontrolne,
pozwalające na badanie dużej liczby stanowisk w krótkim czasie.

Pytania zadawane pracownikowi mogą dotyczyć nieergonomicznych rozwiązań i stopnia uciążliwości
nieprawidłowych rozwiązań, na przykład:

Czy w Twojej opinii zapylenie w trakcie cięcia wzdłużnego na pilarce tarczowej jest duże, średnie, czy
małe?

C

zy uciążliwość z tym związana jest duża, średnia, czy mała?

Pytania mogą przybrać też inną formę, w której nacisk kładzie się na zdiagnozowanie subiektywnie odczuwanych
symptomów wywołanych uciążliwościami pracy i stopień ich nasilenia. Jako kolejne zadawane jest pytanie
dotyczące czynników wywołujących wskazane wcześniej symptomy. Na przykład:

Czy w trakcie cięcia wzdłużnego na pilarce tarczowej odczuwasz:

o

dolegliwości w układzie oddechowym (gryzienie, pieczenie, wysychanie błon śluzowych gardła i
nosa)?

o

łzawienie oczu?

o

bóle uszu?

o

bóle mięśni rąk i kręgosłupa?

o

bóle stawów (kończyn górnych i dolnych)?

Jak często odczuwasz ból (w ciągu tygodnia pracy, czy także w dni wolne od pracy)?

Czy odczuwany ból ma duże, średnie, czy małe nasilenie?

Jakie czynni

ki według Ciebie wywołują te bóle (np. hałas, zapylenie, duża siła mięśni wykorzystywana

przy pracy, wibracje, chłód w środowisku pracy)?

Pytania o podobnej strukturze mogą dotyczyć czynników psychospołecznych występujących na stanowisku
pracy.

Listę Dortmundzką znajdziecie w publikacjach Z. Mirski: Kształtowanie wnętrz produkcyjnych, Warszawa 1986,
Wydawnictwo Arkady, i E. Górska: Diagnoza ergonomiczna stanowisk pracy, Warszawa 1998, Oficyna
Wydawnicza Politechniki Warszawskiej.

Uwaga!
Ocena wypływu warunków pracy na samopoczucie pracownika może być jednym z etapów programu poprawy
warunków pracy (jakości warunków pracy) w celu zwiększenia zaangażowania pracownika i jego wydajności.

Karolina Główczyńska-Woelke

specjalista w zakresie bhp

i ergonomii

26

26

Jak rozpowszechniać problematykę bhp wśród pracowników, aby zwracali większą

uwagę na bezpieczeństwo pracy

?

Bardzo ważnym elementem dążenia do spełnienia wymogów bhp w zakładzie pracy jest kształtowanie zachowań
pracowników. Pracodawca może mieć wpływ na bezpieczne zachowania pracowników nie tylko poprzez
wprowadzenie szeregu szczegółowych instrukcji bhp, zmianę przepisów zakładowych bądź procedur
postępowania, ale również przez stosowanie kar porządkowych za naruszenie przepisów bhp.

Wpływanie na postawy pracowników możliwe jest przede wszystkim w czasie szkoleń bhp. Odpowiednie
umiejętności osób realizujących proces szkolenia pozwalają na systematyczną poprawę stanu bhp. Umiejętności
te dotyczą sposobu prowadzenia szkolenia a szczególnie metod, jakie należy zastosować w danym etapie
szkolenia. Dobrze prowadzone szkolenie, w pełni realizujące opracowany przez pracodawcę lub firmę
zewnętrzną (w porozumieniu z pracodawcą) szczegółowy program szkolenia, dostosowany do stanowiska pracy,
na jakim jest

zatrudniony pracownik, musi skutkować wzrostem poziomu wiedzy dotyczącej bhp oraz

świadomości pracownika w tym zakresie.Pamiętajcie, że powinniście doprowadzić do takiego stanu, aby
pracownik znał obowiązujące go przepisy i ustalenia dotyczące bezpiecznego sposobu wykonania pracy oraz
umiała a także chciał postępować zgodnie z nimi. W tym celu powinniście oddziaływać na pracownika
bezpośrednio lub pośrednio także poprzez przełożonych. Inną metodą uświadamiania pracownika są
przeprowadzane kompletnie i zgodn

ie z zasadami dydaktyki szkolenia bhp.Uświadamianie pracownikowi

potrzeby znajomości przepisów i zasad bhp oraz chęci ich przestrzegania, jest kluczem do uniknięcia wypadków
przy pracy i powinno skutkować zmniejszeniem ich ilości. Można to osiągnąć również przez umieszczanie
informacji z zakresu bhp na ogólnodostępnej tablicy ogłoszeń w zakładzie pracy (patrz zdj.1).

27

27

Zdj. 1. Prezentacja

statystyki dotyczącej wypadków przy pracy oraz innych problemów związanych z bhp na

tablicy ogłoszeń

Innym elementem ciągle oddziałującym na pracownika może być odpowiednio sformułowany i wkomponowany w
otoczenie stanowiska pracy napis mówiący o skutkach niewłaściwego postępowania w zakresie bhp. Może to być
np. hasło wyeksponowane na oddziałowej tablicy ogłoszeń, w miejscu, przez które muszą przejść wszyscy
pracownicy. Ważne jest, aby hasła te były logiczne, a ich krótka i jasno sformułowana treść skutecznie
przemawiała do pracownika. Czasem sam pracownik służby bhp nie daje sobie rady ze stworzeniem takiego
skutecznego hasła, można wtedy zaangażować w ten pomysł społecznego inspektora pracy, przedstawiciela
pracowników lub komisję bhp. Innym wyjściem jest skorzystanie z pomocy osób profesjonalnie zajmujących się
formułowaniem i eksponowaniem różnych treści mogących mieć wpływ na sposób bezpiecznego postępowania
pracownika. Pomocny w tym zakresie może być CIOP lub firmy certyfikujące wyroby i usługi. Skuteczną metodą
informowania pracowników o konieczności przestrzegania przepisów i zasad bhp jest wywieszanie w widocznych
miejscach w zakładzie pracy dostępnych na rynku plakatów informacyjnych dotyczących tematyki bhp. Ich treść
(czasami humorystyczna) oraz za

wartość graficzna skupiają uwagę pracowników i w ten prosty ale efektywny

sposób docierają do ich świadomości. W ramach kształtowania świadomości pracowników dotyczącej
problematyki bhp w zakładzie pracy nie powinniście bagatelizować ważnej roli, jaką pełni ocena ryzyka
zawodowego na stanowiskach pracy. Pamiętajcie, że każdy pracownik powinien być poinformowany o ryzyku
zawodowym występującym na jego stanowisku, co powinien każdorazowo potwierdzić na piśmie. Informacje
zawarte w opracowanej przez pracodawcę dokumentacji oceny ryzyka zawodowego dotyczą przede wszystkim
potencjalnych wypadków w toku wykonywania pracy oraz ich następstw. Informacje te niewątpliwie wpływają na
świadomość i wyobraźnię pracownika, a w konsekwencji prowadzą do poprawy bezpieczeństwa pracy w firmie.

Waldemar Krupa

główny specjalista ds. bhp

i specjalista ochrony przeciwpożarowej

w firmie SEKA S.

Czy można pociągnąć świadka składającego w postępowaniu
powypadkowym fałszywe zeznania do odpowiedzialności karnej?

Od 13 grudnia 2006 r

. postawione pytanie jest już bezprzedmiotowe! Ostatnia nowelizacja rozporządzenia Rady

Ministrów z 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich
dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy (Dz.U. nr 115,
poz. 744 z późn. zm.) - weszła w życie właśnie 13 grudnia 2006 r. - dokonana przez rozporządzenie Rady
Ministrów z 23 listopada 2006 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn
wy

padków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze

wypadków przy pracy (Dz.U. nr 215, poz. 1582) ostatecznie rozwiała wszelkie wątpliwości co do
odpowiedzialności karnej świadków wypadku za składanie fałszywych zeznań w toku postępowania
powypadkowego.

Mianowicie w wyniku tej nowelizacji całkowicie zrezygnowano ze składania przez świadków wypadku zeznań
przed zespołem powypadkowym przesłuchującym ich pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie
fałszywych zeznań lub zatajenie prawdy.

Uwaga!
Od 13 grudnia 2006 r. zespół powypadkowy już nie przesłuchuje, ale zbiera od świadków wypadku informacje
dotyczące tego wypadku, które dołączane są do protokołu powypadkowego jako załącznik stanowiący integralną
c

zęść tego protokołu.

28

28

Adrianna Jasińska-Cichoń

radca prawny

Ekwiwalent pieniężny za pranie odzieży roboczej

Żaden pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i
obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.

Ponadto

na pracodawcy ciąży obowiązek zapewnienia

:prania, konserwacji, napraw, odpylania,

odkażania.

środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, aby zachowywały swoje właściwości ochronne
oraz użytkowe przez cały przewidziany okres ich używania (art. 2379 § 3 Kodeksu pracy).

Zwolnienie się pracodawcy z obowiązku prania odzieży roboczej
Od obowiązku prania odzieży roboczej istnieje możliwość jednostronnego zwolnienia się przez pracodawcę.
Polega ono na odpłatnym zleceniu prania odzieży roboczej pracownikowi, jeżeli pracodawca sam nie może
zapewnić jej prania.

Uwaga!
Nie jest możliwe powierzanie przez pracodawcę prania odzieży roboczej pojedynczym pracownikom, gdy
pracodawca zapewnia pranie odzieży roboczej.

Ekwiwalent pieniężny za pranie odzieży roboczej
Zlecenie pracownikowi prania odzieży roboczej zawsze ma charakter odpłatny, co oznacza, że pracodawca ma
obowiązek wypłacania pracownikowi ekwiwalentu pieniężnego za pranie odzieży roboczej. Wysokość i
sposób obliczania tego ekwiwalentu zostały określone w sposób bardzo ogólnikowy, jako "równowartość kosztów
poniesionych przez pracownika". Nie sprecyzowano również, czy wspomniane koszty obejmują tylko koszty
rzeczowe, czy także wartość pracy pracownika, który sam pierze odzież roboczą. Niemniej nie byłoby jednak
zasadne nieuwzględnianie w kosztach wartości pracy pracownika, który sam pierze odzież roboczą.

Uwaga!
Pracodawca może sam ustalić wysokość ekwiwalentu za pranie odzieży roboczej. Zalecamy jednak uzgodnienie
wysokości ekwiwalentu z zainteresowanym pracownikiem.

Natalia Korzeniecka

prawnik, współpracownik firmy BHPoż

-

Ośrodek Szkolenia, Doradztwa i Usług

Jeżeli nie wykład to jaka inna metoda szkolenia?

Wykład jest najczęściej spotykaną formą szkolenia. Jest to również najmniej lubiana forma przez słuchacz, którzy
niezmiernie szybko tracą podczas tej formy szkolenia zainteresowanie przekazywana treścią. A zatem jakie inne
metody szkolenia możemy wybrać, aby zainteresować słuchaczy, skupić ich uwagę, jak również zaangażować w
udział w szkoleniu. Oto kilka propozycji:

1. Dyskusja grupowa

to kierowana rozmowa uczestników mająca na celu osiągnięcie zadań związanych z

nauką. Ma ona różną postać: począwszy od luźnej rozmowy do rozmowy uporządkowanej, mającej konkretne
cele, ramy czasowe, przygotowany plan i/lub wyznaczone do jej prowadzenia osoby.

Kiedy powinniście stosować dyskusję grupową?

na początku prezentacji, po to by poznać pomysły i opinie uczestników,

w trakcie wykładu, aby wyjaśnić pewne zagadnienia,

na zakończenie wykładu, aby podsumować treści w nim zawarte - dyskusję można rozpocząć od
jakiegoś stwierdzenia, pytania lub problemu.

Można też pokazać film lub wyświetlić slajdy i na tej podstawie zaprosić grupę do wymiany poglądów.

29

29

2. Studium przypadku

jest to opis jakiejś sytuacji (przypadku), która wydarzyła się rzeczywiście (lub istnieje

duże prawdopodobieństwo jej wystąpienia). Po zapoznaniu się z jej okolicznościami, uczestnicy szkolenia
otrzymują kilka pytań dotyczących opisanej historii, na które odpowiadają indywidualnie lub w grupie. Treść
studium przypadku zawsze związana jest z charakterem pracy uczestników szkolenia, dzięki czemu mogą oni
identyfikować się z opisaną sytuacją. Kluczowy moment pracy tą metodą to pytania do tekstu, które zawsze
związane są z treścią szkolenia. Aby na nie odpowiedzieć, uczestnicy muszą korzystać nie tylko ze swojego
doświadczenia, ale również z wiedzy i umiejętności zdobywanych w trakcie szkolenia, np. omówienie przyczyn i
okoliczności wypadków przy pracy, jakie zdarzyły się w zakładzie pracy szkolonych pracowników lub innych
wypadków na podobnych stanowiskach pracy.

3. Gra symulacyjna

w jej trakcie uczestnicy koncentrują się na pewnym zadaniu. Takim zadaniem może być np.

rozwiązanie problemu określenia zasad bhp przy budowaniu wieży za pomocą zestawienia prefabrykowanych
elementów konstrukcyjnych. Celem pracy zespołu, który dostał takie zadanie, będzie uwzględnienie w procesie
budowania wieży zasad bezpieczeństwa pracy. Gra symulacyjna może być wykorzystana również do oceny
skuteczności przywództwa, planowania i pracy zespołowej. Uczestnicy szkoleń biorący udział w ćwiczeniach
symulacyjnych, mogą wypróbować w warunkach treningowych nowe style i sposoby działania oraz ocenić, jakie
wnioski płynące z przedstawionych sytuacji są dla nich istotne.

4.

Odgrywanie ról metoda ta polega na tym, że uczestnicy szkolenia otrzymują scenariusz, który zawiera opis

pewnej sytuacji i charakterystykę ich bohaterów. Powinien to być opis zdarzenia, które się wydarzyło lub może się
wy

darzyć w realnym życiu uczestnika. Każdy z uczestników proszony jest o odegranie roli, która jest dokładnie

określona. Tym osobom, dla których zabrakło ról, przydziela się role obserwatora i wręcza się kwestionariusz
obserwacji. Na koniec ćwiczenie jest dokładnie omawiane a uczestnicy pytani o swoje odczucia i o to, czy czegoś
się nauczyli w trakcie dogrywania swojej roli.

dr Włodzimierz Chojnacki

specjalista z zakresu edukacji

w organizacji i doradztwa zawodowego

Przechowywanie benzyny
w pomieszczeniach

Warunki przechowywania materiałów niebezpiecznych (w tym na przykład benzyny) określają przepisy
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).

Warunki przechowywania materiałów niebezpiecznych (np. benzyny)
Pomieszczenia przeznaczone do składowania lub stosowania substancji i preparatów chemicznych zaliczonych
do niebezpiecznych (np. benzyny) pod względem pożarowym bądź wybuchowym, tworzących z powietrzem
mieszaniny wybuchowe, powinny być wyposażone w:

urządzenia zapewniające sygnalizację o zagrożeniach,

odpowiedni sprzęt i środki gaśnicze, środki neutralizujące, apteczki oraz odpowiednie środki ochrony
zbiorowej i in

dywidualnej, stosownie do występujących zagrożeń.

Uwaga!
Pracownicy zatrudnieni w pomieszczeniach przeznaczonych do składowania lub stosowania etanolu powinni
mieć zapewniony stały dostęp do środków łączności na wypadek:

30

30

awarii,

wybuchu,

pożaru.

Należy ustalić i podać do wiadomości pracowników warunki, jakie powinny być spełnione przed ich wejściem do
pomieszczeń przeznaczonych do składowania lub stosowania benzyny.

W pomieszczeniach, w których w wyniku awarii mogą wydzielać się substancje toksyczne lub palne, w ilościach
mogących stworzyć zagrożenie wybuchem, należy zapewnić awaryjną wentylację wyciągową uruchamianą od
wewnątrz i z zewnątrz pomieszczeń.

Uwaga!
Sposób składowania i stosowania benzyny powinien zapewniać:

zachowanie temperatur, wilgotności i ochronę przed nasłonecznieniem stosownie do rodzaju materiałów
niebezpiecznych oraz ich właściwości,

przestrzeganie ograniczeń dotyczących wspólnego składowania i stosowania materiałów,

ograniczenie ilości jednocześnie składowanych materiałów do ilości dopuszczalnej dla danego materiału
i danego pomieszczenia,

przestrzeganie zasad rotacji z zachowaniem dopuszczalnego czasu składowania poszczególnych
materiałów,

zachowanie dodatkowych wymagań specyficznych dla składowania materiałów i ich stosowania,

rozmieszczenie materiałów w sposób umożliwiający prowadzenie kontroli składowania i składowanych
materiałów.

Zbiorniki, naczynia i inne opakowania
Zbiorniki, naczynia i inne opakowania służące do przechowywania benzyny powinny być:

odpowiednio oznakowane,

wykonane z materiału niepowodującego niebezpiecznych reakcji chemicznych z benzyną i
nieulegającego uszkodzeniu w wyniku działania benzyny,

wytrzymałe i zabezpieczone przed uszkodzeniem z zewnątrz odpowiednio do warunków ich stosowania,

odpowiednio

szczelne i zabezpieczone przed wydostawaniem się z nich benzyny lub dostaniem się do

ich wnętrza innych substancji, które w kontakcie z benzyną mogą stworzyć stan zagrożenia,

wypełnione w sposób zapewniający wolną przestrzeń odpowiednio do możliwości termicznego
rozszerzania się cieczy w warunkach przechowywania, transportu i stosowania.

Karta charakterystyki
Szczegółowe warunki magazynowania benzyny określa dostarczona wraz z produktem karta charakterystyki.
Zgodnie z nią benzynę należy przechowywać w miejscu:

przeznaczonym do tego celu i odpowiednio oznakowanym,

w dobrze wentylowanym, odpowiadającym obowiązującym przepisom w zakresie bezpieczeństwa i
ochrony przeciwpożarowej, czyli w magazynie cieczy palnych,

wyposażonym w wentylację mechaniczną i instalację elektryczną w wykonaniu przeciwwybuchowym
oraz z wykładziną elektroprzewodzącą na podłodze,

bez ogrzewania.

Ponadto należy tu:

przestrzegać zakazu palenia i używania otwartego ognia oraz narzędzi iskrzących,

opakowania przechowywać zamknięte (gdy nie są używane),

przechowywać benzynę zawsze w oryginalnych opakowaniach, nie używać zanieczyszczonych, pustych
opakowań do innych celów.

Wspólne magazynowanie benzyny
Wspólne magazynowanie benzyny jest dopuszczalne jedynie z materiałami tej samej klasy niebezpieczeństwa,
wyłącznie w opakowaniach:

31

31

oryginalnych,

właściwie oznakowanych,

zamkniętych.

Uwaga!
Podczas stosowania benzyny należy:

przestrzegać zakazu spożywania posiłków, napojów i palenia tytoniu,

unikać długotrwałego wdychania pary,

unik

ać kontaktu z oczami i skórą,

nie połykać preparatu,

zanieczyszczoną odzież natychmiast zdjąć i oczyścić przed ponownym użyciem,

przestrzegać podstawowych zasad higieny osobistej,

stosować środki ochrony indywidualnej:

rękawice ochronne wykonane z vitonu, nitrylu lub neoprenu (w wersji antyelektrostatycznej),

odzież ochronną z materiałów powlekanych vitonem lub neoprenem (w wersji antyelektrostatycznej),

obuwie ochronne całotworzywowe na spodach z neoprenu (w wersji antyelektrostatycznej),

gogle chr

oniące przed kroplami cieczy (w przypadku skompletowania z półmaską).

Izabela Waga

starszy specjalista

w Głównym Inspektoracie Pracy

Państwowej Inspekcji Pracy

Pracownik agencji ochrony -

czynności zabronione i niedopuszczalne

Od czujności i wiedzy z zakresu bhp ochroniarzy zależy bezpieczeństwo innych osób oraz mienia firmy.

Zadania ochroniarza
Wśród zadań pracownika agencji ochrony wyróżnia się między innymi:

legitymowanie i kontrolę osób wchodzących oraz wjeżdżających i wyjeżdżających pojazdów,

wy

pisywanie przepustek i kierowanie petentów do właściwych osób lub komórek organizacyjnych firmy,

kontrola trzeźwości pracowników zakładu pracy,

obchód terenu firmy kilka razy w ciągu zmiany roboczej,

obsługa monitora systemu monitoringu,

czasem oczyszc

zanie wjazdu i przejść z błota, śmieci, śniegu czy lodu,

pełnienie funkcji porządkowego w sytuacji wypadku, pożaru, katastrofy lub awarii.

Taki zakres obowiązków wymaga odpowiedniego przygotowania i przeszkolenia ochroniarza. W instruktażu
stanowiskowym

bhp trzeba również wskazać czynności zabronione i niedopuszczalne podczas wykonywania

pracy.

Czynności zabronione
Omówienie obowiązujących zakazów jest istotnym elementem szkolenia bhp. Przestrzeganie zakazów może

32

32

mieć wpływ na bezpieczeństwo nie tylko szkolonego pracownika, ale także innych osób znajdujących się na
terenie przez niego chronionym.

Szczególnie należy uwzględnić zakazy:

wchodzenia na skrzynię załadowczą kontrolowanego pojazdu bez użycia podestu lub drabinki,

wyłączania systemu monitoringu i łączności bez uzasadnienia,

dopuszczenia do przebywania osób trzecich w rejonie bram wjazdowych,

samodzielnego wykonywania napraw urządzeń lub instalacji elektrycznych i urządzeń ogrzewania
zasilanych z butli gazowej.

Czynności niedopuszczalne
Oprócz czynności zabronionych należy pouczyć szkolonego ochroniarza o czynnościach niedopuszczalnych
podczas wykonywania obowiązków służbowych. Będą nimi:

wdawanie się w bójkę z osobami usiłującymi wtargnąć na teren ochranianego obiektu,

bezpośrednia interwencja podczas napadu lub włamania,

wykonywanie czynności niewynikających z zakresu obowiązków (np. załadunku towarów, usuwania
skutków awarii) - nie dotyczy to jednak sytuacji ratowania osób,

wchodzenie po zmroku do miejsc bez oświetlenia elektrycznego lub bez sprawnej latarki,

włączanie mechanizmu zamknięcia bramy (szlabanu), gdy pojazd nie przejechał przez bramę (szlaban).

Lesław Zieliński

były główny inżynier zarządzania

bezpieczeństwem pracy, rejestrowany

audytor pomocniczy SZBP wg ISRS

Jak zapewnić bezpieczeństwo uczniom?

Pamiętajcie, że każdy nauczyciel musi zapewnić uczniom bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz nauki nie
tylko w czasie ich pobytu w szkole, ale również podczas zajęć organizowanych przez szkołę poza jej terenem.
Odnosi się to zarówno do zajęć obowiązkowych, jak i nieobowiązkowych.

Ogólne obowiązki nauczycieli w zakresie bhp
Ogólne obowiązki nauczycieli w zakresie bhp są następujące:

nie wolno prowadzić jakichkolwiek zajęć bez nadzoru upoważnionej do tego osoby,

miejsca pracy o

raz pomieszczenia, do których wzbroniony jest dostęp osobom nieuprawnionym muszą

być odpowiednio oznakowane i zabezpieczone,

niedopuszczalne jest rozpoczęcie zajęć, jeżeli pomieszczenie lub inne miejsce, w którym mają być
prowadzone zajęcia, lub stan znajdującego się w nim wyposażenia stwarza zagrożenia bezpieczeństwa,

niezwłocznie należy przerywać zajęcia i wyprowadzać z zagrożonych miejsc osoby powierzone opiece
szkoły lub placówki, jeżeli stan zagrożenia powstanie lub ujawni się w czasie zajęć (np. pożar, wyciek
gazu),

przerwy w zajęciach uczniowie muszą spędzać pod nadzorem nauczyciela, jeżeli pozwalają na to
warunki atmosferyczne, można pozwolić uczniom na przebywanie w czasie takich przerw na świeżym
powietrzu,

33

33

udział uczniów w pracach na rzecz szkoły i środowiska może mieć miejsce po zaopatrzeniu ich w
odpowiednie do wykonywanych prac urządzenia, sprzęt i środki ochrony indywidualnej oraz po
zapewnieniu im właściwego nadzoru i bezpiecznych warunków pracy.

Bhp w warsztatach, laboratoriach i pracowniach
Przed dopuszczeniem do zajęć przy maszynach i innych urządzeniach technicznych w warsztatach, laboratoriach
oraz pracowniach uczniów należy zaznajomić z zasadami i metodami pracy zapewniającymi bezpieczeństwo przy
wykonywaniu określonych czynności na stanowiskach roboczych.

Wszystkie urządzenia techniczne muszą być wyposażone w zabezpieczenia chroniące przed urazami, działaniem
substancji szkodliwych dla zdrowia, porażeniem prądem elektrycznym, szkodliwymi wstrząsami, nadmiernym
hałasem, działaniem wibracji lub promieniowaniem.

Rozpoczęcie zajęć może nastąpić po sprawdzeniu i upewnieniu się przez prowadzącego zajęcia, że stan maszyn
oraz innych urządzeń technicznych, instalacji elektrycznej i narzędzi pracy, a także inne warunki środowiska
pracy, nie st

warzają zagrożeń bezpieczeństwa uczniów.

Podstawa prawna
Powyższe kwestie regulują przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w
sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) oraz
rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w
publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U. z 2003 r. nr 6, poz. 69 z późn. zm.).

Małgorzata Mądra-Janeda

spe

cjalista ds. Karty Nauczyciela i przepisów

wykonawczych do niej, wykładowca w zakresie

wymagań bhp wynikających z dyrektyw

Unii Europejskiej

Kogo wyznaczyć do prowadzenia instruktażu stanowiskowego?

Właściwy dobór osób prowadzących w zakładzie pracy instruktaż stanowiskowy w praktyce bardzo często
sprawia pracodawcom wiele trudności. Oczywiście najwygodniej byłoby, gdyby wszystkie osoby kierujące
pracownikami w zakładzie pracy mogły przeprowadzać instruktaż stanowiskowy wobec swoich podwładnych.
Wiad

omo jednak, że ze względów przede wszystkim finansowych, przygotowanie dydaktyczne do prowadzenia

tego szkolenia wszystkich osób kierujących pracownikami (przy znacznej ich liczbie) jest często niemożliwe.
Pracodawca, u którego liczba osób kierujących pracownikami jest znaczna, może wytypować kilka z nich, aby
zapewnić ciągłą możliwość prowadzenia instruktażu stanowiskowego w zakładzie.

Jak wiadomo szkolenia wstępne stanowiskowe przeprowadza:

1.

wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami lub

2. sam pracodawca.

Osoby wskazane powyżej powinny:

posiadać odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe,

34

34

być przeszkolone w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego
(§ 11 ust. 5 rozporządzenia szkoleniowego).

W związku z tymi wymaganiami pracodawca powinien wytypować do prowadzenia szkolenia pracowników
spełniających je oraz zapewnić im przeszkolenie w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego.

Cechy osobowości instruktora
W procesie dydaktycznym zasadniczą rolę odgrywa osobowość nauczyciela (instruktora). Powinien on:

być dla słuchaczy autorytetem,

posiadać doświadczenie zawodowe na stanowisku pracy szkolonego pracownika,

odznaczać się szczególną kulturą i miłą powierzchownością
a jego sposób bycia powinien być akceptowany przez grupę.

Cechy dobrego instruktora to przede wszystkim:

odpowiedzialność,

pracowitość,

poczucie humoru.

W zakresie umiejętności cechami takimi powinny być:

umiejętność nawiązywania kontaktu,

umiejętność prowadzenia dyskusji,

dar przekonywania,

umie

jętność organizowania i kierowania grupą ludzi.

Instruktor powinien stworzyć odpowiednią, przyjazną atmosferę pobudzającą aktywność słuchaczy.

Waldemar Krupa

główny specjalista ds. bhp

i specjalista ochrony przeciwpożarowej

w firmie SEKA S.A.

Kwalif

ikacje napełniających samochody auto-gazem

Prace związane z napełnianiem, przechowywaniem i rozprowadzaniem gazu płynnego oraz konserwacją
urządzeń technologicznych w tym zakresie mogą wykonywać wyłącznie pracownicy posiadający kwalifikacje
określone w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z 18 lipca 2001 r. w sprawie trybu sprawdzania kwalifikacji
wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych - Dz.U. nr 79, poz. 849 z późn. zm. (§ 7
rozporządzenia Ministra Gospodarki z 6 września 1999 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy
magazynowaniu, napełnianiu i rozprowadzaniu gazów płynnych - Dz.U. nr 75, poz. 846 z późn. zm.).

Przy jakich pracach są wymagane kwalifikacje?
Na stacjach paliw płynnych i samodzielnych stacjach auto-gazu kwalifikacje wymagane są przy:

obsłudze zbiorników stałych z zespołami napędowymi na skroplone gazy węglowodorowe,

napełnianiu zbiorników przenośnych o pojemności powyżej 350 cm3.

Zaświadczenie kwalifikacyjne
Osoby wykonujące te czynności muszą posiadać zaświadczenia kwalifikacyjne potwierdzające:

35

35

umiejętność praktycznego ich wykonywania,

znajomość warunków technicznych, norm oraz przepisów prawnych w tym zakresie.

Sprawdzenie kwalifikacji - egzamin
Sprawdzenie kwalifikacji przeprowadza się na wniosek osoby zainteresowanej lub pracodawcy zatrudniającego
taką osobę. Komisja kwalifikacyjna wyznacza termin egzaminu sprawdzającego kwalifikacje i niezwłocznie
powiadamia o nim wnioskodawcę.

Egzamin składa się z 2 części:

1. ustnej, z wiedzy teoretycznej,
2. praktycznej, po

legającej na sprawdzeniu umiejętności.

Szczegółową tematykę egzaminu ustala komisja kwalifikacyjna w zależności od rodzaju i zakresu kwalifikacji, o
których sprawdzenie ubiega się wnioskodawca, oraz podaje mu ją do wiadomości na 14 dni przed terminem
egzaminu.

Izabela Waga

starszy specjalista

w Głównym Inspektoracie Pracy

Państwowej Inspekcji Pracy

Jak zgodnie z zasadami i przepisami bhp odkazić basen?

W procesach uzdatniania wody basenowej stosuje się niebezpieczne substancje chemiczne. Najczęściej są to:

podchloryn sodu,

kwas siarkowy,

ich handlowe odmiany różniące się od substancji podstawowych zawartością dodatków.

Natomiast do dezynfekcji i czyszczenia powierzchni ścian, podłóg oraz niecki basenowej stosuje się różnego
rodzaju niebezpieczne i szkodliwe dla zdrowia preparaty chemiczne.

Uwaga!
Pracowników należy poinformować o:

właściwościach chemicznych stosowanych na basenach substancji chemicznych,

ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników związanym z ich stosowaniem,

sposobach b

ezpiecznego ich stosowania i postępowania z nimi w sytuacjach awaryjnych

36

36

(rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy - Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).

Przechowywanie substancji chemicznych
Substancje chemiczne służące do dezynfekcji należy przechowywać w miejscach i opakowaniach
przeznaczonych do tego celu oraz odpowiednio oznakowanych.

Sposób składowania i stosowania substancji oraz preparatów chemicznych powinien zapewniać:

o

zachowanie temperatury, wilgotności i ochronę przed nasłonecznieniem, stosownie do rodzaju
materiałów niebezpiecznych oraz ich właściwości,

o

przestrzeganie ograniczeń dotyczących wspólnego składowania i stosowania materiałów,

o

ogr

aniczenie liczby jednocześnie składowanych materiałów do dopuszczalnej dla danego

materiału i pomieszczenia,

o

przestrzeganie zasad rotacji z zachowaniem dopuszczalnego czasu składowania
poszczególnych materiałów,

o

zachowanie dodatkowych wymagań specyficznych dla składowania materiałów i ich
stosowania,

o

rozmieszczenie materiałów w sposób umożliwiający prowadzenie kontroli składowania i
składowanych materiałów.

Szczegółowe wymagania przechowywania środków do uzdatniania wody
Szczegółowe wymagania w zakresie warunków przechowywania środków do uzdatniania wody określa
rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z 27 stycznia 1994 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu środków chemicznych do uzdatniania wody i oczyszczania
ścieków (Dz.U. nr 21, poz. 73).

Środki do dezynfekcji (np. podchloryn sodu, kwas siarkowy) powinny być przechowywane między innymi w:

oddzielnych budynkach lub wydzielonych pomieszczeniach budynków technologicznych,

pomieszczeniach, które mają oddzielne wejścia z zewnątrz budynku (podchloryn sodu),

pomieszczeniach suchych, chłodnych bez dostępu światła dziennego (okna należy zaciemnić, na
przykład zamalować farbą),

pomieszczeniach wyposażonych w wentylację naturalną i mechaniczną.

Ponadto:

temperatur

a w pomieszczeniu nie powinna być mniejsza niż 5°C i większa niż 25°C,

pojemniki ze środkami dezynfekcyjnymi powinny być składowane w odległości co najmniej 1 m od
grzejników,

w pomieszczeniach magazynowania środków chemicznych nie mogą być urządzane stałe stanowiska
pracy,

w pomieszczeniu składowania kwasu siarkowego nie mogą być przechowywane inne materiały, w
szczególności:

saletra,

karbid,

cyjanki,

substancje łatwopalne,

związki organiczne.

Kto może pracować w kontakcie ze środkami dezynfekcyjnymi?
Przy stosowaniu środków do dezynfekcji może być zatrudniona osoba, która:

ukończyła 18 lat,

posiada ważne orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do pracy w zetknięciu z tymi substancjami
chemicznymi,

została przeszkolona w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Odzież i obuwie robocze oraz środki ochrony indywidualnej
Pracodawca ma obowiązek wyposażyć pracowników w odpowiednią odzież i obuwie robocze (np. przy
stosowaniu podchlorynu sodu -

kwasoodporne) oraz środki ochrony indywidualnej dobrane do zagrożenia.

37

37

Instrukcje bhp i karty charakterystyk
Wszelkie czynności polegające na czyszczeniu oraz dezynfekcji powinny przebiegać w oparciu o ustalone przez
pracodawcę instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostarczone wraz ze środkami chemicznymi karty
charakterystyk.

Izabela Waga

starszy specjalista

w Głównym Inspektoracie Pracy

Państwowej Inspekcji Pracy

Klimatyzacja w biurze

Takie sytuacje zdarzają się coraz częściej... Osoby zatrudnione w biurze złożyły pismo do pracodawcy o zakup
klimatyzatora w związku z letnimi upałami. Kiedy trzeba uwzględnić taką prośbę?

Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne oraz higieniczne warunki
pracy (§ 15 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy - Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).

Uwaga!
Zapewnienie w pomieszczeniach pracy odpowiedniej temperatury to jeden z elementów zapewnienia
bezpiecznych i hig

ienicznych warunków pracy. Przepisy nie określają jednak pojęcia odpowiedniej temperatury.

Odpowiednia temperatura w pomieszczeniach pracy
W pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do wykonywanej pracy, nie niższą niż 14°C
(287 K), ch

yba że nie pozwalają na to względy technologiczne. W pomieszczeniach biurowych temperatura nie

może być niższa niż 18°C (291 K).

Można uznać, że ustalone temperatury obliczeniowe ogrzewanych pomieszczeń - dla pomieszczeń biurowych
20°C - odpowiadają w przybliżeniu optymalnym temperaturom w pomieszczeniach, w tym pomieszczeniach pracy

38

38

(§ 134 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie - Dz.U. nr 75, poz. 690 z późn. zm.).

Kiedy wniosek o zakup klimatyzatora jest uzasadniony?
Jeżeli temperatura w pomieszczeniach pracy biurowej znacząco przekracza optymalną temperaturę do pracy
(czyli 20°C), to wniosek pracowników o podjecie działań o jej obniżenie należy uznać za uzasadniony.

Uwaga!
Pracodawca musi zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy przy wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki
(art. 207 § 2 Kodeksu pracy). Dlatego przysługuje mu wybór sposobu realizacji obowiązku zapewnienia
optymalnej temperatury w pomieszczeniach pracy.

Jan M. Pióro

specjalista z zakresu

prawa pracy

Czy osoba niemająca wyższego wykształcenia w dziedzinie bhp może
kierować wieloosobowym działem bhp?

Pracownik kierujący wieloosobową komórką organizacyjną bhp powinien posiadać co najmniej wyższe
wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w
tym zakresie oraz co najmniej 1 rok stażu pracy w służbie bhp.

W związku z powyższym wieloosobowym działem bhp nie może kierować osoba niemająca wyższego
wykształcenia w dziedzinie bhp.

Podstawa prawna

Szczegółowe wymagania dla pracowników służby bhp zostały określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z 2
września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 109, poz. 704 z późn. zm.).

Natalia Korzeniecka

prawnik, współpracownik firmy BHPoż

-

Ośrodek Szkolenia, Doradztwa i Usług

Jakie szkolenia bhp, oprócz wskazanych w rozporządzeniu szkoleniowym, powinieneś

przeprowadzić w swojej firmie?

Jak wiemy pracodawca ma o

bowiązek zapewnić pracownikom odpowiednie szkolenia w zakresie bhp. Jednak,

oprócz szkoleń wskazanych w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia
w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.; dalej: rozporządzenie szkoleniowe),
wyróżniamy jeszcze inne szkolenia związane z bhp. Rodzaje tych szkoleń wynikają ze szczegółowych przepisów
w zakresie bhp, a pracodawcy są również zobowiązani do ich przeprowadzania.

Do takich szkoleń można zaliczyć m.in.:

1.

Szkolenie pracowników zatrudnionych w warunkach narażenia na działanie substancji, preparatów,
czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym (§ 5 ust. 2
rozporządzenia Ministra Zdrowia z 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub
procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy; Dz.U. nr
280, poz. 2771 ze zm.). Zagadnienia z tego zakresu mogą być prezentowane pracownikom w trybie
szkolenia okresowego.

2. Szko

lenie w zakresie bhp pracowników, którzy w związku z wykonywanymi pracami są lub mogą być

narażeni na działanie pyłu azbestu oraz osób kierujących takimi pracownikami i pracodawców. Szkolenie

39

39

to powinno być przeprowadzane z uwzględnieniem programu szkolenia w zakresie bezpiecznego
użytkowania wyrobów zawierających azbest, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Ministra
Gospodarki i Pracy z 14 października 2005 r. w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy
zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie
bezpieczeństwa użytkowania takich wyrobów (Dz.U. nr 216, poz. 1824). Szkolenie z tego zakresu należy
przeprowadzać jako instruktaż stanowiskowy, a następnie powtarzać jako szkolenie okresowe.

3. Szkolenie dla

pracowników zatrudnionych przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania

mechaniczne (§ 10 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 5 sierpnia 2005 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania
mechaniczne; Dz.U. nr 157, poz. 1318). Problematyka z tego zakresu może być prezentowana
szkolonym w trybie szkolenia okresowego.

4.

Szkolenie pracowników zatrudnionych w warunkach narażenia na działanie czynników biologicznych (§
7 pkt 12 rozporządzenia Ministra Zdrowia z 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników
biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo
narażonych na te czynniki; Dz.U. nr 81, poz. 716). Szkolenie to jest przeprowadzane w trybie
określonym w przepisach w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, czyli jako
instruktaż stanowiskowy a następnie jako szkolenie stanowiskowe (§ 9 ust. 2 rozporządzenia o
czynnikach biologicznych).

Opracowanie szkoleń wyżej wskazanych znajdziecie w poradniku "Szkolenia bhp w firmie" i jego
aktualizacjach.

Waldemar Krupa

główny specjalista ds. bhp i specjalista ochrony przeciwpożarowej w firmie SEKA S.A.

Czy pracownik po wcześniej zakończonym szkoleniu okresowym może wrócić do

domu, czy musi wrócić do pracy?

Zakończenie szkolenia przed upływem godzin pracy do przepracowania w tym dniu zobowiązuje pracownika do
zgłoszenia gotowości do pracy po zakończeniu szkolenia i powrotu do pracy.Pracodawca ma obowiązek
z

apewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy, a w szczególności przeszkolenie w zakresie bhp

przed dopuszczeniem do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Realizacja obowiązku
zaznajomienia pracowników z przepisami i zasadami bhp następuje poprzez udział w szkoleniach z zakresu bhp
odbywanych w czasie podlegającym wliczeniu do czasu pracy pracownika.

Podstawa prawna
art. 15, art. 94 pkt 4,

art. 207 § 2 , art. 237§ 2 Kodeksu pracy.

Jan Pióro

specjalista z zakresu prawa pracy

Zagrożenia zawodowe na stanowisku pracy w informacji na dworcu

PKP

Na obowiązek dokonania oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą składa się:

identyfikacja zagrożeń,

szacowanie poziomu ryzyka,

wyznaczenie jego dopuszczalności.

Ważnym etapem jest również podjęcie działań korygujących i (lub) zapobiegawczych w przypadku, gdy jest to
konieczne. W całej procedurze najistotniejszym etapem jest jednak identyfikacja zagrożeń zawodowych, gdyż to
będzie determinować postępowanie pracodawcy.

Charakterystyka stanowiska pracy
Stanowisko pracy, nazwane umownie informacją, zlokalizowane na dworcu PKP, można określić jako typowe
stanowisko wyposażone w monitor ekranowy.

40

40

Osoba zatrudniona na takim stanowisku pracy, przez które rozumie się przestrzeń pracy wraz z wyposażeniem w
środki i przedmioty pracy, ma do dyspozycji:

monitor ekranowy,

klawiaturę (lub inne urządzenie wejściowe),

jednostkę centralną,

wyposażenie dodatkowe (drukarka, skaner, mysz),

wyposażenie pomocnicze (stół, krzesło, uchwyt na dokument, podnóżek).

Zagrożenia
Do zagrożeń, których analiza jest niezbędna na stanowisku pracy wyposażonym w monitor ekranowy, należą:

wśród czynników fizycznych szczególnie:

nieodpowiednie oświetlenie miejsca pracy mogące spowodować obciążenie narządu wzroku,

uciążliwy hałas pochodzący na przykład od przejeżdżających pociągów,

napięcie w obwodach elektrycznych mogące skutkować porażeniem prądem w wyniku niewłaściwego
stanu elementów wyposażenia stanowiska pracy,

wśród czynników organizacyjnych - niewłaściwe rozmieszczenie i brak możliwości dostosowania do
wymagań antropometrycznych poszczególnych elementów stanowiących wyposażenie stanowiska
pracy, mogące spowodować nadmierne obciążenie narządu wzroku oraz układu mięśniowo-
szkieletowego pracownika.

Przeciążenie układu mięśniowo-szkieletowego i (lub) narządu wzroku
To właśnie przeciążenie układu mięśniowo-szkieletowego i (lub) narządu wzroku stanowią największe
niebezpieczeństwo dla pracowników na tym stanowisku pracy. Źródłem zagrożenia mogą być zarówno
wyposażenie stanowiska pracy, jak i sposób rozmieszczenia elementów tego wyposażenia.

Konkretne wymagania dotyczące prawidłowego wyposażenia stanowiska pracy, rozmieszczenia jego elementów,
zaprojektowanie oświetlenia zapewniającego komfort pracy wzrokowej oraz planowania wykonywania zadań z
użyciem monitora ekranowego określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w
sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. nr 148,
poz. 973).

Charakterystyka wykonywanych zadań
Charakter pracy osoby zatrudnionej na omawianym stanowisku pracy wymaga ciągłego kontaktu z ludźmi, gdyż
do podstawowych jej zadań należy udzielanie odpowiedzi na pytania zainteresowanych dotyczące rozkładu jazdy
pociągów.

Czynniki biologiczne
W ramach identyfikacji zagrożeń należy zatem uwzględnić również czynniki biologiczne w postaci wirusów i
bakterii rozsiewanych przez chorych klientów. Skutkiem aktywizacji zagrożenia może być nieobecność
pracownika z powo

du niezdolności do pracy w wyniku choroby wirusowej lub bakteryjnej.

Zagrożenia psychiczne
Wśród zagrożeń psychicznych należy zwrócić uwagę na:

przeciążenie psychiczne wywołujące stres (związany z wykonywaniem pracy - m.in. nadmiernym
obciążeniem pracą, presją czasu),

monotonię pracy wynikającą z organizacji pracy,

agresję ze strony klientów.

Monotonia pracy
Monotonia pracy może być powodem znacznej uciążliwości psychicznej, zawiera bowiem element niedociążenia
emocjonalnego, spowodowanego brakiem lub j

ednostajnością bodźców i działań oraz niezmienną sytuacją. Typ

monotonii, wywołanej brakiem aktywizujących bodźców wzrokowych czy słuchowych, może spowodować
spowolnienie czynności układu krążenia, układu oddechowego, wystąpienie senności, zmniejszenie aktywności
ruchowej i czujności, czego skutkiem może być spadek wydajności pracy i wzrost liczby popełnianych błędów.

Wśród przyczyn monotonii pod uwagę bierze się konieczność zachowania stałej uwagi i czujności - stałe
śledzenie oraz obserwacja sygnałów, w oczekiwaniu na pojawienie się ważnej informacji i konieczność
koncentracji uwagi w małym zakresie pola widzenia (np. monitora ekranowego). Duży wpływ na jej występowanie

41

41

ma też niezmienność warunków wykonywania pracy - zawsze w tym samym miejscu, w otoczeniu tych samych
osób, w jednakowych warunkach stymulacji bodźcami środowiska (np. jednostajny szum - co jest
charakterystyczne dla dworca kolejowego).

Agresja ze strony klientów
Często może dochodzić do sytuacji, że przy okienku ustawi się długa kolejka, a kolejni klienci będą mieć złożone
zapytania. Mała ilość czasu na udzielenie pełnej odpowiedzi spieszącemu się klientowi nie pomaga. W takim
wypadku należy zwrócić uwagę na środki zapobiegające ewentualnemu zagrożeniu agresją, gdzie źródłem może
być konflikt z niezadowolonym klientem z powodu udzielonej odpowiedzi lub zbyt długiego czasu spędzonego w
kolejce po informację. Skutkiem takiej sytuacji może być stres i (lub) uraz ciała.

Karolina Główczyńska-Woelke

specjalista w zakresie bhp

i ergonomii

Kontrola dostosowania obiektów budowlanych i pomieszczeń pracy
do wymagań firmy

Stan techniczny obiektów budowlanych i pomieszczeń pracy
Pod szczególnym nadzorem pracowników służby bhp musi być stan techniczny obiektów budowlanych i
pomieszczeń pracy, czyli stan ich:

konstrukcji nośnej,

dachów, stropów i posadzek,

okien, drzwi i bram,

schodów i pochylni,

galerii, pomostów itp.

Dokumenty
Podstawowym dokumentem ułatwiającym dokonanie tej oceny jest książka obiektu budowlanego. Dodatkowo

42

42

pomocne są dokumenty związane z przeprowadzaniem okresowych ocen stanu technicznego obiektów.
Dokumenty te przechowuje pracodawca lub osoba wyznaczona przez niego przez okres użytkowania obiektu
budowlanego.

Uwaga!
Służba bhp zawsze może żądać okazania książki obiektu budowlanego i dokumentów o przeprowadzonych
okresowych ocenach stanu technicznego obiektów.

Obiekty budowlane zagrożone pożarem lub wybuchem
Jeżeli pracodawca stosuje materiały i surowce stwarzające zagrożenia pożarowe oraz wybuchowe, takie jak:

lakiery,

ro

zcieńczalniki,

pyły o właściwościach wybuchowych itp.,

należy sprawdzić, czy budynki, obiekty i tereny je okalające są zaliczone do odpowiednich klas
niebezpieczeństwa pożarowego oraz kategorii zagrożenia wybuchem. Jeżeli są wątpliwości, jak je
zakwalifi

kować, należy po uzyskaniu zgody od pracodawcy zasięgnąć opinii specjalistów ochrony ppoż.

Opinie specjalistów z dziedziny budownictwa
W przypadku zastrzeżeń do stanu technicznego obiektów budowlanych, po uzyskaniu zgody od pracodawcy,
zasięga się opinii specjalistów z dziedziny budownictwa. Koszty związane z uzyskaniem opinii specjalistów
ponosi pracodawca.

Gdy firma zatrudnia niepełnosprawnych
W przypadku wykonywania pracy na terenie firmy przez niepełnosprawnych należy zwrócić uwagę, czy
pracodawca zlikw

idował tzw. bariery architektoniczne. Jeśli tego nie zrobił, pracownicy służby bhp mogą

wnioskować do niego o ich usunięcie.

Ryszard Celeda

przewodniczący Stowarzyszenia

Ochrony Pracy

Pierwsza pomoc w przypadkach podtopień

Podtopienie to ostre niedot

lenienie spowodowane przez zablokowanie dróg oddechowych wodą lub inną cieczą.

Przy podjęciu prawidłowej akcji ratowniczej osoby po podtopieniu rokują duże nadzieje na ozdrowienie.

Akcja ratunkowa w 3 krokach
Akcja ratunkowa w przypadkach podtopień powinna przebiegać w 3 następujących krokach:

Wydostanie z zagrożenia - działając na wodzie, należy korzystać z urządzeń pływających i
indywidualnych zabezpieczeń (np. kamizelek ratunkowych).

Bezpieczne wydobycie poszkodowanego z wody -

w miarę możliwości musi uwzględniać ewentualny

uraz jego kręgosłupa, zwłaszcza w odcinku szyjnym. Stosuje się tu deskę ratowniczą. Jeszcze w wodzie
należy ustabilizować poszkodowanego na desce i w poziomie przenieść na ląd. Ewentualna
resuscytacja krążeniowo-oddechowa w wodzie może być przeprowadzana tylko w sporadycznych
wypadkach przez bardzo doświadczonych ratowników!

43

43

Resuscytacja krążeniowo-oddechowa - podejmuje się ją natychmiast po wydostaniu z wody
podtopionego. Jeżeli jest on nieprzytomny i nie oddycha, należy rozpocząć pośredni masaż serca w
sekwencji

30 uciśnięć klatki piersiowej, a następnie 2 oddechy zastępcze, do momentu

spontanicznego poruszenia się poszkodowanego. Wtedy sprawdza się, czy oddycha, i ewentualnie
układa go w tzw. pozycji bocznej ustalonej.

Podtopienie

w innej cieczy niż woda

Gdy macie do czynienia z podtopieniem w innej cieczy niż woda, istnieje prawdopodobieństwo zatrucia
organizmu. Może być wtedy konieczna dezaktywacja skażenia organizmu, którą przeprowadzają jednostki
ratowniczo-

gaśnicze Państwowej Straży Pożarnej.

Wychłodzenie (hipotermia) organizmu
Jeżeli temperatura wody, w której przebywał podtopiony, wynosi poniżej 25°C, należy się liczyć z wychłodzeniem
organizmu.

Temperatura wewnętrzna organizmu w granicach 30-35°C spowalnia metabolizm i chroni mózg przed
niedotlenieniem, ale również powoduje zaburzenia rytmu serca oraz utrudnia resuscytację.

Gdy temperatura spadnie poniżej 30°C utrudnia nawet zaawansowane czynności ratownicze, spowalnia reakcje
na leki i utrudnia defibrylację elektryczną.

Ze

względu na wychłodzenie oddychanie zastępcze lepiej prowadzić tzw. metodą usta - usta, niż za pomocą

worka termorozprężalnego, gdyż cenne jest ogrzanie i nawilżenie powietrza oddechowego.

Do doraźnej ochrony przed wychłodzeniem zalecana jest srebrno-złota folia termoizolacyjna (folia NRC).
Ewentualnie można zastosować ciepły okład na klatce piersiowej, np. z termoforu z gorącą wodą.

Uwaga!

Nie wolno ogrzewać i rozcierać rąk oraz nóg osoby wychłodzonej, gdyż zasoby wychłodzonej krwi obwodowej,
dopłynąwszy do serca, mogłyby spowodować zaburzenia rytmu i zatrzymanie jego pracy.

Adam M. Pietrzak

specjalista z zakresu anestezjologii

i medycyny ratunkowej, członek Polskiego

Towarzystwa Anestezjologii i Intensywnej

Terapii, Polskiego Towarzystwa Medycyny

Ratunkowej oraz Polskiego Towarzystwa

Medycyny Katastrof

Kto i kiedy może kontrolować wiedzę pracowników w zakresie bhp?

Ewaluacja wyniku szkolenia to sprawdzenie wiedzy osób szkolonych dotyczącej zagadnień omawianych na
zajęciach. Przedmiotem tej oceny powinny być w odniesieniu do szkolenia bhp:

przyswojenie wiadomości,

nabycie umiejętności i pożądanych nawyków,

praktyczna przydatność przekazanych treści i umiejętności w pracy zawodowej.

Szkolenie w zakresie bhp powinno zapewnić co najmniej dostateczny poziom wiedzy pracownikom w tym
zakresie. Poziom ten powinien być co najmniej dostateczny, ponieważ nie wolno dopuścić do wykonywania pracy
pracownika, który nie posiada dostatecznej znajomości przepisów bhp (art. 2373 kp).

44

44

Każde szkolenie okresowe i instruktaż stanowiskowy w dziedzinie bhp kończą się egzaminem sprawdzającym:

przyswojenie przez uczestnika szkolenia wiedzy objętej programem szkolenia oraz

umiejętności wykonywania lub organizowania pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp.

Uwaga!
Pamiętajcie, że egzamin przeprowadza organizator szkolenia (§ 16 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki i
Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr 180, poz.
1860 ze zm.).

Na podstawie stopnia opanowania wi

edzy przez szkolonych, można trafnie formułować cele następnych szkoleń

lub szkoleń uzupełniających (w przypadku słabego opanowania niektórych zagadnień lub umiejętności).

Uprawnienia pracodawcy do sprawdzania wiedzy pracowników z zakresu bhp
Miejcie na u

wadze, że również sam pracodawca ma prawo przeprowadzać egzaminy sprawdzające znajomość

przepisów z zakresu bhp także w okresach między szkoleniami. Szczególnie w zakładach mających wdrożony
system zarządzania bhp, pracodawcy przeprowadzają egzaminy z różnymi grupami zawodowymi w trakcie
prowadzonych audytów stanu bhp. Sprawdzanie opanowania ważnych zagadnień dotyczących bhp pozwala na
ciągłe oddziaływanie pracodawcy na poziom znajomości przepisów szczegółowych wśród pracowników (np.
szczegółowych instrukcji bhp przy obsługiwaniu maszyn szczególnie niebezpiecznych lub skomplikowanych
procesów technologicznych).

Celowe jest także przeprowadzenie egzaminu z zakresu znajomości przepisów bhp po serii zaistniałych w
zakładzie wypadków przy pracy związanych z wykonywaniem podobnych czynności. Zazwyczaj w takiej sytuacji
powstaje podejrzenie, że przyczyną może być nieznajomość sposobu postępowania przez pracowników w danej
sytuacji.

Waldemar Krupa

główny specjalista ds. bhp

i specjalista ochrony przeciwpożarowej

w firmie SEKA S.A.

Prawo pracowników do klimatyzacji

Czy pracownicy mogą się ubiegać o klimatyzator, gdy temperatura w pomieszczeniu biurowym sięga
nawet 34°C?

Skoro temperatura w pomieszczeniach pracy biurowej sięga 34°C, wniosek pracowników o podjęcie działań o jej
obniżenie należy uznać za uzasadniony.

O obowiązku pracodawcy zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim
wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki stanowi art. 207 § 2 Kodeksu pracy. Wobec braku szczegółowej regulacji
prawnej wybór sposobu realizacji obowiązku zapewnienia optymalnej temperatury w pomieszczeniach pracy
przysługuje pracodawcy.

45

45

Odpowiednia temperatura
Jednym z elementów zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy jest obowiązek zapewnienia w
pomieszczeniach pracy odpowiedniej temperatury.
Owa odpowiednia temperatura w pomieszczeniach pracy powinna być dostosowana do rodzaju wykonywanej
pracy, nie niższa niż 14°C (287 K), chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają. W pomieszczeniach
biurowych temperatura nie może być niższa niż 18°C (291 K). Natomiast najlepsze samopoczucie pracownika na
stanowisku pracy z komputerem, a co za tym idzie optymalna wydajność jego pracy, przypada w temperaturze od
22°C do 24°C.

Podstawa prawna

art. 2

07 § 2 kp,

§ 15 ust. 1 , § 30 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.).

Jan Pióro

specjalista z zakresu prawa prac

Uw

aga upały! Zobacz jak ratować odwodnionego!

Jak prawidłowo postępować, gdy któryś z moich pracowników źle się poczuje, czy też ulegnie omdleniu, np. z
powodu odwodnienia lub przegrzania organizmu?

Wiedza o prawidłowym postępowaniu w przypadku jakiejś choroby wewnętrznej pracownika może się
niejednokrotnie przyczynić do uratowania komuś życia. Jednak zanim wydarzy się nieszczęśliwy wypadek,
można zminimalizować ryzyko jego wystąpienia poprzez dopilnowanie obowiązku przeprowadzania
pracowniczych badań lekarskich:

przed rozpoczęciem pracy - badania wstępne,

podczas wykonywania pracy - badania okresowe,

w sytuacjach sugerujących pogorszenie stanu zdrowia danego pracownika - badania kontrolne.

Należy jednak pamiętać, że postępowanie profilaktyczne nigdy do końca nie gwarantuje całkowitego
wyeliminowania ryzyka wystąpienia zdarzeń nagłych.

Przyczyny zaburzeń prawidłowego funkcjonowania mózgu
Bezpośrednią przyczyną złego samopoczucia czy krótkotrwałych omdleń są głównie zaburzenia ukrwienia mózgu
lub niedotlenien

ie. Stan taki może być wywołany szeregiem przyczyn, na przykład:

przegrzaniem,

odwodnieniem,

wymuszoną pozycją ciała,

gorączką,

reakcją emocjonalną.

Jak udzielić pierwszej pomocy?
Pierwszą czynnością ratowniczą w przypadkach zaburzenia świadomości, omdleń lub zawrotów głowy musi być
położenie poszkodowanego.
Pozycja leżąca stabilizuje krążenie krwi oraz chroni przed różnymi urazami. Nie znając przyczyny omdlenia, nie
powinniście unosić nóg leżącego chorego do góry.

Nauka samopomocy może uchronić przed wypadkiem!
Nauczcie pracowników jak mają reagować, gdy czują, ze za chwilę stracą przytomność. Oto 4 kroki udzielania
samopomocy:

Próba kucnięcia.

46

46

Schylenie się.

Schowanie głowy między kolana (ucisk brzucha podnosi ciśnienie krwi i doraźnie poprawia ukrwienie
mózgu).

Poproszenie kogoś o pomoc, czy też wezwanie pogotowia ratunkowego.

Adam M. Pietrzak

lekarz anestezjolog, członek Polskiego

Towarzystwa Medycyny Ratunkowej

Na czym polegają procedury zagrożeń pożarowych?

Podczas przeprowadzania szkolenia b

hp, w trakcie omawiania zagadnień z zakresu ochrony przeciwpożarowej

chciałbym uświadomić uczestnikom szkolenia, że przestrzeganie określonych procedur prowadzi do eliminacji
zagrożeń pożarowych. Jakie przykłady takich procedur mogę podać?

Jak wynika z pra

ktyki wielu zakładów pracy, eliminacją zagrożeń pożarowych jest przede wszystkim

przestrzeganie określonych procedur, w szczególności polegających na zakazie:

używania otwartego ognia lub palenia tytoniu w strefach zagrożenia pożarem albo wybuchem,

garażowania pojazdów silnikowych w obiektach i pomieszczeniach nieprzeznaczonych do tego celu, jeśli
nie opróżniono zbiornika paliwa pojazdu i nie odłączono go (pojazdu) na stałe od zasilania
akumulatorowego,

rozgrzewania za pomocą otwartego ognia smoły i innych materiałów palnych w odległości mniejszej niż
5 m od obiektu, przyległego do niego składowiska lub placu składowego z materiałami palnymi,

wysypywania gorącego popiołu i żużla lub spalania śmieci i odpadków w miejscu umożliwiającym
zapalenie się sąsiednich obiektów lub materiałów palnych,

przechowywania materiałów palnych w odległości mniejszej niż 0,5 m od urządzeń i instalacji, których
powierzchnie zewnętrzne mogą nagrzewać się do temperatury przekraczającej 100°C oraz linii
kablowych o napięciu powyżej 1 kV, a także przewodów uziemiających i przewodów odprowadzających
instalacji odgromowej,

użytkowania elektrycznych urządzeń grzewczych ustawionych bezpośrednio na podłożu palnym
(wyjątkiem są tu urządzenia eksploatowane zgodnie z warunkami określonymi przez producenta),

stosowania na osłony punktów świetlnych materiałów palnych (wyjątkiem są tu materiały trudno zapalne,
umieszczone w odległości niemniejszej niż 0,05 m od żarówki),

instalowania opraw oświetleniowych oraz osprzętu instalacji elektrycznej (np. wyłączników,
przełączników, gniazd wtyczkowych) bezpośrednio na podłożu palnym, jeśli ich konstrukcja nie
zabezpiecza podłoża przed zapaleniem.

Jerzy Żurek

starszy brygadier pożarnictwa w stanie spoczynku,

były naczelnik Wydziału w KG PSP w Warszawie

Jak i z jaką częstotliwością przeprowadzać okresowe badania
instalacji elektroenergetycznych?

Badania eksploatacyjne, czyli okresowe sprawdzenia i próby instalacji elektrycznych, przeprowadza się, aby
ustalić, czy dalsze wykorzystywanie instalacji lub ich części jest bezpieczne oraz czy spełniają one wymogi
przepisów ich dotyczących.

Sprawdzając stan zużycia instalacji i ich części, trzeba przeprowadzić próby dotyczące m.in.:

ciągłości przewodów ochronnych,

rezystancji izolacji instalacji elektrycznej,

samoczynnego wyłączania zasilania.

47

47

Częstotliwość okresowego sprawdzania instalacji
Badania eksploatacyjne mają na celu zbadanie skutków wszelkich zmian w stosunku do stanu, do którego
instalacja była przewidziana.

Badania te wykonuje się nie rzadziej, niż co 5 lat. Jeżeli jednak instalacja jest narażona na szkodliwe wpływy
atmosferyczne i niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania, badania eksploatacyjne
należy przeprowadzać corocznie (art. 62 ust. 1 ustawy z 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane - Dz.U. z 2006 r. nr
156, poz. 1118 z późn. zm.).

Zakres badań i uprawnienia do ich wykonywania
Okresowe sprawdzenia i próby powinny obejmować, co najmniej:

oględziny dotyczące ochrony przed bezpośrednim dotykiem i ochrony ppoż.,

pomiary rezystancji izolacji,

badania ciągłości przewodów ochronnych, w tym połączeń wyrównawczych,

badania ochrony przed dotykiem pośrednim,

próby działania urządzeń różnicowoprądowych.

Po każdych okresowych sprawdzeniach i badaniach osoba je wykonująca sporządza protokół zawierający:

informacje dotyczące oględzin i wykonanych badań,

zestawienie istotnych wyników prób i pomiarów,

informację o przeprowadzonych zmianach i rozbudowie instalacji,

informację o stwierdzonych odchyleniach od norm i przepisów.

Do prz

eprowadzenia okresowych badań i sprawdzeń są uprawnione osoby posiadające kwalifikacje w zakresie:

aparatury kontrolno-

pomiarowej i urządzeń oraz instalacji automatycznej regulacji sterowania i

zabezpieczeń urządzeń oraz instalacji - w grupie sieci, urządzeń i instalacji energetycznych,

aparatury kontrolno-

pomiarowej i urządzeń automatycznej regulacji urządzeń - w grupie urządzeń

zużywających ciepło, paliwa stałe oraz płynne,

aparatury kontrolno-

pomiarowej i urządzeń sterowania sieci, urządzeń oraz instalacji - w grupie sieci,

urządzeń i instalacji gazowych.

Antoni Szpiganowicz

inżynier elektryk zajmujący się od 1974 r.

zagadnieniami bezpieczeństwa

i higieny pracy

Czy złe samopoczucie kierowcy autobusu jest podstawą do
powstrzymania się od pracy?

Kier

owca autobusu mającego zawieźć grupę dzieci na wycieczkę szkolną odmówił wykonania tej pracy,

powołując się na złe samopoczucie. Czy miał do tego prawo i ewentualnie, jakie może ponieść konsekwencje
tego zachowania?

Praca kierowców autobusów jest zaliczana do prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej
(załącznik do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac
wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej - Dz.U. nr 62, poz. 287).

Warunki po

wstrzymania się od pracy

Każdy pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności

48

48

psychofizycznej. Jednak, aby mógł z niego skorzystać, muszą być spełnione łącznie 2 warunki:
1) jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy,
2) jego stan psychofizyczny stwarza zagrożenie innych osób (nie musi być to zagrożenie bezpośrednie).

Kierowca autobusu powstrzymujący się od prowadzenia pojazdu z pasażerami (jest to praca wymagająca
szczególnej sprawności psychofizycznej) i powołujący się na fakt, że jego zły stan psychofizyczny stwarza
zagrożenie dla innych osób, ma rację. Jest to zagrożenie pośrednie, kierowca mógłby spowodować wypadek, w
którego wyniku mogłyby ucierpieć inne osoby.

Uwaga!
Pracownik może powstrzymać się od wykonywania pracy tylko wtedy, gdy wcześniej zawiadomi o tym przełożonego (art. 210 §
4 kp). Zawiadomienie przełożonego o powstrzymaniu się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności
psychofizycznej może mieć dowolną formę, np. pisemną.

Konsekwencje powstrzymywania się od pracy
Pracownik powstrzymujący się od pracy ze względu na zły stan psychofizyczny nie ponosi konsekwencji w związku z
powstrzymaniem się od pracy. W pewnych przypadkach może on jednak ponieść konsekwencje służbowe (dyscyplinarne)
wcześniejszego doprowadzenia się do powstania niewłaściwego stanu zdrowia, np. upojenia alkoholowego lub zażycia środków
odurzających.

Brak zgody pracodawcy na powstrzymanie się od pracy
Pracodawca może odmówić pracownikowi zgody na powstrzymanie się od wykonywania pracy ze względu na złą sprawność
psychofizyczną. Ponosi jednak wtedy wszelkie konsekwencje takiej decyzji

.

Zygmunt Wieczorek

specjalista ds. analiz i prewencji

zagrożeń zawodowych

Czy trzeba refundować szkła kontaktowe?

Czy szkła kontaktowe mogą podlegać refundacji na takich samych zasadach jak okulary korekcyjne dla osób
pracujących przy monitorach ekranowych? Pracodawca finansuje zakup okularów do pracy przy komputerze, jeśli
zalecenie ich stosowania wyda lekarz okuli

sta, po przeprowadzeniu profilaktycznych badań lekarskich. W

praktyce przyjmuje się, że pracodawca pokrywa w całości koszty szkieł korygujących wzrok oraz koszty
wykonania okularów (robocizny). Nie ma tu znaczenia wysokość tych kosztów. Jednak cenę oprawek
pracodawca ponosi tylko w podstawowym standardzie. Jeśli pracownik wybierze droższe od standardowych
oprawki, to będzie musiał dopłacić do ich ceny. Czy zwracać koszty szkieł kontaktowych?
Przepisy nie przewidują zwrotu kosztów szkieł kontaktowych przez pracodawcę. Oznacza to, że pracownikowi nie
przysługuje taki zwrot.W przeciwieństwie do okularów, które są przedmiotem stałego użytku, szkła kontaktowe
trzeba wymieniać co jakiś czas. Czas ich wymiany różni się w zależności od rodzaju soczewek (np. wymiana co
tydzień, co pół roku lub raz na rok itd.). Warto wiedzieć Pracodawca może zdecydować dobrowolnie, że w jego
firmie koszty szkieł kontaktowych będą zwracane zamiast lub obok kosztów za okulary. Należy wtedy to zapisać
w regulaminie pracy, a jeśli w danej firmie go nie ma, to wydać stosowne zarządzenie.

Podstawa prawna
1. Art. 18 § 1 kp. 2. § 8 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. nr 148, poz. 973).

Jarosław Cichoń

prawnik, specjalista z zakresu prawa pracy

Jakie środki ochrony indywidualnej dla zatrudnionych na
rusztowaniach?

Celem stosowania środków ochrony indywidualnej przy pracach z użyciem rusztowań budowlanych jest
zabezpieczenie pracowników przed zagrożeniami i narażeniami występującymi przy tego typu pracach.

Podstawa doboru środków ochrony indywidualnej
Na podstawie zidentyfikowanych zagrożeń i występującego narażenia na czynniki szkodliwe, w zależności od
rodza

jów prowadzonych robót i związanych z nimi czynników niebezpiecznych oraz szkodliwych, będziecie

wiedzieli, w jakie środki ochrony indywidualnej należy wyposażyć pracowników.

49

49

Uwaga!
Pamiętajcie, aby sprawdzić, czy dostarczane pracownikom środki ochrony indywidualnej spełniają zasadnicze
wymagania i są oznaczone znakiem CE.

Typy i rodzaje środków ochrony indywidualnej
Zagrożenia przy pracach z użyciem rusztowań budowlanych powodują, że pracownikom je wykonującym musicie
zapewnić:

hełmy ochronne głowy w przypadku pracy na wysokości lub gdy istnieje zagrożenie urazu głowy,

sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości,

ochronniki słuchu w przypadku narażenia na hałas,

rękawice antywibracyjne w przypadku narażenia na wibrację miejscową,

odzież ochronną (kurtki, spodnie) przy pracach w zimie,

okulary przeciwsłoneczne przy pracach w lecie i związanym z tym operowaniem promieni słonecznych
na duże powierzchnie elewacji obiektów,

peleryny przeciwdeszczowe,

rękawice ochronne, chroniące przed skaleczeniami, starciami naskórka i podrażnieniami skóry,

środki ochrony kończyn dolnych (buty ze wzmocnieniami)

w zależności od narażenia na środki chemiczne i pyły środki ochrony układu oddechowego lub izolujące
cały organizm,

środki ochrony twarzy i oczu (np. przy pracach z użyciem narzędzi udarowych, pracach tynkarskich przy
użyciu sprzętu zmechanizowanego - okulary, osłony twarzy),

dermatologiczne środki ochrony skóry (środki osłaniające skórę - kremy, pasty).

Podstawa prawna
Zagadanie dotyczące środków ochrony indywidualnej pracowników regulują:

1. art. 237

6

-237

10

Kodeksu pracy,

2.

rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.),

3.

rozporządzenie Ministra Gospodarki z 21 grudnia 2005 r. w sprawie wymagań zasadniczych dla środków
ochrony indywidualnej (Dz.U. nr 259, poz. 2173),

4.

ustawa z 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz.U. z 2004 r. nr 204, poz. 2087 z późn. zm).

Waldemar Klucha

specjalista ds. bhp

Internet zastąpi instruktorów bhp?

Jestem właścicielką firmy krawieckiej. Zatrudniam pracownice, które szyją w domu, i chciałabym wiedzieć, czy
mogą one odbyć niezbędne szkolenia bhp przez Internet?

Krawcowe należą do grupy stanowisk robotniczych. W związku z tym muszą odbyć szkolenia bhp:

wstępne ogólne (instruktaż ogólny),

wstępne na stanowisku pracy (instruktaż stanowiskowy),

okresowe dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych

50

50

(§ 10 i 11 ust. 1 pkt 1 oraz 14 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie
szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy - Dz.U. nr 180, poz. 1860 z późn. zm.).

Szkolenia te powinny być przeprowadzane w formie instruktażu
(§ 8 i 15 ust. 1 powyższego rozporządzenia).

Instruktaż oznacza przekazanie niezbędnych informacji do działania w określonej dziedzinie. Instruktaż lub
omówienie stanowi metodę towarzyszącą pokazowi bądź ćwiczeniom. Jest to metoda kompleksowa, w której
skład wchodzą:

opis,

wyjaśnienie,

opowiadanie,

pogadanka,

pokaz.

Instruktaż bhp (ogólny i stanowiskowy) przeprowadza się dla konkretnego stanowiska pracy w konkretnym
zakładzie pracy na podstawie obowiązujących przepisów, a przede wszystkim:

uregulowań wewnątrzzakładowych,

znajomości procesów technologicznych pracy,

zagrożeń środowiska pracy,

ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą,

innych uwarunkowań środowiska pracy.

Instruktaż przez Internet?

Do przeprowadzenia instruktażu przekaz informacji jest niewystarczający. A zatem dla pracownic zatrudnionych
w charakterze krawcowych szkolenie w dziedzinie bhp z wykorzystaniem Internetu jest niedopuszczalne!

Kazimierz Żurawski

główny specjalista ds. bhp,

dyrektor ds. nadzoru

w firmie SEKA S.A.

Co może pozbawić pracownika świadczeń z tytułu wypadku przy
pracy

Czy pracownik, który uległ wypadkowi w zakładzie pracy, będąc pod wpływem alkoholu, może zostać pozbawiony
świadczeń?

Okolicznością mogącą pozbawić pracownika prawa do świadczeń z tytułu wypadku przy pracy jest stan
nietrzeźwości poszkodowanego. Stan nietrzeźwości nie musi być wyłączną przyczyną wypadku. Wystarczy, że w
znacznym stopniu przyczynił się do wypadku przy pracy (art. 21 ust. 2 ustawy z 30 października 2002 r. o
ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych - Dz.U. nr 199, poz. 1673 z późn.
zm.).

Badanie stanu nietrzeźwości
Jeżeli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że pracownik w chwili wypadku znajdował się w stanie
nietrzeźwości, pracodawca powinien skierować go na badanie niezbędne do ustalenia zawartości alkoholu w
organizmie. Odmowa poddania się temu badaniu lub inne zachowanie pracownika uniemożliwiające
przeprowadzenie badania (np. ucieczka lub ukrywanie się na terenie zakładu pracy) spowodują pozbawienie
praw do

świadczeń.

Ważne
Sam stan nietrzeźwości, o ile nie przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku przy pracy, nie
stanowi podstawy do pozbawienia pracownika uprawnień do świadczeń.

51

51

Fakt stanu nietrzeźwości i jego wpływ na zaistnienie wypadku przy pracy musi być uwzględniony w protokole
powypadkowym, w pozycji dotyczącej ustalenia przyczyn wypadku oraz stwierdzenia, że zachodzą okoliczności
mogące mieć wpływ na pozbawienie pracownika prawa do świadczeń wypadkowych.

Świadczenia w przypadku śmierci pracownika
W razie śmierci pracownika spowodowanej wypadkiem w okolicznościach, które mogłyby pozbawić go prawa do
świadczeń z tytułu wypadku przy pracy, członkowie jego rodziny nabywają uprawnienia do nich bez żadnych
ograniczeń. Pracodawca jest zwolniony z obowiązku udowodnienia, że wyłączną przyczyną wypadku było
naruszenie przez pracownika przepisów o ochronie życia i zdrowia spowodowane umyślnie lub też rażącym
niedbalstwem.

Natalia Korzeniecka

prawnik, współpracownik firmy BHPoż

Odwołanie od orzeczenia lekarskiego i powtórne badania

Gdy lekarz orzeknie przeciwwskazanie zdrowotne...

Jeżeli podczas wstępnych profilaktycznych badań lekarskich lekarz orzeknie przeciwwskazania zdrowotne dla
pracownika do pracy na określonym stanowisku pracy, to:nie można zatrudnić tej osoby na takim stanowisku i w
takich warunkach, jakie pracodawca określił w skierowaniu, osobę, która jest już pracownikiem, pracodawca
musi przenieść na inne stanowisko pracy

.

W tej sytuacji lekarz orzeka, że:

pracownik utracił zdolności wykonywania dotychczasowej pracy (art. 43 pkt 2 Kodeksu pracy, dalej: kp),

stwierdzony został szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika (art. 55 § 1 kp),

ze względu na ciążę, kobieta nie powinna wykonywać dotychczasowej pracy (art. 179 § 1 pkt 2 kp),

dana praca zagraża zdrowiu pracownika młodocianego (art. 201 § 2 kp),

u pracownika stwierdzono objawy wskazujące na powstawanie choroby zawodowej (art. 230 § 1 kp),

stwierdzono niezdolność do wykonywania dotychczasowej pracy po tym, jak pracownik uległ wypadkowi
przy pracy lub zachorował na chorobę zawodową i nie został uznany za niezdolnego do pracy (art. 231
kp).

Uwaga!
Lekarz, który przeprowadził badanie, ma obowiązek przekazania orzeczenia lekarskiego pracodawcy i badanemu
pracownikowi

. Przepisy nakazują pracodawcy przechowywanie wszystkich orzeczeń lekarskich w aktach

pracowniczych (art. 229 § 7 kp).

Odwołanie i powtórne badania
Zarówno pracodawca, jak i pracownik mają prawo odwołania się od orzeczenia wydanego przez lekarza. Gdy
prac

odawca nie zgadza się z wydanym orzeczeniem lekarskim możliwe jest przeprowadzenie powtórnych badań

lekarskich. Odwołanie następuje w momencie wystąpienia przez pracodawcę z wnioskiem o przeprowadzenie
ponownego badania.

Uwaga!
Wniosek o przeprowadzeni

e powtórnych badań musi być złożony w ciągu 7 dni od dnia wydania kwestionowa-

nego orzeczenia, za pośrednictwem lekarza, który wydał to orzeczenie, do:

wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy lub

jednostki badawczo-rozwojowej w dziedzinie medycyny pracy, gd

y kwestionowane orzeczenie zostało

wydane przez taką jednostkę.

Powtórne badania powinny być przeprowadzone w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku. Lekarz je
przeprowadzający wydaje zaświadczenie o:

1.

braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na określonym stanowisku pracy lub

2.

przeciwwskazaniach zdrowotnych do pracy na określonym stanowisku pracy.

52

52

Takie orzeczenie lekarskie jest ostateczne

(§ 5 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30 maja

1996 r. w sprawie przeprowadzenia

badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad

pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy - Dz.U. nr 69,
poz. 332 z późn. zm.).

Anna M. Błażejczyk

specjalista w Departamencie

Nadzoru i Kontroli Ministerstwa Zdrowia

Pobicie pracownika może być wypadkiem przy pracy

Pracownik zatrudniony w firmie na stanowisku ślusarza podczas wykonywania pracy w zakładzie pracy został
napadnięty i pobity. Czy zdarzenie to można uznać za wypadek przy pracy?

Napadnięto i pobito pracownika w czasie wykonywania przez niego pracy na rzecz i na terenie zakładu pracy
oraz zostało to wywołane przyczyną zewnętrzną w postaci działania osób trzecich. W tej sytuacji napad ten
trzeba uznać za wypadek przy pracy.

Kiedy masz do czynienia z wypadkiem przy pracy?
Aby zdarzenie mogło być uznane za wypadek przy pracy, musi spełniać jednocześnie 4 warunki. Musi być:

1) nagłe,
2) wywołane przyczyną zewnętrzną,
3) związane z pracą,
4) powodować uraz lub śmierć.

Udział osób trzecich
Działanie innych osób (niezależnie od tego, czy ma ono charakter celowy, czy niecelowy), które powoduje
szkodliwe dla życia lub zdrowia pracownika następstwa, jest również traktowane jako przyczyna zewnętrzna.

Co na to Sąd Najwyższy?
Do kwestii

zakwalifikowania pobicia pracownika jako wypadku przy pracy odniósł się w wyroku z 11 sierpnia 1978

r. Sąd Najwyższy. Stwierdził on, że:

"Pobicie pracownika podczas wykonywania przez niego zwykłych czynności pracowniczych w zakładzie pracy lub
w innym miej

scu wyznaczonym do ich wykonywania jest z reguły wystarczającą przesłanką do uznania, że

zdarzenie to nastąpiło w związku przyczynowym z pracą według art. 6 ust. 1 (...) [ustawy z 12 czerwca 1975 r. o
świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 1983 r. nr 30, poz. 144 z późn. zm.)].
Pobicie pracownika na terenie zakładu pracy lub w miejscu wyznaczonym do wykonywania zleconych czynności
pracowniczych, w których znalazł się przypadkowo, podczas wykonywania czynności sprzecznych z istotą i celem
zleconej mu pracy, nie pozostaje w związku z jego obowiązkami pracowniczymi, nie jest więc wypadkiem przy
pracy, zwłaszcza wtedy, gdy zostało spowodowane wyłącznie oczywiście niewłaściwym zachowaniem się
pobitego".

(Wyrok SN z 11 sierpnia 1978 r., III PRN 25/78, OSNCP 1979/3/57).

Krystyna Zakrzewska-

Szczepańska

Małgorzata Kurowska

Departament Warunków Pracy

MPiPS

Zobacz, co jest niezbędne, aby przeprowadzić wstępną ocenę ryzyka
zawodowego

Jakie informacje i dokumenty są niezbędne do zrealizowania wstępnej oceny ryzyka zawodowego i gdzie ich
szukać?

Do przeprowadzenia wstępnej fazy oceny ryzyka zawodowego niezbędne są informacje dotyczące między
innymi:

zagrożeń,

53

53

warunków środowiska pracy,

wymagań kwalifikacyjnych i zdrowotnych pracowników,

stosowanych zabezpieczeń (technicznych, organizacyjnych, ochron zbiorowych i indywidualnych),

statystyk wypadkowych i chorobowych (szczególnie chorób zawodowych oraz podejrzeń o takie
choroby),

osób zatrudnionych (kobiet, mężczyzn, młodocianych, niepełnosprawnych).

Dokumenty potrzebne do zrealizowania oceny ryzyka zawodowego
Do zrealizowania oceny ryzyka zawodowego potrzebne są również odpowiednie dokumenty, mianowicie:

1) dokumentacja oceny ryzyka zawodowego (karty oceny ryzyka zawodowego),
2) roczne

statystyki wypadków, zdarzeń potencjalnie wypadkowych i chorób zawodowych,

3) wyniki badań środowiska pracy,
4) wnioski z narad w sprawie bhp,
5) wnioski z narad komisji bhp,
6) protokoły kontroli stanowisk pracy,
7) protokoły kontroli organów zewnętrznych,
8) protokoły posiedzeń zakładowej komisji bhp (jeżeli taka w firmie istnieje).

Wszystkie te dokumenty i dane znajdują się w dokumentacji dotyczącej bhp, którą prowadzicie w firmie (np.
rejestry, protokoły itp.).

Lesław Zieliński

były główny inżynier zarządzania

bezpieczeństwem pracy, rejestrowany

audytor pomocniczy SZBP wg ISRS

Kogo zaliczyć do grupy pracowników administracyjno-biurowych?

Organizatorzy szkoleń, często zastanawiają się, których pracowników zaliczyć do grupy pracowników zatrudnionych na
stanowiskach administracyjno-biurowych.
Obok szerokiej grupy pracowników administracyjno-biurowych, szkolenia przeznaczone są również dla pracowników:
zatrudnionych przy obsłudze monitorów ekranowych, placówek służby zdrowia, szkół i innych placówek oświatowych,
jednostek naukowo-

badawczych innych, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe

dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne albo z odpowiedzialnością w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

(załącznik nr 1, pkt VIII ust. 2 do rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie
szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.).

54

54

A zatem szkolenia tej grupy przeznaczone są, obok typowych stanowisk biurowych także, np. dla:

lekarzy, pielęgniarek, personelu aptek,

nauczycieli, wychowawców,

pracowników naukowych,

pracowników, których praca wiąże się z codziennym używaniem samochodu (np. pracownicy
marketingu),

innych pracowników, którzy wśród swoich obowiązków mają odpowiedzialność w zakresie bhp (np. za
stan pomieszczeń higienicznosanitarnych, zakupy środków ochrony indywidualnej, zakupy odzieży
roboczej i ochronnej, zakupy środków higienicznych), a nie są osobami kierującymi pracownikami ani
pracownikami inżynieryjno-technicznymi.

Kto decyduje kogo skierować na szkolenie dla grupy pracowników administracyjno-biurowych?
W tej sytuacji to pracodawca sam zadecyduje, którzy pracownicy są zatrudnieni na stanowiskach biurowych, na
których występują zagrożenia i/lub są związane z odpowiedzialnością w zakresie bhp.

Szczegółowy zakres tematyczny szkolenia pracowników wymienionych wyżej ma niewiele wspólnego ze zwykłą
pracą biurową i wymaga dokładnego uwzględnienia czynników charakterystycznych związanych z ich pracą w
programie szkolenia tworzonym na podstawie programu ramowego.

Szkolenie pracowników administracyjno-biurowych, przeznaczone jest zatem dla tych, których charakter pracy
wiąże się z narażaniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne zatrudnionych np. w:

firmach produkcyjnych, handlowych, usługowych,

urzędach i instytucjach,

szkołach, uczelniach, przedszkolach, świetlicach,

instytutach naukowych,

placówkach kulturalnych,

którzy w swojej codziennej pracy:

posługują się komputerem z monitorem ekranowym,

są zagrożeni napadem, rozbojem,

są lub mogą być narażeni na oddziaływanie czynników niebezpiecznych lub szkodliwych np. z powodu
konieczności okresowego przebywania w obiektach produkcyjnych lub innych miejscach, gdzie takie
czynniki wys

tępują (np. budowa, gospodarstwo rolne),

Dla

personelu służby zdrowia, nauczycieli i wychowawców, fachowego personelu jednostek naukowo-

badawczych i osób mających w swoich obowiązkach odpowiedzialność w zakresie bhp należy opracować
programy szkoleń uwzględniające tematykę odpowiadającą obowiązującym ich przepisom i zagrożeniom, na
które są narażeni.

Lesław Zieliński

rejestrowany audytor pomocniczy SZBP według ISRS,

były główny inżynier zarządzania bezpieczeństwem

Brak miejsca poboru wody zdatnej do picia

Co powinien zrobić pracodawca w przypadku braku możliwości wyznaczenia miejsc poboru wody zdatnej do
picia?

W przypadku braku możliwości wyznaczenia odpowiednich miejsc poboru wody zdatnej do picia pracodawca
musi zapewnić pracownikom wodę przegotowaną lub herbatę, kawę zbożową, wywar z mięty, rozcieńczone soki
owocowe, itp., dostarczane w zamkniętych pojemnikach (np. termosach), łatwych do mycia i zaopatrzonych w
czerpalne kurki.

55

55

Napoje
Oprócz wody zdatnej do picia, pracownikom zatrudnionym stale lub okresowo w warunkach szczególnie
uciążliwych, pracodawca ma obowiązek zapewnić nieodpłatnie napoje.

Napoje zimne lub gorące (w zależności od warunków wykonywanej pracy) trzeba zapewnić pracownikom
zatrudnionym:

w warunkach gorącego mikroklimatu (czyli w pomieszczeniach, miejscach wykonywania pracy, w
których panuje wysoka temperatura), charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia
termicznego (WBGT) powyżej 25°C,

w warunkach mikroklimatu zimnego (gdzie panuje niska temperatura), charakteryzującego się wartością
wskaźnika siły chłodzącej powietrza (WCI) powyżej 1000,

przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10°C lub powyżej 25°C,

przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu 1 zmiany roboczej efektywny
wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u
kobiet,

na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza
28°C.

Napoje wydawane w celach profilaktycznych

powinny być dostarczane pracownikom w dniach wykonywania

pracy uzasadniających ich wydanie.

Jan M.

Pióro

specjalista z zakresu

prawa pracy

Co decyduje o istnieniu przyczyny zewnętrznej wypadku?

Tokarz podczas pracy trzymał ręce zbyt blisko strefy niebezpiecznej i tym samym przyczynił się do powstania
wypadku. Czy postępowanie tego pracownika może zostać uznane za przyczynę zewnętrzną wypadku?

W tym przypadku to nie sposób trzymania rąk przez poszkodowanego decyduje o istnieniu przyczyny
zewnętrznej. Decyduje o tym czynnik, który był poza pracownikiem i jednocześnie był związany z
wydarzeniem powodującym uraz, np. mogła to być poruszająca się część maszyny (w tym przypadku tokarki).
Natomiast sposób wykonywania pracy, taki że "ręce znajdowały się zbyt blisko strefy niebezpiecznej", będzie

56

56

jedną z przyczyn zaistnienia wypadku, w podanym przykładzie najprawdopodobniej związaną z
nieprawidłowym zachowaniem się pracownika.

W związku z powyższym w opisie przyczyn wypadku powinny się znaleźć odpowiedzi na pytania:

dlaczego pracownik trzymał ręce w pobliżu strefy niebezpiecznej?

czy nie wiedział o zagrożeniu?

czy była instrukcja opisująca bezpieczne wykonywanie prac?

czy pracownik instrukcję znał?

czy może narzucone tempo pracy zmusiło go do takiego postępowania?

a jeżeli była to maszyna, to dodatkowo:

czy nie było żadnego zabezpieczenia (nawet oznaczenia strefy niebezpiecznej)?

czy może zabezpieczenie było, ale zostało zdemontowane?

czy zabezpieczenie było nieskuteczne (widać w tym przypadku, że jakie by nie było, było nieskuteczne)?

dlaczego eksploatowane urządzenie nie miało skutecznego zabezpieczenia przed zagrożeniem?

Natomiast gdyby pracownik przypadkowo poruszył elementem sterującym, a to z kolei spowodowałoby
zainicjowanie oraz ruch części urządzenia i np. uraz dłoni, to ten przypadkowy ruch elementem sterującym należy
potraktować jako przyczynę zewnętrzną dla kwalifikacji zdarzenia jako wypadek przy pracy.

Podsumowanie
W omawianym przypadku, kwalifikując zdarzenie jako wypadek, należy opisać w następujący sposób:

przyczyną zewnętrzną był czynnik materialny powodujący uraz,

wydarzeniem powodującym wypadek (mogło być) uderzenie, przygniecenie, wciągnięcie i zmiażdżenie
człowieka lub jego kończyn przez części urządzenia,

przyczyną wypadku (mogło być) niewłaściwe operowanie kończynami w strefie zagrożenia.

W podanym zdarzeniu przyczyną zewnętrzną nie jest postępowanie pracownika (polegające na trzymaniu rąk
zbyt blisko strefy niebezpiecznej), które przyczyniło się do powstania wypadku. Mamy bowiem do czynienia z
dwoma różnymi pojęciami przyczyny:
1)

przyczyna zewnętrzna - jeden z elementów do zakwalifikowania zdarzenia jako wypadek przy pracy (oprócz

nagłości, związku z pracą i urazu/śmierci);
2) przyczyna wypadku -

jako braki i nieprawidłowości, które bezpośrednio lub pośrednio przyczyniły się do

powstania wypadku (tu: niedostateczne zabezpieczenie przed znalezieniem się rąk pracownika w strefie
zagrożenia). Wystąpienie łącznie przyczyny zewnętrznej i wewnętrznej -Może nastąpić sytuacja, gdzie
przyczyna zewnętrzna nie będzie wyłącznym powodem uszczerbku na zdrowiu pracownika. Może ona wystąpić
razem z przyczyną wewnętrzną, będącą samoistnym schorzeniem, np. choroba wieńcowa, dyskopatia. Wówczas
nawet niewielkie obciążenie fizyczne bądź psychiczne może spowodować uszkodzenie organu wewnętrznego i w
sposób istotny przyspieszyć bądź pogorszyć istniejący już stan chorobowy (np. stres powodujący zawał mięśnia
sercowego, znaczne obciążenie fizyczne powodujące uraz kręgosłupa). W takiej sytuacji również możemy
zakwalifikować zdarzenie jako wypadek przy pracy, gdyż właśnie to obciążenie psychiczne czy fizyczne będzie
zewnętrzną przyczyną wypadku. W takim przypadku z pewnością potrzebna będzie opinia lekarza specjalisty
określająca, czy rzeczywiście wykonywana czynność, sytuacja na stanowisku pracy miała wpływ na nagłe
pogorszenie stanu zdrowia pracownika.Fakt poinformowania pracownika o ryzyku zawodowym i środkach
ochrony przed zagrożeniami musi zostać potwierdzony przez pracownika, na przykład na przyjętym w firmie
wzorze zawiadomienia.

Lesław Zieliński

były główny inżynier BHP

Techniczne środki zabezpieczeń przeciwpożarowych

Techniczne środki zabezpieczenia przeciwpożarowego to:

urządzenia,

sprzęt,

instalacje,

57

57

rozwiązania budowlane służące zapobieganiu powstawania i rozprzestrzeniania się pożarów

(§ 2 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 21 kwietnia 2006 r. w sprawie
ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów - Dz.U. nr 80, poz. 563).

Uwaga!
Mając na względzie podział technicznych środków zabezpieczenia ppoż. na urządzenia, sprzęt, instalacje czy
rozwiązania budowlane zapobiegające powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożarów, nie zawsze można
dokonać ich dokładnego rozróżnienia. Jest tak, ponieważ biorąc pod rozwagę na przykład system alarmu pożaru,
można określić jako urządzenie - centralę sygnalizacji pożaru, ale także jako instalację - linie dozorowe z
czujkami, jak również jako całość uznać za automatyczne urządzenie alarmu pożaru.

Urządzenia przeciwpożarowe
Urządzenia przeciwpożarowe to urządzenia (stałe lub półstałe, uruchamiane ręcznie bądź samoczynnie) służące
do wykrywania i zwalczania pożaru lub ograniczania jego skutków, w szczególności:

stałe i półstałe urządzenia gaśnicze oraz zabezpieczające;

urządzenia wchodzące w skład dźwiękowego systemu ostrzegawczego i systemu sygnalizacji
pożarowej, w tym urządzenia:

o

sygnalizacyjno-alarmowe,

o

odbiorcze alarmów pożarowych,

o

odbiorcze sygnałów uszkodzeniowych;

instalacje oświetlenia ewakuacyjnego;

hydranty i zawory hydrantowe;

pompy w pompowniach przeciwpożarowych;

przeciwpożarowe klapy odcinające;

urządzenia oddymiające;

urządzenia zabezpieczające przed wybuchem;

drzwi i bramy przeciwpożarowe, o ile są wyposażone w systemy sterowania.

Nierozłączne urządzenia i instalacje przeciwpożarowe
Traktując niektóre urządzenia i instalacje ppoż. jako nierozłączne, należy do nich zaliczyć:

stałe urządzenia gaśnicze służące do ograniczania lub zwalczania pożaru,

system sygnalizacji

alarmu pożaru,

dźwiękowy system ostrzegawczy,

urządzenia oddymiające,

pompy w pompowniach przeciwpożarowych,

przeciwpożarowe klapy odcinające,

urządzenia zabezpieczające przed wybuchem,

drzwi i bramy przeciwpożarowe z systemami sterowania.

Instalacj

e przeciwpożarowe

Jako instalacje przeciwpożarowe przyjmuje się:

półstałe urządzenia gaśnicze - zraszacze,

oświetlenie awaryjne i przeszkodowe,

instalacje wodociągowe przeciwpożarowe (hydranty wewnętrzne i zewnętrzne),

instalacje odgromowe.

Sprzęt przeciwpożarowy
Sprzęt ppoż. to podręczny sprzęt gaśniczy, mianowicie:

gaśnice przenośne,

gaśnice przewoźne (agregaty gaśnicze),

58

58

hydronetki wodne,

koce gaśnicze.

Rozwiązania budowlane
Natomiast do rozwiązań budowlanych służących zapobieganiu i rozprzestrzenianiu się pożarów można zaliczyć:

stosowanie niepalnych materiałów budowlanych,

osiągnięcie trudnopalności palnych materiałów budowlanych,

zabezpieczanie konstrukcji i elementów budowlanych środkami ognioochronnymi,

stosowanie oddzieleń przeciwpożarowych,

stosowanie kurtyn przeciwpożarowych,

uszczelnianie przepustów instalacyjnych,

specjalną obudowę dróg ewakuacyjnych,

stosowanie drzwi przeciwpożarowych i dymoszczelnych,

projektowanie przedsionków przeciwpożarowych.

Zbigniew Olejnik

oficer pożarnictwa w stanie spoczynku,

wieloletni pracownik dydaktyczny Szkoły

Głównej Służby Pożarniczej w Warszawie

Zapewnij bezpieczeństwo operatorowi maszyny!

Jak oznakować i rozmieścić elementy sterownicze maszyn, aby zapewnić bezpieczeństwo pracownikom je
o

bsługującym?

Elementy sterownicze służą do sterowania maszyną lub urządzeniem oraz przekazują informacje ich operatorowi.

Zaliczamy do nich:

włączniki, przełączniki, dźwignie,

pedały,

ekrany, monitory,

lampki sygnalizacyjne, wskaźniki.

Jak oznaczyć elementy sterownicze?
Elementy sterownicze należy opisać w języku polskim lub zrozumiałymi symbolami, a wysokość napisów powinna
wynosić minimum 3 mm.

Należy też zastosować właściwe barwy:

włączanie (uruchamianie, start) - zalecana barwa biała, może być również szara, czarna, zielona (nie
powinna być stosowana barwa czerwona),

wyłączanie (zatrzymanie, stop) - zalecana barwa czarna, może być również biała, szara, czerwona (nie
powinna być stosowana barwa zielona),

zatrzymanie awaryjne -

czerwona barwa na żółtym tle.

W przypadku oznaczenia elementów manipulacyjnych (np. start, stop) tą samą barwą, należy zastosować np.
różny ich kształt. Najczęściej "start" oznacza się prostopadłą kreską, a "stop" kołem.

Zasady rozmieszczenia elementów sterowniczych
Elementy

sterownicze należy umieszczać poza strefami zagrożenia tak, aby ich obsługa nie powodowała

zagrożeń, na przykład zetknięcia się z:

59

59

elementami napędowymi,

ruchomymi częściami,

ostrymi krawędziami,

elementami pod napięciem.

Elementy sterownicze trzeba za

bezpieczyć też przed ich przypadkowym uruchomieniem. W tym celu umieszcza

się je z dala od uchwytów, poręczy, wejść do kabin i na stanowiska operatora. Stosuje się też przyciski z
kołnierzem ochronnym i blokowanie elementów sterowniczych w stanie wyłączonym oraz zamykane obudowy
tych elementów sterowniczych.

Podstawa prawna
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz.U. nr 191,
poz. 1596 z późn. zm.).

Waldemar Klucha

specjalista ds. bhp

Czy pracownik służby bhp może szkolić także z ochrony
przeciwpożarowej?

Czy jako pracownik służby bhp prowadzący zajęcia w ramach szkolenia okresowego z dziedziny bhp mogę
omawiać jednocześnie zagadnienia związane z ochroną ppoż.? W czasie kontroli strażak z prewencji
zakwestionował szkolenia z uwagi na brak uprawnień do szkolenia z zakresu ppoż.

Osoby wykonujące czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej powinny zdobyć odpowiednie kwalifikacje,
aby móc należycie wypełniać swoje obowiązki (art. 4 ust. 2 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie
przeciwpożarowej; Dz.U. z 2002 r. nr 147, poz. 1229 z późn. zm.).

Podczas szkoleń okresowych w zakresie bhp omawiane są zagadnienia profilaktyki przeciwpożarowej, które
wymagają poprawnego ich przedstawienia zatrudnionym pracownikom. Pracownik służby bhp może omawiać
zagadnienia dotyczące ppoż. podczas szkolenia z zakresu bhp, pod warunkiem że legitymuje się ukończonym
odpowiednim szkoleniem.

Szkolenia takie prowadzą szkoły lub ośrodki szkolenia w komendach wojewódzkich Państwowej Straży Pożarnej
(§ 5 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 25 października 2005 r. w sprawie wymagań
kwalifikacyjnych oraz szkoleń dla strażaków jednostek ochrony przeciwpożarowej i osób wykonujących czynności
z zakresu ochrony przeciwpożarowej; Dz.U. nr 215, poz. 1823).

A zatem osoby omawiające zagadnienia związane z ochroną ppoż. podczas szkolenia bhp w zakładach pracy
powinny ukończyć odpowiednie szkolenie z tego zakresu. Szkolenie takie trwa minimum 72 godziny (1 godzina
lekcyjna -

45 min). Ukończenie takiego szkolenia uprawnia do omawiania zagadnień z problematyki ochrony

przeciwpożarowej.

Adam Krawczyński

specjalista ds. szkoleń

w zakresie bhp w firmie SEKA S.A

Ocena ryzyka zawodowego po nowemu!

Pamiętajcie, że obecnie:

1.

Ocena ryzyka zawodowego nie może być czynnością jednorazową, ale musi być ciągłym procesem
zapewnienia pracownikom bezpieczeństwa i higieny pracy.

60

60

2. Ocena ryzyka

zawodowego rozpoczyna się już na etapie podjęcia decyzji o prowadzeniu działalności,

przez zatrudnianie pracowników, wprowadzanie zmian na stanowiskach pracy i w miejscach
wykonywania prac, a kończy na wykazaniu, że proces produkcyjny oraz wykonywane podczas niego
czynności są bezpieczne.

3.

Dokumentacja oceny ryzyka zawodowego powinna się składać ze szczegółowego opisu:

o

stanowisk pracy,

o

miejsc wykonywania prac,

o

stosowanych technicznych środków produkcji,

o

używanych podstawowych i pomocniczych materiałów,

o

powstających odpadów,

o

stosowanie zabezpieczeń,

a także wyszczególniać osoby pracujące na konkretnym stanowisku pracy.

4.

Integralną częścią dokumentacji oceny ryzyka zawodowego jest informacja dla pracownika (karta oceny
ryzyka zawodowego), z której pracownik powinien dowiedzieć się:

jakie zagrożenia występują przy poszczególnych czynnościach i w miejscach wykonywania
prac,

czym one grożą,

jakie ma stosować środki profilaktyczne,

w jakim stopniu poprawiają one bezpieczeństwo i ochronę zdrowia (jak zmniejsza się ryzyko
zawodowe po ich zastosowaniu).

Lesław Zieliński

były główny inżynier zarządzania

bezpieczeństwem pracy, rejestrowany

audytor pomocniczy SZBP wg ISRS

Kto bada wypadki zatrudnionych na innej podstawie niż umowa o pracę?

Wypadki niepracown

icze często zdarzają się w trudnych do kwalifikacji i złożonych okolicznościach. Jak ustalać

ich okoliczności i przyczyny? Kto ma to robić (w karcie wypadku)?

Złożoność okoliczności, w jakich występują wypadki niepracownicze, powoduje, że przepisy prawa precyzyjnie
wskazują podmioty, na których spoczywają obowiązki związane z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadków
przy pracy, występujących poza ramami stosunków pracy.

Ustaleń dotyczących niepracowniczych wypadków, w karcie wypadku, dokonują m.in.:

podm

iot wypłacający stypendium sportowe - w stosunku do pobierających te stypendia;

podmiot, na którego rzecz wykonywana jest odpłatnie praca w czasie odbywania kary pozbawienia
wolności lub tymczasowego aresztowania - w stosunku do wykonujących tę pracę na podstawie
skierowania do pracy;

pracodawca lub jednostka, w której absolwent odbywa staż, lub jednostka, w której absolwent odbywa
szkolenie -

w stosunku do absolwenta pobierającego stypendium w okresie odbywania tego stażu lub

szkolenia na podstawie skier

owania wydanego przez powiatowy urząd pracy;

spółdzielnia produkcyjna, spółdzielnia kółek rolniczych - w stosunku do członków tych spółdzielni oraz
innych osób traktowanych na równi z członkiem spółdzielni wykonujących pracę na rzecz tych
spółdzielni;

po

dmiot, na którego rzecz wykonywana jest praca na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub

umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym (dalej: kc) stosuje się przepisy
dotyczące zlecenia - w stosunku do wykonujących te umowy;

oso

ba wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie

usług, do której zgodnie z kc stosuje się przepisy dotyczące zlecenia - w stosunku do współpracujących
z tą osobą;

ZUS w stosunku do prowadzących pozarolniczą działalność, a także współpracujących przy
prowadzeniu takiej działalności w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;

pracodawca, u którego poborowy odbywa zastępczą służbę wojskową - w stosunku do odbywających tę
służbę;

pracodawca - w stosunk

u do osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy

zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kc stosuje się przepisy dotyczące zlecenia
albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoby te pozostają w
stosunku pracy;

61

61

podmiot, z którym została zawarta umowa agencyjna, umowa zlecenia lub umowa o świadczenie usług,
do której zgodnie z kc stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowa o dzieło - w stosunku do
osób wykonujących umowę, jeżeli w ramach takiej umowy praca jest wykonywania na rzecz
pracodawcy, z którym osoby te pozostają w stosunku pracy.

Ustalanie okoliczności wypadków
Obowiązki podmiotów ustalających okoliczności i przyczyny wypadków przy pracy powstałych poza stosunkami
prac

y określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 grudnia 2002 r. w sprawie trybu uznawania

zdarzenia powstałego w okresie ubezpieczenia wypadkowego za wypadek przy pracy, kwalifikacji prawnej
zdarzenia, wzoru karty wypadku i terminu jej s

porządzenia (Dz.U. nr 236, poz. 1992).

Podstawa prawna
art. 5 ust. 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673 z późn. zm.).

Łukasz Pisarczyk

adiunkt w Zakładzie Prawa Pracy

i Polityki Społecznej

Wydziału Prawa i Administracji UW

Kto dokonuje oceny ryzyka?

Od 1 lipca 2007 r. pracodawca za zaniedbanie obowiązku dokonywania oceny ryzyka zawodowego na
stanowiskach pracy może zapłacić nawet 30.000 zł grzywny!

Do dokona

nia oceny ryzyka zawodowego oraz informowania pracowników o tym ryzyku zobowiązuje

pracodawcę art. 226 Kodeksu pracy. Pamiętajcie, że ocena ryzyka zawodowego jest obowiązkowa i za jej
przeprowadzenie odpowiedzialny jest pracodawca.

Oceny ryzyka zawodowego

dokonują zespoły powołane przez pracodawcę. Wiodącą rolę w tym procesie

odgrywają pracownicy służby bhp. W przypadku braku możliwości dokonania oceny własnymi siłami, zakład
pracy może powierzyć dokonanie oceny specjalistom spoza zakładu pracy.

Uwaga!
Nal

eży jednak pamiętać, że zawsze to pracodawca jest odpowiedzialny za właściwe przeprowadzenie oceny

ryzyka zawodowego. Pracodawca ma także obowiązek informować pracowników o ryzyku zawodowym, które
wiąże się z wykonywaną pracą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.

Procedura oceny ryzyka
Przedstawiona w Polskiej Normie (PN-N-18002:2000.

Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.

Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego) procedura oceny ryzyka zawodowego jest w swojej istocie jedną
z metod do

konywania takiej oceny. Jednym z ważnych elementów (etapów) oceny ryzyka zawodowego jest

identyfikacja zagrożeń.

Przystępując do identyfikacji zagrożeń można zastosować metodę list kontrolnych, które mogą być opracowane z
wykorzystaniem wykazu czynników szkodliwych, niebezpiecznych lub uciążliwych. Na etapie identyfikacji
zagrożeń przydatna jest dotychczasowa wiedza na temat zagrożeń występujących na analizowanych
stanowiskach. W każdym jednak przypadku zaleca się sprawdzanie, czy wszystkie zagrożenia zostały
zidentyfikowane i czy dostępne są informacje na ich temat (wartości charakteryzujące czynnik), oraz czy są
wystarczające do oceny ryzyka.

Zagrożenia można zidentyfikować na podstawie analizy informacji dotyczących:

lokalizacji stanowiska pracy i realizo

wanych na nim zadań,

osób pracujących na stanowisku, w tym kobiet w ciąży, młodocianych i niepełnosprawnych,

stosowanych środków pracy, materiałów i procesów pracy,

wykonywanych czynności oraz sposobu i czasu ich wykonywania,

wymagań przepisów prawnych i norm, odnoszących się do stanowiska,

62

62

zagrożeń, które już zostały zidentyfikowane i ich źródeł,

możliwych skutków występujących zagrożeń,

stosowanych środków ochronnych,

wypadków przy pracy, zdarzeń potencjalnie wypadkowych,

chorób zawodowych oraz awarii.

Adam Pościk

asystent w Zakładzie Ochron

Osobistych Centralnego
Instytutu Ochrony Pracy

Jak przygotować firmę na ewentualne wypadki i awarie?

Kto określa procedury przygotowujące firmę do ewentualnych awarii i wypadków i co powinny one zawierać?
Pr

zygotowanie firmy do ewentualnych wypadków i awarii wymaga określenia procedur postępowania wobec:

wypadków przy pracy i zdarzeń potencjalnie wypadkowych,

pożarów, wybuchów, a także niekontrolowanych wycieków substancji niebezpiecznych,

awarii związanych z oddziaływaniem na środowisko naturalne (np. uszkodzenie systemu sterowania
pomp w oczyszczalni ścieków i w jego wyniku niekontrolowany zrzut substancji szkodliwych do cieku
wodnego, uszkodzenie elektrofiltrów pieca hutniczego i w jego wyniku niekontrolowana emisja
szkodliwych pyłów do atmosfery, rozszczelnienie zbiornika amoniaku w chłodni i w jego wyniku skażenie
gleby i atmosfery w okolicy firmy),

awarii maszyn i urządzeń (np. niezadziałanie hamulców suwnicy, brak samoczynnego wyłączenia -
rozłączenia napędu obrabiarki przy zablokowaniu wrzeciona).

Określenie tych procedur jest obowiązkiem pracodawcy (art. 207 § 2 kp), jednak w praktyce wyznacza on do tej
czynności najczęściej służbę bhp. Kto opracowuje systemy reagowania w firmie?
Przygotowując firmę na zdarzenia wymienione wcześniej, pracodawca musi opracować system reagowania na:

wypadki,

zdarzenia potencjalnie wypadkowe,

awarie.

W przypadku dużej firmy system ten opracowują jej poszczególne komórki lub osoby odpowiedzialne za daną
dziedzinę. W mniejszych zakładach pracy pracodawca wyznacza jedną komórkę do tego celu, np. służbę bhp.
Procedury reagowania na wypadki, zdarzenia potencjalnie wypadkowe i awarie powinny zawierać:

definicje poszczególnych zdarzeń,

odpowiedzialność za ich rejestrowanie,

sposób rejestracji wraz z wzorami,

metodę reagowania na dane zdarzenia,

procedurę postępowania po zaistnieniu określonych zdarzeń,

taktykę wprowadzania działań zapobiegawczych.

Procedury reagowania na wypadki, awarie i zdarzenia potencjalnie wypadko

we wprowadzają w firmie

pracodawca lub osoba przez niego upoważniona, w formie odpowiednich zarządzeń bądź poleceń.

Lesław Zieliński

były główny inżynier

zarządzania bezpieczeństwem pracy

Jak dokumentować wyjaśnienia poszkodowanego w wypadku przy

pracy?

J

akie dane powinien zawierać druk wyjaśnień poszkodowanego w wypadku przy pracy i informacji od świadka

wypadku, a także gdzie znaleźć wzór takiego dokumentu?

63

63

Obecnie przepisy nie określają ani procedury, ani formy, w jakiej powinny być odebrane wyjaśnienia
poszkodowanego czy informacje pozyskane od świadków wypadku. Nie określają również żadnego wzoru druku,
na którym należałoby spisać wyjaśnienia poszkodowanego czy informacje od świadka.

Jak dokumentować składane wyjaśnienia?
Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku powinny być sporządzone w formie pisemnej. Należy podać w nich
dane pozwalające na zidentyfikowanie osoby składającej wyjaśnienia lub informacje. Oznacza to, że dokument
powinien zawierać dane takie, jak:

datę i miejsce wypadku, którego dotyczy,

imię i nazwisko poszkodowanego/świadka,

datę i miejsce urodzenia poszkodowanego/świadka,

PESEL,

miejsce zamieszkania,

adres do korespondencji,

miejsce pracy,

zajmowane stanowisko lub rodzaj wykonywanej pracy,

nazwę i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość.

W przypadku spisywania informacji od świadka wypadku dokument powinien zawierać również informacje, w
jakim stosunku pozostaje świadek do poszkodowanego, oraz o ewentualnym pokrewieństwie między nimi. W
przypadku wejścia na drogę sądową osoba najbliższa może bowiem odmówić składania zeznań. W myśl
przepisów, pomimo że nikt nie ma prawa odmówić składania zeznań w charakterze świadka, to wyjątek stanowią
małżonkowie osoby poszkodowanej, rodzice, dzieci (nawet te adoptowane), rodzeństwo, rodzeństwo cioteczne.
Przywilej odmowy składania zeznań trwa nawet po ustaniu małżeństwa lub rozwiązaniu stosunku
przysposobienia (art. 261 § 1 kc).

Dane odbierającego wyjaśnienia
W dokumencie zawierającym wyjaśnienia poszkodowanego lub informacje od świadka wypadku powinny znaleźć
się również dane o zespole, który przyjął wyjaśnienia/informacje.
Należy podać w takich dokumentach:

imiona i nazwiska osób przyjmujących wyjaśnienia/informacje,

miejsce ich zatrudnienia,

stanowiska, które zajmują lub rodzaj wykonywanej przez nich pracy,

miejsca zamieszkania i adresy do korespondencji,

stosunek do osoby poszkodowanego, w tym przypadku również z uwagi na przysługujące podczas
ewentualnej drogi sądowej prawo odmowy składania zeznań.

Ważne
Zespół powypadkowy zbierający informacje o zdarzeniu wypadkowym powinien odebrać informacje nie tylko od
tych świadków, którzy zgłosili się spontanicznie, lecz także wskazanych przez poszkodowanego - bez względu na
to, czy osoby te są pracownikami zakładu, na którego terenie doszło do zdarzenia wypadkowego.

Podstawa prawna
Rozporządzenie Rady Ministrów z 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy
pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy
p

racy (Dz.U. nr 115, poz. 744 z późn. zm.).

Jan M. Pióro

specjalista z zakresu prawa pracy

Szkolenia pracowników administracyjno-biurowych co 6 lat czy
częściej?

Z jaką częstotliwością należy przeprowadzać szkolenia okresowe pracowników zatrudnionych na stanowiskach
administracyjno-

biurowych w urzędach? Co trzeba zapewnić, jeśli takie szkolenie chce zorganizować

pracodawca?

64

64

Szkolenie okresowe w przypadku pracowników administracyjno-biurowych powinno być przeprowadzane nie
rzadziej niż raz na 6 lat.

Od cz

ego zależy częstotliwość przeprowadzania szkoleń?

Pracodawca ustala, po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami, częstotliwość i czas trwania
szkolenia okresowego pracowników zatrudnionych na określonych stanowiskach. Oczywiście bierze się pod
uwagę rodzaj i warunki wykonywania prac na tych stanowiskach. Z tego wynika, że szkolenie okresowe można
organizować częściej niż co 6 lat.
Potrzeba częściejszego organizowania szkolenia okresowego może się pojawić:

przy znacznych zmianach w obowiązujących przepisach prawnych,

w celu zapoznania pracowników z okolicznościami i przyczynami zaistniałych wypadków przy pracy.

Co zapewnić, organizując szkolenie?
W przypadku prowadzenia szkolenia okresowego przez pracodawcę musi on zapewnić:

program tego szkolenia,

wykładowców o odpowiednich kwalifikacjach,

warunki i środki dydaktyczne adekwatne do tematyki szkolenia.

Trzeba również prowadzić dokumentację tego szkolenia, do której zaliczamy:

dziennik zajęć,

protokół przebiegu egzaminu,

rejestr wydanych zaświadczeń.

Warto wiedzieć
Program szkolenia okresowego, określający szczegółową tematykę, formy realizacji i czas jego trwania
opracowuje pracodawca lub w porozumieniu z pracodawcą - jednostka organizacyjna uprawniona do
prowadzenia działalności szkoleniowej w dziedzinie bhp.
Program szkolenia, które już zostało zrealizowane należy przechowywać w zakładzie pracy.

Podstawa prawna
rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i
higieny pracy (Dz.U

. nr 180, poz. 1860 z późn. zm.).

Waldemar Krupa

główny specjalista ds. bhp

i specjalista ochrony ppoż

w firmie SEKA S.A.

Na czym polega zasada przystępności nauczania w szkoleniach bhp?

Istota zasady przystępności nauczania wyraża się w

dostosowaniu

treści i metody nauczania do

rozwoju i możliwości

uczących się pracowników. Inaczej nazywana jest ona zasadą stopniowania

trudności. Nauczanie pracowników zgodnie z zasadą przystępności ma miejsce gdy: autorzy programu
szkoleniowego i jego wykonawcy, czyli sami szkoleni pracownicy i osoby występujące w roli instruktorów,

65

65

będą przechodzili od treści bliższych (np. bezpośrednio związanych ze stanowiskiem pracy) do dalszych (np.
dotyczących całego działu produkcyjnego, całej firmy, czy nawet większej struktury

),

już w trakcie samego szkolenia, zarówno w czasie konkretnych zajęć jak i całości ich cyklu, szkolący
oraz szkoleni będą przechodzić od tego, co jest dla pracowników łatwiejsze, do tego co trudniejsze,

przechodzenie będzie się rozpoczynało od tego, co pracownikom znane, do tego co jest dla nich nowe i
nieznane,

uwzględniane będą silnie ujawniające się różnice w tempie przystosowywania się młodych pracowników
do: relacji między pracownikami, reżimów technologicznych oraz struktury organizacyjnej, jak też
możliwości i style uczenia się poszczególnych pracowników.

Wymagania zasady przystępności są ściśle związane z właściwościami rozwoju psychofizycznego pracowników.
Nie chodzi tutaj jednak wyłącznie o uproszczone patrzenie poprzez pryzmat wieku pracowników. Szkolący
powinni posiadać również wiedzę o ich:

poziomie umysłowym,

dotychczasowym doświadczeniu życiowym i zawodowym.

Trzeba pamietać, że dobre poznanie pracowników biorących udział w szkoleniu pozwoli szkolącym na ich efektywniejsze
szkolenie. To w głównej mierze instruktorzy, kierując się wieloma kryteriami, decydują o sposobie ujęcia treści, doborze
metody m.in. do możliwości uczestników zajęć w zakresie opanowania np.:

przepisów prawa pracy odnoszących się do bhp (ich interpretacji, rozumienia),

bezpiecznego wykonywania czynności pracowniczych,

skutecznego reagowania na zagrożenie bezpieczeństwa własnego i najbliższych współpracowników.

Stopniowanie trudności
Do optymalizacji uczenia się pracowników przyczynia się również stopniowanie trudności m.in. poprzez
przystosowanie warunków technicznych i organizacyjnych szkolenia do możliwości pracowników. Te możliwości
można opisać ogólnymi cechami, takimi jak:

stan fizyczny -

wytrzymałość, dobre samopoczucie,

poziom umysłowy - zapewniający lepsze zrozumienie sensu pracy, szybsze, a także jednocześnie
gwarantujące zachowanie bezpieczeństwa uczenie się nowych czynności,

poziom kulturalny -

utrzymanie ładu, porządku oraz dyscypliny (reżimu) pracy, sposób obchodzenia się

z narzędziami i współpracownikami,

poziom moralny -

wyrażający się w stosunku do pracy, jej bezpieczeństwa, lojalności.

Stopniowanie trudności w uzyskiwaniu wiadomości i opanowywaniu umiejętności oraz kształtowaniu postaw w
zakresie bhp zapobiega takim zjawiskom, jak m.in.:

obniżenie komfortu pracy, poczucie zagrożenia;

nadzwyczajna mobilizacja powodująca fizjologiczne i emocjonalne napięcie - stres;

pogorszenie się funkcji selekcji i przetwarzania informacji, zmiana oceny prawdopodobieństwa,
przerzucania odpowiedzialności na innych, wzrost poczucia winy;

powrót do wcześniejszych, bardziej prymitywnych faz uczenia się;

narastanie postawy obronnej -

poczucia osobistego zagrożenia, odwracanie uwagi od zadań i

koncentrowanie się na sobie;

pojawianie się tendencji do ucieczki z trudnej sytuacji.

Jerzy Bieńkowski

specjalista z zakresu samokształcenia,

Kogo obowiązują ramowe programy szkoleń z zakresu bhp?

Czy ramowe programy szkoleń w dziedzinie bhp obowiązują wszystkie zawody, czy należy opracować osobne
programy w zależności od zawodu?

66

66

Na podstawie ramowych programów szkoleń należy opracować szczegółowe programy szkolenia wstępnego i
okresowego dla danego zawodu (grupy pracowników).

Dostosowanie programów szkoleń
Każda grupa zawodowa, jako osoby będące pracownikami podlega przepisom wykonawczym zawartym w
Kodeksie pracy również w zakresie szkoleń bhp. Zgodnie z tymi przepisami pracodawca lub w porozumieniu z
pracodawcą jednostka organizacyjna uprawniona do prowadzenia szkoleń musi przygotować dla każdej grupy
zawodowej szczegółowy program szkoleń na podstawie programów ramowych. Należy w ich treści wskazać
szczegółową tematykę, formy realizacji i czas trwania szkolenia (§ 7 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki i
Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr 180, poz.
1860 ze zm.).

Należy zwrócić uwagę, że programy poszczególnych rodzajów szkoleń powinny być dostosowane do rodzajów
prac i warunków środowiska pracy. Trzeba w nich również uwzględnić czynniki szkodliwe dla zdrowia
wys

tępujące w środowisku pracy oraz ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą. Koniecznie należy w

programach szkoleń umieścić także zagadnienia dotyczące zapobiegania wypadkom przy pracy i udzielania
pierwszej pomocy medycznej.

Ewa Dębczyńska

specjalista z zakresu prawa pracy

oraz bezpieczeństwa i higieny pracy

Prawidłowe oznakowanie odzieży ostrzegawczej

Jak producent powinien oznakować odzież ostrzegawczą i czy można żądać od niego wskazówki dotyczącej jej
użytkowania?

Odzież ostrzegawcza musi być oznakowana przez jej producenta. Oznakowanie to powinno zawierać
następujące informacje:

nazwę lub symbol producenta,

rodzaj wyrobu (nazwę handlową lub kod),

wielkość odzieży zgodnie z wymaganiami Polskiej Normy PN-EN-340:1996 Odzież ochronna.
Wymagania ogólne,

numer Polskiej Normy PN-EN-471: 1997

Odzież ostrzegawcza o intensywnej widzialności,

znak graficzny i poziom wykonania odzieży.

Instrukcja obsługi
Producent musi razem z odzieżą ostrzegawczą dostarczyć odbiorcy instrukcję jej użytkowania. Powinna ona
z

awierać m.in. informacje dotyczące:

ograniczeń w użytkowaniu odzieży,

sposobu jej przechowywania i konserwacji.

Ponadto producent odzieży ostrzegawczej ma obowiązek określić liczbę procesów czyszczenia niepowodujących
osłabienia poziomu skuteczności odzieży.

Warto wiedzieć
Odzież ostrzegawcza jest skuteczna tylko wtedy, gdy jest właściwie konserwowana. Zanieczyszczenie odzieży
obniża jej właściwości odblaskowe, a tym samym pogarsza właściwości ochronne.

Adam Pościk

Zakład Ochron Osobistych

CIOP - PIB

Czy

rejestr wypadków przy pracy w Twojej firmie jest zgodny z prawem

?

Co powinien zawierać rejestr wypadków przy pracy i gdzie powinien być przechowywany? Czy przepisy określają
wzór tego rejestru?

67

67

W rejestrze wypadków przy pracy powinny być odnotowane wszystkie wypadki, którym ulegli pracownicy i dla
których sporządzono protokoły powypadkowe, niezależnie od tego, czy zostały one uznane za wypadki przy
pracy, czy też nie.

Treść rejestru wypadku przy pracy
Rejestr wypadków przy pracy powinien zawierać:

1.

imię i nazwisko poszkodowanego,

2.

miejsce i datę wypadku,

3.

informacje dotyczące skutków wypadku dla osoby poszkodowanej,

4.

datę sporządzenia protokołu powypadkowego,

5. stwierdzenie, czy wypadek jest wypadkiem przy pracy,
6.

datę przekazania do ZUS-u wniosku o świadczenia z tytułu wypadku przy pracy,

7.

liczbę dni niezdolności do pracy,

8.

inne informacje, niebędące danymi osobowymi, których zamieszczenie w rejestrze wypadków przy pracy
jest celowe. Do tych informacji zaliczyć należy także wnioski i zalecenia profilaktyczne zespołu
powypadkowego.

Ważne
Nie ma już obowiązku zawierania w rejestrze wypadków przy pracy opisu okoliczności wypadku.

Podstawa prawna
§ 16 rozporządzenia Rady Ministrów z 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków
przy pracy o

raz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków

przy pracy (Dz.U. nr 115, poz. 744 z późn. zm.).

Marta Popławska

specjalista ds. bezpieczeństwa

procesowego

Nie zapomnij o przeprowadzeniu próbnej ewakuacji na wypadek
pożaru!

W moim zakładzie pracy jest zatrudnionych 68 osób. Jak często trzeba przeprowadzać próbną ewakuację i jakie
powinna spełniać warunki?

W firmie zatrudniającej 68 pracowników właściciel lub zarządca obiektu, (w którym mieści się firma) powinni co
najmniej raz na 2 lata przeprowadzać praktyczne sprawdzenie organizacji oraz warunków ewakuacji. Najpóźniej
tydzień przed przeprowadzeniem tych działań właściciel lub zarządca obiektu powinni powiadomić o nich
właściwego miejscowo komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej.

Warunki ewakuacji
Z każdego miejsca, w którym przebywają ludzie w obiekcie, należy zapewnić odpowiednie warunki ewakuacji.
Mają one dawać możliwość szybkiego i bezpiecznego opuszczenia strefy zagrożonej lub objętej pożarem.

Muszą być dostosowane do liczby i stanu sprawności osób przebywających w obiekcie oraz jego funkcji,
konstrukcji i wymiarów. Należy także zastosować techniczne środki zabezpieczenia przeciwpożarowego,
polegające na:

zapewnieniu dostatecznej licz

by i szerokości wyjść ewakuacyjnych;

zachowaniu dopuszczalnej długości, szerokości i wysokości przejść oraz dojść ewakuacyjnych;

zapewnieniu bezpiecznej pożarowo obudowy i wydzieleń dróg ewakuacyjnych oraz pomieszczeń;

zabezpieczeniu przed zadymieniem d

róg ewakuacyjnych - zastosowaniu urządzeń zapobiegających

zadymieniu lub urządzeń i innych rozwiązań zapewniających usuwanie dymu;

zapewnieniu oświetlenia awaryjnego (bezpieczeństwa i ewakuacyjnego) oraz przeszkodowego w
obiektach, w których jest ono niezbędne do ewakuacji ludzi;

zapewnieniu możliwości rozgłaszania sygnałów ostrzegawczych i komunikatów głosowych poprzez
dźwiękowy system ostrzegawczy w budynkach, dla których jest on wymagany.

Przepisy techniczno-

budowlane precyzują i określają odpowiednie warunki ewakuacji.

68

68

Podstawa prawna
§ 11 i 13 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony
przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. nr 80, poz. 563).

Marcin Papierz

prawnik, specjalista z zakresu bhp

Organizacja szkolenia pracowników narażonych na hałas i drgania

Nasza firma zatrudnia na hali pracowników obsługujących maszyny do cięcia drewna. Muszę przeprowadzić
szkolenie pracowników narażonych na hałas i drgania mechaniczne. W jakim trybie przeprowadzić to szkolenie i
jaki powinno mieć zakres?

Pracownikami narażonymi na hałas lub drgania mechaniczne są wszystkie osoby zatrudnione w warunkach
przekroczenia progów działania dla hałasu lub drgań mechanicznych. Uczestnikami szkolenia będą pracownicy
obsługujący urządzenia wytwarzające takie dźwięki oraz inni pracownicy, wykonujący swoją pracę w tym samym
pomieszczeniu przy innych urządzeniach.

Zakres szkolenia
Szkolenie powinno objąć w szczególności zagadnienia dotyczące:

1. Pozi

omu ryzyka zawodowego i stwarzanych zagrożeń oraz ich potencjalnych skutków.

2.

Środków niezbędnych do wyeliminowania lub ograniczenia ryzyka zawodowego oraz okoliczności ich
stosowania.

3.

Wartości najwyższych dopuszczalnych natężeń oraz wartości progów działania dla hałasu lub drgań.

4.

Wyników badań i pomiarów hałasu lub drgań, oceny ich natężeń i rodzaju oddziaływań na organizm oraz
ich wpływu na zdrowie.

5.

Przyczyn powstawania chorób powodowanych oddziaływaniem hałasu lub drgań na organizm, ich
objawów i sposobów wykrywania oraz możliwych środków profilaktyki medycznej.

6. Profilaktycznej opieki zdrowotnej.
7.

Bezpiecznych sposobów wykonywania pracy, ograniczających do minimum narażenie na hałas lub
drgania.

8.

Prawidłowego stosowania środków ochrony indywidualnej.

W jakim trybie szkolić?
Przepisy prawa nie określają trybu szkolenia pracowników zatrudnionych w narażeniu na hałas lub drgania.
Korzystnym rozwiązaniem jest omawianie tej problematyki podczas szkoleń okresowych bhp. Zapewni ono
właściwe, cykliczne przypominanie, uzupełnianie i ugruntowanie wiedzy z tego zakresu.

Podstawa prawna
§ 3 ust. 3 i § 10 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i
higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz.U. nr 157, poz.
1318).

Dariusz Borowiecki

Państwowa Inspekcja Pracy

Procedura badań powypadkowych
i problemy w dochodzeniu

Badanie danego wypadku i postępowanie powypadkowe wymaga odpowiedniego przygotowania merytorycznego
oraz organiz

acyjnego wielu osób w firmie, dlatego wygodnie jest przygotować procedurę badań

powypadkowych

dotyczącą:

69

69

poszkodowanego,

świadków wypadku,

osób nadzoru,

służby bhp,

członków zespołu powypadkowego.

Co powinna zawierać procedura badań powypadkowych?
Pro

cedura badań powypadkowych powinna zawierać w szczególności postanowienia zobowiązujące:

poszkodowanego do zgłoszenia swojemu przełożonemu (osobie nadzoru), pracodawcy czy
bezpośrednio służbie bhp każdego doznanego w zakładzie pracy urazu lub nagłego pogorszenia stanu
zdrowia,

świadka wypadku do zgłoszenia swojemu przełożonemu zaistniałego zdarzenia wypadkowego i
udzielenia pomocy poszkodowanemu,

przełożonego poszkodowanego pracownika do udzielenia (zorganizowania) pomocy poszkodowanemu i
uruchomienia pro

cedury postępowania powypadkowego,

poszkodowanego, świadków wypadku i osoby nadzoru do zabezpieczenia miejsca wypadku,

osoby wzywane do udzielenia informacji i dostarczenia dokumentów do sprawnego wywiązywania się z
działań na rzecz zespołu powypadkowego (świadkowie, osoby nadzoru, specjaliści), w tym społecznego
inspektora pracy i służby bhp.

Procedura badań powypadkowych powinna również:

opisywać sytuacje wymagające zgłoszenia wypadku do właściwego okręgowego inspektora pracy i
prokuratora z podaniem f

ormy oraz osób dokujących zgłoszenia,

opisywać sytuacje dopuszczające naruszenie miejsca wypadku i warunki przywrócenia miejsca wypadku
do ruchu,

opisywać sposób i wyznaczać osoby do powiadomienia rodziny poszkodowanego o zaistniałym
wypadku.

Procedura

powinna także ustalać wzory obowiązujących dokumentów, takich jak:

zawiadomienie o wypadku,

oględziny miejsca wypadku,

wyjaśnienia poszkodowanego i informacje świadków.

Uwaga!
Z procedurą badań powypadkowych powinni być zapoznani wszyscy pracownicy firmy i pracownicy obcych firm
wykonujących prace na jej terenie.

Problemy w dochodzeniu powypadkowym
Najczęstsze problemy, jakie możecie spotkać w dochodzeniu powypadkowym, to:

brak świadków zdarzenia,

naruszone miejsce wypadku,

wypadek zgłoszony po długim okresie od chwili jego zaistnienia,

poszkodowany przedstawia okoliczności zdarzenia zupełnie inaczej niż świadkowie,

doznany uraz i oględziny miejsca zdarzenia świadczą o innych okolicznościach wypadku niż
przedstawiają to poszkodowany i świadkowie,

pos

zkodowany wykonywał czynności na polecenie przełożonego, ale nie na rzecz firmy,

naruszenie przez poszkodowanego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia spowodowane
umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa,

podejrzenie, że poszkodowany był nietrzeźwy lub po użyciu środków odurzających bądź substancji
psychotropowych,

trudności z ustaleniem wniosków i zaleceń profilaktycznych,

członkowie zespołu powypadkowego mają inne zdania w temacie poszczególnych zapisów w protokole,

poszkodowany (lub jego ro

dzina) zgłasza zastrzeżenia do treści protokołu powypadkowego,

trudności w terminowym sporządzeniu protokołu powypadkowego,

pracodawca ma zastrzeżenia do treści protokołu powypadkowego,

70

70

Zakład Ubezpieczeń Społecznych żąda wyjaśnień lub ma zastrzeżenia do treści protokołu
powypadkowego,

zmiana kwalifikacji wypadku podczas dochodzenia powypadkowego lub po jego zakończeniu (np.
nastąpiło nagłe pogorszenie stanu zdrowia poszkodowanego - wypadek "lekki" zamienia się w ciężki lub
śmiertelny, wypadek indywidualny zmienia się w zbiorowy).

Lesław Zieliński

były główny inżynier zarządzania

bezpieczeństwem pracy, rejestrowany

audytor pomocniczy SZBP wg ISRS

Co robić, gdy w firmie nie przeprowadzono oceny ryzyka zawodowego

?

Jestem inspektorem ds. bhp. Pracodawca

nakazał mi poinformować zainteresowanych pracowników o ryzyku

zawodowym na ich stanowiskach pracy, ale w firmie nie przeprowadzono oceny ryzyka na żadnym ze stanowisk
pracy. Co robić w tej sytuacji?W opisanym przypadku inspektor ds. bhp powinien wystąpić do pracodawcy z
wnioskiem o dokonanie w firmie oceny ryzyka zawodowego na określonych stanowiskach pracy. Powinien
także zaproponować metody i formy dokonania tej oceny. Inspektor ds. bhp nie powinien mieć kłopotów z
akceptacją swojego wniosku, gdyż jego realizacja leży w interesie pracowników zatrudnianych przez pracodawcę
i w dobrze pojętym jego własnym interesie.

Odpowiedzialność pracodawcy
Pracodawca ma obowiązek informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą
oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami (art. 226 Kodeksu pracy).
Pracodawca musi nie tylko oceniać, ale również dokumentować ryzyko zawodowe występujące przy określonych
pracach i stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające to ryzyko (§ 39 ust. 1 rozporządzenia Ministra
Pracy i Polityki Społecznej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy -
Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) i ponosi za to odpowiedzialność.

Zakres działania służby bhp
Do zakresu działania służby bhp należy:

przeprowadzanie kontroli warunków pracy i przestrzegania przepisów oraz zasad bhp,

bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych wraz z wnioskami
zmierzającymi do usuwania tych zagrożeń,

sporządzanie i przedstawianie pracodawcy, co najmniej raz w roku, okresowych analiz stanu bhp
zawierających propozycje przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych mających na celu zapobieganie
zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy,

udział w dokonywaniu oceny ryzyka zawodowego, które wiąże się z wykonywaną pracą.

Każdy inspektor ds. bhp jest uprawniony między innymi do:

1.

przeprowadzania kontroli stanu bhp, a także przestrzegania przepisów oraz zasad w tym zakresie w
zakładzie pracy i w każdym innym miejscu wykonywania pracy,

2.

występowania do osób kierujących pracownikami z zaleceniami usunięcia stwierdzonych zagrożeń
wypadkowych i szkodliwości zawodowych oraz uchybień w zakresie bhp.

W przypadku pojawienia się ewentualnych problemów związanych z powyższą sprawą bezpłatnych porad udzieli
Państwowa Inspekcja Pracy (www.pip.gov.pl).

Lesław Zieliński

były główny inżynier zarządzania

bezpieczeństwem pracy, rejestrowany

audytor pomocniczy SZBP wg ISRS

Prawidłowe wyposażenie oczyszczalni ścieków ułatwi Ci

postępowanie w razie awarii lub wypadku!

Jakie muszę zapewnić wyposażenie oczyszczalni ścieków, aby zostały zachowane przepisy i zasady bhp?

71

71

Każdą oczyszczalnię ścieków trzeba wyposażyć w:

1.

Instrukcję eksploatacji całej oczyszczalni wraz ze schematem technologicznym, instrukcję bhp dla całej
oczyszczalni, ze szczególnym uwzględnieniem miejsc oraz obiektów najbardziej zagrożonych
zatruciami, wybuchem lub utonięciem (np. przepompowni, wydzielonych komór fermentacyjnych - WKF,
pomieszczeń krat, zbiorników gazu, chlorowni i magazynów chloru, obiektów gospodarki chemikaliami,
laboratoriów, sieci kanalizacyjnej, zwłaszcza studzienek i komór);

2.

Instrukcje stanowiskowe obsługi maszyn, urządzeń i instalacji - technologiczne i służące zapobieganiu
lub usuw

ania skutków awarii oraz dotyczące sposobów i dróg ewakuacji załogi;

3.

Zakładowy plan ratownictwa chemicznego, szczególnie w tych oczyszczalniach, które używają środków
chemicznych (np. chloru), z wykazem numerów telefonów pogotowia ratunkowego, chemicznego, straży
pożarnej, policji, obrony terytorialnej itp.;

4.

Instrukcję przeciwpożarową;

5.

Instrukcję stosowania, przechowywania i eksploatacji sprzętu ochrony dróg oddechowych;

6.

Instrukcję udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku;

7.

Tablice ostrzegające przed niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia;

8.

Sprzęt ratunkowy, taki jak koła ratunkowe z rzutką, linki asekuracyjne i bosaki, rozmieszczony na
obrzeżach zbiornika otwartego, w odległościach nie większych niż 100 m;

9.

Sprzęt gaśniczy, dostosowany do występującego zagrożenia pożarowego;

10.

Przyrządy kontrolno-pomiarowe i sygnalizacyjne służące do ostrzegania przed substancjami szkodliwymi
i niebezpiecznymi dla życia i zdrowia.

Podstawa prawna
§ 17 i 18 rozporządzenia Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z 1 października 1993 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy w oczyszczalniach ścieków (Dz.U. nr 96, poz. 438).

Izabela Waga

specjalista z zakresu

technicznego bezpieczeństwa pracy

Narażenie pracownika na niebezpieczeństwo utraty życia lub

ciężkiego uszczerbku na zdrowiu

Bezpośredniość
Przestępstwo narażenia pracownika na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,
dalej: przestępstwo z art. 220 Kodeksu karnego, zostaje popełnione, gdy pracownik zostaje narażony na
niebezpieczeństwo bezpośrednie.

Oznacza to, że przestępstwo to popełnione jest już wtedy, gdy pracownik wskutek niedopełnienia przez właściwą
osobę obowiązków w zakresie bhp może utracić życie lub doznać ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (jest
bezpośrednio zagrożony), chociaż do utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu jeszcze nie doszło!

Na przykład kierownik zmiany nakazuje pracownikowi produkcji zdjąć osłonę chroniącą tzw. strefę niebezpieczną
maszyny (np. osłonę chroniącą przed możliwością urazu dłoni wskutek zmiażdżenia tłokiem), aby pracownik mógł
szybciej wyk

onywać swoje czynności i wypracować dla firmy większy zysk. Pracownik z obawy przed utratą pracy

wykonuje polecenie i w efekcie pracuje w warunkach narażenia na bezpośrednie niebezpieczeństwo ciężkiego
uszczerbku na zdrowiu.

Tak więc, aby można było mówić o popełnieniu przestępstwa z art. 220 Kodeksu karnego, konieczne jest po
pierwsze, by niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu było bezpośrednie, czyli
grożące natychmiastowym ziszczeniem się w postaci opisanego w przepisie uszczerbku lub śmierci (nie jest
bezpośrednim narażenie przyszłe, niepewne, hipotetyczne).

Wracając do powyższego przykładu, jeżeli jednak kierownik zmiany zdejmie osłonę w środę, a pracownik
rozpocznie pracę w warunkach bezpośredniego narażenia w czwartek, przestępstwo z art. 220 Kodeksu karnego
zostaje popełnione.

Skutki
Po drugie przestępstwo z art. 220 Kodeksu karnego zostaje popełnione wyłącznie w sytuacji, gdy grożące
bezpośrednie niebezpieczeństwo dotyczy utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Narażenie,
nawet bezpośrednie, na lżejsze skutki nie stanowi tego przestępstwa, może jednak stanowić wykroczenie z art.
283 § 1 Kodeksu pracy.

72

72

Uwaga!
Śmierć jest pojęciem pozaprawnym i na pytanie. Kiedy następuje, określają nauki medyczne. Natomiast ciężki
uszczerbek na zdrowiu został zdefiniowany w art. 156 § 1 Kodeksu karnego. Zachodzi on w razie:

pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,

innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej nieuleczalnej lub długotrwałej choroby, choroby realnie zagrażającej
życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej bądź znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie
albo trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała.

Niedopełnienie obowiązku przez osobę odpowiedzialną za bhp
Wreszcie, aby zaist

niała odpowiedzialność karna z art. 220 Kodeksu karnego, narażenie pracownika na

bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu musi nastąpić na
skutek niedopełnienia obowiązku przez osobę odpowiedzialną za bezpieczeństwo i higienę pracy. Nie
zawsze więc narażenie pracownika na takie niebezpieczeństwo stanowić będzie przestępstwo.

Na przykład pracownik wykonuje pracę w pobliżu urządzenia przemysłowego, które eksploduje. Części
urządzania przelatują ze znaczną siłą w pobliżu ciała pracownika, jednak szczęśliwie żaden odłamek nie uderza
go. Późniejsze badanie okoliczności zdarzenia wykazuje, że wszystkie obowiązki z zakresu bhp zostały
wypełnione, a do eksplozji doszło wskutek ukrytej wady materiałowej elementu urządzenia, niemożliwej do
wykrycia.

Pracownik został narażony na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na
zdrowiu, jednak przestępstwo z art. 220 Kodeksu karnego nie zostało popełnione, gdyż do eksplozji nie doszło
wskutek niedopełnienia obowiązków z zakresu bhp.

Nieumyślne narażenie
Przestępstwo narażenia pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku
na zdrowiu może zostać popełnione również nieumyślnie (art. 220 § 2 Kodeksu karnego).

W takiej sytuacj

i sprawcy grozi niższa kara (grzywna, ograniczenie wolności lub pozbawienie wolności do roku).

Uwaga!
Przestępstwo popełnione jest nieumyślnie wówczas, gdy sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia
je jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość jego
popełnienia przewidywał lub mógł przewidzieć (art. 9 § 2 Kodeksu karnego).

W razie nieumyślnego popełnienia przestępstwa sąd oprócz kar może dodatkowo orzec tzw. środki karne, na
przykład zakaz:

za

jmowania określonego stanowiska,

wykonywania określonego zawodu,

prowadzenia określonej działalności gospodarczej.

Czynny żal
Nie podlega karze sprawca przestępstwa, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo, czyli wyraził tzw.
czynny żal (art. 220 § 3 Kodeksu karnego).

Mamy tu do czynienia z sytuacją, w której osoba odpowiedzialna za bhp nie dopełniła wynikającego stąd
obowiązku i przez to naraziła pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego
uszczerbku na zdrowiu,

a następnie swoim zachowaniem doprowadziła do uchylenia grożącego

niebezpieczeństwa.

Na przykład właściciel prywatnej firmy otrzymuje od zatrudnionego przez siebie kierowcy informację telefoniczną,
że samochód który prowadzi ma niesprawne hamulce. Mimo tego nakazuje pracownikowi kontynuować jazdę
samochodem, co ten czyni -

tym samym już popełnia przestępstwo. Po pewnym czasie jednak zmienia zdanie,

dzwoni do pracownika i nakazuje mu natychmiast przerwać jazdę - tym samym wyraża tzw. czynny żal,
oczywiście jeżeli w międzyczasie niedoszło do wypadku.

Jednak aby przełożony mimo narażenia pracownika nie podlegał karze, konieczne jest spełnienie 2 warunków,
mianowicie uchylenie grożącego niebezpieczeństwa musi być:

73

73

1. Dobrowolne

(a więc niewymuszone, np. doniesieniem o przestępstwie złożonym przez pracownika).

2. Skuteczne

(nie wystarczy, aby sprawca jedynie starał się uchylić zagrożenie).

Robert Widzisz

prawnik, główny specjalista ds. bhp,

doktorant w Katedrze Prawa Karnego
i Kryminologii Uniwersytetu Śląskiego

w Katowicach

Sprawdź, czy pracownicy w Twojej firmie potrafią wezwać pomoc w
sytuacji wypadku

Każde szkolenie bhp powinno zawierać temat pierwszej pomocy medycznej. Najlepszą formą zapoznania
pracowników z zasadami pierwszej pomocy są prezentacje.
Obrazy prezentacji pozwolą pracownikom łatwiej zapamiętać, jak powinni właściwie postępować, zachować się i
ud

zielać pomocy.

Pamiętajcie, że szansa na przeżycie ofiar wypadków przy pracy zależy przede wszystkim od natychmiastowej
pomocy udzielonej przez osoby obecne na miejscu zdarzenia. Nawet ciężko poszkodowani mogą zostać
uratowani, o ile zostaną podjęte natychmiastowe działania podtrzymujące życie.

Podczas

szkoleń z zakresu pierwszej pomocy pracownicy powinni nauczyć się m.in., jak wezwać

wykwalifikowaną pomoc. A zatem po ukończeniu szkolenia z zakresu bhp powinni znać numery telefonów
alarmowych:

999 (pogotowie ratunkowe),

998 (straż pożarna),

997 (policja).

W niektórych rejonach kraju działa już numer alarmowy 112.

Kolejność podawania informacji
Wzywając pomoc z użyciem środka łączności, pracownik powinien wiedzieć również, jakie informacje i w jakiej
kolejności podawać dyspozytorowi. Preferowana kolejność informacji zachowana jest na wypadek
niespodziewanego przerwania połączenia. Wówczas dyspozytor będzie mógł wysłać pomoc po mimo przerwania
rozmowy.

Tak więc pracownik wzywający pomoc powinien podawać kolejno informacje:

1.

Gdzie wydarzył się wypadek?
(nazwa miejscowości, dzielnicy, ulicy, numer domu, numer mieszkania lub nazwa instytucji - informacje
powinny być dokładne, by wykluczyć ryzyko pomyłki).

2.

Ile osób zostało poszkodowanych?
(umożliwia wysłanie odpowiedniej liczby zespołów ratowniczych - jeden zespół pogotowia
ratunkowego ma zwykle możliwość transportu tylko jednej osoby poszkodowanej).

3.

Co się stało?
(możliwie pełna informacja pozwala skierować na miejsce zdarzenia adekwatną pomoc specjalistyczną
oraz daje możliwość konsultacji telefonicznej z fachowcem).

Wzywający pomoc może zostać poproszony również o podanie swoich danych osobowych.

Uwaga!
Połączenie z dyspozytorem należy utrzymywać do momentu, gdy uzyska się potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia!

Sprawdźcie czy pracownicy w Waszych firmach znają numery telefonów alarmowych i wiedzą, jak wezwać
pomoc. Pamiętajcie, że każdy pracownik powinien wiedzieć, jak ją wezwać i jak samodzielnie udzielić pierwszej
pomocy.

Jeżeli chcecie uzyskać więcej informacji na temat zasad udzielania pierwszej pomocy oraz materiał z tego
zakresu do wykorzystania w trakcie szkoleń (prezentacje) zapraszam Was do zapoznania się z elektroniczną
publikacją "Zasady udzielania pierwszej pomocy medycznej".

74

74

Adam Maciej Pietrzak

specjalista anestezjolog

i specjalista medycyny

ratunkowej, członek

Polskiego Towarzystwa

Medycyny Ratunkowej

Powierzenie obsługi apteczki lub punktu pierwszej pomocy

Czy pracownikowi, który odbył szkolenia z zakresu bhp zgodnie rozporządzeniem szkoleniowym mogę powierzyć
pieczę nad apteczką lub punktem pierwszej pomocy, czy powinien do tego odbyć jeszcze inne dodatkowe
szkolenie z zakresu pierwszej pomocy?

Przepisy nie określają wprost, jakie szkolenie z zakresu pierwszej pomocy powinien przejść pracownik, któremu
chcemy powierzyć pieczę nad apteczką i punktem pierwszej pomocy. Nakładają jedynie obowiązek przeszkolenia
pracownika, który będzie zajmował się ich obsługą, w udzielaniu pierwszej pomocy medycznej (§ 44 ust. 3
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.; dalej: ropbhp).
Uznać należy zatem, że odbycie przez pracowników szkoleń: wstępnych i okresowych obejmujących zagadnienia
udzielania pierwszej pomocy

jest wystarczające do powierzenia im obsługi punktów pierwszej pomocy i apteczek.

Rozporządzenie szkoleniowe i zawarte w nim ramowe programy szkoleń, określają zakres i wymagania
dotyczące treści i formy realizacji szkoleń, wskazują, że pracownicy powinni zostać poddani właściwym
szkoleniom w zakresie bhp. Szkolenia te obejmują m.in. zagadnienia dotyczące:

profilaktycznej opieki lekarskiej,

postępowania w razie wypadku, w tym organizację i zasady udzielania pierwszej pomocy,

sposobów ochrony przed zagrożeniami,

zasad postępowania w razie wypadku lub awarii

(część I, II, IV, V, VI, VII i VIII ust. 4 załącznika nr 1 do rozporządzenia szkoleniowego).

Należy zatem przyjąć, że odbycie przez pracowników szkoleń: wstępnych i okresowych obejmujących wskazane
zagadnienia, w tym przede wszystkim udzielanie pierwszej pomocy, jest wystarczające do powierzenia im obsługi
punktów pierwszej pomocy i apteczek, jako osobom, które nabyły podstawową wiedzę w tym zakresie.

Przeszkolenie z pierwszej pomocy medycznej
Jednak z uwagi na ogromną odpowiedzialność spoczywającą na tym pracowniku proponujemy skierować go na
dodatkowe szkolenie z

zakresu pierwszej pomocy, które może być przeprowadzone np. przez lekarza

sprawującego profilaktyczna opiekę zdrowotną nad pracownikami. Szkolenia takie organizowane są również
przez firmy szkoleniowe, organizacje medyczne, stowarzyszenia np. przez Polski

Czerwony Krzyż.

Pracodawca może również wydelegować pracownika, któremu zamierza powierzyć pieczę nad apteczką lub
punktem pierwszej pomocy na kurs w zakresie kwalifikowanej pierwszej
pomocy. Kursy takie prowadzą określone podmioty na podstawie programu zatwierdzonego przez Wojewodę (art.
13 ust. 3 ustawy z 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym; Dz.U. nr 191, poz. 141).

Kinga Grodzicka-Lisek

prawnik, specjalista z zakresu

prawa pracy i bhp

Czego dotyczą szczególne zagrożenia zawodowe przy obsłudze
obrabiarek do drewna?

Na co zwrócić szczególną uwagę instruowanemu pracownikowi podczas szkolenia wstępnego stanowiskowego
przy obsłudze piły taśmowej, aby zmniejszyć ryzyko wypadkowe na tym stanowisku?

Przy obsłudze obrabiarek do drewna szczególny nacisk należy położyć na:

75

75

wpływ anizotropowej budowy drewna na warunki jego obróbki (struktura włóknista - inne warunki obróbki
wzdłuż i w poprzek włókien, możliwość struktury krętosłoistej, skręcone włókna, sęki, twardość drewna
różnych gatunków, wilgotność, występowanie naprężeń wewnętrznych itp.),

zagrożenia związane z elementami wirującymi obrabiarek,

zagrożenia powodowane przez ewentualny odrzut obrabianego materiału,

zagrożenia związane z występowaniem hałasu, wibracji i zapylenia podczas obróbki drewna,

zagrożenia chorobowe, które są powodowane przez pyły drewna twardego,

zagrożenia związane z przemieszczaniem (transportem) elementów drewnianych lub
drewnopochodnych (płyty),

zagrożenia porażenia prądem elektrycznym,

zagrożenia związane z pożarem i wybuchem pyłu drzewnego.

Ważne
Zapoznanie pracownika ze zidentyfikowanymi zagrożeniami w środowisku pracy oraz przyjętą profilaktyką
powinno odbywać się w kontekście opracowanej oceny ryzyka zawodowego.

Jerzy Wroński

specjalista i rzeczoznawca ds. bhp

były zastępca Głównego Inspektora Pracy

Jak korzystnie wybrać przewodniczącego komisji bhp?

Kto może być przewodniczącym komisji bhp w firmie? Przewodniczącym komisji bhp w firmie mogą być:

pracodawca, który ma możliwość wejścia w jej skład, jako przedstawiciel samego siebie,

osoba upoważniona do tego przez pracodawcę.

Pracodawca jako przewo

dniczący komisji bhp

Sytuacja, w której pracodawca osobiście pełni funkcję przewodniczącego komisji bhp, jest zdecydowanie
najlepszym rozwiązaniem. To właśnie on ponosi pełną odpowiedzialność za stan bhp w firmie. Przewodniczenie
komisji bhp stwarza mu możliwość bezpośredniego i zasadniczego wpływu na jej prace oraz posiadania
bieżących i wiarygodnych informacji na temat występujących w zakładzie zagrożeń zawodowych. Konsekwencją
tego powinna być świadomość podjęcia ewentualnych niezbędnych działań zmierzających do poprawy stanu
technicznych warunków pracy, za który przecież odpowiada. Ponadto bezpośrednie przewodniczenie pracom
komisji bhp przez pracodawcę powinno zdecydowanie podnieść jej rangę w oczach pracowników, a przez to
szacunek i uznanie dla jej decyzji. Wskazania dla wyznaczenia innej osoby do przewodniczenia komisji bhp
Prawo nie stanowi, kto taką osobą może być, decyzję w tej kwestii pozostawiając jedynie woli pracodawcy.
Osoba upoważniona przez pracodawcę do pełnienia funkcji przewodniczącego komisji bhp może się wywodzić
zarówno z grona przedstawicieli pracodawcy, jak i pracowników. Powinna ona posiadać odpowiednie kwalifikacje
oraz kompetencje w zakresie spraw związanych z bhp. Dlatego wskazane jest, aby w przypadkach gdy
pracodawca osobiście nie pełni funkcji przewodniczącego komisji bhp, upoważnił do jej pełnienia pracownika
zakładowej służby bhp, najlepiej najbardziej doświadczonego i o najwyższych kwalifikacjach, którym z reguły
będzie kierownik wieloosobowej komórki organizacyjnej służby bhp (jeżeli taka w firmie istnieje). Takie
rozwiązanie powinno gwarantować, że działalność komisji bhp realnie będzie zmierzać do poprawy warunków
pracy w firmie.

Podstawa prawna
Art. 237

12

§ 2 Kodeksu pracy.

Przemysław Ł. Siemiątkowski

prawnik, doktorant w Instytucie Pracy

i Spraw Socjalnych w Warszawie

Od czego zależy prawo do jednorazowego odszkodowania?

W jaki sposób ustalane jest prawo do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy lub choroby
zawodowej, a także gdzie są określone kwoty takiego odszkodowania? Gdzie szukać przepisów regulujących te
kwestie?

Prawo do jednorazowego odszkodowania i jego wysokość zależą od stopnia stałego lub długotrwałego
uszczerbku na zdrowiu, który ustala procentowo lekarz orzecznik ZUS na podstawie tabeli norm oceny

76

76

procentowej tego uszczerbku. Tabela ta stanowi załącznik do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej
z 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na
zdrowiu, trybie postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego
odszkodowania (Dz.U. nr 234, poz. 1974).

Lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych sporządza orzeczenie (z wypisami), które otrzymują:

pracodawca,

poszkodowany pracownik,

oddział ZUS, który będzie wypłacał odszkodowanie.

Kiedy stały, a kiedy długotrwały uszczerbek na zdrowiu?
Stały uszczerbek na zdrowiu to naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności
organizmu nierokujące poprawy. Natomiast długotrwały uszczerbek na zdrowiu to naruszenie czynności
organizmu, które powoduje upośledzenie jego czynności na okres przekraczający 6 miesięcy i może ulec
poprawie.

Wysokość odszkodowania
Kwoty jednorazowych odszkodowań ulegają okresowemu podwyższaniu. Podwyższane są w ostatnim miesiącu
każdego kwartału o procent, o jaki wzrosło przeciętne miesięczne wynagrodzenie w poprzednim kwartale.
Obecnie obowiązuje w tym zakresie obwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 7 marca 2007 r. w
sprawie wysokości kwot jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej (M.P.
nr 18, poz. 218).

Kwoty jednorazowego odszkodowania przysługują w wysokości ustalonej we wspomnianym obwieszczeniu, jeżeli
stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu spowodowany był:

wypadkiem przy pracy,

chorobą zawodową,

zwiększeniem uszczerbku na zdrowiu,

a także wtedy jeżeli związek śmierci pracownika z wypadkiem lub chorobą stwierdzony zostanie przez lekarza
orzecznika ZUS.

Warto wiedzieć

1.

O wysokości jednorazowego odszkodowania i terminie jego wypłaty decyduje data wydania przez
lekarza orzecznika ZUS ostatecznego orzeczenia ustalającego procentowy uszczerbek na zdrowiu
spowodowany wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.

2.

Odszkodowanie zwiększy się proporcjonalnie, jeżeli stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu,
będący następstwem wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, zwiększy się co najmniej o 10% w
stosunku do tego, który był podstawą przyznania odszkodowania.

Więcej odpowiedzi na najważniejsze, najtrudniejsze i najciekawsze pytania specjalistów ds. bhp dotyczące
wypadków przy pracy znajdziesz w miesięczniku "BHP W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH"

Natalia Korzeniecka

prawnik, współpracownik firmy BHPoż

Czy badanie wypadków w drodze do lub z pracy należy do

obowiązków służby bhp?

Jestem pracownikiem służby bhp. Mój pracodawca polecił mi zajęcie się wypadkiem w drodze z pracy jednego z
pracowników. Czy przeprowadzenie czynności związanych z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadków w
drodze do pracy i z pracy należy do moich obowiązków?

77

77

Do zakresu działań służby bhp należy udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn tylko wypadków przy pracy.

Wypadki w drodze do pracy i z pracy nie są wypadkami przy pracy, nie można też ich uznać za wypadki
zrównane z wypadkami przy pracy. W związku z tym przeprowadzanie czynności związanych z ustalaniem
okoliczności i przyczyn wypadków w drodze do pracy i z pracy nie należy do obowiązków służby bhp! Jest to
obowiązek pracodawcy, którym jednak nie ma on prawa obciążać służby bhp. Nakazanie przez pracodawcę
pracownikowi służby bhp zajęcia się wypadkiem w drodze do lub z pracy jest obciążaniem go tzw. innymi
zadaniami, nienależącymi do zakresu działań służby bhp. Takie polecenie narusza obowiązujące w tym zakresie
prawa.

Warto wiedzieć
Wypadki w drodze do pracy i z pracy zost

ały wyłączone z systemu świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego, a

włączone do świadczeń z ubezpieczenia rentowego i chorobowego (obecnie są one określone w ustawie z 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z
późn. zm.).

Podstawa prawna
§ 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U.
nr 109, poz. 704 z późn. zm.).

Marta Popławska

pspecjalista ds. bezpieczeństwa procesowego

Jakie zapisy związane z bhp zawrzeć w regulaminie pracy?

Co powinien zawierać regulamin pracy w zakresie bhp?

W regulaminie pracy powinny się znaleźć następujące zapisy, które są bezpośrednio lub pośrednio związane z
zapewnieniem pracownikom b

ezpiecznych i higienicznych warunków pracy, regulujące:

1.

Organizację pracy, warunki przebywania na terenie zakładu pracy w czasie pracy i po jej zakończeniu,
wyposażenie pracowników w narzędzia oraz materiały, a także odzież i obuwie robocze oraz środki
ochrony indywidualnej i higieny osobistej.

2.

Systemy i rozkłady czasu pracy.

3.

Porę nocną.

4.

Wykazy prac wzbronionych pracownikom młodocianym i kobietom.

5.

Rodzaje prac i wykaz stanowisk pracy dozwolonych pracownikom młodocianym w celu odbywania
przygotowania zawodowego.

6.

Wykaz lekkich prac dozwolonych pracownikom młodocianym zatrudnionym w innym celu niż
przygotowanie zawodowe.

7.

Obowiązki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej, w tym także
sposób informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą.

Dodatkowe postanowienia regulaminu pracy w zakresie bhp
W regul

aminie pracy można zamieścić jeszcze inne postanowienia (niż wspomniane powyżej), pod warunkiem że

dotyczą organizacji i porządku w procesie pracy oraz związanych z tym praw i obowiązków stron stosunku pracy,
na przykład:

zasady palenia tytoniu na terenie

zakładu pracy,

zakładowe zasady obowiązujące przy badaniu obowiązku trzeźwości itp.

Niektóre postanowienia regulaminu pracy można pominąć, jeżeli dotyczą zagadnień niewystępujących w danej
firmie, np. nie jest celowe umieszczanie w regulaminie pracy wykazu wszystkich prac wzbronionych kobietom,
zawartych w

rozporządzeniu

Rady Ministrów z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla
zdrowia kobiet (Dz.U. nr 114, poz. 545 z późn. zm.).

Podstawa prawna
Art. 104

1

§ 1 Kodeksu pracy.

78

78

Więcej odpowiedzi na najważniejsze, najtrudniejsze i najciekawsze pytania specjalistów ds. bhp dotyczące
wypadków przy pracy znajdziesz w miesięczniku "BHP W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH"

Józef M. Boguszewski

specjalista ds. bezpieczeństwa

procesów przemysłowych

Jakie zagrożenia występują podczas prac w zakładach gospodarki
odpadami?

Jakie

czynniki szkodliwe i uciążliwe trzeba wziąć pod uwagę podczas dokonywania oceny ryzyka zawodowego

przy wykony

waniu prac związanych z wywozem nieczystości stałych?

Występujące zagrożenia oraz czynniki uciążliwe i szkodliwe uzależnione są od charakteru pracy oraz rodzaju
usuwanych zanieczyszczeń stałych.
Pod uwagę należy wziąć następujące zagrożenia i czynniki:

1. Fizyczne:

o

mechaniczne (np. przekłucia, przecięcia, otarcia skóry dłoni i stóp, upadki, potknięcia,
potrącenia przez mechaniczne pojazdy, uderzenia czy przygniecenia przez transportowane
urządzenia),

o

termiczne (np. praca na otwartej przestrzeni w zróżnicowanych temperaturach),

o

hałas związany z pracą urządzeń samochodów do wywozu odpadów (np. urządzeń
prasujących śmieci),

o

zapylenie przy zbiórce materiałów sypkich;

2.

Chemiczne (zużyte opakowania po środkach chemicznych mogą powodować zagrożenie polania czy
opr

yskania środkami chemicznymi);

3.

Biologiczne (narażenie na szkodliwe czynniki biologiczne może prowadzić do wystąpienia wielu
niekorzystnych skutków zdrowotnych u pracowników, kontakt z nimi w środowisku pracy powoduje
ryzyko wielu zagrożeń zdrowotnych, takich jak: podrażnienia, alergie, infekcje, choroby zakaźne itp.).

Ważne
Prace w zakładach gospodarki odpadami zostały określone jako prace narażające pracowników na działanie
szkodliwych czynników biologicznych.

Istotnym czynnikiem wpływającym na bezpieczeństwo pracy pracowników zatrudnionych przy wywozie
nieczystości stałych jest jej wykonywanie w warunkach szczególnego zagrożenia, czyli odbywającym się ruchu
ulicznym.

Marta Popławska

specjalista ds. bezpieczeństwa procesowego

Jak szybko i bezproblemowo -

z uwzględnieniem zmian

w prawie -

uporać się z oceną ryzyka zawodowego?

Pamiętaj, że obecnie:

79

79

1.

Ocena ryzyka zawodowego nie może być czynnością jednorazową, ale musi być ciągłym procesem
zapewnienia pracownikom bezpieczeństwa i higieny pracy.

2. Ocena

ryzyka zawodowego rozpoczyna się już na etapie podjęcia decyzji o prowadzeniu działalności,

przez zatrudnianie pracowników, wprowadzanie zmian na stanowiskach pracy i w miejscach
wykonywania prac, a kończy na wykazaniu, że proces produkcyjny oraz wykonywane podczas niego
czynności są bezpieczne.

3.

Dokumentacja oceny ryzyka zawodowego powinna się składać ze szczegółowego opisu:

o

stanowisk pracy,

o

miejsc wykonywania prac,

o

stosowanych technicznych środków produkcji,

o

używanych podstawowych i pomocniczych materiałów,

o

powstających odpadów,

o

stosowanych zabezpieczeń, a także wyszczególniać osoby pracujące na konkretnym
stanowisku pracy.

4.

Integralną częścią dokumentacji oceny ryzyka zawodowego jest informacja dla pracownika (karta oceny
ryzyka zawodowego), z której pracownik powinien dowiedzieć się:

o

jakie zagrożenia występują przy poszczególnych czynnościach i w miejscach wykonywania
prac,

o

czym one grożą,

o

jakie ma stosować środki profilaktyczne,

o

w jakim stopniu poprawiają one bezpieczeństwo i ochronę zdrowia (jak zmniejsza się ryzyko
zawodowe po ich zastosowaniu).

Lesław Zieliński

były główny inżynier zarządzania

bezpieczeństwem pracy, rejestrowany

audytor pomocniczy SZBP wg ISRS

Zobacz, co sprawdzą inspektorzy nadzoru budowlanego podczas
kontroli!

Jestem behapowcem w firmie budowlanej. Chcę dobrze przygotować firmę do kontroli przeprowadzanej przez
nadzór budowlany. Co konkretnie sprawdzają inspektorzy nadzoru budowlanego podczas przeprowadzanej
kontroli terenu budowy lub robót budowlanych?

W trakcie kontroli terenu budowy lub robót budowlanych inspektorzy nadzoru budowlanego sprawdzają:

1.

Podstawę prowadzenia robót budowlanych, w tym ważność zgłoszenia lub pozwolenia na budowę, jeżeli
jest wymagane;

2.

Prawidłowość prowadzenia dziennika budowy;

3.

Dokumenty potwierdzające odpowiednie uprawnienia budowlane i uprawnienia do pełnienia
samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie;

4.

Opracowanie oraz wprowadzenie niezbędnych zmian do wymaganego planu bezpieczeństwa i ochrony
zdrowia;

5.

Zgodność zagospodarowania terenu budowy z opracowanym planem bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
oraz przepisami i zasadami wiedzy technicznej, co najmniej w zakresie:

o

ogrodzenia terenu, wyznaczenia i zabezpieczenia stref niebezpiecznych,

o

wykonania dróg, wyjść i przejść dla pieszych,

o

urządzenia pomieszczeń higienicznosanitarnych i socjalnych,

o

doprowadzenia energii elektrycznej i wody oraz odprowadzenia

lub utylizacji ścieków,

o

zapewnienia naturalnego i sztucznego oświetlenia,

o

zapewnienia właściwej wentylacji,

o

urządzenia składowisk materiałów i wyrobów,

o

zapewnienia łączności telefonicznej;

6.

Zgodność prowadzonych robót budowlanych z zatwierdzonym projektem budowlanym lub zakresem
zgłoszonych robót;

7.

Wykonanie obowiązku wytyczenia obiektu budowlanego przez uprawnionego geodetę;

8.

Przestrzeganie przepisów bhp podczas prowadzenia robót budowlanych;

9.

Dokumenty potwierdzające dopuszczenie do użytkowania maszyn i sprzętu budowlanego;

10.

Prawidłowość wykonania, odbioru i eksploatacji rusztowań;

11.

Prawidłowość wykonania i zabezpieczenia przed uszkodzeniem instalacji elektrycznych;

12.

Prawidłowość wykonania i zabezpieczenia skarp lub obudowy wykopu bądź wyrobiska.

80

80

Podstawa prawna
rozdział 8 ustawy z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane - Dz.U. z 2006 r. nr 156, poz. 1118 z późn. zm.

Prezentacja multimedialna -

sposób na atrakcyjne szkolenie bhp

Jak przygotować prezentację szkoleniową, aby była jak najbardziej atrakcyjna dla uczestników szkolenia bhp?

Najkorzystniejsze podczas przeprowadzania szkolenia bhp

jest podtrzymywanie uwagi pracowników na jak

najwyższym poziomie. Udaje się to osiągnąć, stosując techniczne środki
dydaktyczne, zwłaszcza z wykorzystaniem multimediów. Dają one możliwość częstej zmiany bodźców
(słuchowych, wzrokowych i dotykowych), ich rodzajów, konfiguracji oraz natężenia.

Ważne
Przygotowując samodzielnie prezentację szkoleniową, nie należy nadmiernie korzystać z różnorodnych
możliwości kroju i barwy czcionek oraz tła, gdyż zakłóca to percepcję całości prezentacji.

Cechy dobrej prezentacji szkoleniowej
Cechy dobrej prezentacji szkoleniowej

są następujące:

jej przekaz jest ograniczony do niezbędnych informacji,

elementy poszczególnych informacji są zaakcentowane rozsądnym zróżnicowaniem ich wielkości, formy
i barwy,

składa się z wyodrębnionych części, bloków monotematycznych i modułów,

ma określoną strukturę, pozwalającą na zapamiętanie przekazu,

zachowane są proporcje między informacjami nowymi i powtarzanymi,

na jednym slajdzie lub planszy znajduje się maksymalnie 7 prostych, niezależnych informacji,

zawiera uogólnienia i syntezę wywodów,

struktura tekstu powinna uwzględniać poziom intelektualny odbiorców.

Jerzy Bieńkowski

specjalista z zakresu samokształcenia,

doskonalenia zawodowego

i wykorzystania multi

mediów

w procesie kształcenia

Poznaj proste sposoby zapewnienia bezpieczeństwa pracownikom w

zakładzie obróbki drewna

Pracuję w zakładzie obróbki drewna. Pracownicy mają do czynienia z pyłami drewna. W jaki sposób zapewnić im
bezpieczne warunki pracy?

Pyły drewna to pyły pochodzenia organicznego, mające oddziaływanie uczulające. Z punktu widzenia
oddziaływania pyłów na organizm ludzki dzieli się je na pyły o działaniu:

toksycznym (np. związki ołowiu, miedzi),

pylicotwórczym - głównie pyły zawierające niezwiązaną krystalicznie krzemionkę SiO2 (np. kwarc) oraz
krzemiany (np. azbest, talk),

uczulającym (np. pochodzenia chemicznego - leki; pochodzenia organicznego - pyły drewna;
pochodzenia zwierzęcego - wełna itp.),

rakotwórczym lub mutagennym (azbest, pyły drewna twardego).

Sposób na zapewnienie bezpiecznych warunków pracy
Od stosowanego procesu technologicznego, rodzaju su

rowców oraz sposobu ich transportowania i

magazynowania zależy zapewnienie bezpiecznych warunków pracy w środowisku narażonym na obecność pyłów
przemysłowych. Aby zapewnić właściwe i higieniczne warunki pracy, należy:

systematycznie mierzyć stężenie pyłów;

w miarę możliwości zastępować szczególnie szkodliwe surowce i materiały stosowane w produkcji
innymi, mniej szkodliwymi;

81

81

eliminować pyły powstające w czasie procesów technologicznych w miejscu, w którym powstają -
najlepsza byłaby pełna hermetyzacja procesów;

umieścić urządzenia odpylające w wylocie powietrza i gazów opuszczających zakład;

w miarę możliwości i potrzeb doprowadzić do stanowiska pracy czyste i świeże powietrze;

zachowywać czystość w zakładzie w celu uniknięcia zapylenia wtórnego;

stoso

wać sprzęt ochrony dróg oddechowych:

o

oczyszczający (np. półmaski przeciwpyłowe, pochłaniacze ucieczkowe),

o

izolujący (np. aparaty powietrzne ucieczkowe ze sprężonym powietrzem, aparaty tlenowe
ucieczkowe z tlenem sprężonym lub z tlenem chemicznie związanym).

Pył drzewny, jak również inne pyły organiczne (np. mąki) oraz pyły: węglowy, aluminium itp. są pyłami
wybuchowymi. Z tego powodu należy dbać o to, żeby ich zawartość w powietrzu nie osiągnęła stężenia
wybuchowego, oraz eliminować wszelkie źródła zapłonu.

Więcej odpowiedzi na najważniejsze, najtrudniejsze i najciekawsze pytania specjalistów ds. bhp dotyczące
wypadków przy pracy znajdziesz w miesięczniku "BHP W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH"

Kazimierz Wojciechowski

specjalista ds. bhp w SEKA S.A

Jak postępować ze złamaniami
i zwichnięciami?

Bardzo często w zakładach pracy dochodzi do wypadków, w których osoby poszkodowane ulegają urazom kości i
stawów, czyli złamaniom oraz zwichnięciom. Szczególnie, tak jak teraz, zimą. Wszyscy pracownicy zakładu,
powinni umieć zachować się w takich sytuacjach. Każdy powinien wiedzieć, jak pomagać osobom
poszkodowanym do czasu przybycia profes

jonalnej pomocy medycznej oraz co zrobić, by nie dopuścić do

ewentualnych powikłań pourazowych. Innymi słowy każdy musi umieć udzielić pierwszej pomocy medycznej
poszkodowanemu. Oczywiście takie umiejętności pracownicy powinni nabyć podczas szkolenia z udzielania
pierwszej pomocy.

Uwaga!
Zagadnienia udzielania pierwszej pomocy medycznej

muszą być częścią każdego szkolenia z zakresu bhp

zgodnie ze wskazówkami zawartymi w ramowych programach szkoleń określonych w załączniku nr 1 do
rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i
higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.).

Objawy urazów
Złamania. Jeżeli zauważycie, że poszkodowany nie może poruszać ręką lub nogą, poza tym odczuwa ból oraz
pojawia się u niego obrzęk, nienaturalne ustawienie i ugięcie danej kończyny możecie podejrzewać jej złamanie.

Zwichnięcie. Jeżeli natomiast zauważycie, że poszkodowany ma upośledzoną ruchomość w którymś ze stawów,
pojawia się u niego ból, obrzęk, zasinienie i przymusowe ustawienie lub nienaturalna ruchomość, możecie
podejrzewać u niego zwichniecie czyli uszkodzenie stawu.

Jak postępować ze złamaniami?
W przypadku złamań kończyn górnych i dolnych powinniście - pamiętając o zagrożeniu wstrząsem - postarać się
w prosty i delikatny sposób unieruchomić złamaną kość. Prawidłową stabilizację złamanej kości ręki lub nogi
uzyskacie poprzez unieruchomienie dwóch sąsiadujących złamaniu stawów. Kończynę górną najprościej
przymocować do klatki piersiowej (zgiętą w łokciu). W tym celu możecie zrobić prowizoryczny temblak z
podwiniętej poły bluzy, kurtki lub koszuli i zawiesić w nim rękę lub po prostu użyć chusty trójkątnej z zakładowej
apteczki pierwszej pomocy. Nat

omiast kończynę dolną możecie ustabilizować związując ją z drugą nogą,

oczywiście omijając okolicę złamania. Najprostszą "szynę" możecie zrobić ze złożonej gazety lub tektury.

Pamiętajcie, że w razie złamań z rotacją nie powinno się obracać ich "na miejsce" ponieważ może wtedy dojść do
dodatkowego uszkodzenia naczyń krwionośnych i nerwów.
Otwarte złamania, gdzie odłam kostny przebił skórę, powinniście bardzo delikatnie stabilizować, a ranę przykryć
luźno opatrunkiem z gazy.

Jak postępować ze zwichnięciami?
W postępowaniu doraźnym ważne jest przede wszystkim unieruchomienie i odciążenie stawu oraz

82

82

zabezpieczenie go przed szybko narastającą opuchlizną. Jeszcze raz przypominamy Wam, że absolutnie nie
wolno w żadnym wypadku podejmować prób samodzielnego "nastawiania" zwichnięcia. Nie należy również
rozbierać poszkodowanego, ściągać butów itp. Warto natomiast rozluźnić osobie poszkodowanej buty lub ubranie
oraz unieść jej uszkodzoną kończynę wyżej. Decyzję o zastosowaniu długotrwałego usztywnienia, okładów czy
re

habilitacji ruchowej może podjąć w tym zakresie wyłącznie specjalista.

Adam Maciej Pietrzak

lekarz specjalista anestezjolog,

członek Polskiego Towarzystwa Anestezjologii i Intensywnej Terapii

i Polskiego Towarzystwa Medycyny Ratunkowej,

posiadacz certyfikatu ALS Europejskiej Rady Resuscytacji

Zmiany w rozporządzeniu w sprawie szkoleń w dziedzinie bhp

Od 24 listopada 2007 r.

obowiązuje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 9 października 2007 r.

zmieniające rozporządzenie w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 196, poz.
1420). Zmiany wprowadzone tym rozporządzeniem dotyczą m.in.:

wprowadzenia definicji: pojęć form szkolenia, przygotowania dydaktycznego oraz jednostki
organizacyjnej prowadzącej działalności szkoleniową w dziedzinie bhp;

prowadzenia szkolenia wstępnego ogólnego w dziedzinie bhp przez pracodawcę wykonującego zadania
służby bhp;

szkolenia pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych, na których są wykonywane
prace szczególnie niebezpieczne, nie rzadziej niż raz w roku;

wprowadzenia egzaminu sprawdzającego przyswojenie wiedzy po zakończeniu szkolenia okresowego i
szkolenia pracodawców wykonujących zadania służby oraz obowiązku powołania komisji
egzaminacyjnej przez organizatora szkolenia.

Określony został również nowy wzór zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w dziedzinie bhp.

Kinga Grodzicka-Lisek

prawnik, specjalista z zakresu

prawa pracy i

Sprawdź, kiedy bezwzględnie musisz dokonać aktualizacji oceny

ryzyka zawodowego!

Jak często należy dokonywać aktualizacji oceny ryzyka zawodowego na danych stanowiskach w firmie?

Nie ma przepisu, który określałby, jak często dokonywać aktualizacji ryzyka zawodowego.
Polska Norma PN-N-18002:2000

System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do

oceny ryzyka zawodowego

traktuje tę ocenę jako proces ciągły, dający podstawy do poprawy warunków bhp.

Aktualizacji (weryfikacji) oceny ryzyka zawodowego na konkretnych stanowiskach pracy należy dokonywać
zawsze:

gdy tworzone

są nowe stanowiska pracy lub zmieniane jest ich wyposażenie,

przy doborze stosowanych substancji i preparatów chemicznych, biologicznych, rakotwórczych lub
mutagennych,

gdy następuje zmiana organizacji pracy.

W pozostałych przypadkach ocena ryzyka zawodowego powinna być weryfikowana w okresach ustalonych w
firmie (np. raz w roku lub co 2 lata).

Ważne
Zakupy, m

odernizacje i zmiany technologii zawsze powinny być poprzedzone wstępną oceną ryzyka

zawodowego.

83

83

Lesław Zieliński

były główny inżynier zarządzania

bezpieczeństwem pracy, rejestrowany

audytor pomocniczy SZBP wg ISRS

Prawidłowe przeprowadzenie oględzin ułatwi ustalenie przyczyn
wypadku

Na co ma zwrócić szczególną uwagę zespół powypadkowy podczas przeprowadzania oględzin miejsca
wypadku?

Jedną z czynności, które zespół powypadkowy ma dokonać po otrzymaniu wiadomości o wypadku, są oględziny
miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych.

Zespół powypadkowy powinien tak przeprowadzać oględziny miejsca wypadku, aby umożliwiły one ustalenie
przede wszystkim:

1.

Stanu technicznego, utrzymania i eksploatacji pomieszczenia w obiekcie, w którym zdarzył się wypadek.

2.

Stanu maszyny i innych urządzeń technicznych oraz narzędzi pracy, przy których eksploatacji nastąpił
wypadek.

3.

Przebiegu procesu technologicznego i organizacji pracy, a zwłaszcza prawidłowości sprawowanego
nadzoru nad wykonywaniem pracy.

4.

Skuteczności zabezpieczeń ochronnych i środków ochrony indywidualnej.

5. Rodzaju wykonywan

ych przez poszkodowanego czynności przed wypadkiem i w jego trakcie oraz czy

wykonywana praca była mu dozwolona.

6.

Innych okoliczności, które mogły mieć wpływ na wypadek.

Oględziny miejsca wypadku mają na celu zgromadzenie niezbędnego materiału do ustalenia przyczyn danego
wypadku. Zgodnie z tym zespół powypadkowy podczas oględzin musi ocenić całokształt zdarzenia pod kątem
ustalenia przyczyn stwierdzonego stanu faktycznego, czyli stanu mającego faktycznie miejsce w rzeczywistości.

Podstawa prawna
§ 6 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn
wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze
wypadków przy pracy (Dz.U. nr 115, poz. 744 z późn. zm.).

Krystyna Zakrzewska-

Szczepańska

naczelnik wydziału w Departamencie

Warunków Pracy MPiPS

Małgorzata Kurowska

Departament Warunków Pracy MIPS

Jak zrekompensować pracownikom czas poświęcony na szkolenie
bhp poza godzinami pracy?

W firmie część pracowników ma odbyć szkolenie okresowe bhp poza godzinami pracy. Czy czas prywatny, który
pracownicy Ci poświęcą na to szkolenie, należy im jakoś zwrócić, na przykład w postaci dnia wolnego od pracy?
Wyjaśnienie znajdziecie poniżej!

84

84

Szkolenia pracowników można podzielić na 2 rodzaje. Mianowicie:

1. Szkolenia zawodowe

podnoszące kwalifikacje, które pracodawca może organizować wg własnych

potrzeb i uznania,

2. Szkolenie w dziedzinie bhp

, które pracodawca musi przeprowadzić zgodnie z przepisami prawa

pracy.

Szkolenia zawodowe
W przypadku szkoleń mających na celu podniesienie kwalifikacji pracowników, czas poświecony na ich odbycie
wlicza się do czasu pracy tylko wtedy, gdy odbywają się one w godzinach pracy - zgodnie z przyjętym w firmie
rozkładem czasu pracy. Szkolenia, które odbywają się poza tymi godzinami nie są czasem pracy i pracodawca
nie ma obowiązku udzielania pracownikowi w zamian czasu wolnego.

Szkolenie bhp
W przypadku szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy sytuacja ta ulega zmianie. Pracodawca ma
obowiązek zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bhp przed dopuszczeniem go do pracy i prowadzenie
okresowego szkolenia w tym zakresie.

Uwaga!
Szkolenie bhp odbywa się w czasie pracy i na koszt pracodawcy (art. 237

3

§ 2 i 3 Kodeksu pracy, dalej: kp).

Czas poświecony na odbycie szkolenia bhp wlicza się do czasu pracy. Jeżeli pracownik poświęca swój czas
prywatny na odbycie szkolenia bhp po zakończeniu pracy, należy uznać, że czas przeznaczony na to
szkolenie stanowi

dla niego pracę w godzinach nadliczbowych, a tym samym pracownikowi przysługuje

wynagrodzenie z dodatkiem

, którego wysokość określona jest w art. 134 kp. Ewentualnie czas ten należy

zrekompensować pracownikowi czasem wolnym. Zasady udzielania pracownikom czasu wolnego w zamian
za czas przepracowany ponad ustaloną zostały uregulowane w art. 143 kp.

Podstawa prawna
Zakres i rodzaje szkolenia bhp znajdziecie w

rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w

sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz. 1860 z późn. zm.).

Marta Popławska

specjalista ds. bezpieczeństwa

procesowego

Co powinno obejmować szkolenie w zakresie postępowania z
odpadami niebezpiecznymi?

Nasza firma zajmuje się produkcją leków dla zwierząt i pracownicy mają kontakt z odpadami niebezpiecznymi.
Jak często powinienem przeprowadzać tym pracownikom szkolenia okresowe i jakie zagadnienia powinno
obejmować takie szkolenie?

85

85

Pracownicy mający kontakt z odpadami niebezpiecznymi co najmniej raz w roku powinni odbyć szkolenie
okresowe bhp, którego celem jest przypomnienie zasad obowiązujących przy
pracy z takimi odpadami i ugr

untowanie wiadomości oraz umiejętności pracowników.

Tematyka szkolenia
Szkolenie takie powinno obejmować w szczególności zagadnienia dotyczące:

1.

Kategorii odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w danym zakładzie i związanych z nimi ryzykiem
zawodowym.

2. Zasad

postępowania w przypadku niekontrolowanej emisji odpadów niebezpiecznych do środowiska.

3.

Rodzajów pojemników do przechowywania odpadów niebezpiecznych, zasad ich magazynowania,
segregowania i transportu.

Jak zapewnić bhp przy pracy w kontakcie z odpadami niebezpiecznymi?
Poniżej zawarto najważniejsze informacje ułatwiające zapewnienie bhp pracownikom mającym kontakt z
odpadami niebezpiecznymi:

1.

Wszystkie etapy postępowania z odpadami niebezpiecznymi powinny być nadzorowane przez osoby
upoważnione (pracodawcę, kierownictwo zakładu) i przeszkolone w zakresie postępowania z odpadami.
Osoby te powinny posiadać właściwe kompetencje udokumentowane wykształceniem, wyszkoleniem lub
doświadczeniem odpowiednim do charakteru pracy czy branży.

2.

Pracodawca powinien wyznaczyć osoby odpowiedzialne za gospodarkę odpadami niebezpiecznymi (np.
kierownika) i zapewnić im dostęp do wszelkich niezbędnych informacji w celu prawidłowego
wykonywania powierzonych obowiązków, między innymi do:

o

instrukcji prowadzonych procesów technologicznych,

o

dokumentacji techniczno-

eksploatacyjnej maszyn i urządzeń,

o

kart charakterystyk substancji lub preparatów chemicznych.

3.

Osoba kierująca pracownikami powinna zapewnić organizację stanowisk pracy i prowadzenie pracy
zgodnie z przepisami

oraz zasadami bhp, także sprawować nadzór nad pracownikami.

4.

Prace przy odpadach niebezpiecznych są pracami o zwiększonym zagrożeniu i należy je zaliczyć do
prac szczególnie niebezpiecznych. Tym samym pracodawca powinien ustalić i aktualizować wykaz tych
prac występujących w firmie i określić szczegółowe wymagania bhp przy ich wykonywaniu, a zwłaszcza
zapewnić:

o

bezpośredni nadzór nad tymi pracami przez wyznaczone w tym celu osoby,

o

odpowiednie środki zabezpieczające,

o

instruktaż pracowników, który powinien obejmować w szczególności:



imienny podział pracy,



kolejność wykonywania zadań,



wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnościach.

5.

Jeżeli w pomieszczeniu pracy, w którym zatrudniona jest tylko jedna osoba, mogą w sytuacji awaryjnej
wystąpić zagrożenia jej zdrowia lub życia, w szczególności zagrożenia:

o

pożarowe,

o

wybuchowe,

o

wydzielania się trujących i szkodliwych gazów lub par,

pracodawca powinien wprowadzić obowiązek meldowania się tej osoby w oznaczonych porach i określić
sposób takiego meldowania się oraz postępowania w razie braku meldunku.

Więcej odpowiedzi na najważniejsze, najtrudniejsze i najciekawsze pytania specjalistów ds. bhp dotyczące
wypadków przy pracy znajdziesz w miesięczniku "BHP W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH"

Marta Popławska

specjalista ds. bezpieczeństwa

procesowego

Palacz kotłów CO - instruktaż stanowiskowy bhp

Inst

ruktaż stanowiskowy palacza kotłów CO powinien być prowadzony na stanowisku pracy i zawierać część

ogólną oraz właściwy instruktaż stanowiskowy, zgodny z jego metodyką.

Część ogólna instruktażu stanowiskowego bhp
W części ogólnej prowadzący instruktaż stanowiskowy palaczy kotłów CO powinien uwzględnić omówienie
warunków pracy na ich stanowiskach pracy, czyli:

86

86

pomieszczenia pracy

(oświetlenie, ogrzewanie, wentylacje, wysokość pomieszczenia, drogi

transportowe itp.),

stanowisko pracy

(pozycja przy pracy, oświetlenie stanowiskowe, wentylację, odległość od sąsiednich

stanowisk pracy),

maszyny i urządzenia techniczne (rodzaje urządzeń w pomieszczeniu i powodowane nimi zagrożenia,
surowce, półprodukty i produkty danego stanowiska pracy, urządzenia sygnalizacyjne ostrzegawcze).

Właściwy instruktaż stanowiskowy bhp
Właściwy instruktaż stanowiskowy, zapewniający nauczanie metod bezpiecznej pracy, powinien składać się z 5
etapów.\

Etap 1 - wprowadzenie
Każde szkolenie powinno zacząć się od wstępnej rozmowy, która umożliwia prowadzącemu instruktaż
zorientowanie się co do poziomu wiadomości i umiejętności uczestników szkolenia w zakresie pracy stanowiącej
przedmiot nauczania. Częstym błędem popełnianym w tej fazie szkolenia jest przekazywanie zbyt wielu informacji
będących dla nowego pracownika tylko słowami, niemającymi powiązania z faktami, przedmiotami,
wyobrażeniami.

Dlatego też pamiętajcie, aby mówić i pokazywać, dawać przykłady, ale przede wszystkim zapytać szkolonego o:

przebieg dotychczasowej pracy, osiągnięcia i porażki,

stosunek do pracy w ogóle i do wykonywanego zawodu,

zainteresowania,

szkołę, jej profil i inne ważne dla pracy wiadomości.

Pamiętajcie, aby w pierwszym etapie instruktażu stanowiskowego bhp przekazać szkolonemu informacje o:

zakładzie pracy,

ogólnych warunkach pracy,

stanowisku pracy (warunkach na stanowisku pracy, wyposażeniu, metodach zaopatrzenia i obsługi
stanowiska pracy, sprzęcie ochrony osobistej, ubraniu roboczym),

metodach pracy,

zespole pracowniczym,

czasie pracy,

warunkach be

zpieczeństwa,

występujących zagrożeniach,

wynikach oceny ryzyka zawodowego dotyczącego stanowiska pracy,

metodach ochrony przed zagrożeniami,

numerach telefonów alarmowych.

Etap 2 - pokaz procesu pracy
Prawidłowo prowadzony pokaz procesu pracy powinien być realizowany w 5 kolejnych podetapach:

1. Podetap I - wprowadzenie:

o

prowadzący pokazuje układ czynności w normalnym tempie,

o

w trakcie pokazu całości prowadzący przedstawia także, wraz z objaśnieniami, cały proces
pracy, jeżeli natomiast jest on bardzo skomplikowany, prowadzący powinien podzielić go na
poszczególne fazy z dokładnymi objaśnieniami.

2. Podetap II -

pokaz częściowy - elementowy. Prowadzący stosuje pokaz częściowy - elementowy,

który wynika z analizy układu czynności. Punktem wyjścia powinna być tutaj instrukcja szkoleniowa,
sporządzona na podstawie technicznej i psychologicznej analizy pracy.

3. Podetap III -

zwrócenie uwagi na węzłowe ogniwa. Prowadzący zwraca uwagę na węzłowe ogniwa,

mające duże znaczenie dla prawidłowego wykonania czynności. Te węzłowe ogniwa prowadzący
demonstruje w zwolnionym tempie, aby umożliwić uczestnikowi szkolenia zaobserwowanie, na czym
polegają trudności.

4. Podetap IV -

pokaz całego układu czynności. Pokaz całego układu czynności powinien nastąpić po

raz pierwszy w zwolnionym tempie, po raz drugi w tempie rzeczywistym.

87

87

5. Podetap V - sprawdzenie efektu pokazu

. Prowadzący sprawdza efekt pokazu, przez plecenie

uczestnikom powtórzenia demonstrowanych czynności:

o

prawidłowe wykonanie czynności oznacza zakończenie pokazu,

o

j

eżeli uczestnik szkolenia popełnił błędy, należy:



wspólnie je przeanalizować,



powtarzać czynności aż do ich opanowania przez szkolonego.

Zakres poszczególnych etapów tej części szkolenia bhp może zależeć od uzyskanej przez prowadzonego wiedzy
dotyczącej stopnia przygotowania i doświadczenia zawodowego zatrudnianego pracownika.

Etap 3 -

próbne wykonanie zadania przez szkolonego

Na próbne wykonanie zadania przez szkolonego pod kontrolą instruktora składają się:

wstępna, samodzielna próba wykonania pracy, wykonanie w zwolnionym tempie poszczególnych
fragmentów pracy z jednoczesnym głośnym objaśnieniem wykonywania poszczególnych czynności,

wykonywanie poszczególnych fragmentów pracy wraz z jednoczesnym objaśnieniem wykonywania tych
czynności,

wykonywanie po

szczególnych fragmentów pracy wraz z jej uzasadnieniem,

ogólny, ponowny, całościowy pokaz wraz ze stopniowym przyspieszaniem tempa wykonywanych
czynności (od powolnego do rzeczywistego).

Etap 4 - samodzielna praca pod nadzorem instruktora
Jeżeli szkolony pracownik poczynił wystarczające postępy i potrafi już pod nadzorem zadowalająco wykonywać
nową czynność, należy powierzyć mu do wykonania samodzielną pracę.

Instruktor nie powinien w żadnym przypadku stać obok szkolonego i cały czas obserwować jego pracy, tylko
ograniczać interwencje do najbardziej niezbędnych. Trzeba jednak pamiętać, że szkolony musi mieć możliwość
zwrócenia się do instruktora z prośbą o wyjaśnienie nasuwających się wątpliwości.

Etap 5 -

omówienie i ocena przebiegu nauki

Szkolenie pracow

ników przewiduje pełną aktywizację jego uczestników w poznawaniu zasad bezpiecznej pracy i

nabywaniu umiejętności usprawnienia stanowiska pracy przez dokonywanie prób działań zmniejszających
uciążliwość pracy.

Sprawdzenie wiadomości

Instruktaż stanowiskowy bhp musi być zakończony sprawdzianem wiadomości i umiejętności
wykonywania pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bhp, jak również posiadania informacji o
stanowisku pracy i bezpiecznym zachowaniu w czasie wykonywania zadań zawodowych.Sprawdzian
taki można przeprowadzić w obecności przedstawiciela służb bhp, społecznego inspektora pracy lub
mistrza z sąsiedniego wydziału. Sprawdzianu dokonuje się powierzając pracownikowi do wykonania
zadanie z zakresu przeprowadzonego instruktażu. Udokumentowanie szkolenia -Dla tego rodzaju
szkolenia, tak jak dla wszystkich rodzajów szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy,
konieczne jest prowadzenie oraz przechowywanie dokumentacji szkoleniowej, na którą składają się:

program instruktażu stanowiskowego bhp, dziennik zajęć, protokół przebiegu egzaminu, karta szkolenia
wstępnego w dziedzinie bhp

(§ 5 ust. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy - Dz.U. nr 180, poz. 1860 z późn. zm.).

Waldemar Krupa
główny specjalista ds. bhp,

Sprawdź, jak bezpiecznie przenosić nietypowe przedmioty!

W jaki sposób bezpiecznie transportować w magazynie przedmioty o nietypowych kształtach? Jak zorganizować
zespołowe przenoszenie pojedynczych przedmiotów o masie 220 kg i długości 5 m?

Jeżeli w magazynie są ręcznie przemieszczane przedmioty nieporęczne, niestabilne, ze zmiennym środkiem
ciężkości i inne, które z powodu ich masy, kształtu lub właściwości mogą spowodować zagrożenie wypadkowe,
trzeba wydać instrukcję określającą szczegółowe zasady bezpiecznego postępowania przy ich przemieszczaniu.

88

88

Transport p

rzedmiotów nietypowych - zawartość instrukcji

Instrukcja taka ma określać w szczególności sposoby postępowania przy przemieszczaniu przedmiotów
nietypowych, mianowicie:

1.

Przedmioty nieporęczne lub trudne do utrzymania muszą być przemieszczane przy użyciu
od

powiedniego sprzętu pomocniczego zapewniającego bezpieczeństwo podczas pracy.

2.

Przedmioty, których środek ciężkości po ustawieniu w pozycji do podnoszenia i po podniesieniu
znajdowałby się powyżej połowy wysokości przedmiotu, nie mogą być przenoszone ręcznie, chyba że do
przeniesienia przedmiotu zastosowano uchwyty znajdujące się powyżej środka ciężkości.

3.

Zwoje taśmy, drutu, kabla itp. - te przedmioty trzeba zabezpieczyć przed rozwinięciem i wyginaniem.

4.

W razie konieczności przenoszenia przedmiotu trzymanego w odległości większej niż 30 cm od tułowia
należy zmniejszyć o połowę dopuszczalną masę przedmiotu przypadającą na 1 pracownika, określoną w
normatywach. Innym rozwiązaniem jest zapewnienie wykonywania tych czynności przez co najmniej 2
pracowników.

P

rzenoszenie zespołowe

Przedmioty, których długość przekracza 4 m, a masa 30 kg, przenosi się zespołowo. Jednak należy pamiętać o
tym, że na 1 pracownika nie może przypadać masa większa niż:

25 kg -

przy pracy stałej,

42 kg - przy pracy dorywczej.

Niedopu

szczalne jest zespołowe przemieszczanie przedmiotów o masie przekraczającej

500 kg!

Przy zespołowym przenoszeniu przedmiotów należy zapewnić:

dobór pracowników pod względem wzrostu i wieku oraz nadzór pracownika doświadczonego w zakresie
stosowania odpowie

dnich sposobów ręcznego przemieszczania przedmiotów i organizacji pracy,

wyznaczonego w tym celu przez pracodawcę;

odstępy między pracownikami co najmniej 0,75 m i stosowanie odpowiedniego sprzętu pomocniczego.

Przenoszenie przedmiotów długich i o dużej masie powinno odbywać się przy użyciu sprzętu pomocniczego,
pozwalającego na ich transport z możliwie najmniejszym unoszeniem ich ponad poziom podłoża.

Jeśli zespołowe przenoszenie przedmiotów odbywa się na ramionach pracowników, trzeba zapewnić, aby:

wkładali i opuszczali przenoszony przedmiot jednocześnie i na komendę,

znajdowali się po jednej stronie przenoszonego przedmiotu,

używali środków ochrony indywidualnej chroniących ramiona.

Podstawa prawna
§ 10, 17 i 18 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i
higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz.U. nr 26, poz. 313 z późn. zm.).

Lesław Zieliński

były główny inżynier zarządzania

bezpieczeństwem pracy, rejestrowany

audytor pomocniczy SZBP wg ISRS

Uprawnienia szkoleniowe pracodawców w zakładzie pracy

Jak wiemy działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy mogą organizować oraz
prowadzić:

89

89

pracodawcy lub

na ich zlecenie jednostki organizacyjne uprawnione do prowadzenia działalności szkoleniowej w
dziedzinie bhp

(§ 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.; dalej: rozporządzenie szkoleniowe).

Działalność szkoleniowa w zakresie bhp w stosunku do pracodawców, pracowników służby bhp, instruktorów i
wykładowców tematyki bhp może być prowadzona tylko przez wyżej wymienione jednostki organizacyjne -
szkoleń takich nie może zatem przeprowadzać pracownik zakładowej służby bhp (§ 4 ust. 2 rozporządzenia
szkoleniowego).

Szkolenie wstępne
Szkole

nie wstępne składa się ze szkolenia ogólnego (instruktażu ogólnego) i szkolenia na stanowisku pracy

(

instruktażu stanowiskowego).

Instruktaż ogólny odbywają, przed dopuszczeniem do wykonywania pracy, wszyscy nowo zatrudnieni pracownicy,
studenci odbywający u pracodawcy praktyki studenckie, uczniowie szkół zawodowych zatrudnieni w celu
praktycznej nauki

zawodu (§ 10 ust. 1 rozporządzenia szkoleniowego).

Instruktaż ogólny może być prowadzony przez:

pracownika służby bhp (np. zakładowy specjalista ds. bhp);

osobę wykonująca u pracodawcy zadania tej służby;

pracodawcę, który sam wykonuje zadania służby bhp w zakładzie pracy;

pracownika wyznaczonego przez pracodawcę posiadającego zasób wiedzy i umiejętności zapewniające
w

łaściwą realizację programu instruktażu, mającego aktualne zaświadczenie o ukończeniu wymaganego

szkolenia w dziedzinie bhp

(

§ 10 ust. 2 rozporządzenia szkoleniowego).

Uwaga!
Pamiętajcie, że szkolenie wstępne ogólne może prowadzić samodzielnie pracodawca, tylko wtedy gdy sam
wykonuje w swoim zakładzie pracy zadania służby bhp. Jest to warunek konieczny do spełnienia aby pracodawca
mógł prowadzić takie szkolenie.

Instruktaż stanowiskowy może przeprowadzić:

wyznaczo

na przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami lub

pracodawca,

jeżeli osoby te:

posiadają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz

są przeszkolone w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego

(

§ 11 ust. 5 rozporządzenia szkoleniowego).

A zatem instruktaż stanowiskowy może być przeprowadzany również przez pracodawcę, który nie wykonuje
samo

dzielnie zadań służby bhp w swoim zakładzie pracy. Osoba prowadząca instruktaż musi natomiast posiadać

odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe, czyli stosowne wykształcenie oraz praktykę w danym
zawodzie, z jakim związane jest stanowisko, na którym ma być zatrudniony szkolony pracownik. Konieczne jest
również posiadanie przeszkolenia w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego.

Szkolenia okresowe
Szkolenia okresowe bhp pracowników powinno być prowadzone przez wykładowców i instruktorów
posiadających:

zasób wiedzy,

doświadczenie zawodowe,

przygotowanie dydaktyczne

90

90

zapewniające właściwą realizację programów szkoleń (§ 5 pkt 3 rozporządzenia szkoleniowego).
Tak, więc wykładowcą może być również pracodawca, jeżeli spełnia wskazane wymagania.

Jednakże miejcie na uwadze, że wśród tematów szkoleń okresowych znajdują się takie, które wymagają
szczególnej, specjalistycznej wiedzy. Przykładem takich zagadnień może być problematyka pierwszej pomocy
przedmedycznej

, ochrony przeciwpożarowej. W przypadku tych tematów, które są częścią każdego szkolenia

okresowego, do ich omawiania wymagane jest posiadanie odpowiednich kwalifikacji -

ukończenie odpowiednich

kursów i szkoleń.

Więcej znajdziecie w poradniku "Szkolenia bhp w firmie"

Kinga Grodzicka-Lisek

prawnik, specjalista z zakresu

prawa pracy i bhp

Obowiązki pracodawców wobec pracowników tymczasowych

Jakie obowiązki w zakresie bhp ma pracodawca użytkownik wobec pracowników tym czasowych z agencji pracy?

Pr

acodawca użytkownik zobowiązany jest z mocy prawa do:

dostarczenia pracownikowi tymczasowemu odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony
indywidualnej,

zapewnienia pracownikowi tymczasowemu napoi i posiłków profilaktycznych,

przeprowadzania szkoleń pracowników tymczasowych w zakresie bhp,

ustalania okoliczności i przyczyny wypadku przy pracy, jakiemu uległ pracownik tymczasowy,

przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, na którym zatrudniony jest pracownik
tymczasowy oraz informowania go o tym ryzyku

(

art. 9 ust. 2a ustawy z 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych; Dz.U. nr 166, poz. 1608 ze

zm.; dalej: ustawa o zatrudnianiu pracowników tymczasowych).

W poprzednim stanie prawnym (przed 01 lipca 2007 r.) zakres odpowiedzialności w powyższym zakresie
regulowały uzgodnienia zawierane na piśmie pomiędzy agencją pracy tymczasowej, a pracodawcą
użytkownikiem. Obowiązki te wykonywane mogły być zarówno przez agencję pracy tymczasowej, jak i
pracodawcę użytkownika w zależności od przyjętych ustaleń. Obecnie obowiązki wskazane wyżej przypisane są
wyraźnie pracodawcy użytkownikowi. Nie można w drodze umowy scedować ich na agencję pracy tymczasowej.

Szkolenia bhp
W

zakresie szkoleń bhp, co do sposobu i terminów przeprowadzania szkoleń, wobec pracowników tymczasowych

stosuje się przepisy Kodeksu pracy. A zatem pracodawca użytkownik ma obowiązek zapewnić przeszkolenie
pracowników tymczasowych w zakresie bhp:

przed dopuszczeniem ich do pracy -

szkolenia wstępne: ogólne i stanowiskowe;

w okresie pracy - szkolenia okresowe bhp.

Szkol

enia te powinny odbywać się w czasie pracy i na koszt pracodawcy.

Inne obowiązki w zakresie bhp pracodawców użytkowników
W zakresie innych obowiązków dotyczących bhp, niż wymienione wyżej, przepisy wskazują, że zakres ich
przejęcia przez pracodawcę użytkownika powinien, zostać uzgodniony na piśmie pomiędzy agencją pracy
tymczasowej a pracodawcą użytkownikiem. Tak więc np. kwestia przejęcia obowiązku przeprowadzania badań
lekarskich pracownika tymczasowego potwierdzających brak przeciwwskazań do pracy na określonym w umowie
stanowisku pracy, powinna być uzgodniona odrębnie - w drodze umowy - między pracodawcą użytkownikiem a
agencją pracy tymczasowej. Uzgodnienia te powinny być przyjęte przed zawarciem umowy o pracę pomiędzy
agencją pracy tymczasowej, a pracownikiem tymczasowym.

Marta Popławska

specjalista ds. bezpieczeństwa procesowego

Porusz ten temat na bhp forum

91

91

powypadkowego!

Jestem inspektorem ds. bhp w szkole. W grudniu nauczyciel zgłosił wypadek przy pracy, który podobno zdarzył
się w październiku. Podani przez niego świadkowie nie potwierdzili tej sytuacji. Zespół powypadkowy nie uznał go
za wypadek przy pracy. Od grudnia nauczyciel przebywa na zwolnieniu lekarskim i wyjechał do swojej rodzinnej
miejscowości - z tej przyczyny nie podpisał protokołu powypadkowego. Protokół podpisał zespół powypadkowy, a
pracodawca go zatwierdził (mimo braku podpisu pracownika). Co mam zrobić w tej sytuacji?

Zespół powypadkowy popełnił błąd, nie zapoznając poszkodowanego z treścią protokołu
powypadkowego przed jego zatwierdzeniem!

(§ 10 rozporządzenia Rady Ministrów z 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków
przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresem informacji zamieszanych w rejestrze wypadków
przy pracy - Dz.U. nr 115, poz. 744 ze zm.)

Doręczenie protokołu powypadkowego
W zaistniałej sytuacji nie pozostaje nic innego jak niezwłoczne doręczenie protokołu powypadkowego
poszkodowanemu (np. za pośrednictwem poczty) z informacją o prawie zgłoszenia przez niego uwag i zastrzeżeń
do ustaleń w nim zawartych oraz prośbą o niezwłoczne (np. w ciągu 7 dni) przekazanie ich, jeżeli będą, z
podpisanym protokołem do nadawcy. Innym sposobem zapoznania poszkodowanego z protokołem
powypadkowym i odebrania od niego podpisu n

a nim jest wydelegowanie do niego zespołu powypadkowego.

Postępowanie
Jeżeli poszkodowany zgłosi uwagi lub zastrzeżenia do protokołu powypadkowego, to zespół powypadkowy musi
się do nich ustosunkować. Może on podtrzymać swoje stanowisko nieuznające zdarzenia za wypadek przy pracy
lub, gdy poszkodowany wskaże na nowe, istotne dla sprawy okoliczności zdarzenia, zbadać je i sporządzić nowy
protokół powypadkowy.

Więcej znajdziecie w miesięczniku "BHP W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH"

Skomentuj ten problem na bhpforum

Grażyna Jarosiewicz

ekspert ds. technicznego

bezpieczeństwa pracy

Jak eliminować zagrożenia pożarowe?

Podczas przeprowadzania szkolenia bhp

, w trakcie omawiania zagadnień z zakresu ochrony przeciwpożarowej

chciałbym uświadomić uczestnikom szkolenia, że przestrzeganie określonych procedur prowadzi do eliminacji
zagrożeń pożarowych. Jakie przykłady takich procedur mogę podać?

92

92

Jak wynika z praktyki wielu zakładów pracy, eliminacją zagrożeń pożarowych jest przede wszystkim
przestrzeganie określonych procedur. W szczególności polegają one na zakazie:

używania otwartego ognia lub palenia tytoniu w strefach zagrożenia pożarem albo wybuchem,

garażowania pojazdów silnikowych w obiektach i pomieszczeniach nieprzeznaczonych do tego celu, jeśli
nie opr

óżniono zbiornika paliwa pojazdu i nie odłączono go (pojazdu) na stałe od zasilania

akumulatorowego,

rozgrzewania za pomocą otwartego ognia smoły i innych materiałów palnych w odległości mniejszej niż
5 m od obiektu, przyległego do niego składowiska lub placu składowego z materiałami palnymi,

wysypywania gorącego popiołu i żużla lub spalania śmieci i odpadków w miejscu umożliwiającym
zapalenie się sąsiednich obiektów lub materiałów palnych,

przechowywania materiałów palnych w odległości mniejszej niż 0,5 m od urządzeń i instalacji, których
powierzchnie zewnętrzne mogą nagrzewać się do temperatury przekraczającej 100°C oraz linii
kablowych o napięciu powyżej 1 kV, a także przewodów uziemiających i przewodów odprowadzających
instalacji odgromowej,

użytkowania elektrycznych urządzeń grzewczych ustawionych bezpośrednio na podłożu palnym
(wyjątkiem są urządzenia eksploatowane zgodnie z warunkami określonymi przez producenta),

stosowania na osłony punktów świetlnych materiałów palnych (jako wyjątki można wskazać materiały
trudno zapalne, umieszczone w odległości nie mniejszej niż 0,05 m od żarówki),

instalowania opraw oświetleniowych oraz osprzętu instalacji elektrycznej (np. wyłączników,
przełączników,

gniazd wtyczkowych) bezpośrednio na podłożu palnym, jeśli ich konstrukcja nie zabezpiecza podłoża
przed zapaleniem.

Jerzy Żurek

starszy brygadier pożarnictwa w stanie

spoczynku, były naczelnik Wydziału w KG PSP w Warszawie

Dlaczego warto przygotować procedurę badań powypadkowych?

Jak dobrze przygotować się do badania ewentualnego wypadku w firmie i postępowania powypadkowego?

Wygodnym rozwiązaniem jest przygotowanie procedury badań powypadkowych dotyczącej:

poszkodowanego,

świadków wypadku,

osób nadzoru i służby bhp,

członków zespołu powypadkowego.

Zawartość procedury
Procedura badań powypadkowych powinna zawierać w szczególności postanowienia zobowiązujące:

poszkodowanego d

o zgłoszenia swojemu przełożonemu (osobie nadzoru),pracodawcy czy

bezpośrednio służbie bhp każdego doznanego w zakładzie pracy urazu lub nagłego pogorszenia stanu
zdrowia,

świadka wypadku do zgłoszenia swojemu przełożonemu zaistniałego zdarzenia wypadkowego i
udzielenia pomocy poszkodowanemu,

przełożonego poszkodowanego pracownika do udzielenia pomocy poszkodowanemu i uruchomienia
procedury postępowania powypadkowego,

poszkodowanego, świadków wypadku i osoby nadzoru do zabezpieczenia miejsca wypadku,

os

oby wzywane do udzielenia informacji i dostarczenia dokumentów do sprawnego wywiązywania się z

działań na rzecz zespołu powypadkowego (świadkowie, osoby nadzoru, specjaliści), w tym społecznego
inspektora pracy i służby bhp.

Procedura badań powypadkowych powinna również opisywać:

sytuacje wymagające zgłoszenia wypadku do właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora z
podaniem formy oraz osób dokonujących zgłoszenia,

sytuacje dopuszczające naruszenie miejsca wypadku i warunki przywrócenia miejsca wypadku do ruchu,

93

93

sposób powiadomienia rodziny poszkodowanego o zaistniałym wypadku i wyznaczać osoby
odpowiedzialne za to powiadomienie.

Wzory dokumentów

Przygotowana procedura badań powypadkowych powinna także ustalać wzory obowiązujących dokumentów,
takich jak:

zawiadomienie o wypadku,

oględziny miejsca wypadku,

wyjaśnienia poszkodowanego i informacje świadków.

Lesław Zieliński

były główny inżynier zarządzania

bezpieczeństwem pracy, rejestrowany

audytor pomocniczy SZBP wg ISRS

Dobór środków ochrony indywidualnej

Jakie informacje trzeba zgromadzić i przeanalizować, żeby prawidłowo dobrać środki ochrony indywidualnej w
firmie? Czy można zmodyfikować dany środek ochrony indywidualnej pod kątem pracy w firmie (np. zmienić filtry
w o

kularach ochronnych, ponieważ oryginalne są zbyt ciemne)? Nie można samemu dokonywać żadnych

modyfikacji zakupionych środków ochrony indywidualnej!

Dobór środków ochrony
Prawidłowy dobór środków ochrony indywidualnej w konkretnej firmie musi być poprzedzony zebraniem i
przeanalizowaniem informacji bezpośrednio związanych z przyszłym stosowaniem tych środków na danych
stanowiskach pracy. Informacje te dotyczą:

rodzaju wykonywanej pracy,

rodzajów oraz natężenia (stężenia) czynników szkodliwych i niebezpiecznych,

części ciała pracowników narażonych na działanie czynników szkodliwych i niebezpiecznych,

możliwego do zaakceptowania stopnia ograniczenia czynności niezbędnych podczas wykonywania
pracy,

pozycji, w której wykonuje się pracę,

konieczności przemieszczania się i jego zasięgu,

sposobu wentylacji pomieszczeń,

stopnia uciążliwości pracy,

niezbędnego czasu przebywania pracownika w strefie niebezpiecznej lub skażonej,

dodatkowych zagrożeń zewnętrznych (np. zagrożenia pożarem).

Dane uzupełniające
Wy

punktowane informacje należy uzupełnić dodatkowymi wiadomościami dotyczącymi bezpośrednio pracownika,

który będzie stosował dane środki ochrony indywidualnej. Zazwyczaj są to: płeć, wymiary ciała i cechy osobiste.

Wymagane jest konsultowanie z organizacją związkową - jeżeli taka w firmie istnieje - lub pracownikami rodzajów
środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego oraz przewidywanych okresów ich użytkowania.

Podstawa prawna
Załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).

dr inż. Katarzyna Majchrzycka

Adam Pościk

Zakład Ochron Osobistych CIOP - PIB

Praca tymczasowa wg nowej ustawy o PIP

94

94

W odniesieniu do pracy tymczasowej niektóre obowiązki przypisano ściśle do pracodawcy użytkownika,
ograniczając swobodę zawierania umów z agencjami pracy tymczasowej.

Uwaga!
Strony nie mogą umówić się, że agencja pracy tymczasowej przejmuje na siebie obowiązek:

zapewniania pracownikowi tymczasowemu odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony
indywidualnej,

dostarczani

a pracownikowi tymczasowemu posiłków profilaktycznych i napojów,

przeprowadzania w stosunku do pracownika tymczasowego szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i
higieny pracy,

ustalania okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy,

przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego i informowania o tym ryzyku.

Podstawa prawna
Ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. nr 89, poz. 589).

Józef M. Boguszewski

specjalista ds. bezpieczeństwa

procesów przemysłowych, ekspert

z zakresu oceny ryzyka zawodowego

Dopuszczanie do pracy dziecka, które nie ukończyło 16 lat

Każdy, kto bez zezwolenia właściwego inspektora pracy dopuszcza do wykonywania:

pracy,

innych zajęć zarobkowych

przez dziecko do ukończenia przez nie 16. roku życia, popełnia wykroczenie (art. 283 § 2 pkt 9 Kodeksu pracy).

Uwaga!

Wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16. roku
życia jest dozwolone wyłącznie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność w zakresie:

kulturalnym,

artystycznym, sportowym, reklamowym

i wymaga: uprzedniej zgody przedstawiciela ustawowego bądź opiekuna prawnego tego dziecka, zezwolenia
właściwego inspektora pracy

.

Kto popełnia wykroczenie?
Wykroczenie popełnia ten, kto takiego zezwolenia nie posiada. Grozi za to kara grzywny.

Kara
Inspektor pracy może ukarać osobę odpowiedzialną za popełnienie wykroczenia przez nałożenie mandatu
karnego w kwocie od 1.000 do

2.000 zł. Jeżeli inspektor pracy zdecyduje się na złożenie wniosku o ukaranie do

sądu grodzkiego, grzywna nałożona przez sąd może wynieść od 1.000 do 30.000 zł.

Podstawa prawna
Omawiane wykroczenie zostało dodane do Kodeksu pracy przez ustawę z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej
Inspekcji Pracy (Dz.U. nr 89, poz. 589).

Przemysław Ł. Siemiątkowski

prawnik, doktorant w Instytucie Pracy

i Spraw Socjalnych w Warszawie

95

95

Czy każdy pracownik może obsługiwać punkty pierwszej pomocy?

Czy pracownik po ukończeniu szkolenia wstępnego i okresowego może sprawować pieczę nad apteczką oraz
punktem pierwszej pomocy, czy musi ukończyć specjalistyczne szkolenie z zakresu pierwszej pomocy?

W zakładzie pracy powinna działać sprawnie pierwsza pomoc przedlekarska. Jej zorganizowanie jest
obowiązkiem pracodawcy, który między innymi w ten sposób chroni zdrowie i życie pracowników.

Przepisy

rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy nie określają trybu

szkolenia pracowników w zakresie udzielania pierwszej pomocy. Skoro jednak przepis mówi o konieczności:

powierzenia obsługi punktów pierwszej pomocy pracownikom przeszkolonym w udzielaniu takiej
pomocy;

wywieszeni

a wykazów pracowników przeszkolonych w udzielaniu pierwszej pomocy,

za wystarczające należy uznać zapoznanie takich pracowników z zasadami udzielania pierwszej pomocy
przedlekarskiej w ramach odbytego

instruktażu ogólnego oraz szkolenia okresowego.

Podstawa prawna
§ 44 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz.1650 z późn. zm.).

Jan M. Pióro

specjalista z zakresu prawa pracy

Szkodliwe substancje a choroba zawodowa

Czy można uznać dane schorzenie za chorobę zawodową, jeżeli w miejscu pracy poszkodowanego pracownika
występują substancje szkodliwe mogące je wywołać?

Jeżeli w miejscu pracy występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, które mogą wywołać daną dolegliwość, są one
podstawą do uznania tej dolegliwości za chorobę zawodową.

Co na to orzecznictwo NSA?
Pewna kobieta przez prawie 20 lat pracowała jako sprzątaczka. W tym okresie nabawiła się zapalenia skóry.
Państwowy powiatowy inspektor sanitarny, a później wojewódzki, uznali zapalenie skóry tej kobiety za chorobę
zawodową. Swoje decyzje umotywowali tym, że zapalenie skóry mogło być spowodowane kontaktem sprzątaczki
w czasie pracy z proszka

mi i środkami dezynfekującymi, czyli substancjami szkodliwymi dla zdrowia. (Oczywiście

choroby skóry znajdują się w wykazie chorób zawodowych, co jest pierwszym i podstawowym warunkiem
uznania danego schorzenia za chorobę zawodową).

Jednak pracodawca posz

kodowanej nie zgodził się z decyzjami inspektorów PIS. Zgodnie ze swoim prawem

zaskarżył je do NSA. W swojej skardze stwierdził, że zapalenie skóry nie wystąpiło u innych jego pracowników,
wykonujących podobną pracę, jak poszkodowana sprzątaczka. Na tej podstawie uznał, że nie ma związku między
zapaleniem skóry sprzątaczki
a jej warunkami pracy.

NSA nie podzielił zdania pracodawcy. Uznał, że zapalenie skóry poszkodowanej kobiety ujawniło się podczas jej
pracy jako sprzątaczki, a w środowisku tej pracy były substancje chemiczne powodujące choroby alergiczne
(orzeczenie Ośrodka Zamiejscowego NSA w Łodzi, II Sa/Łd 1147/99).

Przemysław Ł. Siemiątkowski

prawnik, doktorant w Instytucie Pracy

i Spraw Socjalnych w Warszawie

Ocena bezpieczeństwa chemicznego - REACH

96

96

Obowiązujące od 1 czerwca 2007 r. rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 18
grudnia 2006

r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie

chemikaliów (REACH) - Dz.Urz. UE nr L 396 z 30 grudnia
2006 r. wprowadziło obowiązek podejmowania przez wszystkie osoby niezbędnych środków kontroli ryzyka
zgodnie z

oceną ryzyka stwarzanego przez dane substancje - oceną bezpieczeństwa chemicznego.

Przepisy prawa pracy, w tym bezpieczeństwa i higieny pracy (m.in. Kodeks pracy oraz rozporządzenie Ministra
Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy -
Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.), wprowadziły obowiązek oceny ryzyka zawodowego
występującego na stanowiskach pracy. Nie jest to jednak to samo ryzyko co wskazane w rozporządzeniu
REACH.

Rozporządzenie REACH wskazuje bowiem na obowiązek oceny ryzyka chemicznego danej substancji czy
preparatu chemicznego. Jest

to więc węższy zakres niż ocena ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy.

Ocena ryzyka chemicznego ma być dla Was, Waszych pracodawców i pracowników Waszych firm ważnym
źródłem informacji, które powinno zostać wykorzystane przy - tak istotnej dla pracujących w kontakcie z
chemikaliami -

ocenie ryzyka zawodowego występującego na ich stanowiskach pracy.

Uwaga!

Ocena ryzyka chemicznego dostarczy Wam i Waszym pracodawcom wielu istotnych informacji dotyczących stosowanych
chemikaliów w firmie, a uwzględnienie jej w ocenie ryzyka zawodowego pozwoli na bardziej dokładne określenie ryzyka,
podjęcie właściwych środków profilaktycznych ograniczających narażenia zawodowe, a w konsekwencji - ograniczenie
ryzyka zawodowego. Substytucja zastępcza – REACH

W celu wyeliminowania "substancji wzbudzających szczególne obawy" od 1 czerwca 2007 r. zostały
wprowadzone zasady zastępowania tych substancji bezpieczniejszymi (tzw. substytucja zastępcza).

W praktyce oznacza to, że jeżeli istnieje możliwość zastosowania substancji bezpiecznej lub bezpieczniejszej, to
producenci i użytkownicy stosujący substancję niebezpieczną nie otrzymają zezwolenia na jej użytkowanie.

Działania takie wpływają zatem na poprawę bezpieczeństwa i higieny pracy osób pracujących w kontakcie z
chemikaliami przez wprowadzanie bezpiecznych zastępczych substancji lub technologii.

Podstawa prawna
Rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji,
oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) - Dz.Urz. UE nr L 396 z
30 grudnia 2006 r.

Marta Popławska

specjalista ds. bezpieczeństwa

procesowego

Kiedy trzeba mieć w firmie 2 jadalnie?

Pracuję w firmie, która ma kilka działów (w tym dział, w którym wykonywane są prace w kontakcie z trującymi
materiałami). Czy pracownicy w tej firmie mogą korzystać z jednej jadalni?

Ob

owiązek zapewnienia pracownikom pomieszczeń do spożywania posiłków, czyli jadalni, mają pracodawcy

zatrudniający:

powyżej 20 pracowników na 1 zmianie (nie dotyczy to prac o charakterze biurowym),

pracowników przy pracach narażających na kontakt ze środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi,
materiałami biologicznie zakaźnymi albo przy pracach szczególnie brudzących.

Kiedy należy zapewnić oddzielne jadalnie?
Pracodawca musi urządzić oddzielną jadalnię dla pracowników wykonujących prace w kontakcie ze szkodliwymi
substancjami lub materiałami zakaźnymi bądź trującymi.

97

97

Jadalnia dla pracowników wykonujących pracę w kontakcie z materiałami trującymi musi być usytuowana tak, aby
pracownicy zatrudnieni w innych działach lub przy innych pracach nie mieli do niej dostępu.

Ważne
Pomieszczenia pracy powinny być oddzielone od jadalni dla pracowników wykonujących pracę w kontakcie z
materiałami trującymi pomieszczeniem izolującym. W pomieszczeniu tym pracownicy mogliby pozostawić odzież
ochronną i umyć się ciepłą, bieżącą wodą.

Podstawa prawna
§ 29 i 36 załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).

Krystyna Zakrzewska-

Szczepańska,

Małgorzata Kurowska

Departament Warunków Pracy

MPiPS

Nie oszczędzaj na szkoleniach bhp telepracowników!

Moja firma w ramach redukcji kosztów chce zatrudniać w większości telepracowników. Czy w kwestii szkoleń bhp
również możemy liczyć na oszczędności? Jeśli tak, to w jakim zakresie? Jakie zagadnienia powinno obejmować
szkolenie wstępne bhp?

Redu

kcja kosztów dla pracodawców nie może mieć źródła w bhp telepracowników. Są oni objęci taką samą

ochroną w związku z bhp jak pozostali pracownicy. Mimo że stanowisko pracy znajduje się w domu pracownika
lub innym miejscu poza siedzibą firmy, pracodawca musi zapewnić mu wykonywanie pracy w sposób
gwarantujący jej bezpieczne i higieniczne warunki.

Zakres szkolenia w dziedzinie bhp
Pracodawca jest zobowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
przed dopuszczeniem go do pracy (art. 273

3

kp

). Szkolenie takie powinno obejmować następujące zagadnienia:

poinformowanie pracowników o zagrożeniach wypadkowych i chorobowych związanych z wykonywaną
pracą,

zapoznanie pracowników z przepisami i zasadami bhp w zakresie niezbędnym do wykonywania pracy
na określonym stanowisku pracy oraz z ciążącą na nich z tego tytułu odpowiedzialnością,

nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób oraz
postępowania w sytuacjach awaryjnych, a także umiejętności udzielania pomocy osobom, które uległy
wypadkom

(

rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i

higieny pracy -

Dz.U. nr 180, poz. 1860 z późn. zm.).

Zakres tematyczny oraz czas trwania szkolenia bhp są identyczne dla pracownika zarówno pracującego w
siedzibie firmy, jak i wykonującego analogiczną pracę w domu telepracownika. A zatem szkolenie bhp nie może
być w żadnej mierze źródłem oszczędności
przy zatrudnianiu telepracownika.

Sytuacja wygląda podobnie, jeżeli chodzi o szkolenia okresowe, które mają na celu aktualizację i ugruntowanie
wiedzy oraz umiejętności w dziedzinie bhp, a także zaznajomienie uczestników szkolenia z nowymi
rozwiązaniami techniczno-organizacyjnymi
w firmie.

Natalia Korzeniecka

prawnik, współpracownik firmy BHPoż

98

98

Jak dobrać środki dydaktyczne do przeprowadzenia szkolenia bhp?

Stosowanie technicznych środków dydaktycznych (zwłaszcza multimedialnych) daje możliwość częstej zmiany
bodźców (słuchowych, wzrokowych i dotykowych), ich rodzajów oraz natężenia. Podtrzymuje to uwagę
pracowników na optymalnym poziomie.

Najkorzystniejsze w szkoleniu bhp byłoby przekazywanie treści zajęć za pomocą przedmiotów i rzeczywistych lub
symulowanych sytuacji (realizm). Możecie stosować także obrazy (plansze, schematy), które są uproszczonym
ujęciem zjawisk. Dobrą metodą jest oczywiście wykorzystywanie prezentacji multimedialnych podczas szkolenia.

Przekazując informacje:

ograniczajcie przekaz tylko do nie

zbędnych elementów informacyjnych,

akcentujcie poszczególne elementy (sekwencje) przekazywanej informacji poprzez różnicowanie ich
wielkości, formy i barwy,

dzielcie określoną całość na monotematyczne bloki, moduły, dające się wyodrębnić części,

nadajci

e swojemu przekazowi określoną strukturę (określcie, co jest elementem głównym, co jest

podporządkowane czemu) - ułatwia to zapamiętanie Waszego przekazu,

zachowujcie proporcję między informacjami nowymi i powtarzanymi,

zadbajcie, aby Wasze slajdy i plansze

zawierały około siedmiu prostych, niezależnych informacji,

możliwych do zapamiętania w jednym postrzeżeniu.

Dobór technicznych środków dydaktycznych
Jakie środki techniczne będą najskuteczniejsze, aby tym samym całe szkolenie było skuteczne, będzie wynikało z
właściwości danej sytuacji dydaktycznej. Wybierając środki techniczne powinniście, zatem brać pod uwagę
następujące kwestie:

czy komunikaty będą przekazywane pracownikom przez szkolącego, czy za pomocą materiałów lub w
ramach uczenia się samodzielnego?

czy dana grupa pracowników charakteryzuje się wystarczającą sprawnością posługiwania się słowem
mówionym (np. czy rozumie określone - szczególnie fachowe - nazewnictwo), czy też ich sprawność w
tej dziedzinie jest niewystarczająca?

czy komunikaty będą dostarczane pracownikom bezpośrednio, czy w innej formie?

Przykład 1:
Bezpośrednie dostarczanie komunikatu oznacza, że instruktor w czasie szkolenia osobiście staje przed
szkolonymi pracownikami i przekazuje im informacje samodzielnie. Pracownicy obserwują jego stan emocjonalny
i stosunek do prezentowanej przez niego problematyki wynikające z mimiki, gestykulacji, intonacji głosu. Co
ważniejsze, szkoleni pracownicy mają kontakt wzrokowy z instruktorem - reagują na komunikat bezpośrednio.
Dzięki temu prowadzący szkolenie również może na podstawie swoich obserwacji odebrać ich reakcje jako
informacje zwrotną. Przykład 2:
Przykładem komunikatu dostarczonego w innej formie (czyli bez fizycznej obecności nadawcy w danym miejscu i
sytuacji) będzie przekazanie przez szkolącego informacji (np. jak udzielać pierwszej pomocy w razie wypadku) w
postaci skryptu. Podobna sytuacja będzie miała miejsce, gdy przychodzący na szkolenie pracownicy otrzymają
instrukcje pierwszej pomocy przedmedycznej w fo

rmie broszury, ale temat ten nie będzie z nimi omawiany.

Poproszeni zostaną jedynie o samodzielne zapoznanie się z treścią broszury. Natomiast po zapoznaniu się przez
uczestników szkolenia z otrzymanym materiałem instruktor odpowie na pytania szkolonych, aby wyjaśnić
niezrozumiałe kwestie.

w jakim stopniu ewentualne pomyłki w zachowaniach, których pracownicy mają się nauczyć zagrażają
ich bezpieczeństwu i (lub) mogą spowodować uszkodzenie drogich urządzeń, pomieszczeń itp.?

Pamiętajcie, że kryterium rozstrzygającym wybór określonego środka dydaktycznego nie powinna być jego
dostępność, wygoda czy koszty (co niestety ma dość często miejsce w praktyce). Znacznie ważniejsza jest
odpowiedź na pytanie, czy dany środek jest najbardziej efektywny w osiągnięciu określonego celu uczenia się i w
jakim stopniu przyczyni się do wyrobienia sobie przez uczących się poglądu na treści będące przedmiotem zajęć
dydaktycznych.

Jerzy Bieńkowski

specjalista z zakresu samokształcenia,

doskonalenia zawodowego

i wykorzystania mult

imediów

99

99

Stres w pracy -

nowe wyzwanie dla służby bhp

Europejskie Obserwatorium Ryzyka alarmuje, że wzrasta liczba osób dotkniętych skutkami nadmiernego stresu w
miejscu pracy. Stres zajmuje obecnie drugie miejsce wśród najczęściej zgłaszanych problemów zdrowotnych
związanych z pracą zawodową. Doświadcza go 22% pracowników w UE. Z badań Europejskiej Agencji
Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy wynika, że 50-60% wszystkich "traconych" dni roboczych ma związek ze
stresem.

Stres może także prowadzić do nieprzestrzegania zasad bhp w miejscu pracy i przyczyniać się do innych
problemów zdrowotnych związanych z pracą, na przykład dolegliwości mięśniowo-szkieletowych. Stres
pracowników w znacznym stopniu wpływa też na wyniki działalności danej organizacji.

Jakie są źródła stresu w związku z pracą?
Niepewność zatrudnienia, praca na kilku etatach lub duża intensywność pracy mogą powodować stres związany
z pracą i zagrażać zdrowiu pracowników. Do występowania stresu przyczynia się, m.in.:

1.

Brak stałej pracy.

2. Intensyfikacja pracy -

napięte terminy i wysokie tempo pracy.

3. Przemoc i tyranizowanie.
4.

Zaburzona równowaga między życiem zawodowym i prywatnym - duże obciążenie pracą i nieelastyczne
godziny pracy utrudniają osiągnięcie względnej równowagi pomiędzy życiem zawodowym i prywatnym.

Ponad 40% pracowników z 27 krajów członkowskich Unii Europejskiej, którzy pracują w nadgodzinach, podaje, iż
nie osiąga zadowalającej równowagi pomiędzy życiem zawodowym i prywatnym.

Jak przeciwdziałać stresowi w pracy?
Walka ze stresem związanym z pracą jest jednym z największych wyzwań w dziedzinie bhp w Europie. Stałe
monitorowanie i poprawa psychospołecznych warunków pracy są konieczne, by tworzyć miejsca pracy wysokiej
jakości i utrzymać dobry stan zdrowia pracowników.

Porady dla specjalis

tów ds. bhp

Czynnikami, które zapewniają skuteczne działania zapobiegające stresowi w miejscu pracy są m.in.:

właściwie przeprowadzona analiza ryzyka,

szczegółowe planowanie i etapowość działań,

połączenie środków ukierunkowanych na organizację pracy oraz samych pracowników,

rozwiązania specyficzne dla poszczególnych miejsc pracy,

doświadczenie osób zaangażowanych w projektowanie i realizację działań oraz opieranie działań na
bazie dowodowej,

dialog, partnerstwo i zaangażowanie pracowników,

nieprzerw

ane działania zapobiegawcze i wsparcie wyższego kierownictwa.

Porady dla pracodawców:
Do skutecznych działań zapobiegających stresowi w miejscu pracy, jakie mogą stosować pracodawcy, należą:

przyznawanie pracownikom wystarczającego czasu na wykonanie przydzielonych zadań,

wyraźne określanie zakresów obowiązków,

nagradzanie pracowników za dobre wyniki,

umożliwienie pracownikom przedstawiania skarg i poważne traktowanie tych skarg,

zapewnienie pracownikom kontroli nad wykonywaną przez nich pracą,

ogran

iczenie do minimum zagrożeń fizycznych,

umożliwienie pracownikom udziału w podejmowaniu decyzji, które ich dotyczą,

dostosowanie obciążenia pracą do zdolności i predyspozycji każdego pracownika,

planowanie zadań w taki sposób, aby były one inspirujące dla pracowników,

wyraźne określanie funkcji i obowiązków zawodowych,

stwarzanie sposobności do interakcji społecznej,

unikanie dwuznaczności w sprawach związanych z bezpieczeństwem zatrudnienia i rozwojem kariery.

Źródło:

http://osha.europa.eu/topics/stress

100

100

Dlaczego handlowiec zalicza się do grupy pracowników

administracyjno-biurowych?

Do jakiej grupy szkoleniowej bhp zaliczyć handlowca (przedstawiciela handlowego) przemieszczającego się
samochodem?

Handlowiec przemieszczający się samochodem mieści się w grupie szkoleniowej "pracownicy administracyjno-
biurowi".

Grupy szkoleniowe
Ze względu na charakter pracy zatrudnianych pracowników można zaliczyć do jednej z 5 grup odbywających
szkolenia okresowe bhp zgodnie z przepisami zawartymi w

rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca

2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2004 r. nr 180, poz. 1860 z
późn. zm), dalej: rozporządzenie szkoleniowe. Wśród tych grup wyróżniamy:

1.

Osoby będące pracodawcami oraz inne osoby kierujące pracownikami, w szczególności kierowników,
mistrzów i brygadzistów.

2.

Pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych.

3.

Pracowników inżynieryjno-technicznych, w tym projektantów, konstruktorów maszyn i innych urządzeń
technicznych, technologów i organizatorów produkcji.

4.

Pracowników służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz inne osoby wykonujące zadania tej służby.

5.

Pracowników administracyjno-biurowych i innych niewymienionych w powyższych pkt 1-4, których
charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne
albo z odpowiedzialnością w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

(§ 14 ust. 2 rozporządzenia szkoleniowego)

Ważne
Handlowiec (przedstawiciel handlowy) prz

emieszczający się samochodem należy do grupy "pracownicy

administracyjno-

biurowi", gdyż stanowisko to nie zostało wymienione przez ustawodawcę wśród osób

wskazanych w

§ 14 ust. 2 pkt 1-4 rozporządzenia szkoleniowego.

Adam Krawczyński

specjalista ds. szkoleń w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy

w firmie SEKA S.A

Jak utworzyć praktyczną instrukcję bhp?

Z czego korzystać, tworząc instrukcję bhp, i jaki powinna mieć układ?

Tworząc instrukcję bhp, warto jest korzystać przede wszystkim z:

przepisów prawnych, w szczególności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu
określonych prac,

dokumentacji techniczno-

eksploatacyjnej urządzeń (dawniej DTR),

oceny ryzyka zawodowego na danym stanowisku pracy,

przyjętych w zakładzie metod pracy ukształtowanych w wyniku długoletniej praktyki,

konsultacji z pracownikami obsługującymi dane urządzenie.

Układ instrukcji bhp
W zależności od potrzeb praktyczna instrukcja bhp składa się z następujących elementów:

1.

Uwag (informacji) ogólnych (np. kto jest upoważniony do obsługi urządzenia, szkoleń bhp, uwag
dotyczących odzieży i obuwia roboczego oraz środków indywidualnej ochrony).

2.

Podstawowych warunków bezpiecznej pracy (informacji dotyczących organizacji stanowiska pracy z
punktu widzenia b

ezpieczeństwa).

3.

Czynności przed rozpoczęciem pracy (np. w zakresie kontroli stanu technicznego urządzenia).

4.

Czynności podczas pracy (tych, których wykonywanie czy przestrzeganie zapewnia faktyczne
bezpieczeństwo pracy).

101

101

5.

Czynności zabronionych (np. przy eksploatacji wózków jezdniowych podnośnikowych zabrania się
operatorowi podnoszenia innych osób na widłach wózka).

6.

Czynności po zakończeniu pracy (np. informacji o uporządkowaniu stanowiska pracy).

7.

Uwag końcowych (np. jakie postępowanie obowiązuje, jeśli nastąpi wypadek na stanowisku pracy,
sposobu przekazania stanowiska następcy przy pracy zmianowej).

Kazimierz Żurawski

główny specjalista ds. bhp,

dyrektor ds. nadzoru

w firmie SEKA S.

Zabezpieczenie ppoż. w magazynie

Jakie obowiązki w zakresie zabezpieczenia przeciwpożarowego ma właściciel magazynu, w którym składowane
są materiały budowlane?

Właściciele, zarządcy lub użytkownicy magazynów, placów składowych i wiat:

1.

Utrzymują urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice w stanie pełnej sprawności technicznej oraz
funkcjonalnej;

2.

Wyposażają obiekty, zgodnie z wymaganiami przepisów techniczno-budowlanych, w przeciwpożarowe
wyłączniki prądu;

3.

Umieszczają w widocznych miejscach instrukcje postępowania na wypadek pożaru wraz z wykazem
telefonów alarmowych;

4.

Oznakowują znakami zgodnymi z Polskimi Normami PN-92/N-01256.01 Znaki bezpieczeństwa. Ochrona
przeciwpożarowa i PN-N-01256-4:1997/ Az1:2003: Znaki bezpieczeństwa. Techniczne środki
przeciwpożarowe:

o

drogi ewakuacyjne i pomieszczen

ia, w których w myśl przepisów techniczno-budowlanych

wymagane są co najmniej 2 wyjścia ewakuacyjne, w sposób zapewniający dostarczenie
informacji niezbędnych do ewakuacji,

o

miejsca usytuowania urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic,

o

miejsca usytuowania elem

entów sterujących urządzeniami przeciwpożarowymi,

o

miejsca usytuowania przeciwpożarowych wyłączników prądu, kurków głównych instalacji
gazowej i materiałów niebezpiecznych pożarowo,

o

pomieszczenia, w których występują materiały niebezpieczne pożarowo,

o

dra

biny ewakuacyjne, rękawy ratownicze, pojemniki z maskami ucieczkowymi, miejsca zbiórki

do ewakuacji i miejsca lokalizacji kluczy do wyjść ewakuacyjnych;

5.

Wokół placów składowych, składowisk przy magazynach i obiektach tymczasowych o konstrukcji palnej
powi

nien być zachowany pas ochronny o szerokości minimum 2 m z nawierzchnią wykonaną z

materiałów niepalnych lub gruntową oczyszczoną;

6.

Składowanie materiałów palnych związanych funkcją magazynu pod jego ścianami, z wyjątkiem
materiałów niebezpiecznych pożarowo, jest dopuszczalne pod warunkiem:

o

nieprzekroczenia maksymalnej powierzchni strefy pożarowej, określonej dla tego obiektu,

o

zachowania dostępu do magazynu na wypadek działań ratowniczych,

o

nienaruszenia minimalnej odległości od obiektów sąsiednich, wymaganej z uwagi na
bezpieczeństwo pożarowe.

Podstawa prawna

1. Art. 4 ust. 1 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie p

rzeciwpożarowej (Dz.U. z 2002 r. nr 147, poz. 1229

z późn. zm.).

2.

§ 4 ust. 2-4 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 21 kwietnia 2006 r. w
sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. nr 80,
poz. 563).

Lesław Zieliński

były główny inżynier zarządzania

bezpieczeństwem pracy, rejestrowany

audytor pomocn

iczy SZBP według ISRS

102

102

Jakie obowiązki i uprawnienia mają rektorzy uczelni w zakresie bhp?

Obowiązki rektora
Rektorzy mają między innymi następujące obowiązki w zakresie bhp:

zapatrzyć pracowników i zapewnić studentom niezbędne środki ochrony indywidualnej - w zależności od
rodzaju zajęć oraz specyfiki poszczególnych kierunków studiów, a w przypadku studentów, również w
zależności od prowadzonych badań,

wyposażyć pracowników w odzież i obuwie robocze,

utrzymywać w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne użytkowanie posiadanych przez uczelnię
obiektów, urządzeń oraz terenów sportowych, a także zapewnić w wymienionych miejscach nadzór osób
do tego upoważnionych w czasie realizacji zajęć z wychowania fizycznego i zawodów sportowych
organizowanych przez

uczelnię,

w przypadku stwierdzenia, że miejsce, w którym mają być prowadzone zajęcia, lub stan znajdujących się
w nim urządzeń może stwarzać zagrożenie bezpieczeństwa studentów, nie dopuścić do rozpoczęcia
zajęć, wstrzymać zajęcia bądź określić zadania i sposoby postępowania zapewniające bezpieczne
prowadzenie tych zajęć,

zapewnić, aby prowadzący zajęcia w warsztatach, pracowniach specjalistycznych i laboratoriach oraz
prowadzący zajęcia wychowania fizycznego byli przeszkoleni w zakresie udzielania pierwszej pomocy,

udostępnić pracownikom i studentom, korzystającym z laboratoriów, warsztatów lub pracowni
specjalistycznych, instrukcje uwzględniające zasady oraz przepisy bhp,

wyznaczyć osoby odpowiedzialne za bezpieczeństwo studentów w trakcie prowadzonych zajęć
dydaktycznych,

zapewnić, aby prowadzenie zajęć dydaktycznych w uczelni odbywało się pod nadzorem pracownika lub
innej osoby prowadzącej zajęcia, posiadającej odpowiednie przygotowanie gwarantujące
przeprowadzenie zajęć zgodnie z przepisami bhp,

z

apewnić, aby studenci przed dopuszczaniem do zajęć przy maszynach i innych urządzeniach

technicznych, a także do zajęć w laboratoriach, warsztatach oraz pracowniach specjalistycznych, byli
zaznajomieni z zasadami i przepisami bhp oraz wyznaczyć osoby zobowiązane do zaznajomienia
studentów z tymi zasadami i przepisami,

ustalić zasady postępowania z substancjami i preparatami chemicznymi, szkodliwymi czynnikami
biologicznymi, substancjami, preparatami oraz czynnikami o działaniu rakotwórczym lub mutagennym,
jak również materiałami promieniotwórczymi, zgodnie z przepisami dotyczącymi tych substancji,
preparatów, czynników i materiałów,

zapewnić prowadzenie ewidencji oraz zbieranie i likwidację odpadów niebezpiecznych wytwarzanych na
terenie uczelni,

zapewnić, aby studenci narażeni na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia podlegali badaniom
lekarskim.

Uprawnienia rektora
Rektor może czasowo zawiesić zajęcia w uczelni, jeżeli temperatura w salach wynosi poniżej 18°C.

Uwaga!
Czasowe zawieszenie zajęć w uczelni albo zamknięcie uczelni lub jej jednostki organizacyjnej rektor może
zarządzić również w przypadku wystąpienia na danym terenie:

klęski żywiołowej,

epidemii,

innych zdarzeń zagrażających życiu lub zdrowiu pracowników bądź studentów.

Podstawa prawna
Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 5 lipca 2007 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny
pracy w uczelniach (Dz.U. nr 128, poz. 897).

Jakie obowiązki ma rektor uczelni w zakresie wypadków studentów podczas zajęć?

Do obowiązków rektora należy prowadzenie ewidencji wypadków studentów, którym ulegli oni podczas zajęć
organizowanych przez uczelnię (§ 15 ust. 1 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 5 lipca 2007
r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w uczelniach - Dz.U. nr 128, poz. 897).

103

103

Ustalanie okoliczności i przyczyn wypadków studenckich powinno odbywać się obecnie zgodnie z procedurą, jaką
określają przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn
wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze
wypadków przy pracy (Dz.U. nr 115, poz. 744 z późn. zm.). Jednak to rektor ustala szczegółowy tryb
postępowania w tych sprawach.

Uwaga!
Rektor musi sporządzać roczną analizę okoliczności i przyczyn wypadków na terenie uczelni. Dokonuje tego na
podstawie prowadzanej ewidencji wypadków studentów.

Kinga Grodzicka-Lisek

prawnik, specjalista z zakresu

bhp i prawa pracy

Jakie warunki szkodliwe i uciążliwe występują w pracy biurowej
z komputerem?

Stanowisko pracy biurowej wyposażone w monitor ekranowy - jak każde inne - aby zapewniało bezpieczeństwo
oraz wygodę jego użytkownika wymaga spełnienia określonych wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy.

Naukowcy twierdzą, że komputery - mimo niewątpliwego usprawnienia pracy, które wniosły - nadużywane, mogą
być przyczyną kłopotów zdrowotnych. Praca z nimi niesie za sobą określone zagrożenia (a za nimi ryzyko
wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych), które są definiowane przez środowisko pracy
(czynniki fizyczne, chemiczne) i sposób wykonywania pracy.

Czynniki fizyczne i chemiczne
Wśród czynników fizycznych i chemicznych, o których negatywnym wpływie na organizm człowieka należy
pamiętać podczas pracy biurowej przy komputerze, należy wymienić:

Promieniowanie cieplne

(pochodzące od jednostki centralnej, monitora ekranowego i innych

podłączonych do nich urządzeń). Skutkuje podwyższaniem temperatury otoczenia. Następstwem tego
jest zmniejszenie wilgotności powietrza, które powinno kształtować się na poziomie co najmniej równym
40% w pomieszczeniach przeznaczonych do pracy z monitorami ekranowymi.

Słabe promieniowanie rentgenowskie emitowane przez monitory ekranowe. Jego poziom jest
wielokrotnie niższy od tzw. poziomu promieniowania tła (to jest promieniowania, które w sposób
naturalny występuje w przyrodzie). Jego wartość mieści się poniżej granicy czułości urządzeń, jakich
używa się do jego badania. Jednak nie zostało wciąż jeszcze naukowo wyjaśnione, jaki wpływ na
zd

rowie ludzi mogą mieć jego małe dawki przy długotrwałym oddziaływaniu.

Pole elektromagnetyczne

pochodzące od monitorów ekranowych, jednak o wyższych wartościach w

przypadku monitorów kineskopowych (CRT). Pole elektromagnetyczne powoduje polaryzację napięcia
elektrostatycznego między człowiekiem a ekranem. Przy pracy przy monitorze skóra przyciąga
naładowane cząsteczki kurzu w takim samym stopniu, jak naładowany elektrycznie ekran. Często
prowadzi to do reakcji alergicznych, podrażnienia oczu, a nawet może pogarszać oddychanie.

Czynniki chemiczne

, na przykład ozon wydzielający się z pracujących drukarek i kopiarek, będący

szkodliwym oraz stosunkowo dokuczliwym problemem. Ozon powoduje wysuszanie błon śluzowych,
czego efektem jest drapanie w gardle czy wysus

zanie się oka. Ponadto niekorzystnie (dodatnio) jonizuje

powietrze w pomieszczeniu, w którym znajduje się urządzenie go wydzielające. Problem w tym zakresie
ujawnia się dopiero podczas długotrwałego używania sprzętu wydzielającego ozon.

Oświetlenie. Bardzo istotne jest zapewnienie komfortu pracy wzrokowej przez właściwe natężenie
oświetlenia i ograniczenie olśnienia bezpośredniego od na przykład okien, w szczególności przez
zapewnienie żaluzji lub zasłon w oknach.

Sposób wykonywania pracy - organizacja stanowisk pracy. Coraz więcej osób pracujących przy
komputerach zgłasza się do lekarzy z różnego rodzaju bólami kręgosłupa i mięśni oraz schorzeniami
układu krążenia. Powodem tego może być nieprawidłowe wyposażenie komputerowego stanowiska
pr

acy i ustawienie jego elementów (np. wysokość stołu i siedziska uniemożliwiające naturalne położenie

rąk przy obsłudze klawiatury lub niezapewniające odpowiedniej przestrzeni do umieszczenia nóg pod
stołem, zbyt nisko postawiony monitor powodujący bóle karku itp.).

Zagrożenia psychospołeczne
Pamiętajcie również o zagrożeniach psychospołecznych, których świadomość rośnie podobnie jak ich rozmiar.
Ciągły pośpiech, duża ilość pracy do wykonania w określonym (często zbyt krótkim) czasie czy mało przyjazna
atmo

sfera pracy mogą wpływać na pojawianie się fizjologicznych reakcji organizmu wywołanych stresem.

104

104

Uwaga!
Stres nie został zakwalifikowany do grupy czynników szkodliwych. Jednak ze względu na skutki biologiczne
powinien być uwzględniany w ocenie ryzyka zawodowego przy pracy wykonywanej na stanowisku pracy
wyposażonym w monitor ekranowy.

Karolina Główczyńska-Woelke

specjalista ds. bhp i ergonomii

Manometry do pomiaru ciśnienia w butlach medycznych -
częstotliwość wzorcowania

Z przyrządów do pomiaru ciśnienia prawnej kontroli metrologicznej obejmującej zatwierdzenie typu i
legalizację pierwotną oraz ponowną podlegają jedynie manometry do pomiaru ciśnienia w ogumieniu
pojazdów mechanicznych (rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 30 marca 2005 r. w sprawie rodzajów
przyrządów pomiarowych podlegających prawnej kontroli metrologicznej oraz zakresu tej kontroli - Dz.U. nr 74,
poz. 653).

Uwaga!
Manometry do pomiaru ciśnienia w butlach medycznych (choć przepisy tego nie regulują) powinny być w trakcie
eksploatacji okresowo zgłaszane do wzorcowania, w celu sprawdzenia prawidłowości ich odczytów.
Częstotliwość takiego wzorcowania określa użytkownik manometrów w zakładowych procedurach kontrolnych
serwiso

wania tego sprzętu, biorąc pod uwagę:

częstotliwość użytkowania manometru,

warunki użytkowania manometru,

kwalifikacje użytkownika manometru.

Uwaga!
Manometr powinien być przekazany do sprawdzenia zawsze, gdy istnieje podejrzenie jego uszkodzenia.

Kto

dokonuje wzorcownia manometrów?

Wzorcowania manometrów dokonują obwodowe urzędy miar lub akredytowane laboratoria wzorcujące. Ich wykaz
znajdziecie na stronie internetowej Polskiego Centrum Akredytacji www.pca.gov.pl.

Grażyna Jaroszewicz

ekspert ds. technicznego

bezpieczeństwa pracy

Zakres i częstotliwość badań lekarskich pracownika pracującego w
hałasie

W jakim zakresie i z jaką częstotliwością należy przeprowadzać pracownicze badania lekarskie w stosunku do
pracownika pracującego 8 godzin dziennie w hałasie o poziomie co najmniej 115 dB?

Badania lekarskie w stosunku do pracownika zatrudnionego w 8-godzinnym dobowym wymiarze pracy,
pracującym w hałasie o poziomie 115 dB i większym powinny odbywać się według poniższego układu:
a) badania wstępne:

lekarskie -

ogólne i otolaryngologiczne,

pomocnicze - audiometryczne tonalne w zakresie 125-800 Hz (przewodnictwo powietrzne i kostne),

inne w zależności od wskazań.

b) badania okresowe:

105

105

lekarskie -

ogólne i otolaryngologiczne,

pomocnicze - audiometryczne tonalne w zakresie 125-800 Hz (przewodnictwo powietrzne i kostne).

c) ostatnie badania okresowe:

lekarskie -

ogólne i otolaryngologiczne,

pomocnicze - audiometryczne tonalne w zakresie 125-800 Hz (przewodnictwo powietrzne i kostne).

d) częstotliwość badań:

ogólne co 4 lata,

otolaryngologiczne i audiometryczne:

o

przez pierw

sze 3 lata pracy w hałasie co roku,

o

następne co 3 lata.

Warto wiedzieć
W razie ujawnienia w okresowym badaniu audiometrycznym ubytku słuchu o znacznej dynamice rozwoju lekarz
może zwiększyć częstotliwość badań audiometrycznych.
W tym celu lekarz skraca p

rzerwy między kolejnymi testami do roku lub 6 miesięcy.

Podstawa prawna
Załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30 maja 1996 r. w sprawie
przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami
oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. nr 69, poz. 332 z późn.
zm.).

Anna M. Błażejczyk

specjalista w Departamencie

Nadzoru i Kontroli Ministerstwa Zdrowia

Zarządzanie ryzykiem zawodowym spawaczy

Jakie są podstawowe etapy postępowania w zakresie zarządzania ryzykiem zawodowym spawaczy?

Podstawowe etapy postępowania w zakresie zarządzania ryzykiem zawodowym spawaczy to:

1.

Ponowny przegląd miejsc, w których będą lub są wykonywane prace spawalnicze. Szczególną uwagę
należy zwrócić na strefy niebezpieczne pod względem pożarowym i wybuchowym. Trzeba skontrolować
stan używanych urządzeń i narzędzi spawalniczych.

2. Obserwacja spawaczy podczas pracy -

co i jak wykonują, czy stosują przydzielaną odzież i obuwie

robocze oraz środki ochrony indywidualnej.

3. Rozmowa ze spawaczami -

czy uważają, że wykonywana praca wpływa ujemnie na ich zdrowie.

4.

Analiza wyników profilaktycznych badań lekarskich i absencji chorobowej spawaczy.

5.

Korzystanie z poradników, prasy fachowej i przewodników ochrony pracy.

6.

Zastanowienie się, które z zaobserwowanych zagrożeń i nieprawidłowości mogą doprowadzić do
znacznego

niebezpieczeństwa i w jaki sposób.

7.

Zdecydowanie, czy istniejące zabezpieczenia i środki ostrożności są wystarczające.

8.

Określenie, jakie działania powinny być podjęte w celu usunięcia zagrożeń i nieprawidłowości.

9.

Zdecydowanie, które zagrożenia i nieprawidłowości powinny być zlikwidowane lub przynajmniej
ograniczone w pierwszej kolejności.

Źródło: poradnik "BHP w firmie"

106

106

Na czym polega zasada łączenia teorii z praktyką w szkoleniach bhp?

Kierownictwo zakładu pracy zazwyczaj zmierza do tego, aby wszelkie przeprowadzane w firmie zabiegi
dydaktyczne w zakresie bhp były organizowane z myślą, że uczestnicy szkoleń wykorzystają nabytą wiedzę na
swoim stanowisku pracy i podniosą poziom praktycznych umiejętności, które pozwolą utrzymywać wymagany
przepisami prawa poziom bezpieczeństwa. Właśnie zasada łączenia teorii z praktyką odzwierciedla takie dążenia
kierownictwa.

Znaczenie zasady łączenia teorii z praktyką
Zasada łączenia teorii z praktyką w działalności szkoleniowej skierowanej do pracowników ma znaczenie
szczególne. Wiadomości teoretyczne nawiązujące do praktyki mają dla osób dorosłych dużą wartość. Dlatego Wy
jako osoby szkolące powinniście wprowadzać pracowników w sytuacje dydaktyczne wymagające posługiwania
się przepisami, procedurami bezpieczeństwa w rozwiązywaniu zadań praktycznych.

Poziomy umiejętności
Stosowanie zasady łączenia teorii z praktyką, która jest szczególnie ważna i ma szerokie zastosowanie w
szkoleniach bhp

, wiąże się z koniecznością ustalenia poziomu umiejętności szkolonych i dostosowania do nich

poziomu programu szkolenia

. Możemy wyróżnić następujące poziomu umiejętności:

1.

Pierwszy poziom umiejętności to komunikacja. Pracownicy wiedzą, jakie urządzenia służą
bezpośrednio do utrzymania określonego poziomu bezpieczeństwa pracy i potrafią je nazwać.

2.

Na drugim poziomie pracownicy potrafią postępować zgodnie z prostymi procedurami, przy
dopuszczalnym korzystaniu z instrukcji

, np. użycia gaśnicy ppoż., odłączenia dopływu energii

elektrycznej lub gazu, czy wykonanie (przerwanie) innych czynności zagrażających w danym momencie
bezpieczeństwu.

3.

Trzeci poziom umiejętności to działanie nie wymagające odpowiednich kwalifikacji. Dzięki
praktycznemu szkoleniu pracownicy potrafią działać mechanicznie w razie pojawienia się sytuacji
niebezpiecznej dla zdrowia i życia.

4.

Najwyższym poziomem umiejętności jest zdolność dokonywania oceny, czy dane reagowanie,
zapobieganie, wymagające fachowości, zostało wykonane we właściwy sposób (zgodnie z przepisami
prawa, instrukcjami

, czy wymaganiami adekwatnymi do sytuacji zagrażającej bezpieczeństwu

pracowników).

W pracy zawodowej występuje przewaga czynności praktycznych, co daje okazję do bezpośredniego łączenia
teorii z praktyką. Dbałość o ścisły związek teorii z praktyką w czasie szkoleń bhp jest wskazana ze względu na to,
że:

sam związek teorii z praktyką jest źródłem wiedzy,

uczestnicy szkolenia niemal natychmiast mogą przekonać się o prawdziwości przekazywanej wiedzy,

tak pomyślane działania dydaktyczne przygotowują pracowników do działalności praktycznej.

Jerzy Bieńkowski

specjalista z zakresu samokształcenia,

doskonalenia zawodowego

i wykorzystania multimediów

Czy sam możesz omawiać zagadnienia z zakresu ppoż. podczas
szkolenia bhp pracowników?

Czy jako pracownik służby bhp prowadzący zajęcia w ramach szkolenia okresowego z dziedziny bhp mogę sam
omawiać zagadnienia związane z ochroną przeciwpożarową?

Podczas szkoleń okresowych w zakresie bhp omawiane są zagadnienia profilaktyki przeciwpożarowej, które
wymagają poprawnego ich przedstawienia zatrudnionym pracownikom. A zatem osoby prowadzące takie zajęcia
w zakładach pracy powinny ukończyć odpowiednie szkolenie z tego zakresu.

Osoby wykonujące czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej powinny zdobyć odpowiednie kwalifikacje,
aby móc należycie wypełniać swoje obowiązki (art. 4 ust. 2 ustawy z 24 sierpień 1991 r. o ochronie
przeciwpożarowej; Dz.U. z 2002 r. nr. 147, poz. 1229 ze zm.).

107

107

Oznacza to, że pracownik służby bhp w celu omawiania zagadnień dotyczących ppoż. podczas szkolenia z
zakresu bhp

powinien legitymować się ukończonym odpowiednim szkoleniem. Szkolenia takie prowadzą szkoły

Państwowej Straży Pożarnej lub ośrodki szkolenia w komendach wojewódzkich Państwowej Straży Pożarnej (§ 5
rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 25 października 2005 r. w sprawie wymagań
kwalifikacyjnych oraz szkoleń dla strażaków jednostek ochrony przeciwpożarowej i osób wykonujących czynności
z zakresu ochrony przeciwpożarowej; Dz.U. nr 215, poz. 1823). Szkolenie takie trwa minimum 72 godzin (1
godzina lekcyjna -

45 min.). Ukończenie takiego szkolenia uprawnia do omawiania zagadnień z problematyki

ochrony przeciwpożarowej.

Adam Kra

wczyński

specjalista ds. szkoleń w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy

w firmie SEKA S.A.

Wskaż szczególne zagrożenia pracownikowi obsługującemu
obrabiarkę do drewna!

Na co zwrócić szczególną uwagę podczas przeprowadzania instruktażu stanowiskowego bhp pracownika
obsługującego obrabiarkę do drewna?

Przy obsłudze obrabiarek do drewna szczególną uwagę należy zwrócić przede wszystkim na:

1.

Wpływ anizotropowej budowy drewna na warunki jego obróbki (struktura włóknista - inne warunki
obr

óbki wzdłuż i w poprzek włókien, możliwość struktury kręgosłoistej - skręcone włókna, sęki, twardość

drewna różnych gatunków, wilgotność, występowanie naprężeń wewnętrznych itp.);

2.

Zagrożenia związane z elementami wirującymi obrabiarek;

3.

Zagrożenia powodowane przez ewentualny odrzut obrabianego materiału;

4.

Zagrożenia związane z występowaniem hałasu, wibracji i zapylenia podczas obróbki drewna;

5.

Zagrożenia chorobowe powodowane przez pyły drewna twardego;

6.

Zagrożenia związane z przemieszczaniem (transportem) elementów drewnianych lub
drewnopochodnych (płyty);

7.

Zagrożenia porażenia prądem elektrycznym;

8.

Zagrożenia związane z pożarem i wybuchem pyłu drzewnego.

Ważne
Zapoznanie pracownika ze zidentyfikowanymi zagrożeniami w środowisku pracy oraz przyjętą profilaktyką
powinno odbywać się w kontekście opracowanej oceny ryzyka zawodowego.

Podstawa prawna
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 14 kwietnia 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy
obsłudze obrabiarek do drewna (Dz.U. nr 36, poz. 409).

Jerzy Wroński

specjalista i rzeczoznawca ds. bhp,

były zastępca Głównego Inspektora Pracy

Choroby zawodowe a parazawodowe
-

jak je rozróżnić?

Nawet najlżejsza praca, wykonywana przez 8 godz. dziennie przez wiele lat, powoduje negatywne skutki
dla zdrowia człowieka, jest przyczyną patologicznych zmian w układzie mięśniowym czy szkieletowym.
To wszystko pociąga za sobą obniżenie odporności i różnego rodzaju dolegliwości nazywane chorobami
parazawodowymi.

Dramat osobisty człowieka dotkniętego chorobą parazawodową czy zawodową jest taki sam, różnica polega tylko
na tym, że w przypadku choroby zawodowej odszkodowanie może nieco złagodzić sytuację finansową chorego.

Czy to jest choroba zawodowa?
Aby rozpoznać chorobę zawodową i zgłosić podejrzenie jej wystąpienia, musisz wiedzieć, kiedy można mieć z nią
do czynienia. Aby daną dolegliwość można było uznać za chorobę zawodową muszą zostać spełnione 2 warunki:

108

108

1.

Choroba musi być ujęta w wykazie chorób zawodowych.

2. W wyniku

oceny warunków pracy udało się stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem,

że choroba została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w
środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, czyli w związku z narażeniem
zawodowym.

Choroba parazawodowa
Przyczyny choroby pracownika mogą być jednak złożone, a warunki pracy stanowić tylko 1 z czynników leżących
u jej źródła. Czasem charakter zajęcia wpływa na ujawnienie się choroby, przyspieszenie jej lub pogorszenie
stanu zdrowia.

W takim przypadku masz do czynienia z chorobą parazawodową.

Uwaga!

1.

Choroby parazawodowe nie znajdują się w wykazie chorób zawodowych i w związku z tym nie podlegają
zgłoszeniu ani rejestracji.

2.

Jeżeli pracownik zachoruje w związku z warunkami pracy na inną chorobę (niezawodową), może
dochodzić odszkodowania na drodze cywilnoprawnej. Wystarczy, że udowodni, iż jego pracodawca nie
przestrzegał przepisów i zasad bhp.

Niepełny wymiar czasu pracy a przydział odzieży i obuwia roboczego

Czy pracownikom zatrudnion

ym w niepełnym wymiarze czasu pracy można przydzielać odzież i obuwie robocze

proporcjonalnie do wymiaru zatrudnienia? Pracodawca konsultuje z pracownikami między innymi sprawy
przydziału odzieży i obuwia roboczego. Jeżeli uzyska akceptację takich zapisów przez pracowników, czy będzie
postępował zgodnie z prawem? Pracodawca ustala rodzaje odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie na
określonych stanowiskach pracy występujących w firmie jest niezbędne i określa przewidywane okresy
użytkowania odzieży i obuwia roboczego.

Uwaga!
Przy ustalaniu rodzajów odzieży i obuwia roboczego pracodawca powinien przede wszystkim pamiętać, że odzież
ta i obuwie powinny być przydzielane pracownikom wykonującym prace, przy których:

odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu,

występują określone wymagania technologiczne, sanitarne i bezpieczeństwa i higieny pracy,

przyjęte w firmie okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego powinny być uzależnione od
charakteru i warunków pracy na określonych stanowiskach pracy oraz związanych z nimi stopnia
brudzenia i niszczenia tej odzieży oraz obuwia oraz wymagań technologicznych, sanitarnych oraz
bezpieczeństwa i higieny pracy.

Dobór odzieży i obuwia roboczego a ocena ryzyka zawodowego
Dobór odzieży i obuwia roboczego powinien bazować na ocenie ryzyka zawodowego na stanowisku pracy.
Podstawowym warunkiem ich doboru jest identyfikacja zagrożeń istniejących na stanowisku pracy. Prawidłowa
identyfikacja i ocena zagrożeń pozwoli określić poziom zagrożenia oraz właściwości, jakie powinny spełniać
odzież i obuwie robocze, oraz dobrać taki rodzaj tej odzieży i obuwia, aby zapewniał on pracownikowi
bezpieczeństwo i wygodę użytkowania przy wykonywaniu pracy. Konsultacje z pracownikami
Podjęte przez pracodawcę działania dotyczące przydzielania pracownikom odzieży i obuwia roboczego powinny
być skonsultowane z pracownikami lub ich przedstawicielami. Ustalenia te powinny być zawarte na piśmie.
Najczęściej dokonywane są w formie zakładowej tabeli przydziału odzieży i obuwia roboczego oraz środków
ochrony indywidualnej, stanowiącej załącznik do regulaminu pracy, a u pracodawców niemających obowiązku
wprowadzania regulaminu pracy -

odrębny dokument, np. sporządzony w formie zarządzenia wewnętrznego.

Uwaga!
Ost

ateczną decyzję w zakresie określenia rodzaju odzieży i obuwia roboczego stosowanego przez

pracowników oraz okresów ich użytkowania zawsze podejmuje pracodawca. To na nim spoczywa
odpowiedzialność za prawidłowy sposób doboru takiej odzieży i obuwia środków oraz zapewnienie, aby
stosowana odzież i obuwie miały właściwości ochronne, jak również użytkowe przez cały okres ich użytkowania.

Podstawa prawna
Art. 237

8

§ 1, art. 237

11a

Kodeksu pracy.

109

109

W jakiej temperaturze przysługują posiłki przy pracach fizycznych w
cyklu ciągłym na otwartej przestrzeni?

Obowiązek pracodawcy
Pracodawca ma obowiązek nieodpłatnego zapewnia pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie
uciążliwych posiłków wydawanych ze względów profilaktycznych i napojów, których rodzaj oraz temperatura
powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy.

Obowiązek zapewnienia posiłków regeneracyjnych pracownikom nałożony na pracodawcę został co do zasady
uzależniony od intensywności pracy fizycznej, a dopiero w drugiej kolejności od temperatury powietrza.

Praca fizyczna na otwartej przestrzeni
Pracownikom wykonującym pracę fizyczną na otwartej przestrzeni posiłek regeneracyjny będzie przysługiwał
zawsze, gdy praca ta powodować będzie w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu
powyżej:

1 500 kcal (6 280 kJ) u mężczyzn,

1 000 kcal (4 187 kJ) u kobiet.

Praca fizyczna na otwartej przestrzeni w okresie zimowym
Dodatkowo posiłek będzie przysługiwał zawsze w sytuacji wykonywania pracy fizycznej na otwartej przestrzeni w
okresie zimowym. Przypominamy Wam, że za okres zimowy uważa się okres od 1 listopada do 31 marca. W
tej sytuacji nie ma znaczenia temperatura powietrza.

Podstawa prawna
Problematykę obowiązków pracodawcy w zakresie przyznawania posiłków i napojów profilaktycznych reguluje
rozporządzenie Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz.U. nr 60,
poz. 279).

Natalia Korzeniecka

prawnik, współpracownik firmy BHPoż

-

Ośrodek Szkolenia, Doradztwa i Usług

Ile warstw mrożonek można piętrować w stosy zgodnie z przepisami
bhp?

Regały, na których układane są materiały (np. mrożonki), mają określoną przez producenta wytrzymałość -
dopuszczalne obciążenie półek. Dlatego najważniejsze - z punktu widzenia przepisów bhp - przy układaniu na
nich materiałów jest zachowanie właśnie dopuszczalnego obciążenia półek. Liczba warstw układanych
materiałów (np. mrożonek) zależy również od:

gabarytów ładunków i odległości między półkami - musi być zachowana możliwość swobodnego oraz
bezpiecznego wkładania i zdejmowania ładunków,

możliwości zapewnienia, aby zdejmowany ładunek nie powodował spadania innych,

możliwości zapewnienia wkładania i zdejmowania ładunków bez znacznego wysiłku fizycznego,

możliwości zapewnienia stabilności stosu - układania ładunków na tzw. zakładkę,

możliwości zapewnienia przestrzegania norm dźwigania.

Biorąc pod uwagę powyższe zasady, możecie określić liczbę warstw układanych materiałów (np. mrożonek) z
uwzględnieniem warunków lokalnych, takich jak:

szerokość przejść,

stosowane środki techniczne (drabiny czy podesty),

oświetlenie,

doświadczenie i możliwości fizyczne pracowników,

sposób zapewnienia stabilności regałów lub ich zestawów (mocowania, stan techniczny itp.).

Lesław Zieliński

były główny inżynier zarządzania

110

110

Rola służby bhp w skutecznym zapobieganiu chorobom zawodowym

Jakie obowiązki ma służba bhp w zakresie dokonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w
środowisku pracy?

Zadania służby bhp pokrywają się z obowiązkami pracodawcy, z wyjątkiem kosztów badań i pomiarów czynników
szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, które ponosi pracodawca.

Rola służby bhp
Służba bezpieczeństwa i higieny pracy powinna:

Rozpocząć działalność już w procesie organizowania produkcji i stanowisk pracy, dbając, aby były one
zgodne z wymogami bhp oraz ergonomii, i w miarę możliwości zastosować w tym zakresie
bezpieczniejszą technologię, a także odizolować stanowiska pracy niezwiązane z produkcją, w wyniku
której dochodzi do narażenia na czynniki szkodliwe, sprawdzić funkcjonowanie maszyn i urządzeń, w
szczególności zwiększających bezpieczeństwo pracowników (np. urządzeń wentylacyjnych,
klimatyzacyjnych, wyciągów).

Przed przystąpieniem do przeprowadzania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w
środowisku pracy dokonać analizy przebiegu procesów technologicznych oraz organizacji i sposobów
wykonywania pracy.

Ustalić rodzaj procesu technologicznego, przy którym stężenie i natężenie czynników szkodliwych dla
zdrowia jest najwyższe, oraz poinformować o tym wykonujących badania i pomiary, przy czym nie bez
znaczenia dla rzetelności ich wyników jest miejsce pobierania próbek, które powinno być wyznaczone w
związku ze sposobem wykonywania pracy.

Prz

estrzegać terminów wykonywania badań i pomiarów.

Oceniać wyniki badań, czyli porównywać je z aktualnymi wartościami najwyższych dopuszczalnych
stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia znajdującymi się w rozporządzeniu Ministra Pracy i
Polityki Społecznej z 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń
czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. nr 217, poz. 1833 z późn. zm.).

W przypadku istotnego narażenia pracowników na czynniki szkodliwe dla zdrowia opracować strategię
zmniejszenia ryzyka, natomiast w przypadku przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i
natężeń natychmiast zmniejszyć narażenie w sposób możliwy do wykonania w danej firmie lub zakładzie
pracy.

Ustalić sposób przekazywania pracownikom informacji o wynikach badań i pomiarów oraz ich
interpretacji.

Sporządzać i przechowywać stosowną dokumentację.

Podstawa prawna

1. Art. 227 kp.
2.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 20 kwietnia 2005 r. w sprawie badań i pomiarów czynników
szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. nr 73, poz. 645).

Krystyna Zakrzewska-Szczepa

ńska

naczelnik wydziału w Departamencie

Warunków Pracy MPiPS

Małgorzata Kurowska

Departament Warunków Pracy MPiPS

Kto może przeszkolić pracodawcę?

Kto przeprowadza

instruktaż ogólny bhp w ramach szkolenia wstępnego dla pracodawcy?

In

struktaż ogólny bhp prowadzi:

pracownik

służby bhp,

osoba wykonująca u pracodawcy zadania tej służby,

pracownik w

yznaczony przez pracodawcę posiadający zasób wiedzy i umiejętności zapewniające

właściwą realizację programu instruktażu.

111

111

Kto musi odbyć instruktaż ogólny bhp?
Instruktaż ogólny bhp odbywają, przed dopuszczeniem do wykonywania pracy:

nowo zatrudnieni pracownicy,

studenci odbywający u pracodawcy praktykę studencką,

uczniowie szkół zawodowych zatrudnieni w celu praktycznej nauki zawodu.

Podsumowanie
Wyjaśniając kwestię przeprowadzenia instruktażu ogólnego bhp w ramach szkolenia wstępnego dla pracodawcy,
można wywnioskować, że:

1.

Instruktaż ogólny bhp prowadzi:

o

pracownik

służby bhp lub

o

osoba wykonująca zadania tej służby albo

o

osoba wyznaczona do tego przez pracodawcę;

2.

Obowiązek odbycia instruktażu ogólnego bhp spoczywa na wszystkich nowo przyjętych pracownikach;

3.

Nikt nie jest zwolniony z obowiązku odbycia instruktażu ogólnego bhp;

4.

Pracodawcę lub właściciela firmy należy potraktować jako pracownika, w kontekście obowiązku odbycia
instruktażu ogólnego bhp;

5.

Obowiązek przeprowadzenia instruktażu ogólnego bhp z pracodawcą spoczywa na pracowniku służby
bhp.

Podstawa prawna
§ 10 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz. 1860 z późn. zm.).

Kazimierz Żurawski

główny specjalista ds. bhp,

dyrektor ds. nadzoru w firmie SEKA S.A

Oparzenie żrącą substancją chemiczną

Udzielenie pierwszej pomocy osobie oparzonej żrącą substancją chemiczną jest szczególnie trudne. Nie
można bowiem z całkowitą pewnością rozpoznać rodzaju oparzenia chemicznego tylko na podstawie
wyglądu. Z tego względu postępowanie ratunkowe jest podobne bez względu na rodzaj oparzenia
(czynnikiem chemicznym o odczynie kwaśnym lub zasadowym).

Procedura postępowania w zakresie udzielania pierwszej pomocy osobie oparzonej żrącą substancją chemiczną
powinna wyglądać wg przedstawionego poniżej schematu.

Krok 1
Usunięcie w sposób mechaniczny żrącej substancji chemicznej z odzieży osoby poszkodowanej i przede
wszystkim ze skóry (np. wycinając nożyczkami fragmenty ubrania nasączone tą substancją).

Krok 2
Neutralizacja żrącej substancji chemicznej lub jej spłukiwanie.

Niektóre żrące substancje chemiczne interreagują z wodą! Substancję, która spowodowała oparzenie, możesz
neutralizować tylko wtedy, gdy w sposób pewny możesz ją zidentyfikować! Neutralizacja jest dopuszczalna w
przypadku oparzenia:

ługiem - roztworem rozcieńczonego kwasu,

kwasem -

roztworem rozcieńczonej zasady.

Krok 3
Doraźnie po zneutralizowaniu żrącej substancji chemicznej i spłukaniu jej wodą należy założyć osobie
poszkodowanej jałowy opatrunek i skierować ją na kontrolę do lekarza.

Oparzenia śluzówek jamy ustnej, przełyku i żołądka
Szczególnie niebezpieczne są przypadkowe oparzenia śluzówek jamy ustnej, przełyku i żołądka. Wymagają one
natychmiastowej profesjonalnej interwencji lekarskiej. Martwica tkanek i obrzęki upośledzają drożność dróg

112

112

oddechowych i grożą uduszeniem. Sprawiać to mogą opary żrącej substancji chemicznej, na przykład kwasu
solnego lub siarkowego.

Uwaga!

1.

U osoby oparzonej wewnętrznie żrącą substancją chemiczną nie wolno wywoływać wymiotów,
gdyż grozi to zachłyśnięciem lub pęknięciem przełyku i żołądka!

2.

Nie wolno neutralizować żrącej substancji chemicznej w żołądku, gdyż może dojść do
spienienia jego zawartości, wymiotów i zachłyśnięcia!

3.

Można osobie oparzonej wewnętrznie żrącą substancją chemiczną podać do picia 1-2
szklanki ciepłej wody w celu rozcieńczenia tej substancji w jamie ustnej, przełyku i żołądku.

Profilaktyka
W miejscach

, gdzie istnieje zawodowe ryzyko oparzenia stężonym kwasem lub ługiem, warto przygotować

roztwory neutralizatora -

słabego kwasu i zasady. W takich przypadkach najbardziej poręczne są 5-litrowe

kanistry, z szerokim wlewem, gdyż można je unieść jedną ręką. Należy również przygotować sprzęt i stanowisko
do płukania oczu (najlepiej roztwór fizjologiczny soli kuchennej 0,9%). Inne substancje chemiczne - o
szczególnych właściwościach - wymagają szczególnych rozpuszczalników lub neutralizatorów (np. fenol zmywa
s

ię spirytusem).

Prezentacja multimedialna -

sposób na atrakcyjne szkolenie bhp

Prowadząc szkolenia bhp często stykasz się z problemem takiego przygotowania prezentacji
szkoleniowej, aby była jak najbardziej atrakcyjna dla uczestników szkolenia. Sprawdź poniżej, co trzeba
zrobić, aby zainteresować słuchaczy szkoleniem bhp!

Najkorzystniejsze podczas przeprowadzania szkolenia bhp jest podtr

zymywanie uwagi pracowników na

optymalnym poziomie. Można to osiągnąć, stosując techniczne środki dydaktyczne, zwłaszcza z wykorzystaniem
multimediów. Dają one możliwość częstej zmiany bodźców (słuchowych, wzrokowych i dotykowych), ich
rodzajów, konfiguracji oraz natężenia.

Cechy dobrej prezentacji szkoleniowej
Cechy dobrej prezentacji szkoleniowej są następujące:

jej przekaz jest ogranic

zony do niezbędnych informacji,

elementy poszczególnych informacji są zaakcentowane rozsądnym zróżnicowaniem ich wielkości, formy
i barwy,

składa się z wyodrębnionych części, bloków monotematycznych i modułów,

ma określoną strukturę, pozwalającą na zapamiętanie przekazu,

ma zachowane proporcje między informacjami nowymi i powtarzanymi,

na jednym slajdzie lub planszy znajduje się maksymalnie 7 prostych, niezależnych informacji,

zawiera uogólnienia i syntezę wywodów,

struktura tekstu powinna uwzględniać poziom intelektualny odbiorców.

Ułatw sobie współpracę z zewnętrzną firmą szkoleniową!

Jak prawidłowo przygotować zagadnienia do programu szkolenia, jakie ma przeprowadzić firma zewnętrzna?

Określenie zagadnień szczegółowych wynikających ze specyfiki zakładu pracy do programu szkolenia, na
podstawie którego jednostka organizacyjna będzie je przeprowadzać, w praktyce oznacza:

1.

Konieczność uzgodnień planu szkolenia między pracodawcą (przy udziale pracownika służby bhp) a
jednostką organizacyjną prowadzącą szkolenie, w zakresie zagadnień w poszczególnych tematach,
jakie powinny zostać uwzględnione, a jakie wynikają ze specyfiki zakładu. Przykładowo, uzgodnienie to
może dotyczyć uwzględnienia w programie szkolenia zapoznania pracowników z zagadnieniami:

o

stosowania maszyn i urządzeń,

o

sposobów wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych i wykonywanych przez dwie osoby,

o

pracy w narażeniu na szkodliwe czynniki chemiczne lub inne,

o

postępowania w sytuacji zagrożeń pożarowych, wybuchowych i innych.

113

113

2.

Możliwość wskazania przez zakład jednostce organizacyjnej wytypowanej do prowadzenia szkolenia
wykładowców, którzy posiadają wiedzę i praktykę z danej dziedziny. Jeżeli jednak osoby takie nie są
znane zakładowi, powinny zostać określone wymagania dla tych wykładowców. Natomiast o to, czy
szkolący spełniają stawiane wymagania, powinien zadbać organizator szkolenia. Przykładowo,
zagadnienia związane z użytkowaniem maszyn powinien prowadzić technolog lub konstruktor, a
tematykę bezpieczeństwa pożarowego powinien omawiać oficer straży pożarnej lub specjalista ochrony
ppoż.

Program szkolenia

należy dostosować do rodzajów i warunków prac wykonywanych przez uczestników szkolenia.

Natomiast jego realizacja powinna umożliwić pracownikom:

zaznajomienie się z czynnikami środowiska pracy mogącymi powodować zagrożenia dla
bezpieczeństwa i zdrowia pracowników podczas pracy oraz z odpowiednimi środkami i działaniami
zapobiegawczymi,

poznanie

przepisów oraz zasad bhp w zakresie niezbędnym do wykonywania pracy w zakładzie pracy i

na określonym stanowisku pracy, a także związanych z pracą obowiązków i odpowiedzialności w
dziedzinie bhp,

nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób, postępowania w
sytuacjach awaryjnych oraz udzielenia pomocy osobie, która uległa wypadkowi.

Podstawa prawna
§ 3 i § 7 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz. 1860 z późn. zm.).

Waldemar Krupa

główny specjalista ds. bhp

i specjalista ppoż. w firmie SEKA S.A.

Ograniczanie ryzyka wynikającego z pracy w kontakcie z alkoholami

Jak eliminować lub ograniczać ryzyko zawodowe wynikające z pracy z czynnikami chemicznymi, takimi jak
alkohole?

Aby eliminować lub ograniczać ryzyko zawodowe, wynikające z pracy z czynnikiem chemicznym, należy m.in.:

właściwie zaprojektować i organizować pracę w miejscu pracy,

dostarczyć odpowiednie wyposażenie dla prac z czynnikami chemicznymi i stosować procedury
utrzymania ruchu zapewniające ochronę zdrowia oraz bezpieczeństwo pracowników w miejscu pracy,

zmniejszać do minimum liczbę pracowników narażonych lub którzy mogą być narażeni na czynniki
chemiczne w miejscu pracy,

zmniejszać do minimum czas i poziom narażenia na czynnik chemiczny,

zapewnić odpowiednią higienę miejsca pracy,

zmniejszać do minimum ilości czynnika chemicznego wymaganego w procesie pracy,

stosować właściwe procedury pracy, w tym procedury lub instrukcje bezpiecznego obchodzenia się z
czynnikiem chemicznym stwarzającym zagrożenie i odpadami zawierającymi taki czynnik oraz
procedury ich przechowywania i transportu w miejscu pracy,

właściwie stosować urządzenia i sprzęt w pracach z czynnikiem chemicznym, zapewniające
bezpieczeństwo oraz ochronę zdrowia pracowników.

Jakie działania techniczne lub organizacyjne?
Działania techniczne lub organizacyjne powinny w szczególności zmierzać tu do:

zapobieżenia obecności w miejscu pracy substancji palnych w stężeniu stwarzającym zagrożenie lub
substancji chemicznie niestabilnych, w ilościach stwarzających zagrożenie pożarem bądź wybuchem,

usunięcia źródeł zapłonu, które mogą spowodować pożar lub wybuch, i wyeliminowania warunków, które
mogą powodować, że substancje chemicznie niestabilne mogą wywołać szkodliwe skutki fizyczne,

ograniczenia skutków dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w przypadku pożaru lub wybuchu
substancji palnych, substancji chemicznie niestabilnych bądź ich mieszanin.

114

114

Podstawa prawna
§ 6 i 10 rozporządzenia Ministra Zdrowia z 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy
związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz.U. nr 11, poz. 86).

Grażyna Jarosiewicz

ekspert ds. technicznego

bezpieczeństwa pracy

Ciekawe szkolenia bhp dla doświadczonych pracowników

Proces szkolenia bhp

nie musi przybierać form podobnych do realizowanych w szkołach. Może on być

zastępowany lub uzupełniany zdobywaniem wiedzy i umiejętności przez przekształcanie dotychczasowych
doświadczeń na skutek zdobywania nowych doświadczeń.

Zdobywanie wiedzy w tym pr

zypadku przypomina magazyn, w którym gromadzone są doświadczenia zawodowe,

a każde dodatkowe doświadczenie czerpie z doświadczeń poprzednich i modyfikuje te, które następują po nim.

Przykład
Podczas szkolenia pracownicy wykonujący prace dekarskie przyznają, że ich stałą praktyką jest wypinanie się z
linek bezpieczeństwa (zabezpieczających przed upadkiem z wysokości) przy zakładaniu kolejnych arkuszy
blachy. Postępowanie swoje uzasadniają miejscem składowania blachy. Przyznają jednak, że takie czynniki jak:
kąt nachylenia płaszczyzny dachu, stosowany materiał do pokrycia dachu, zmienne warunki atmosferyczne (np.
lekkie opady deszczu, mżawka), niewłaściwe obuwie robocze mogą powodować poślizg, a w następstwie upadek
z wysokości (dachu). Szkolący podaje pracownikom przykłady, gdzie w podobnych warunkach dochodziło do
uszkodzenia ciała, a nawet śmierci pracowników. Przypomina szczególnie mało doświadczonym i bardzo
doświadczonym o konieczności stosowania środków bezpieczeństwa i bieżących kontrolach potwierdzających
skuteczności ich działania.

Jak inaczej poprowadzić szkolenia bhp?
Zwykle organizując szkolenia rozpoczyna się od podawania pojęć, definicji a następnie przechodzi się do
łączenia teorii z praktyką przez przeprowadzenie ćwiczeń praktycznych.
Możecie jednak zorganizować Wasze szkolenie w taki sposób, aby:

rozpocząć od stworzenia szkolonemu pracownikowi okazji do przedstawienia osobistego doświadczenia,

następnie mógł on sformułować wnioski i

mógł on odnieść się do teorii, która umożliwi mu lepsze zrozumienie problemu.

Przykład
Prowadzący szkolenie w formie instruktażu instruktor pozwala pracownikom najpierw podzielić się
doświadczeniami związanym z daną sytuacją między sobą oraz wzbogaca ich wiedzę o swoje doświadczenie i
zwraca uwagę na sytuacje mogące wpłynąć na bezpieczeństwo pracy. Następnie reasumując swoje
doświadczenia i doświadczenia szkolonych wraz z teorią pozwala uczestnikom szkolenia wyciągnąć wnioski i
wypowiedzieć swoje zdanie na temat postępowania w danych sytuacjach.

Pamiętajcie, że tak pomyślany proces uczenia się jest bliski osobistym doświadczeniom szczególnie w przypadku
personelu o długoletnim stażu. W praktyce możecie zatem, zamiast wprowadzenia do tematu i podawania
gotowych definicji i klasyfi

kacji, zacząć od odwołania się do bezpośredniego doświadczenia pracownika w formie

przykładu, czy przypadku, a dopiero później po jego zrozumieniu i dokładnej analizie przejść do jego uzupełnienia
o szerszy kontekst teoretyczny. Czyli od konkretu do teorii

oraz od doświadczenia do uogólnień, co przedstawia

poniższy schemat.

115

115

Schemat cyklu szkolenia przez doświadczenie

dr Włodzimierz Chojnacki

specjalista z zakresu edukacji

w organizacji i doradztwa

zawodowego

Przygotowanie pedagogiczne a prowadzenie szkoleń bhp

Czy w świetle obowiązujących przepisów osoba posiadająca uprawnienia inspektora ds. bhp, po ukończeniu
szkolenia podstawowego dla

służb bhp może prowadzić szkolenia okresowe z zakresu bhp. Czy konieczne jest

ukończenie specjalnego szkolenia pedagogicznego, jeśli tak, to jaka jest wymagana ilość godzin i nazwa kursu?

Jeżeli pełniący obowiązki inspektora ds. bhp w dokumencie potwierdzającym jego przygotowanie merytoryczne,
w wykazie przedmiotów obejmujących szkolenie, ma wpisane zajęcia dydaktyczne, to jest to wystarczające
potwierdzenie jego przygotowania metodycznego do

prowadzenia szkoleń bhp. A zatem może on prowadzić

okresowe szkolenia bhp.
Jeżeli jednak takiego tematu w wykazie nie umieszczono, inspektor ds. bhp, który szanuje wymogi prawne może
odbyć szkolenie pedagogiczne. Pozwoli mu ono zdobyć dodatkowe uprawnienia wykładowcy i instruktora
prowadzącego zajęcia w systemie oświaty osób dorosłych. Program takiego kursu, zawierającego elementy:

pedagogiki,

dydaktyki,

psychologii,

przewiduje minimum 72 godziny zajęć lekcyjnych.

W trakcie tego szkolenia pedagogicznego przekazywana

jest wiedza o nauczaniu i umiejętnym przygotowaniu się

wykładowcy do prowadzenia zajęć dydaktycznych. Program szkolenia zawiera również tematy omawiające
stosowanie nowoczesnych technik przekazu wiedzy osobom podejmującym pracę. Uczestnicy kursu
pedagogicz

nego mają również zajęcia na których uczą się:

przygotowywania

programów szkoleń dla określonych grup stanowisk,

właściwego doboru środków dydaktycznych,

właściwego dokumentowania prowadzonych zajęć szkoleniowych na terenie zakładu pracy.

Adam Krawczyński

specjalista ds. szkoleń w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy

w firmie SEKA S.A

116

116

10 kroków do dokonania oceny ryzyka zawodowego wywołanego
czynnikami szkodliwymi

Jak poprawnie przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego wywołanego czynnikami szkodliwymi?

Oto 10 kroków do dokonania oceny ryzyka zawodowego wywołanego czynnikami szkodliwymi:

1.

Przegląd dokumentacji dotyczącej rodzaju i częstotliwości wypadków przy pracy oraz chorób
zawodowych. Sprawdzenie, jakie środki zostały podjęte przez pracodawcę w celu zminimalizowania ich
prawdopodobieństwa i czy są one stosowane w praktyce.

2.

Przegląd stanowisk pracy i innych miejsc (np. szlaków komunikacyjnych), w których przebywają
pracownicy, współpracownicy, podwykonawcy i klienci firmy, oraz sprawności urządzeń i instalacji
warunkujących bezpieczeństwo w zakładzie.

3.

Identyfikacja zagrożeń i ich skutków w każdym z wyżej wymienionych miejsc. Od tego etapu wszystkie
działania należy zapisywać, np. występowanie czynnika biologicznego - Candida albicans, fizycznego -
promieniowania UV, chemicznego -

formaliny. Szkodliwe skutki działania wymienionych przykładowo

czynników to:

o

drożdżyca i ewentualna alergia,

o

zagrożenie wzroku i tkanek bezpośrednio narażonych na działanie promieniowania UV,

o

jonizacja powietrza,

o

prawdopodobne rakotwórcze działanie formaliny (roztwór wodny formaldehydu).

4.

Ocena narażenia na poszczególne szkodliwości i skutki ich działania.

5.

Wnioski mające na celu wyeliminowanie lub zminimalizowanie zagrożeń, dotyczące na przykład:

o

odpowiedniej organizacji pracy,

o

stosowania środków ochrony indywidualnej,

o

zastępowania substancji chemicznych innymi, mniej toksycznymi,

o

ograniczania czasu kontaktu pracownika z tymi substancjami i preparatami,

o

zmian technologicznych.

6.

Jeżeli nie można wyeliminować zagrożeń, aby dokonać prawidłowej oceny ryzyka zdrowotnego, należy
zapoznać się z postanowieniami:

o

rozporządzenia Ministra Zdrowia z 12 stycznia 2005 r. w sprawie sposobu dokonywania oceny
ryzyka dla zdrowia cz

łowieka i dla środowiska stwarzanego przez substancje nowe (Dz.U. nr

16, poz. 138),

o

rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 listopada 2002 r. w sprawie
najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w
środowisku pracy (Dz.U. nr 217, poz. 1833 z późn. zm.),

o

Polskiej Normy PN-N-18002: 2000

System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.

Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego.

7.

Porównanie stanu faktycznego, czyli wyników badań środowiska pracy z obowiązującymi przepisami, a
następnie ocena prawdopodobieństwa wystąpienia niekorzystnych zmian zdrowotnych u pracowników.

8.

Zaprojektowanie działań zaradczych zmierzających do zmniejszenia ryzyka, nawet jeśli jest ono na
poziomie dopuszczalnym.

9.

Przedstawienie wyników oceny ryzyka zawodowego pracownikom.

10.

Okresowe aktualizowanie dokonanej oceny ryzyka zawodowego (częstotliwość następnych ocen jest tu
uzależniona od wyników pierwszej oceny, przebiegu procesu technologicznego, możliwości
wpr

owadzenia nowych rozwiązań technicznych, poprawy lub pogorszenia warunków pracy itp.).

dr Urszula Wawrzyniak

doktor nauk przyrodniczych

Kierownik zakładu pracy może być odpowiedzialny za ewakuację!

Kto jest odpowiedzialny

za ewakuację w firmie?

Przepisy

dotyczące ochrony przeciwpożarowej nie określają jednoznacznie, kto jest odpowiedzialny za

ewakuację w firmie. Jednak odpowiedzialność za realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej, w
tym zapewnienie możliwości ewakuacji, stosownie do obowiązków i zadań powierzonych w odniesieniu do
budynku, obiektu budowlanego lub terenu, przejmuje -

w całości bądź części - ich zarządca lub użytkownik, na

podstawie zawartej umowy cywilnoprawnej ustanawiającej zarząd lub użytkowanie.

Gdy nie

ma umowy ustanawiającej zarząd lub użytkowanie?

W przypadku gdy umowa ustanawiająca zarząd lub użytkowanie nie została zawarta, odpowiedzialność za
realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej spoczywa na faktycznie władającym budynkiem,

117

117

obiek

tem budowlanym lub terenem. Coraz częściej występuje w naszym kraju sytuacja, że właściciel budynku,

obiektu budowlanego lub terenu -

poza posiadaniem tytułu własności - nie ma żadnego codziennego kontaktu z

nieruchomościami. W rzeczywistości pozostają one pod faktycznym władaniem zarządcy lub użytkownika, którzy
je eksploatują. Wynika z tego, że odpowiedzialny za ewakuację może być zarządca obiektu czy budynku (w
niektórych dużych obiektach handlowych, budynkach biurowych na wynajem itp.), jak również ich użytkownik w
osobie dyrektora, kierownika zakładu pracy, prezesa spółki, firmy itp.

Podstawa prawna
Art. 4 ust. 1 pkt 4 i ust. 1a ustawy

z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. z 2002 r. nr 147, poz.

1229 z poźn. zm.).

Grażyna Jarosiewicz

ekspert ds. technicznego

bezpieczeństwa pracy

Jakie obowiązki w zakresie szkoleń bhp ma służba bhp?

Do podstawowych

obowiązków pracownika służby bhp w zakresie szkoleń bhp zaliczyć należy prowadzenie

instruktażu ogólnego w ramach szkolenia wstępnego w dziedzinie bhp (§ 10 ust. 2 rozporządzenia Ministra
Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie

szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr

180, poz. 1860 ze zm.).

Przepisy

rozporządzenia o służbie bhp (rozporządzenie Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby

bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr 109, poz. 704 ze zm.; dalej: rsbhp) nie nakładają na pracownika
służby bhp obowiązku prowadzenia zajęć w trakcie szkolenia okresowego w dziedzinie bhp, a tym bardziej
całego szkolenia okresowego.

Jednak wśród zadań należących do pracowników służby bhp jest obowiązek współpracy z właściwymi komórkami
organizacyjnymi lub osobami, w szczególności w zakresie:

organizowania i zapewnienia odpowiedniego poziomu

szkoleń w dziedzinie bhp,

zapewnienia właściwej adaptacji zawodowej nowo zatrudnionych pracowników

(§ 2 ust. 1 pkt 16 rsbhp).

W praktyce często bywa tak, że to osobiście pracownik służby bhp na zlecenie pracodawcy będzie realizował
wszystkie przedsięwzięcia związane z danym szkoleniem w dziedzinie bhp, które zakład zamierza przeprowadzić.

Zakres współpracy służby bhp z określonymi komórkami organizacyjnymi lub osobami w dziedzinie
szkoleń bhp.
Mi

ejcie na uwadze, że w ramach współpracy podejmowanej z osobami lub komórkami organizacjami działającymi

na terenie zakładu pracy pracownik służby bhp powinien zająć stanowisko z zakresu szkoleń bhp w sprawach:

jakie grupy zawodowe powi

nny odbyć dane szkolenie i w jakim czasie,

liczby pracowników podlegających przeszkoleniu,

kto będzie realizował szkolenie (zakład czy jednostka organizacyjna prowadząca szkolenia),

formy szkolenia,

miejsca realizowania szkolenia,

organizacji i przebiegu zajęć,

programu szkolenia

dostosowanego do potrzeb i specyfiki zagrożeń na danych stanowiskach pracy.

Ważne!
Pamiętajcie, że w zakładzie posiadającym komórkę organizacyjną zajmującą się szkoleniami pracowników,
powyższe ustalenia powinny pozostać w gestii pracowników tej komórki.

Waldemar Krupa

główny specjalista ds. bhp

i specjalista ochrony przeciwpożarowej

w firmie SEKA S.A

118

118

Kiedy należy wystawiać nowe zaświadczenia o odbyciu szkolenia w
dziedzinie bhp?

Czy no

wy wzór zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w dziedzinie bhp dotyczy szkoleń okresowych, czy

również szkoleń wstępnych?

Wzór zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w dziedzinie bhp wprowadzony rozporządzeniem Ministra Pracy i
Polityki Społecznej z 9 października 2007 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie szkolenia w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 196, poz. 1420; dalej: rozporządzenie zmieniające) dotyczy
potwierdzania odbycia szkoleń:

okresowych pracowników i

pracodawców, którzy wykonują zadania służby bhp

(§ 16 ust. 3 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.; dalej: rozporządzenie szkoleniowe).

Natomiast bez zmian pozostaje forma potwierdzenia odbycia szkolenia wstępnego, zarówno ogólnego, jaki i
stanowiskowego, w formie wpisu w karcie szkolenia wstępnego w dziedzinie bhp (§ 12 ust. 1 rozporządzenia
szkoleniowego).

Zaświadczenie o odbyciu szkolenia w dziedzinie bhp
Organizator szkolenia wystawia zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w dziedzinie bhp, którego wzór stanowi
załącznik nr 3 do rozporządzenia szkoleniowego, jeżeli:

pracownik odbywający szkolenia okresowe,

pracodawca wykonujący zadania służby bhp odbywający szkolenie

ukończy je z wynikiem pozytywnym (§ 16 ust. 3 rozporządzenia szkoleniowego).

Pamiętajcie, że odpis takiego zaświadczenia należy przechowywać w aktach osobowych uczestnika szkolenia.

Karta szkolenia wstępnego w dziedzinie bhp
Dokumentem potwierdzającym odbycie szkolenia wstępnego, zarówno ogólnego, jak i instruktażu
stanowiskowego, jest karta szkolenia wstępnego w dziedzinie bhp (§ 12 ust. 1 rozporządzenia szkoleniowego) i
nie został on zmieniony przez rozporządzenie zmieniające.

W dokumencie tym, na dowód odbycia instruktażu i zapoznania się z przepisami oraz zasadami bhp dotyczącymi
wykonywanych prac, podpis swój składa pracownik. W przypadku instruktażu stanowiskowego obok pracownika
podpisuje się również kierownik komórki organizacyjnej. Wzór tej karty określony jest w załączniku nr 2 do
rozporządzenia szkoleniowego.

Ten dokument również należy przechowywać w aktach osobowych pracownika.

Kinga Grodzicka-Lisek

prawnik, specjalista z zakresu

prawa pracy i bhp

119

119

Pola elektromagnetyczne - szkolenie

Jedyną podstawą prawną w zakresie szkoleń pracowników obsługujących źródła pola elektromagnetycznego jest
rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i
higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz. 1860 z późn. zm.).

Zgodnie z nim pracownicy ci powinni odbywać szkolenie wstępne bhp (instruktaż ogólny bhp i instruktaż
stanowiskowy bhp)

przed dopuszczeniem do pracy przy obsłudze źródeł pól elektromagnetycznych, jak również

być poddawani szkoleniu okresowemu bhp, którego częstotliwość ustala pracodawca.

Grażyna Jarosiewicz

ekspert ds. technicznego

bezpieczeństwa pracy

Wypadek tokarza - analiza przypadku

Tokarz podczas pracy trzymał ręce zbyt blisko strefy niebezpiecznej. Tym samym przyczynił się do
pows

tania wypadku. Czy postępowanie tego pracownika może zostać uznane za przyczynę zewnętrzną

wypadku, jakiemu uległ?

W opisanym przypadku to nie sposób trzymania rąk przez poszkodowanego zadecydował o istnieniu przyczyny
zewnętrznej. Decyduje o tym czynnik, który był poza pracownikiem i jednocześnie był związany z
wydarzeniem powodującym uraz, na przykład mogła to być poruszająca się część maszyny (w tym przypadku
tokarki).

Natomiast sposób wykonywania pracy, w którym ręce pracownika znajdowały się zbyt blisko strefy
niebezpiecznej, jest tylko jedną z przyczyn zaistnienia wypadku, w podanym przykładzie najprawdopodobniej
zwi

ązaną z nieprawidłowym zachowaniem się pracownika.

Co powinno się znaleźć w opisie przyczyn wypadku?
W związku z powyższym, w opisie przyczyn wypadku powinny się znaleźć odpowiedzi na następujące pytania:

Dlaczego pracownik trzymał ręce w pobliżu strefy niebezpiecznej?

Czy pracownik nie wiedział o zagrożeniu?

Czy była instrukcja opisująca bezpieczne wykonywanie prac?

Czy pracownik znał tę instrukcję?

Czy może narzucone tempo pracy zmusiło pracownika do takiego, a nie innego postępowania?

Czy nie było żadnego zabezpieczenia maszyny (nawet oznaczenia strefy niebezpiecznej)?

Czy może zabezpieczenie maszyny było, ale zostało zdemontowane?

Czy zabezpieczenie maszyny było nieskuteczne? (W tym przypadku każde byłoby nieskuteczne.)

Dlaczego eksploatowana mas

zyna nie miała skutecznego zabezpieczenia przed zagrożeniem?

Uwaga!
Warto tu zwrócić uwagę, że gdyby pracownik przypadkowo poruszył elementem sterującym, a to z kolei
spowodowałoby zainicjowanie i ruch części maszyny oraz dalej na przykład uraz dłoni, to ten przypadkowy ruch
elementem sterującym należy potraktować jako przyczynę zewnętrzną przy kwalifikacji zdarzenia jako wypadku
przy pracy.

Podsumowanie
W omawianym przypadku kwalifikując go jako wypadek, opisu należy dokonać w następujący sposób:

przyczyną zewnętrzną był czynnik materialny powodujący uraz,

wydarzeniem powodującym wypadek mogło być uderzenie, przygniecenie, wciągnięcie i zmiażdżenie
człowieka lub jego kończyn przez części maszyny,

przyczyną wypadku mogło być niewłaściwe operowanie kończynami w strefie zagrożenia.

W opisanym zdarzeniu

przyczyną zewnętrzną nie jest postępowanie pracownika (polegające na trzymaniu rąk

zbyt blisko strefy niebezpiecznej), które przyczyniło się do powstania wypadku.

120

120

Mamy tu bowiem do czynienia z 2 różnymi pojęciami przyczyny, mianowicie:
1)

zewnętrznej - jest to 1 z elementów do zakwalifikowania zdarzenia jako wypadku przy pracy (oprócz nagłości,

związku z pracą i urazu bądź śmierci), 2) wypadku - są to braki i nieprawidłowości, które bezpośrednio lub
pośrednio przyczyniły się do powstania wypadku (tu: niedostateczne zabezpieczenie przed znalezieniem się rąk
pracownika w strefie zagrożenia).

Przyczyny zewnętrzna i wewnętrzna łącznie
Może się zdarzyć sytuacja, gdzie przyczyną zewnętrzna nie będzie wyłącznym powodem uszczerbku na zdrowiu
pracownika. Może ona wystąpić razem z przyczyną wewnętrzną, będącą samoistnym schorzeniem, np. w
przypadku choroby wieńcowej czy dyskopatii.

Wtedy nawet niewielkie obciążenie fizyczne lub psychiczne może spowodować uszkodzenie organu
wewnętrznego i w sposób istotny przyspieszyć bądź pogorszyć istniejący już stan chorobowy (np. odpowiednio
stres powodujący zawał mięśnia sercowego, znaczne obciążenie fizyczne powodujące uraz kręgosłupa).

W takiej sytuacji również możecie zakwalifikować dane zdarzenie jako wypadek przy pracy, gdyż właśnie to
obciążenie psychiczne czy fizyczne będzie zewnętrzną przyczyną wypadku.

W takim przypadku z pewnością potrzebna będzie opinia lekarza specjalisty określająca, czy rzeczywiście
wykonywana czynność, sytuacja na stanowisku pracy, miała wpływ na nagłe pogorszenia stanu zdrowia
pracownika.

Lesław Zieliński

były główny inżynier zarządzania

bezpieczeństwem pracy, rejestrowany

audytor pomocniczy SZBP wg ISRS

Rodzaje działań profilaktycznych, czyli jak zapobiegać wypadkom przy
pracy

W wyniku przeprowadzanych ocen ryzyka zawodowego na poszczególnych stanowiskach pracy może
okazać się, że potrzebne jest podjęcie działań profilaktycznych. O tym, na czym mogą one polegać i jak
powinieneś postępować, aby ograniczyć lub wyeliminować ryzyko zawodowe na poszczególnych
stanowiskach pracy w firmie, dowiesz się z poniższego artykułu.

Najskuteczniejszym działaniem korygującym jest eliminacja ryzyka zawodowego przez zlikwidowanie zagrożenia.
Nie zawsze jest to wykonalne, ale zawsze powinieneś rozważyć możliwość wyeliminowania zagrożenia, a co za
tym idzie ryzyka zawodowego. Możesz to osiągnąć przez odpowiedni dobór maszyn, urządzeń, technologii czy
stosowanych materiałów.

Eliminacja lub ograniczanie ryzyka
Często wypadki spowodowane są tym, że pracownikom zleca się wykonywanie prac, które powinny wykonać
specjalistyczne firmy. Dlatego też ryzyko zawodowe możesz wyeliminować przez rezygnację z prowadzenia prac,
które nie muszą być wykonywane w zakładzie pracy.

Jeżeli w zakładzie pracy nie ma możliwości uniknięcia ryzyka zawodowego, to powinieneś je ograniczyć do
możliwie niskiego poziomu. O wielkości ryzyka zawodowego decydują 2 czynniki:

1.

możliwe straty,

2.

ich prawdopodobieństwo.

Niebezpieczne zastąp bezpiecznym
Ograniczyć ryzyko zawodowe możesz przez zastępowanie "niebezpiecznego - bezpieczniejszym". Dotyczy to na
przykład stosowanych niebezpiecznych substancji lub preparatów chemicznych. Takie działanie ogranicza
możliwe skutki zagrożenia i tym samym obniża poziom ryzyka zawodowego, nawet jeżeli prawdopodobieństwo
zdarzenia nie ulegnie zmianie.

Ochrona zbiorowa i indywidualna
Jeżeli nie możesz wyeliminować danego zagrożenia ani go obniżyć, to powinieneś ograniczyć możliwość
kontaktu pracownika z tym zagrożeniem. Działania w tym zakresie mogą polegać na zmianach technicznych lub
organizacyjnych. Najpowszechniejszym działaniem korygującym jest wprowadzanie różnego rodzaju barier
między pracownika a zagrożenie (środków ochrony zbiorowej), na przykład zastosowanie:

121

121

1.

osłony strefy niebezpiecznej maszyny,

2.

barierek zabezpieczających przed wejściem w miejsce zagrożone,

3.

ekranów zabezpieczających przed promieniowaniem.

W przypadku gdy

ze względów technologicznych lub finansowych nie możesz w inny sposób ograniczyć ryzyka

zawodowego, powinieneś zastosować środki ochrony indywidualnej.

Pamiętaj!
Środki ochrony indywidualnej są skuteczne tylko wtedy, gdy masz gwarancję, że będą stosowane przez
pracowników.

Koordynator bhp na budowie -

zakres obowiązków i uprawnień

Gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych
pracodawców (podwykonawców), pracodawcy ci mają obowiązek między innymi wyznaczyć
koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników
zatrudnionych w tym samym miejscu oraz ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby
postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń zdrowia lub życia pracowników.

Wspomniane zasady współdziałania pracodawcy powinni określić w porozumieniu zawartym między sobą w tym
celu. W porozumieniu tym powinny b

yć także określone prawa koordynatora bhp.

Prawa koordynatora bhp
Koordynator bhp może mieć na przykład prawo:

kontroli pracowników świadczących pracę na budowie,

wydawania poleceń w zakresie poprawy warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bhp,

kontrolowania stanu bezpieczeństwa i higieny pracy,

występowania do poszczególnych podwykonawców z zaleceniem usunięcia stwierdzonych zagrożeń
wypadkowych i uchybień w zakresie bhp,

niezwłocznego wstrzymania pracy maszyny lub urządzenia w razie wystąpienia bezpośredniego
zagrożenia życia albo zdrowia pracownika bądź innej osoby,

niezwłocznego odsunięcia od pracy pracownika zatrudnionego przy pracach wzbronionych.

Koordynator bhp sprawuje nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych
na budowie, a jego prawa oraz obowiązki powinny być określone w porozumieniu zawartym między
podwykonawcami.

Uwaga!
Koordynator nie jest upoważniony do oceny dokumentacji w zakresie bhp podwykonawców, w tym dotyczącej
oceny ryzyka zawodowego.

Plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
Natomiast plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia sporządza kierownik budowy. Ma on obowiązek sporządzić go
lub zapewnić jego sporządzenie przed rozpoczęciem budowy, uwzględniając specyfikę obiektu budowlanego i
warunki prowadzenia robót budowlanych. Plan bioz dotyczy więc danego zadania budowlanego - budowy,
czyli

na jednej budowie obowiązuje jeden plan bioz.

Kierownik budowy może żądać od podwykonawcy instrukcji bezpiecznego wykonywania robót budowlanych -
informacji o sposobie prowadz

enia instruktażu pracowników przed przystąpieniem do realizacji robót szczególnie

niebezpiecznych i wprowadzać na tej podstawie niezbędne zmiany w planie bioz, wynikające z postępu
wykonywanych robót budowlanych, jak również egzekwować ich przestrzeganie.

Podstawa prawna

1.

Art. 208 § 1 Kodeksu pracy.

2. Art. 21a ustawy z 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz.U. z 2006 r. nr

156, poz. 1118 z późn. zm.).

122

122

Szczególne wymagania dla pomieszczeń higienicznosanitarnych dla
kobiet

Kiedy nie trzeb

a urządzać osobnych pomieszczeń higienicznosanitarnych dla kobiet i mężczyzn? Czy są jakieś

specjalne wymagania dla tak

ich pomieszczeń, jeśli nasza firma zatrudnia w większości kobiety?

Każdy pracodawca musi zapewnić swoim pracownikom pomieszczenia i urządzenia higienicznosanitarne. Ich
rodzaj, liczbę i wielkość trzeba dostosować do liczby zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i
rodzajów pracy oraz warunków jej wykonywania. Obowiązuje to zarówno w stosunku do mężczyzn, jak i kobiet.

Pracodawca nie musi urządzać osobnych pomieszczeń higienicznosanitarnych dla kobiet i mężczyzn, jeśli
zatrudnia do 10 pracowników na jednej zmianie. W takiej sytuacji zapewnia jednak możliwość osobnego
korzystania przez kobiety i mężczyzn z tych pomieszczeń. Jednym ze sposobów jest wstawienie zamków w
drzwiach.

Wymogi organizacyjne pomieszczeń higienicznosanitarnych dla kobiet
Dla ni

ektórych pomieszczeń higienicznosanitarnych dla kobiet przewidziane są określone warunki organizacyjne.

Polegają one na spełnieniu następujących wymogów:

1.

Na każde 20 kobiet jednocześnie zatrudnionych przy pracach biurowych lub zbliżonych do tych prac
należy urządzić jedną umywalkę, ale nie mniej niż jedną umywalkę przy mniejszej liczbie zatrudnionych
kobiet.

2.

Na każde 20 kobiet zatrudnionych na jednej zmianie musi przypadać co najmniej jedna miska ustępowa,
ale nie mniej niż jedna taka miska przy mniejszej liczbie zatrudnionych kobiet.

3.

Jeżeli pracodawca zatrudnia na jednej zmianie więcej niż 20 kobiet w jednym budynku, to musi urządzić
w nim pomieszczenie z miejscami do wypoczynku w pozycji leżącej dla kobiet w ciąży i karmiących
matek. Musi tu przypadać co najmniej jedno miejsce na każde 300 kobiet zatrudnionych na jednej
zmianie, ale nie mniej niż jedno miejsce. Powierzchnia tego pomieszczenia nie może być mniejsza niż 8
m

2

.

Podstawa prawna

§ 19 ust. 2, § 28 ust. 2 i § 38 załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki

Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr
169, poz. 1650 z poźn. zm.).

Anna Martuszewicz

specjalista z zakresu prawa pracy

Jakie szkolenia

bhp powinni odbywać praktykanci?

Czy uczniowie odbywający praktyki zawodowe w warsztacie muszą odbywać szkolenia okresowe bhp?

Żaden przepis nie wskazuje, iż obowiązkowe jest szkolenie okresowe bhp wobec uczniów, co oznacza, że
wystarczające będzie przeprowadzenie instruktażu wstępnego ogólnego oraz instruktażu stanowiskowego.

Kiedy i jakie szkolenia bhp przeprowadzać praktykantom?
Przed rozpoczęciem zajęć praktycznych - dopuszczeniem do wykonywania pracy - przeprowadza się instruktaż
ogólny. Instruktaż stanowiskowy należy przeprowadzić przed dopuszczeniem ucznia do pracy na danym
stanowisku warsztatowym, na którym odbywa praktyczną naukę zawodu.

Instruktaż stanowiskowy a szkolenia okresowe
Uczeń w trakcie nauki zawodu i zajęć warsztatowych odbywa instruktaż stanowiskowy kilkakrotnie na każdym
stanowisku, na którym pobiera naukę. Każdą zmianę urządzenia lub wykonywanie nowych elementów nauczyciel
-

instruktor zawodu powinien bowiem poprzedzić instruktażem, zwracając szczególną uwagę na występujące

zagrożenia. Jeżeli zatem instruktaż jest poprawnie przeprowadzony, nie ma konieczności organizowania szkoleń
okresowych. Szkolenia te mają na celu aktualizowanie i ugruntowanie wiedzy oraz umiejętności w dziedzinie bhp,
co w przypadku

ucznia jest realizowane wielokrotnie w trakcie instruktaży stanowiskowych.

Ważne
Fakt przeprowadzenia szkoleń wstępnych należy odnotować w kartach szkolenia wstępnego.

123

123

Zakres szkoleń bhp można poszerzyć!
Do obowiązkowych szkoleń bhp wynikających z przepisów prawa można dodać elementy wynikające z
codziennej działalności i stosowanych procesów pracy.

Warto wiedzieć
Nie m

a wyraźnych przeciwwskazań, aby okresowo poddawać uczniów szkoleniom w dziedzinie bhp. Z

ostrożności procesowej warto zadbać o to, aby uczniowie zostali poddani szkoleniom okresowym pomimo braku
wyraźnego obowiązku prawnego, w zakresie takim, jaki został przewidziany dla pracowników zatrudnionych na
stanowiskach robotniczych.

Adam Krawczyński

specjalista ds. szkoleń w zakresie

bhp w firmie SEKA SA

Opracowanie szczegółowych programów szkoleń bhp

Podstawą do przeprowadzenia każdego szkolenia w dziedzinie bhp jest program szkolenia. W przypadku
prowadzenia szkolenia okresowego przez jednostkę organizacyjną przeprowadzającą działalność szkoleniową w
dziedzinie bhp pracodawca powinien określić:

jakie zagadnienia szczegółowe wynikają ze specyfiki zakładu i w związku z tym

jakie zagadnienia powinny zostać uwzględnione w szczegółowym programie szkolenia, na podstawie
którego jednostka organizacyjna będzie prowadzić szkolenie

(§ 7 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.; dalej: rozporządzenie szkoleniowe).

W imieniu pracodawcy zagadnienia te określa często pracownik służby bhp. W praktyce oznacza to:

1.

Konieczność uzgodnień planu szkolenia między pracodawcą (przy udziale pracownika służby bhp) a
jednostką organizacyjną prowadzącą szkolenie, w zakresie zagadnień w poszczególnych tematach,
jakie powinny zostać zrealizowane, z uwzględnieniem specyfiki pracy wykonywanej przez uczestników
szkolenia na stanowiskach pracy w za

kładzie.

Przykład
Uzgodnienie może dotyczyć uwzględnienia w programie szkolenia np. zapoznania pracowników z zagadnieniami:

stosowania maszyn i urządzeń,

sposobów wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych i wykonywanych przez dwie osoby,

pracy w nara

żeniu na szkodliwe dla zdrowia czynniki chemiczne lub inne,

postępowania w sytuacji zagrożeń pożarowych, wybuchowych i innych.

2.

Możliwość wskazania przez zakład jednostce organizacyjnej wytypowanej do prowadzenia szkolenia,
wykładowców, którzy według informacji pracodawcy posiadają wiedzę i praktykę z danej dziedziny.
Jeżeli jednak osoby takie nie są znane pracodawcy, powinny zostać określone wymagania dla tych
wykładowców. Natomiast o to, czy szkolący spełniają stawiane wymagania powinien zadbać organizator
szkolenia.

Przykład
Zagadnienia związane z użytkowaniem maszyn powinien prowadzić technolog lub konstruktor. Natomiast
tematykę bezpieczeństwa pożarowego powinien omawiać oficer straży pożarnej lub specjalista ochrony
przeciwpożarowej.

Pamiętajcie, że program szkolenia należy dostosować do rodzajów i warunków prac wykonywanych przez
uczestników szkolenia. Natomiast jego realizacja powinna umożliwić pracownikom:

zaznajomienie się z czynnikami środowiska pracy mogącymi powodować zagrożenia dla
bezpieczeństwa i zdrowia pracowników podczas pracy oraz z odpowiednimi środkami i działaniami
zapobiegawczymi,

124

124

poznanie przepisów oraz zasad bhp w zakresie niezbędnym do wykonywania pracy w zakładzie pracy i
na określonym stanowisku pracy, a także związanych z pracą obowiązków i odpowiedzialności w
dziedzinie bhp,

nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób, postępowania w
sytuacjach awaryjnych oraz udzielania pomocy

osobie, która uległa wypadkowi

(§ 3 rozporządzenia szkoleniowego).

Waldemar Krupa

główny specjalista ds. bhp

i specjalista ochrony przeci

wpożarowej

w firmie SEKA SA

Ramowe programy szkolenia w zarządzeniu o przeprowadzeniu
szkolenia bhp

Czy pracodawca ma obowiązek umieszczania w zarządzeniu wewnętrznym informacji o ramowym programie
szkolenia wstępnego i okresowego?

Przepisy prawne

nie regulują kwestii zawartości zarządzeń wewnętrznych pracodawców i w związku z tym nie ma

wymogu przenoszenia zapisów zawartych w przepisach legislacyjnych do zarządzeń wewnętrznych pracodawcy.
Jeśli jednak pracodawca uzna, że poinformowanie pracowników o zakresie szkoleń wstępnych czy okresowych
opracowywanych na podstawie ramowych

programów szkoleń jest z pewnych powodów niezbędne - oczywiście

może to zrobić w formie np. zarządzenia wewnętrznego.

Obowiązki pracodawcy
Jak wiemy, jednym z obowiązków pracodawcy jest zapewnianie pracownikom odbycia, odpowiedniego do rodzaju
wykonywanej przez nich pracy, szkolenia bhp

. Musi on także przekazać pracownikom informacje i instrukcje

dotyczące zajmowanego stanowiska pracy lub wykonywanej pracy (§ 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra
Gospodarki i Pracy z 27 lip

ca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr

180, poz. 1860 ze zm.; dalej: rozporządzenie szkoleniowe). Natomiast wydając zarządzenie o przeprowadzeniu
szkolenia, pracodawca nie musi dołączać do niego programu szkolenia. Musi on jednak taki szczegółowy
program szkolenia opracować na potrzeby przeprowadzenia szkolenia zgodnie z ramowym programem szkolenia
(§ 7 ust. 1 rozporządzenia szkoleniowego).

Szkolenie

pracowników może być organizowane i prowadzone nie tylko przez pracodawców, ale także na ich

zlecenie, również przez jednostki organizacyjne prowadzące działalność szkoleniową w dziedzinie bhp (§ 4 ust. 1
rozporządzenia szkoleniowego). Wówczas to organizująca szkolenie jednostka organizacyjna, w porozumieniu z
pracodawcą, opracowuje program danego szkolenia na podstawie ramowego programu zawartego w załączniku
do rozporządzenia szkoleniowego (§ 7 ust. 1 rozporządzenia szkoleniowego).

Ważne!
Pamiętajcie jednak, że to pracodawca zawsze, bez względu na to, kto organizuje i przeprowadza szkolenie w
jego firmie, ma obowiązek przechowywać programy szkoleń na podstawie których były one prowadzane (§ 7 ust.
1 rozporządzenia szkoleniowego).

Ewa Dębczyńska

specjalista z zakresu

bezpieczeństwa i higieny pracy

125

125

Jakie straty może powodować występowanie hałasu w firmie?

Skutki występowania hałasu w środowisku pracy nie są obojętne dla sytuacji ekonomicznej zarówno samych
pracodawców, jak i pracowników oraz całego społeczeństwa.

Koszty pracodawcy
W skali pojedynczego zakładu pracy hałas jest źródłem wielu obciążeń finansowych obniżających zysk
pracodawcy. Ich źródłem są koszty:

wypłacanych tzw. dodatków szkodliwych (za pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia) - o ile
przepisy płacowe obowiązujące u danego pracodawcy przewidują wypłacanie takich dodatków,

zakupu

środków ochrony indywidualnej,

nadzoru nad środowiskiem pracy - częstszych pomiarów materialnych czynników środowiska pracy
(hałasu),

wynikające z ewentualnych stwierdzonych chorób zawodowych,

wynikające z większej wypadkowości (urazowości) w pracy,

większej absencji chorobowej (pozawypadkowej),

wynikające z obniżonej jakości produkcji,

spowodowane mniejszymi ilościowo efektami pracy,

wyższej składki na ubezpieczenie wypadkowe.

W praktyce często największe rezerwy finansowe tkwią w możliwości ograniczenia strat wynikających z obniżonej
jakości produkcji i mniejszych ilościowo efektów pracy. Badania naukowe wykazały, że osoby pracujące w hałasie
wytworzą mniej, gorzej i więcej popsują. Już sam ten fakt powinien być dla pracodawców wystarczającym
powodem podjęcia działań eliminujących hałas ze środowiska pracy w swoich firmach.

Na przykład w przedsiębiorstwie przemysłu drzewnego, w którym w warunkach narażenia na hałas o natężeniu
91,5 dB (A) zatrudnionych było w hali mechanicznej obróbki drewna 35 pracowników, starty wynikające ze
zmniejszonego ilościowego efektu pracy (spowodowanego szybszym męczeniem się przez pracowników)
oszacowano na 85.000 do

125.000 zł na rok. Straty wynikające z gorszej jakości wytwarzania też były

ponoszone, jednak nie udało się ich oszacować.

Koszty pracownika
Dla pracownika kosz

ty wykonywania pracy w hałasie są mniej wymierne finansowo, lecz nie mniej dokuczliwe. W

razie schorzenia przynajmniej część kosztów leczenia poniesie sam pracownik. Utrata słuchu w znacznym
stopniu może utrudnić lub wręcz uniemożliwić pełnienie ról społecznych i zawodowych, a tym samym ograniczyć
możliwości zarobkowania.

Koszty społeczeństwa
Natomiast całe społeczeństwo ponosi ubezpieczone koszty leczenia i koszty wypłacanych zasiłków chorobowych
oraz rent

. Z drugiej strony mniejsze zyski pracodawcy przekładają się na mniejsze wpływy do budżetu państwa.

Dariusz Borowiecki

specjalista z zakresu

technicznego bezpieczeństwa pracy

Praca fizyczna na otwartej przestrzeni a posiłki regeneracyjne

Pracodawca ma obowiązek nieodpłatnego zapewnia pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie
uciążliwych posiłków wydawanych ze względów profilaktycznych i napojów, których rodzaj oraz temperatura
powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy.

Obowiązek zapewnienia posiłków regeneracyjnych pracownikom nałożony na pracodawcę został co do zasady
uzależniony od intensywności pracy fizycznej, a dopiero w drugiej kolejności od temperatury powietrza.

Praca fizyczna na otwartej przestrzeni
Pracownikom wykonującym pracę fizyczną na otwartej przestrzeni posiłek regeneracyjny będzie przysługiwał
zawsze, gdy praca ta powodować będzie w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu
powyżej:

126

126

1 500 kcal (6 280 kJ) u mężczyzn,

1 000 kcal (4 187 kJ) u kobiet.

Praca fizyczna na otwartej przestrzeni w okresie zimowym
Dodatkowo posiłek będzie przysługiwał zawsze w sytuacji wykonywania pracy fizycznej na otwartej przestrzeni w
okresie zimowym. Przypominamy Wam, że za okres zimowy uważa się okres od 1 listopada do 31 marca. W
tej sytuacji nie ma znaczenia temperatura powietrza.

Podstawa prawna
Problematykę obowiązków pracodawcy w zakresie przyznawania posiłków i napojów profilaktycznych reguluje
rozporządzenie Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz.U. nr 60,
poz. 279).

Natalia Korzeniecka

prawnik, współpracownik firmy BHPoż

-

Ośrodek Szkolenia, Doradztwa i Usług

2 sposoby

na dokonanie oceny ryzyka zawodowego dla kobiet w ciąży

i karmiących piersią

Kobiety w ciąży i karmiące piersią stanowią grupę pracowników podlegających szczególnej ochronie.
Ciąża i okres karmienia jest stanem tymczasowym. W związku z tym niestety zdarza się, że zespoły
wykonujące ocenę ryzyka zawodowego zapominają o tej grupie pracowników...

Ocena ryzyka zawodowego

dla kobiet w ciąży i karmiących piersią jest jak najbardziej wskazana. Można ją

wykonać na 2 sposoby:

1.

W istniejącej ocenie ryzyka zawodowego przy każdym zagrożeniu należy wyszczególnić dodatkowe
czynności profilaktyczne wyłącznie dla grupy kobiet w ciąży i karmiących piersią (oddzielając je na
przykład kreską od już określonych zaleceń). Należy przy tym pamiętać o określeniu właściwego
poziomu ryzyka (zazwyczaj będzie on o 1 stopień wyższy). Niewykluczone, że wtedy właśnie należy
uwzględnić podjęcie dodatkowych zaleceń, które nie zostały przewidziane w obowiązujących
procedurach.

2.

Należy po prostu wykonać dodatkową ocenę ryzyka zawodowego dla określonego stanowiska, na
którym praca wykonywana jest przez kobietę w ciąży lub karmiącą piersią.

Ergonomiczne warunki pracy to zdrowsi pracownicy

Ergonomia to ostatnio popularne, ale też bardzo ważne słowo. "Zawiera" ono w sobie bardzo wiele
czynników, które mają wpływ na bezpieczne środowisko pracy. Koniecznie zobacz, na czym polegają
ergonomiczne warunki pracy w odniesieniu do

schorzeń układu mięśniowo-szkieletowego i co grozi za

ich nieprzestrzeganie.

Nieprzestrzeganie wymagań ergonomicznych stwarza zagrożenia zdrowia pracowników. W związku z tym
zagrożenia te należy określić jako ergonomiczne (od przyczyny - braku dopasowania do konkretnego
człowieka).

Ergonomiczne czynniki ryzyka
Zagrożenia, które wynikają z nieprzystosowania warunków pracy na danym stanowisku pracy do możliwości
fizycznych konkretnego człowieka, określa się mianem ergonomicznych (biomechanicznych) czynników
ryzyka.

Wśród nich są takie zagrożenia, które warunkują w znacznym stopniu powstawanie chorób wywołanych
sposobem wykonywania pracy (szerzej -

dolegliwości mięśniowo-szkieletowych), takim jak:

pozycja ciała przy pracy - nieneutralne pozycje całego ciała i (lub) jego segmentów, na przykład
pozycja skręcona czy zgięta,

używanie znacznej siły - nieakceptowane wartości w trakcie wykonywania czynności roboczej,

127

127

powtarzalność ruchów - niekorzystna dla zdrowia ze względu na wysoką częstotliwość powtórzeń i
czas trwania każdego ruchu oraz wykonywanie w pobliżu skrajnych położeń kątowych w stawach,

niska temperatura otoczenia i (lub) środków pracy,

drgania mechaniczne.

Typy i rodzaje środków ochrony indywidualnej przy pracach z
użyciem rusztowań budowlanych

Jakie środki ochrony indywidualnej trzeba zapewnić pracownikom zatrudnionym przy pracach z użyciem
rusztowań budowlanych?

Zagrożenia przy pracach z użyciem rusztowań budowlanych powodują, że pracownikom je wykonującym trzeba
zapewnić:

hełmy ochronne głowy w przypadku pracy na wysokości lub gdy istnieje zagrożenie urazu głowy,

sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości,

ochronniki słuchu w przypadku narażenia na hałas,

rękawice antywibracyjne w przypadku narażenia na wibrację miejscową,

odzież ochronną (kurtki, spodnie) przy pracach w zimie,

okulary przeciws

łoneczne przy pracach w lecie i związanym z tym operowaniem promieni słonecznych

na duże powierzchnie elewacji obiektów,

peleryny przeciwdeszczowe,

rękawice ochronne, chroniące przed skaleczeniami, starciami naskórka i podrażnieniami skóry,

środki ochrony kończyn dolnych (buty ze wzmocnieniami)

w zależności od narażenia na środki chemiczne i pyły środki ochrony układu oddechowego lub izolujące
cały organizm,

środki służące do ochrony twarzy i oczu (np. przy pracach z użyciem narzędzi udarowych, pracach
tynkarskich przy użyciu sprzętu zmechanizowanego - okulary, osłony twarzy),

dermatologiczne środki ochrony skóry (środki osłaniające skórę - kremy, pasty).

Ważne
Należy pamiętać o sprawdzeniu, czy dostarczane pracownikom środki ochrony indywidualnej spełniają
zasadnicze wymagania i są oznaczone znakiem CE.

Podstawa prawna

1. Art. 237

6

-237

10

Kodeksu pracy.

2.

Załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).

3.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 21 grudnia 2005 r. w sprawie wymagań zasadniczych dla
środków ochrony indywidualnej (Dz.U. nr 259, poz. 2173).

Waldemar Klucha

specjalista ds. bhp

Kiedy dochodzi do narażenia pracownika na niebezpieczeństwo utraty
życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu?

Kiero

wnik zmiany nakazał pracownikowi zdjąć z maszyny osłonę chroniącą przed możliwością urazu dłoni

wskutek zmiażdżenia tłokiem, aby pracownik szybciej wykonywał swoje czynności. Pracownik z obawy przed
utratą pracy wykonał to polecenie i w efekcie pracuje w warunkach narażenia na bezpośrednie
niebezpieczeństwo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Czy doszło do popełnienia przestępstwa?

W opisanym przypadku doszło do popełnienia przestępstwa narażenia pracownika na niebezpieczeństwo utraty
życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 220 Kodeksu karnego), o ile niebezpieczeństwo to było
bezpośrednie.

Bezpośredniość niebezpieczeństwa
Niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu jest bezpośrednie, gdy grozi

128

128

natychmiastowym ziszczeniem się uszczerbku na zdrowiu lub śmierci. Nie jest bezpośrednim narażenie przyszłe,
niepewne, hipotetyczne.

W przypadku opisanym

przez Czytelnika, jeżeli np. kierownik zmiany zdejmie osłonę w środę, a pracownik

rozpocznie pracę w warunkach bezpośredniego narażenia w czwartek, to przestępstwo z art. 220 kk zostanie
popełnione.

Oznacza to, że przestępstwo to jest popełnione już wtedy, gdy pracownik wskutek niedopełnienia przez właściwą
osobę obowiązków w zakresie bhp może utracić życie lub doznać ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (jest
bezpośrednio zagrożony), chociaż do utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu jeszcze nie doszło!

Nieumyślne narażenie
Przestępstwo narażenia pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku
na zdrowiu może zostać popełnione również nieumyślnie (art. 220 § 2 kk). W takiej sytuacji sprawcy grozi niższa
kara.

Czynny żal
Jeśli osoba odpowiedzialna za bhp nie dopełniła swojego obowiązku i przez to naraziła pracownika na
bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, a następnie swoim
zachowaniem doprowadziła do uchylenia grożącego niebezpieczeństwa, tym samym wyraziła tzw. czynny żal i
nie podlega karze (art. 220 § 3 kk).

Aby przełożony mimo narażenia pracownika nie podlegał karze, konieczne jest spełnienie 2 warunków. Uchylenie
grożącego niebezpieczeństwa musi być:

1.

Dobrowolne (a więc niewymuszone, np. doniesieniem o przestępstwie złożonym przez pracownika).

2. Skuteczne (nie wystarczy, aby sprawca jedynie

starał się uchylić zagrożenie).

Robert Widzisz

prawnik, główny specjalista ds. bhp,

doktorant w Katedrze Prawa Karnego

i Kryminologii UŚ w Katowicach

Czy znasz najczęstsze zagrożenia na stanowisku pracy kierowcy
wózka jezdniowego?

Jak wiadomo, podczas

instruktażu stanowiskowego należy zapoznać pracownika nie tylko z samym

stanowiskiem pracy, ale także z zagrożeniami najczęściej na nim występującymi.
Stanowisko pracy kierowcy wózka jezdniowego zlokalizowane jest najczęściej w działach przyjęcia i wydawania
towarów lub w miejscach, gdzie konieczne jest przemieszczanie znacznych ilości towarów ciężkich lub o znacznej
objętości. Dotyczy to zarówno magazynów, jak i hal obsługi klienta, np. hal sprzedaży.

Pracownicy zatrudnieni na stanowisku

kierowcy wózka jezdniowego mogą korzystać z wózków widłowych

napędzanych silnikiem elektrycznym bądź spalinowym (zasilanym paliwem płynnym - benzyną etylizowaną,
olejem napędowy lub paliwem gazowym - gazem propan-butan). Wózki widłowe przechowywane są w
wyznaczonych miejscach magazynowych w polach postojowych właściwie oznakowanych.

Uwaga!
Pole postojowe powinno być określone linią żółtą o szerokości 5 - 10 cm, malowaną farbami o dużym
współczynniku odporności na ścieranie (chodzi o trwałość oznaczenia), szerokość i długość oznaczonego pola
powinny wynikać i być dostosowane do parametrów technicznych typu wózka.

Najczęstsze zagrożenia
Największym i najczęstszym zagrożeniem występującym na stanowisku pracy kierowcy wózka jezdniowego jest
możliwość uderzenia lub przygniecenia składowanymi materiałami w miejscu wykonywania czynności
transportowych. Niebezpieczeństwo to występuje zarówno w bezpośrednim otoczeniu wózka jezdniowego, jak i w
dalszym otoczeniu innych osób i elementów infrastruktury pomieszczenia, w którym wyznaczona jest praca.

Przykład
Kierowca wózka stawiając towar, nie zauważył innego pracownika sprzątającego podłogę w pobliżu miejsca
składowania i przygniótł mu stopę, stawiając transportowaną paletę z towarem. W wyniku czego pracownik
sprzątający doznał licznych złamań kości stopy.

129

129

Możliwe jest także potrącenie, najechanie wózkiem na współpracowników lub osobę trzecią.

Przykład
Kierowca wózka widłowego przewożąc towar, nie zauważył idącego obok pracownika i potrącił go. W wyniku
czego pracownik ten doznał urazu kręgosłupa.

Innym istotnym zagrożeniem jest również popełnienie błędu przez kierowcę i nieprawidłowe podjęcie materiału
transportowanego. Na skutek czego może nastąpić przewrócenie wózka z kierowcą.

Przykład
Kierowca wózka widłowego podejmując materiały na palecie, nie zauważył, że paleta została podjęta w taki
sposób, iż środek ciężkości podnoszonej palety nie był zgodny z osią pionową wideł i masztu podnoszącego
(palet

a została podjęto krzywo), towar znajdujący się na niej miał znaczny ciężar i spowodował przechylenie się

wózka, a następnie jego przewrócenie.

Kolejnym zagrożeniem mogą być zmienne warunki ukształtowania terenu, po którym porusza się wózek.

Przykład 1
Ki

erowca był przyzwyczajony do określonego usytuowania towarów na terenie magazynu. W wyniku

przemeblowania zmienił się rozkład dróg transportowych, którymi mogą przemieszczać się wózki. Kierowca
opierając się na rutynie i przyzwyczajeniu do starego rozkładu magazynu, przypadkowo wjechał w stos palet,
myśląc, że tędy prowadzi jego droga.

Przykład 2
Kierowca wózka przewoził towar z rampy na magazyn, jednak źle wymierzył skraj rampy i spadł z niej wraz z
wózkiem.

Wskazane wyżej zagrożenia są najczęściej spotykanymi zagrożeniami. Pamiętajcie jednak, że w każdym
zakładzie pracy i miejscu pracy z uwagi na jego specyfikę mogą wystąpić jeszcze inne zagrożenia. Możecie je
zidentyfikować na podstawie karty oceny ryzyka zawodowego na stanowisku kierowcy wózka jezdniowego.

Uwaga!
Podczas instruktażu stanowiskowego musicie poinformować pracownika o wszystkich zagrożeniach
występujących na jego stanowisku pracy w Waszym zakładzie pracy.

Jerzy Kaczmarek

główny specjalista ds. bhp

Wymagania dla instruktora prowadzącego instruktaż stanowiskowy

Czy osoba niekierująca pracownikami może zostać wyznaczona przez pracodawcę do prowadzenia instruktażu
stanowiskowego? Jakie kwalifikacje musi posiadać instruktor?

Pracownik, który nie kieruje innymi pracownikami nie może prowadzić instruktażu stanowiskowego. To szkolenie
mogą przeprowadzić tylko pracodawca lub pracownik wyznaczony przez niego kierujący pracownikami (§ 11 ust.
5

rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa

i higieny pracy; Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.; dalej: rozpo

rządzenie szkoleniowe).

A zatem pracodawca nie może wyznaczyć do przeprowadzenia instruktażu stanowiskowego pracownika, któremu
nie podlegają służbowo inni pracownicy - tylko i wyłącznie przełożonego innych pracowników. Szkolenie to zatem
może prowadzić oprócz pracodawcy tylko pracownik kierujący innymi pracownikami. Czyli instruktaż
stanowiskowy może prowadzić np. brygadzista, kierownik magazynu, kierownik zmiany, kierownik zespołu,
kierownik wydziału.

Trzeba również zaznaczyć, że wyznaczony do prowadzenia instruktażu pracownik powinien kierować
pracownikami należącymi do tej samej grupy pracowników, do której należy szkolony pracownik.
Nie należy wyznaczać do prowadzenia instruktażu stanowiskowego magazyniera kierownika działu kadr, mimo że
zajmuje on stanowisko kierownicze. Nie ma on bowiem zazwyczaj wiedzy i praktyki z zakresu pracy magazyniera,
a więc nie ma on doświadczenia zawodowego w tym zakresie ani kwalifikacji.

130

130

Wymagania do prowadzenia instruktaży stanowiskowych
Dodatkowym i koniecznym do spełnienia warunkiem dla instruktorów szkoleń wstępnych stanowiskowych jest
posiadanie odpowiednich kwalifikacji oraz doświadczenia zawodowego i przeszkolenia w zakresie metod
prowadzenia instruktażu stanowiskowego (§ 11 ust. 5 rozporządzenia szkoleniowego).

P

rzeszkolenie w zakresie metod prowadzenia instruktażu pracownik i pracodawca zdobywają m.in. podczas

szkolenia okresowego

pracodawców oraz innych osób kierujących pracownikami. Zgodnie z ramowym

programem tego szkolen

ia jednym z tematów omawianych w jego trakcie jest "Organizacja i metodyka szkolenia

w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz kształtowanie bezpiecznych zachowań pracowników w procesie
pracy". Temat ten zawiera zagadnienia dotyczące metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego. Na
omówienie tego tematu organizator powinien poświęcić minimum 2 godziny lekcyjne.

Natomi

ast kwalifikacje i doświadczenie zawodowe należy rozumieć jako posiadanie wykształcenia oraz praktyki w

danym zawodzie, z jakim związane jest stanowisko, na którym ma być zatrudniony szkolony pracownik.

Kinga Grodzicka-Lisek

prawnik, specjalista z zakresu

prawa pracy i bhp

Praca fizyczna na otwartej przestrzeni a posiłki regeneracyjne

Obowiązek pracodawcy
Pracodawca ma obowi

ązek nieodpłatnego zapewnia pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie

uciążliwych posiłków wydawanych ze względów profilaktycznych i napojów, których rodzaj oraz temperatura
powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy.

Obow

iązek zapewnienia posiłków regeneracyjnych pracownikom nałożony na pracodawcę został co do zasady

uzależniony od intensywności pracy fizycznej, a dopiero w drugiej kolejności od temperatury powietrza.

Praca fizyczna na otwartej przestrzeni
Pracownikom wyk

onującym pracę fizyczną na otwartej przestrzeni posiłek regeneracyjny będzie przysługiwał

zawsze, gdy praca ta powodować będzie w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu
powyżej:

1 500 kcal (6 280 kJ) u mężczyzn,

1 000 kcal (4 187 kJ) u kobiet.

Praca fizyczna na otwartej przestrzeni w okresie zimowym
Dodatkowo posiłek będzie przysługiwał zawsze w sytuacji wykonywania pracy fizycznej na otwartej przestrzeni w
okresie zimowym. Przypominamy Wam, że za okres zimowy uważa się okres od 1 listopada do 31 marca. W
tej sytuacji nie ma znaczenia temperatura powietrza.

Podstawa prawna
Problematykę obowiązków pracodawcy w zakresie przyznawania posiłków i napojów profilaktycznych reguluje
rozporządzenie Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz.U. nr 60,
poz. 279).

Natalia Korzeniecka

prawnik, współpracownik firmy BHPoż

-

Ośrodek Szkolenia, Doradztwa i Usług

Nieprzestrzeganie przepisów dotyczących dozoru technicznego - co
może służba bhp?

Przypominamy Wam, że służba bhp pełni w firmie funkcje kontrolne oraz doradcze w zakresie bezpieczeństwa i
higieny pracy. Zadania należące do zakresu działania służby bhp wymienia rozporządzenie Rady Ministrów z 2
września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 109, poz. 704 z późn. zm.).

Występowanie do pracodawcy o zastosowanie kar porządkowych
W rozporządzeniu tym zostały również przedstawione uprawnienia pracowników służby bhp. Mianowicie mają oni

131

131

możliwość występowania do pracodawcy o zastosowanie kar porządkowych w stosunku do pracowników
odpowiedzialnych za zaniedbanie obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Maszyny, urządzenia, narzędzia i sprzęt - obowiązki
Wśród obowiązków w zakresie bhp (w szczególności określonych w art. 211 Kodeksu pracy, dalej: kp) znajduje
się wykonywanie pracy w sposób zgodny z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, a także
dbałość o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi oraz sprzętu. Włącza się w to oczywiście prace przy
urządzeniach technicznych objętych dozorem technicznym (np. czyszczenie sprężarki powietrznej będącej w
ruchu).

Kary porządkowe
Pracodawca może stosować kary porządkowe wobec pracowników za nieprzestrzeganie przez nich przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy. Mogą to być kary upomnienia, nagany i pieniężne (art. 108 kp).

Niezwłoczne wstrzymanie pracy maszyny lub innego urządzenia technicznego
Dodatkowo, jeżeli wystąpi bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracownika albo innych osób (np. praca w
obrębie uszkodzonego zbiornika zawierającego substancje niebezpieczne o właściwościach żrących), pracownicy
służby bhp mają prawo niezwłocznego wstrzymania pracy maszyny bądź innego urządzenia technicznego albo
wnioskowania do pracodawcy o niezwłoczne wstrzymanie pracy w zakładzie pracy, jego części lub innym miejscu
wyznaczonym przez pracodawcę do wykonywania pracy.

Środki perswazyjne
Jeżeli chodzi o środki perswazyjne, to jak najbardziej są one wskazane w relacjach z pracownikami. Mogą mieć
postać:

porad,

pokazów prawidłowego wykonywania pracy,

konkursów edukacyjnych,

tzw. skrzynki pytań i odpowiedzi,

wyznaczania liderów bezpiecznej pracy.

Pamiętajcie jednak, że do każdej sytuacji należy podejść indywidualnie, każdorazowo oceniając poziom
niebezpieczeństwa.

Karolina Główczyńska-Woelke

specjalista ds. bhp i ergonomii

Przygotowanie służby bhp do kontroli warunków pracy w firmie

Kontrola warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bhp jest jednym z podstawowych zadań
służby bhp. Jest to jednocześnie uprawnienie i obowiązek służby bhp, jak również osób wykonujących jej
zadania. Ponieważ przeprowadzenie takiej kontroli nie jest łatwe i może przysparzać wielu trudności,
koniecznie zobacz, jak się do niej skutecznie przygotować!

Kontrola nie powinna być działaniem przypadkowym. Powinieneś się do niej przygotować pod względem
merytorycznym. W związku z tym musisz m.in. wiedzieć:

jakie prace na danym stanowisku są wykonywane przy użyciu jakich środków technicznych i
materiałów?

jakie zagrożenia występują i mogą występować na danym stanowisku oraz co jest ich źródłem?

jakie

środki ochrony zbiorowej oraz indywidualnej wymagane są na danym stanowisku lub przy

określonych pracach?

jakie kwalifikacje wymagane są do wykonywania określonych czynności?

jakie narzędzia powinny być stosowane przy określonych pracach?

Pamiętaj!
Dobrym materiałem wstępnym do przeprowadzania kontroli jest karta oceny ryzyka zawodowego dotycząca
kontrolowanych stanowisk pracy czy wykonywanych czynności.

Obszary i zagadnienia podlegające kontroli
Kontrol

a powinna obejmować wszystkie zagadnienia, tematy mające wpływ na bezpieczeństwo i higienę pracy

132

132

oraz ergonomię. Lista elementów podlegających kontroli jest dość długa, dlatego dla ułatwienia pracy warto
opracować wzorcową listę kontrolną i na niej zaznaczać kontrolowane tematy z zapisem oceny. Wówczas w
protokole znajdą się jedynie te zagadnienia, które wymagają podjęcia działań naprawczych, a lista z oceną
będzie załącznikiem do protokołu pokazującym, co było oceniane.

Prawidłowa organizacja prac na wysokości

Podczas wykonywania prac na wysokości występuje duże ryzyko wypadków, niestety często
śmiertelnych... Czy wiesz, jakie obowiązki nakładają przepisy bhp na pracodawców prowadzących w
swoich firmach prace na wysokości? Jak prawidłowo zorganizować takie prace? Odpowiedzi na te
pytania znajdziesz poniżej.

Przede wszystkim pracodawca powinien określić szczegółowe wymagania bhp przy wykonywaniu prac na
wysokości , a zwłaszcza zapewnić:

bezpośredni nadzór nad ich wykonywaniem wyznaczonych w tym celu osób (np. kierownika robót,
brygadzisty),

odpowiednie środki zabezpieczające, przede wszystkim sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości,

szczegółowy instruktaż pracowników je wykonujących.

Organizacja prac na wysokości
Prace na wysokości powinny być zorganizowane i wykonywane w sposób niezmuszający pracowników do
wychylania się poza poręcz balustrady lub obrys urządzenia, na którym stoją.

Organizując takie prace, zwróć szczególną uwagę, czy:

na powierzchniach wzniesionych na wysokość powyżej 1 m nad poziomem podłogi lub ziemi, na których
w związku z wykonywaną pracą mogą przebywać pracownicy lub służących jako przejścia, są
zainstalowane balustrady składające się z poręczy ochronnych umieszczonych na wysokości co
najmniej 1,1 m i krawężników o wysokości co najmniej 0,15 m,

między poręczą a krawężnikiem jest umieszczona w połowie wysokości poprzeczka lub przestrzeń ta
jest

wypełniona w sposób uniemożliwiający wypadnięcie osób (np. płytami, siatkami o dostatecznej

wytrzymałości).

Jeżeli ze względu na rodzaj i warunki wykonywania prac na wysokości zastosowanie balustrad jest niemożliwe,
dopilnuj, aby

zastosowano inne skuteczne środki ochrony pracowników przed upadkiem z wysokości,

odpowiednie do rodzaju i warunków wykonywania prac (np. odpowiednio dobrany oraz stosowany sprzęt
chroniący przed upadkiem z wysokości, taki jak szelki i linki bezpieczeństwa, zaczepy linkowe, amortyzatory
bezpieczeństwa, urządzenia samohamowne).

Jednocześnie musisz pamiętać o zabezpieczeniu (wygrodzeniu) i o odpowiednim oznakowaniu strefy pracy.

Podstawa prawna
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp
(Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).

Czy pracodawca może nie zawiadomić o wypadku przy pracy?

Czy pracodawca musi

zawiadomić prokuratora o ciężkim wypadku przy pracy, jeżeli wypadkowi drogowemu uległ

kierowca i osoby postronne zawiadomiły o nim policję? Wraz z policją na miejsce wypadku przyjechał prokurator,
a

kierowca w chwili wypadku wykonywał swoje obowiązki służbowe.

Wezwanie przez osoby postronne policji (przybyłej wraz z prokuratorem) do wypadku drogowego z udziałem
poszkodowanego pracownika nie zwalnia pracodawcy z wypełnienia obowiązku zawiadomienia o ciężkim
wypadku przy pracy!

Pracodawca w opisanej w pytaniu sytuacji ma obowiązek niezwłocznie zawiadomić o ciężkim wypadku przy pracy
2 organy:
1) prokuratora,
2) właściwego okręgowego inspektora pracy.

133

133

Niezawiadomienie jednego z tych organów lub powiadomienie z opóźnieniem może powodować
odpowiedzialność za wykroczenie bądź przestępstwo.

Dlaczego to pracodawca musi zawiadomić o wypadku przy pracy?
Osoby postronne nie informują prokuratora o fakcie zaistnienia wypadku przy pracy, ponadto nie poinformują o
tym fakcie -

co jest już poza wszelką wątpliwością - właściwego okręgowego inspektora pracy.

Z podobnych przyczyn pracodaw

ca nie jest zwolniony z obowiązku zawiadomienia właściwych organów o

wypadku przy pracy w sytuacji, gdy o zdarzeniu zawiadomi policję na przykład pogotowie ratunkowe lub lekarz
izby przyjęć (szpitalnego oddziału ratunkowego).
Kwestia wypełnienia obowiązku pracodawcy zawiadomienia o ciężkim wypadku przy pracy jest zupełnie odrębna
od wezwania do wypadku na drodze policji, przybyłej nawet wraz z prokuratorem, przez osoby postronne.

Pracodawca musi niezwłocznie zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora o
śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał
wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy. Niewypełnienie
tego obowiązku jest karalne jako wykroczenie, a w przypadku gdy sprawca działa umyślnie - jako przestępstwo.

Podstawa prawna
1. Art. 234 § 2 i art. 283 § 2 pkt 6 Kodeksu pracy.
2. Art. 221 Kodeksu karnego.

Jak sobie ułatwić obliczanie kosztów wypadków?

Jak obliczyć ogólny koszt wypadku przy pracy w swojej firmie?

Jeżeli wszystkie składniki kosztów wypadków wyrażone w formie pieniężnej zostaną określone, można dokonać
obliczenia ogólnego kosztu wypadku w przedsiębiorstwie, korzystając z następującego wzoru:

K

O

= (K

CS

+ K

PMiT

+ K

N

+ K

Z

+ K

ZP

+ K

SM

+ K

N

+ K

Ś

+ K

I

) - O

Legenda:

K

O

-

koszt ogółem,

K

CS

- koszt czasu straconego,

K

PMiT

- koszt pomocy medycznej i transportu,

K

N

- koszt nadgodzin,

K

Z

-

koszt zastępstw,

K

ZP

-

koszt zakłóceń w produkcji,

K

SM

- koszt strat materialnych,

K

N

- koszt napraw,

K

Ś

-

koszt świadczeń,

K

I

- koszty inne,

O - odszkodowania otrzymane z instytucji ubezpieczeniowych.

Ogólny koszt wypadku przy pracy w firmie stanowi różnicę między sumą poszczególnych składników kosztu
wypadku a odszkodowaniami otrzymanymi z instytucji ubezpieczeniowych.

Warto wiedzieć
Do celów praktycznego obliczania kosztów wypadków przy pracy warto wykorzystać kartę kosztów wypadków
przy pracy opracowaną przez CIOP - PIB na potrzeby omawianej metody. Nie jest żadnym formalnym drukiem,
ale formularzem mającym ułatwić obliczanie kosztów wypadków w firmie.

dr Jan Rzepecki

adiunkt w Zakładzie Zarządzania BHP

CIOP - PIB

134

134

Czy pracownik służby bhp może prowadzić w firmie szkolenia
okresowe bhp?

Uczestnictwo pracownika służby bhp w szkoleniach okresowych jest ograniczone zakazem obciążania go innymi
zadaniami niż wymienione w § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby
bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr 109, poz. 704 ze zm.; dalej: rsbhp (jest to zamknięty katalog zakresu
działania służby bhp). Tu wyjątek stanowi pracownik zatrudniony przy innej pracy, na którym spoczywają również
obowiązki związane z owym innym stanowiskiem pracy (§ 2 ust. 2 rsbhp).

Z katalogu zadań służby bhp określonych w rozporządzeniu o służbie bhp nie wynika, aby pracownik tej służby
miał obowiązek prowadzenia szkoleń okresowych w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. A zatem w zakres
obowiązków służbowych pracowników służby bhp nie wchodzi przeprowadzanie szkoleń okresowych. Jednak
mogą oni na odrębnych zasadach omawiać podczas takiego szkolenia niektóre tematy - jednak nie wszystkie.

Uwaga!
Obowiązkiem pracownika służby bhp jest jednak współpraca z odpowiednimi komórkami organizacyjnymi lub
osobami w zakresie organizacji szkoleń okresowych i zapewniania ich odpowiedniego poziomu (§ 2 ust. 1 pkt 16
rsbhp).

Jak wiemy, obowiązkiem pracodawcy organizującego i prowadzącego szkolenie w dziedzinie bhp jest
zapewnienie wykładowców i instruktorów posiadających:

zasób wiedzy,

doświadczenie zawodowe i

przygotowanie dydaktyczne

zapewniające właściwą realizację programów szkolenia (§ 5 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27
lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.;
dalej: rozporządzenie szkoleniowe). A zatem, jeżeli pracodawca uzna, że pracownik służby bhp spełnia te
wymagania, a więc zapewnia właściwą realizację programu szkolenia, może zlecić mu prowadzenie zajęć z
wybranych tematów. Jeśli szkolenie organizowane jest przez firmę zewnętrzną, pracodawca może zalecić
zaan

gażowanie pracownika służby bhp do realizacji wykładów na konkretne tematy.

Z jakiego tematu szkolenie okresowe mógłby prowadzić pracownik służby bhp?
W każdym ramowym programie szkolenia okresowego jest zawarty temat dotyczący analizy okoliczności i
przy

czyn wypadków przy pracy, jakie miały i mogą mieć miejsce w zakładzie pracy. Największą wiedzę na ten

temat będzie miał pracownik służby bhp. Uczestniczy on bowiem w pracach zespołu powypadkowego
ustalającego okoliczności i przyczyny wypadku przy pracy, a także formułującego zalecenia powypadkowe. Nie
jest to oczywiście jedyny temat, jaki można by było powierzyć do prowadzenia przedstawicielowi zakładowej
służby bhp.

Pracownicy zakładowej służby bhp biorą udział w analizie zagrożeń i ocenie ryzyka zawodowego na
stanowiskach pracy. A zatem najlepiej znają zagrożenia w realizowanym przez pracowników procesie pracy. Jest
to kolejny temat, który w ramach szkolenia okresowego mógłby prowadzić pracownik zakładowej służby bhp.

W praktyce jednak trudno zgodzić się na to, aby wszystkie tematy okresowego szkolenia w dziedzinie bhp można
było powierzyć pracownikowi służby bhp zakładu pracy. Niektóre zagadnienia wymagają dodatkowych kwalifikacji
i umiejętności do ich prowadzenia.

Prz

ykład 1

Wykładowca prowadzący zajęcia z ochrony przeciwpożarowej podczas szkolenia okresowego powinien mieć
właściwe uprawnienia ku temu, czyli ukończone specjalistyczne szkolenie prowadzone przez szkoły Państwowej
Straży Pożarnej lub ośrodki szkolenia w Komendach Wojewódzkich Państwowej Straży Pożarnej.

Przykład 2
Wykładowcą problematyki dotyczącej pierwszej pomocy przedmedycznej podczas szkolenia okresowego
powinien być lekarz lub ratownik medyczny z przygotowaniem dydaktycznym.

Pamiętaj!
Pracownicy służby bhp lub osoby wykonujące u pracodawcy zadania tej służby są upoważnieni tylko do
prowadzenia

instruktażu ogólnego w zakresie bhp (§ 10 ust. 2 rozporządzenia szkoleniowego).

135

135

A zatem do zamkniętego katalogu obowiązków służby bhp nie należy prowadzenie szkoleń okresowych. W
praktyce oznacza to konieczność zawarcia z pracownikiem służby bhp np. osobnej umowy (np. cywilnoprawnej
umowy zlecenia lub o dzieło), zgodnie z jego uprawnieniami, w zakres której wchodziło będzie przeprowadzenie
szkolenia okresowego bądź jego części oczywiście za odrębnym wynagrodzeniem.

Waldemar Krupa

główny specjalista ds. bhp

i specjalista ochrony przeciwpożarowej

w firmie SEKA S.A

Kwalifikacje osoby prowadzącej szkolenia bhp

Jakie kwalifikacje powinna mieć osoba prowadząca szkolenia bhp pracowników firmy, a jakie osoba nauczająca
problematyki bhp w szkołach? Od której z tych osób należy wymagać przygotowania pedagogicznego, a od której
dydaktycznego?

Osoby prowadzące szkolenia z zakresu bhp w firmach nie muszą posiadać wykształcenia pedagogicznego, ale
przygotowanie metodyczno-

dydaktyczne. Natomiast osoby, które nauczają w szkołach, uczelniach, innych

placówkach oświatowych przedmiotów obejmujących zakres problematyki bhp powinny mieć przygotowanie
pedagogiczne.

Organizator szkolenia w dziedzinie bhp bez względu na to, czy jest nim pracodawca, czy działająca na jego
zlecenie jednostka organizacyjna prowadząca działalność szkoleniową w dziedzinie bhp, powinien zapewnić, by
wykładowca czy instruktor posiadał:

zasób wiedzy merytorycznej z zakresu prowadzonych zajęć i

doświadczenie zawodowe wystarczające dla pełnej realizacji programu szkolenia określonej grupy osób
(inny zakres doświadczeń zawodowych powinien mieć wykładowca na szkoleniu konstruktorów, a inny
instruktor na szkoleniu pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych),

przygotowanie dydaktyczne zapewniające, w szczególności:

o

prawidłowy proces kształcenia,

o

właściwy dobór środków dydaktycznych,

o

zastosowanie odpowiednich metod

szkolenia dostosowanych do określonych grup uczestników

szkolenia

(§ 5 pkt 3 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.; dalej rozporządzenie szkoleniowe).

W rozumieniu

przepisów rozporządzenia szkoleniowego wykładowcy i instruktorzy prowadzący szkolenia bhp nie

mają obowiązku ukończenia odrębnego szkolenia dydaktycznego - będącego elementem szkolenia
pedagogicznego -

przygotowującego do prowadzenia szkoleń w dziedzinie bhp. Zgodnie z powszechnie

akceptowanym poglądem za wystarczające uznaje się legitymowanie się - co najmniej - ukończonym szkoleniem
okresowym w dziedzinie bhp, w którego programie uwzględnione zostały elementy organizacji oraz metodyki
przeprowadzania takich szkoleń, potwierdzone świadectwem ukończenia szkolenia.

Jan Pióro

specjalista z zakresu prawa pracy

Obowiązki kierownika budowy

Do podstawowych obowiązków kierownika budowy należy między innymi:

1.

Protokolarne przejęcie od inwestora i odpowiednie zabezpieczenie terenu budowy;

2. Prowadzenie dokumentacji budowy;
3. Zorganizowanie budowy obie

ktu budowlanego i kierowanie nią w sposób zgodny z:

o

projektem i pozwoleniem na budowę,

o

przepisami, w tym techniczno-budowlanymi,

o

przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy;

4. Koordynowanie realizacji

zadań zapobiegających zagrożeniom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy:

o

opracowywaniu technicznych lub organizacyjnych założeń planowanych robót budowlanych
bądź ich poszczególnych etapów, które mają być prowadzone jednocześnie lub kolejno,

136

136

o

planowaniu czasu wymaganego do zakończenia robót budowlanych lub ich poszczególnych
etapów;

5.

Koordynowanie działań zapewniających przestrzeganie podczas wykonywania robót budowlanych zasad
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia zawartych w przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy oraz planie
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia;

6.

Wprowadzanie niezbędnych zmian w informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
sporządzonej przez projektanta oraz planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, wynikających z postępu
wykonywanych robót budowlanych;

7.

Podejmowanie niezbędnych działań uniemożliwiających wstęp na budowę osobom nieupoważnionym;

8.

Wstrzymanie robót budowlanych w przypadku stwierdzenia możliwości powstania zagrożenia i
bezzwłoczne zawiadomienie o tym właściwego organu;

9.

Zawiadomienie inwestora o wpisie do dziennika budowy dotyczącym wstrzymania robót budowlanych z
powodu wykonywania ich niezgodnie z projektem;

10.

Realizacja zaleceń wpisanych do dziennika budowy, m.in. wpisanych przez organy kontroli nad
warunkami pracy;

11.

Występowanie do inwestora o zmiany w rozwiązaniach projektowych, jeżeli są one uzasadnione
koniecznością zwiększenia bezpieczeństwa realizacji robót budowlanych lub usprawnienia procesu
budowy;

12.

Ustosunkowanie się w dzienniku budowy do zaleceń w nim zawartych.

Waldemar Klucha

specjalista ds. bhp

Techniczne środki zabezpieczeń przeciwpożarowych

Techniczne środki zabezpieczenia przeciwpożarowego to:

urządzenia,

sprzęt,

instalacje,

rozwiązania budowlane służące zapobieganiu powstawania i rozprzestrzeniania się pożarów

(

§ 2 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 21 kwietnia 2006 r. w sprawie

ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów - Dz.U. nr 80, poz. 563).

Uwaga!
Mając na względzie podział technicznych środków zabezpieczenia ppoż. na urządzenia, sprzęt, instalacje czy
rozwiązania budowlane zapobiegające powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożarów, nie zawsze można
dokonać ich dokładnego rozróżnienia. Jest tak, ponieważ biorąc pod rozwagę na przykład system alarmu pożaru,
można określić jako urządzenie - centralę sygnalizacji pożaru, ale także jako instalację - linie dozorowe z
czujkami, jak również jako całość uznać za automatyczne urządzenie alarmu pożaru.

Urządzenia przeciwpożarowe
Urządzenia przeciwpożarowe to urządzenia (stałe lub półstałe, uruchamiane ręcznie bądź samoczynnie) służące
do wykrywania i zwalczania pożaru lub ograniczania jego skutków, w szczególności:

stałe i półstałe urządzenia gaśnicze oraz zabezpieczające;

urządzenia wchodzące w skład dźwiękowego systemu ostrzegawczego i systemu sygnalizacji
pożarowej, w tym urządzenia:

o

sygnalizacyjno-alarmowe,

o

odbiorcze alarmów pożarowych,

o

odbiorcze sygnałów uszkodzeniowych;

instalacje oświetlenia ewakuacyjnego

hydranty i zawory hydrantowe;

pompy w pompowniach przeciw

pożarowych;

przeciwpożarowe klapy odcinające;

urządzenia oddymiające;

urządzenia zabezpieczające przed wybuchem;

drz

wi i bramy przeciwpożarowe, o ile są wyposażone w systemy sterowania.

137

137

Nierozłączne urządzenia i instalacje przeciwpożarowe
Traktując niektóre urządzenia i instalacje ppoż. jako nierozłączne, należy do nich zaliczyć:

stałe urządzenia gaśnicze służące do ograniczania lub zwalczania pożaru,

system sygnalizacji alarmu pożaru,

dźwiękowy system ostrzegawczy,

urządzenia oddymiające,

pompy w pompowniach przeciwpożarowych,

przeciwpożarowe klapy odcinające,

urządzenia zabezpieczające przed wybuchem,

drzwi i bramy przeciwpożarowe z systemami sterowania.

Instalacje przeciwpożarowe
Jako instalacje przeciwpożarowe przyjmuje się:

półstałe urządzenia gaśnicze - zraszacze,

oświetlenie awaryjne i przeszkodowe,

instalacje wodociągowe przeciwpożarowe (hydranty wewnętrzne i zewnętrzne),

instalacje odgromowe.

Sprzęt przeciwpożarowy
Sprzęt ppoż. to podręczny sprzęt gaśniczy, mianowicie:

gaśnice przenośne,

gaśnice przewoźne (agregaty gaśnicze),

hydronetki wodne,

koce gaśnicze.

Rozwiązania budowlane
Natomiast do rozwiązań budowlanych służących zapobieganiu i rozprzestrzenianiu się pożarów można zaliczyć:

stosowanie niepalnych materiałów budowlanych,

osiągnięcie trudnopalności palnych materiałów budowlanych,

zabezpieczanie konstrukcji

i elementów budowlanych środkami ognioochronnymi,

stosowanie oddzieleń przeciwpożarowych,

stosowanie kurtyn przeciwpożarowych,

uszczelnianie przepustów instalacyjnych,

specjalną obudowę dróg ewakuacyjnych,

stosowanie drzwi przeciwpożarowych i dymoszczelnych,

projektowanie przedsionków przeciwpożarowych.

Zbigniew Olejnik

oficer pożarnictwa w stanie spoczynku,

wielolet

ni pracownik dydaktyczny Szkoły

Głównej Służby Pożarniczej w Warszawie

Odpowiedzialność karna służby bhp - jak jest naprawdę?

Czy

pracownicy służby bhp mogą odpowiadać karnie za narażenie pracownika na śmierć lub ciężki uszczerbek

na zdrowiu?

Pracownicy służby bhp nie ponoszą odpowiedzialności za stan bhp, czyli nie mogą być ukarani za przestępstwo
narażenia pracownika na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.

Dlaczego służba bhp nie odpowiada za narażenie pracownika?
Służba bhp pełni wyłącznie funkcje doradcze oraz kontrolne w zakresie bhp. Nadanie władczych uprawnień
służbie bhp przez Radę Ministrów wykracza poza ramy delegacji ustawowej i jako takie nie powinno być
uwzględniane!

138

138

Władcze uprawnienia służby bhp polegają na niezwłocznym:

wstrzymaniu pracy maszyny lub innego urządzenia technicznego w razie wystąpienia bezpośredniego
zagrożenia życia bądź zdrowia pracownika albo innych osób,

odsunięciu od pracy pracownika zatrudnionego przy pracy wzbronionej,

odsunięciu od pracy pracownika, który swoim zachowaniem lub sposobem wykonywania pracy stwarza
bezpośrednie zagrożenie życia bądź zdrowia własnego albo innych osób.

Rada Ministrów przekroczyła swoje uprawnienia i mimo nadania służbie bhp praw władczych (kierowania
pracownikami, np. przez odsunięcie ich od pracy) z formalnego punktu widzenia nie powinno być one stosowane.

Odpowiedzialność pracownika, któremu powierzono wykonywanie zadań służby bhp
Może się zdarzyć, że pracownik, któremu powierzono wykonywanie zadań służby bhp, będzie jednocześnie na
przykład osobą kierującą pracownikami. Wówczas może on odpowiadać za narażenie pracownika na
niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, ale nie z tytułu wykonywania zadań służby
bhp, lecz z powodu wykonywania obowiązków osoby kierującej pracownikami.

Odpowiedzialność pracowników służby bhp
Praco

wnicy służby bhp odpowiadają za jakość swego doradztwa i kontroli na podstawie przepisów prawa pracy

lub prawa cywil

nego (specjaliści ds. bhp spoza struktury danego pracodawcy). Pracownik służby bhp może

ponieść odpowiedzialność karną na zasadach ogólnych, gdy swoim zachowaniem narazi jakąkolwiek inną osobę
na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (na podstawie art. 160 kk).

Podstawa prawna
1. Art. 237

11

§ 1 kp.

2. § 3 pkt 5, 6 i 7 rozporządzenia Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny
pracy (Dz.U. nr 109, poz. 704 z

późn. zm.).

Robert Widzisz

prawnik, główny specjalista ds. bhp,

doktorant w Katedrze Prawa Karnego
i Kryminologii Uniwersytetu Śląskiego

w Katowicach

Antystatyczne i antyradiacyjne ekrany na monitory komputerowe -
kiedy wymieniać?

Odpowiedź na powyższe pytanie zawarta jest zazwyczaj w instrukcji użytkowania opracowanej przez producenta
i dołączonej do danego urządzenia.

Długość okresu eksploatacji ekranu na monitor komputerowy może być określana w takiej instrukcji. Jeżeli
instrukcja nie za

wiera takich informacji, należy zwrócić się z takim pytaniem do producenta ekranu.

Uwaga!
Trwałość powłoki antystatycznej jest zależna od grubości warstwy, materiału powłoki, zasad jej użytkowania
(konserwowania i czyszczenia) oraz innych elementów, które wymienia w instrukcji użytkowania producent filtra.

Obecnie coraz rzadziej można spotkać w firmach antystatyczne i antyradiacyjne ekrany na monitory
komputerowe, dlatego problemów z ich stosowaniem jest coraz mniej. Tendencja ta będzie się utrzymywać, aż do
całkowitego zaprzestania ich stosowania, wraz z pełnym zastąpieniem monitorów kineskopowych przez monitory
LCD.

Waldemar Krupa

główny specjalista ds. bhp,

specjalista ds. ochrony ppoż. w firmie

doradztwa z zakresu prawa i ochrony pracy

SEKA S.A.

139

139

Jakie obowiązki w zakresie ochrony przeciwpożarowej w magazynie
ma pracodawca?

Właściciele, zarządcy lub użytkownicy magazynów, czyli na przykład pracodawcy, do których należą magazyny,
mają następujące obowiązki w ramach ochrony ppoż.:

1.

Utrzymują urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice w stanie pełnej sprawności technicznej oraz
funkcjonalnej.

2.

Wyposażają obiekty, zgodnie z wymaganiami przepisów techniczno-budowlanych, w przeciwpożarowe
wyłączniki prądu.

3.

Umieszczają w widocznych miejscach instrukcje postępowania na wypadek pożaru wraz z wykazami
telefonów alarmowych.

4.

Oznakowują znakami zgodnymi z Polskimi Normami PN-N-01256-01:1992 Znaki bezpieczeństwa -
Ochrona przeciwpożarowa i PN-N-01256-4:1997/Az1:2003 Znaki bezpieczeństwa - Techniczne środki
przeciwpożarowe:

drogi ewakuacyjne i pomieszczenia, w których w myśl przepisów
techniczno-

budowlanych wymagane są co najmniej 2 wyjścia ewakuacyjne, w sposób zapewniający

dostarczenie informacji niezbędnych do ewakuacji,

m

iejsca usytuowania urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic,

miejsca usytuowania elementów sterujących urządzeniami przeciwpożarowymi,

miejsca usytuowania przeciwpożarowych wyłączników prądu, kurków głównych instalacji gazowej i
materiałów niebezpiecznych pożarowo,

pomieszczenia, w których występują materiały niebezpieczne pożarowo,

drabiny ewakuacyjne, rękawy ratownicze, pojemniki z maskami ucieczkowymi, miejsca zbiórki do
ewakuacji i lokalizacji kluczy do wyjść ewakuacyjnych.

Uwaga!
Pamiętajcie, że wokół placów składowych, składowisk przy magazynach i obiektach tymczasowych o konstrukcji
palnej powinien być zachowany pas ochronny o szerokości minimum 2 m z nawierzchnią wykonaną z materiałów
niepalnych lub gruntową oczyszczoną.

Natomiast

składowanie materiałów palnych związanych funkcją magazynu pod jego ścianami, z wyjątkiem

materiałów niebezpiecznych pożarowo, jest dopuszczalne pod warunkiem:

nieprzekroczenia maksymalnej powierzchni

strefy pożarowej, określonej dla tego obiektu,

zachowania dostępu do magazynu na wypadek działań ratowniczych,

nienaruszenia minimalnej odległości od obiektów sąsiednich, wymaganej z uwagi na bezpieczeństwo
pożarowe.

Podstawa prawna
Powyższe kwestie reguluje § 4 ust. 2-4 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 21
kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U.
nr 80, poz. 563).

Lesław Zieliński

były główny inżynier zarządzania

bezpieczeństwem pracy, rejestrowany

audytor pomocniczy SZBP wg ISRS

Urządzenia ochronne maszyn, czyli jak zapewnić bezpieczeństwo pracy

Ogromna liczbę wypadków związanych z pracą przy maszynach można ograniczać przez zastosowanie
odpowiednich urządzeń ochronnych. Powinny być one dobrze oznakowane (np. przez odpowiednią
barwę) i dobrane zgodnie z rodzajem maszyny.

Urządzenia ostrzegawcze maszyn powinny być jednoznaczne, łatwo dostrzegalne i zrozumiałe. Zaleca się
stosowanie następujących barw:

czerwona -

sytuacja zagrożenia, stan nieprawidłowy, awaria,

140

140

żółta - stan nienormalny, ostrzeżenie, zbliżająca się sytuacja zagrożenia,

zielona - stan normalny, stan bezpi

eczeństwa,

niebieska -

stan, w którym konieczne jest działanie operatora.

Zaleca się także stosowanie następujących dźwięków:

dźwięki modulowane, impulsy dźwiękowe - zagrożenie,

ciąg impulsów o stałej wysokości dźwięku - ostrzeżenie,

dźwięk ciągły o stałym poziomie - bezpieczeństwo,

dźwięk o zmiennym natężeniu - konieczność działania.

Zatrzymanie i zatrzymanie awaryjne
Maszyny wyposaża się w układ sterowania przeznaczony do całkowitego i bezpiecznego ich zatrzymania. Każde
stanowisko pracy należy wyposażyć w element sterowniczy przeznaczony do zatrzymania całej maszyny lub
niektórych jej części, w zależności od rodzaju zagrożenia tak, aby maszyna była bezpieczna. Układ sterowania
przeznaczony do zatrzymania maszyny powinien mieć pierwszeństwo przed układem sterowania przeznaczonym
do jej uruchamiania. Zasilanie energią odpowiednich napędów maszyny odłącza się samoczynnie w przypadku
zatrz

ymania maszyny lub jej niebezpiecznych części, np. powstanie zagrożenia wywołanego otwarciem bądź

podniesieniem osłony powinno spowodować wyłączenie maszyny.

Mocowania i osłony

Jeżeli występuje ryzyko oderwania lub rozpadnięcia się części maszyn powodujące zagrożenie bezpieczeństwa i
zdrowia pracowników, pracodawca powinien zastosować odpowiednie środki ochronne (np. tarcze ścierne
szlif

ierek powinny być obudowane lub osłonięte, aby w przypadku pęknięcia tarczy nie stanowiło to zagrożenia

dla operatora). W przypadku wystąpienia ryzyka bezpośredniego kontaktu z ruchomymi częściami maszyn,
mogącego powodować wypadki, stosuje się osłony lub inne urządzenia ochronne, które zapobiegałyby dostępowi
do strefy zagrożenia bądź zatrzymywałyby ruch części niebezpiecznych.

Jak udokumentować poinformowanie pracownika o ryzyku zawodowym?

Co powinna zawierać informacja o zapoznaniu pracownika z ryzykiem zawodowym? W jaki sposób
udokumentować fakt poinformowania pracownika o ryzyku zawodowym?

Poinformowanie danego pracownika o ryzyku zawodowym powinno mieć formę pisemną, tym bardziej że
informację o ryzyku trzeba poszerzyć o wykaz środków profilaktycznych zmniejszających to ryzyko do poziomu
akceptowalnego. Z przekazanych informacji pracownik musi się dowiedzieć, iż niestosowanie środków
profilaktycznych (zabezpieczeń) powoduje wzrost ryzyka.

Jakie dokumenty dla pracownika?
Pracownik po dokonaniu oceny ryzyka zawodowego na jego stanowisku pracy musi otrzymać dokumenty
dotyczące:
1) opisu

zagrożeń;

2) możliwych skutków spowodowanych zagrożeniem;
3) stosowanej profilaktyki ograniczającej ryzyko (barier):

środków ochrony zbiorowej,

środków ochrony indywidualnej;

4) oceny dopuszczalności oszacowanego ryzyka na jego stanowisku pracy;
5) w

artości oszacowanego ryzyka szczątkowego (resztkowego, końcowego).

Sposób przedstawiania pracownikom informacji o ryzyku zawodowym powinien być w miarę możliwości opisowy.

Karta oceny ryzyka zawodowego
Podstawowym dokumentem dotyczącym ryzyka zawodowego jest karta oceny ryzyka zawodowego. W karcie tej
istotne jest pokazanie wielkości ryzyka początkowego, czyli bez stosowania środków profilaktycznych i ryzyka
resztkowego (tego, które pozostaje po zastosowaniu zabezpieczeń).

141

141

W karcie oceny ryzyka zawodowego można wpisywać tylko środki profilaktyczne stosowane w firmie i dostępne
dla pracowników, którym są niezbędne do bezpiecznego wykonywania pracy.

Sposób opracowania karty oceny ryzyka zawodowego wybiera pracodawca.

Informacja o zapoznaniu z ryzykiem
Jednym ze sposobów potwierdzenia, że pracownicy firmy zostali zapoznani z ryzykiem zawodowym, jest
wprowadzenie odrębnego dokumentu, tzw. informacji o zapoznaniu pracownika z ryzykiem zawodowym. Powinna
się ona składać z części opisowej określającej:

komórkę organizacyjną firmy,

dane osobowe pracownika,

nazwę jego stanowiska pracy i czynności, których ocena ryzyka dotyczy,

s

amą ocenę ryzyka (według przyjętych w firmie kryteriów),

datę zapoznania się z informacją wraz z potwierdzającym to podpisem.

Przechowywanie i aktualizowanie informacji
Informację o zapoznaniu pracownika z ryzykiem zawodowym należy przechowywać w komórce organizacyjnej
zatrudniającej daną grupę pracowników. Aktualizować ją trzeba w przypadkach jakiejkolwiek zmiany technologii,
konstrukcji, sposobu i zakresu obsługi oraz gdy do zakresu obowiązków pracowników dochodzą nowe czynności
nieujęte w poprzedniej ocenie ryzyka zawodowego.

Informacja o zapoznaniu pracownika z ryzykiem zawodowym wraz z konkretnymi kartami oceny ryzyka
zawodowego jest kompletną dokumentacją dotyczącą zapoznania danego pracownika z ryzykiem zawodowym.

Lesław Zieliński

były główny inżynier zarządzania

bezpieczeństwem pracy, rejestrowany

audytor pomocniczy SZBP według ISRS

Kiedy należy zapewnić pracownikom wodę lub zimne napoje?

Pracodawca musi zapewnić wodę zdatną do picia oraz napoje pracownikom zatrudnionym na wszystkich
stanowiskach pr

acy, na których:

praca wykonywana jest na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia powyżej 25

o

C,

temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28

o

C,

praca związana jest z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek
energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet,

w warunkach mikroklimatu gorącego, jeżeli wartość wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT)
przekracza 25

o

C

(§ 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów; Dz.U. nr

60, poz. 279; dalej: rozp. o posiłkach i napojach).

Tak więc pracownikom zatrudnionym stale lub okresowo w warunkach szczególnie uciążliwych, takich jak
wskazane wcześniej, pracodawca powinien zapewnić, oprócz wody zdatnej do picia, inne napoje (§ 112
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.; dalej: ropbhp). Ilość, rodzaj i
temperaturę tych napojów należy dostosować do warunków wykonywania pracy i potrzeb fizjologicznych
pracowników (§ 112 ropbhp).

Uwaga!
Miejsca czerpania wody nienadającej się do picia powinny być oznakowane zgodnie z Polską Normą - patrz rys.
2 (§ 113 ust. 3 ropbhp).

142

142

Rys. 2. Znak zakazu picia wody (woda niezdatna do picia).

Napoje
A zatem o tym, którym pracownikom, zatrudnionym na jakich stanowiskach pracy , należą się napoje, decyduje
pracodawca w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi. W ten sam sposób pracodawca ustala
szczegółowe zasady ich wydawania. Jeżeli natomiast u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja
związkowa - pracodawca ustala to sam, po uzyskaniu opinii przedstawicieli pracowników (§ 5 rozp. o posiłkach i
napojach).

Pamiętajcie, że pracownikom nie przysługuje ekwiwalent pieniężny za posiłki i napoje (§ 8 rozp. o posiłkach i
napojach).

Miejcie na uwadze, że w przypadku wykonywania przez pracowników pracy w warunkach gorącego mikroklimatu
charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25

o

C, napoje muszą być

wzbogacone w sole mineralne i w

itaminy (§ 4 rozp. o posiłkach i napojach).

W praktyce, dostarczenie pracownikom napojów i zapewnienie, aby były zimne, nie zawsze jest łatwe. Dotyczy to
stanowisk pracy poza stałymi pomieszczeniami lub terenem siedziby zakładu pracy. W takim przypadku
wsk

azane jest wyposażenie ich w pojemniki lub przenośne lodówki do przechowywania schłodzonych napojów.

Możliwe jest również wyposażenie pojazdu, którym przewożeni są pracownicy do miejsca wykonywania pracy w
lodówkę przenośną, zasilaną z akumulatora samochodu.

Waldemar Krupa

główny specjalista ds. bhp

i specjalista ochrony przeciwpożarowej

w firmie SEKA SA

Na co zwrócić szczególną uwagę, wypełniając protokół

powypadkowy?

Opierając się na ustaleniach dokonanych w trakcie dochodzenia powypadkowego, sporządzacie protokół
powypadkowy

, którego wzór został określony w załączniku do rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 16

września 2004 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz.U. nr 227,
poz. 2298)

. Zawiera go również nasz płyta CD "Wzory dokumentów dla specjalisty ds. bhp".

Opis okoliczności wypadku
Pamiętajcie, aby wypełniając pkt 4 protokołu powypadkowego dotyczący opisu okoliczności wypadku, opierać się
wyłącznie na zebranych dowodach, przede wszystkim:

wyjaśnieniach poszkodowanego i informacjach świadków,

opiniach lekarza,

oględzinach miejsca wypadku itp.

Uwaga!
W opisie okoliczności wypadku wskazane jest podanie danych dotyczących badań lekarskich i szkolenia bhp
osoby poszkodowanej.

Przyczyny zaistniałego wypadku
W

pkt 5 protokołu powypadkowego należy wymienić wszystkie przyczyny zaistniałego wypadku.

Zakłada się, że do urazu doprowadziła 1 przyczyna bezpośrednia mająca wiele przyczyn pośrednich. Przy czym
za przyczynę bezpośrednią należy przyjąć zdarzenie, które spowodowało uraz u poszkodowanego. Przyczyny

143

143

pośrednie wypadku to wszelkie braki i nieprawidłowości, które przyczyniły się do powstania wypadku
(systematyka TOL), związane z:

czynnikiem materialnym - przyczyny techniczne (T),

ogólną organizacją pracy lub stanowisk pracy - przyczyny organizacyjne (O),

pracownikiem (w tym jego nieprawidłowym zachowaniem) - przyczyny ludzkie (L).

Na przykład pracownica restauracji poślizgnęła się i upadła na mokrej (zmywanej) oraz niewytartej podłodze w
kuchni, doznając urazu ręki.

Przyczyną bezpośrednią wypadku było poślizgnięcie się, upadek i uderzenie ręką o podłogę.

Przyczyną pośrednią wypadku było niewytarcie mokrej (po zmywaniu) podłogi. Przyczyną pośrednią mogło być
także tolerowanie przez kierownictwo restauracji niewycierania mokrej, śliskiej podłogi po jej umyciu.

Pośrednie przyczyny wypadku powinny być ustalone na podstawie rzeczywistego stanu faktycznego
udokumentowanego w dochodzeniu powypadkowym.

Wnioski i zalecenia profilaktyczne
W

pkt 9 protokołu powypadkowego należy wskazać wnioski i zalecenia profilaktyczne. Powinny one wynikać z

zebranej dokumentacji

powypadkowej, a w szczególności dotyczącej wyeliminowania przyczyn zaistniałego

wypadku.

Jerzy Wroński

specjalista i rzeczoznawca ds. bhp,

były zastępca Głównego Inspektora Pracy

Obowiązek skierowania na badania okulistyczne mimo ważnego
zaświadczenia lekarza medycyny pracy

Czy pracodawca, który zapewnił pracownikowi okulary korygujące wzrok (pracownik posiada aktualne
zaświadczenie lekarza medycyny pracy), zobowiązany jest na wniosek pracownika do wcześniejszego
skierowania go na badania okulistyczne?

Tak

. Pracodawca powinien skierować pracownika na badania okulistyczne na jego wniosek, mimo

ważnego zaświadczenia lekarza medycyny pracy. Zapewnienie pracownikowi okularów korygujących wzrok i
posiadanie przez niego aktualnego

zaświadczenia lekarza medycyny pracy nie wyklucza wcześniejszego

skierowania pracownika na badania okulistyczne. Szczególnie, jeżeli pracownik zgłasza taką potrzebę.

Podstawowym

obowiązkiem pracodawcy jest ochrona zdrowia i życia pracowników przez zapewnienie im

bezpiecznych oraz higienicznych warunków pracy. Zatem jeżeli pracownik pracujący przy monitorze ekranowym
mimo zapewnienia mu ok

ularów korygujących zauważa pogorszenie jakości widzenia, należy skierować go na

kontrolne badanie lekarskie. Na pracodawcy spoczywa bowiem

obowiązek zapewnienia pracownikowi

profilaktycznej opieki zdrowotnej

, w tym przypadku wizyty u lekarza okulisty, w szczególności jeżeli pracownik

sam wnioskuje o skierowanie na badanie.

Uwaga!
Fakt zapewnienia pracownikowi okularów korekcyjnych i ważność zaświadczenia lekarskiego nie wykluczają
pogorszenia się wzroku pracownika.

Podstawa prawna
Powyższe kwestie regulują przepisy:

art. 207 § 2 i art. 229 § 6 Kodeksu pracy,

§ 8 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i
higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. nr 148, poz. 973).

Kinga Grodzicka-Lisek

prawnik, specjalista z zakresu

bhp i prawa pracy

144

144

Podejrzenie wystąpienia choroby zawodowej - co dalej?

Występowanie chorób zawodowych można ograniczać, ale niestety nie można całkowicie wyeliminować.
Czy wiesz, jak wygląda proces informowania o taki chorobach? Jakie kroki należy podjąć?

Jeżeli pracodawca podejrzewa u pracownika chorobę zawodową musi o tym powiadomić właściwy organ
Państwowej Inspekcji Sanitarnej (PIS) oraz właściwego okręgowego inspektora pracy.

Podejrzenie choroby zawodowej

może zgłosić sam pracodawca lub lekarz, który podczas wykonywania zawodu

podejrzewa u pracownika chorobę zawodową. W tym celu należy wypełnić odpowiedni formularz, którego wzór
znajdziesz w

rozporządzeniu w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób. W

przypadku choroby zawodowej o ostrym przebiegu lub podejrzenia, że choroba zawodowa była przyczyną śmierci
pracownika, zgłoszenie to powinno być dodatkowo dokonane przez telefon.

Zmiany na stanowisku pracy
Pracownika, u którego podejrzewa się chorobę zawodową, należy niezwłocznie przenieść na inne stanowisko
pracy, takie

, na którym nie występuje czynnik odpowiedzialny za powstanie zgłoszonej choroby zawodowej. Na

stanowisku pracy, na którym była zatrudniona osoba podejrzana o chorobę zawodową, trzeba zaktualizować
badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia oraz ponownie dokonać oceny ryzyka zawodowego.
Wszystkie osoby

zatrudnione na stanowiskach pracy o takim samym narażeniu zawodowym jak w przypadku

podejrzanego o chorobę zawodową należy skierować na badania profilaktyczne.

Rozpoznanie choroby zawodowej
O rozpoznaniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej rozpoznania

może orzekać jedynie lekarz

spełniający określone wymagania kwalifikacyjne. Właściwy organ PIS wydaje decyzję o stwierdzeniu choroby
zawodowej lub braku podstaw do jej stwierdzenia na podstawie materiału dowodowego, w szczególności danych
zawartych w orzeczeniu lekarskim o rozpoznaniu choroby zawodowej bądź braku podstaw do jej rozpoznania i
ocenie narażenia zawodowego pracownika.

Uwaga!
Pracodawca po zakończeniu postępowania, mającego na celu ustalenie uszczerbku na zdrowiu lub niezdolności
do pracy w związku ze stwierdzoną chorobą zawodową pracownika, ma obowiązek przesyłać do Instytutu
Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi i właściwego organu PIS zawiadomienie o skutkach choroby
zawodowej.

Podstawa prawna

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób
zawodowych i skutków tych chorób.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 15 września 1997 r. w sprawie specjalizacji
lekarskich niezbędnych do wykonywania orzecznictwa w zakresie chorób zawodowych (Dz.U. nr 124,
poz. 795 z późn. zm.).

Szkolenie bhp przez Internet? A co z egzaminem?

Czy można przeprowadzić egzamin ze szkolenia okresowego bhp pracowników na odległość, jeżeli całe
szkolenie odbywało się w takiej formie przez Internet?

Egzamin kończący szkolenie okresowe bhp pracowników, jak również pracodawców wykonujących zadania
służby bhp, bez względu na sposób organizacji szkolenia, musi odbywać się bezpośrednio przed komisją
egzaminacyjną. A zatem chociaż całe szkolenie przeprowadzane było w formie szkolenia na odległość, to
egzamin odbywa się przez osobiste spotkanie z komisją.

Powołanie i skład komisji Organizator szkolenia musi powołać komisję egzaminacyjną. Jednak przepisy nie
określają składu takiej komisji. Należy jednak przyjąć, że ma się składać przynajmniej z 2 osób. Wśród nich
powinien się znaleźć organizator szkolenia lub jego przedstawiciel oraz wykładowca prowadzący szkolenie lub -
jeżeli szkolenie prowadziło kilku wykładowców - jeden z nich.

Przykład 1
Jeśli szkolenie przeprowadzała na zlecenie pracodawcy jednostka organizacyjna prowadząca działalność
szkoleniową w dziedzinie bhp, to w skład komisji egzaminacyjnej może wchodzić pracodawca i przedstawiciel

145

145

jednostki organizacyjnej prowadzącej szkolenie lub pracownik tej jednostki, któremu powierzono bezpośrednio
zorganizowanie szkolenia.

Przykład 2
Jeżeli szkolenie organizował i prowadził pracodawca, do składu komisji można wówczas zaprosić pracownika
służby bhp lub pracownika wykonującego zadania tej służby bądź przedstawiciela pracowników.

Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby powołać komisję składającą się z większej liczby osób. Oprócz
organizatora szkolenia

i prowadzącego w jej skład mogą wejść również przedstawiciele pracowników i związków

pracowników, pracownicy zatrudnieni na kierowniczych stanowiskach, pracownicy działu kadr lub służby bhp.

Zadanie komisji egzaminacyjnej
Komisja ma za zadanie ocenić przyswojenie przez uczestnika szkolenia:

wiedzy objętej programem szkolenia oraz

umiejętności wykonywania lub organizowania pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i
higieny pracy.

Podstawa prawna
§ 16 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz. 1860 z późn. zm.).

Kinga Grodzicka-Lisek

prawnik, specjalista z zakresu

prawa pracy i bhp

Środki ochrony indywidualnej - szkolenie pracowników

Po przydzieleniu pracownikom środków ochrony indywidualnej pracodawca powinien:

poinformować ich o istniejących zagrożeniach, przed którymi ma chronić stosowanie tych środków,

poinformować ich o sposobach używania tych środków i - jeżeli jest taka potrzeba - zorganizować
pokazy ich używania,

określić czas i zakres ich stosowania oraz odstępstwa od przyjętych zasad postępowania w
szczególnych i wyjątkowych sytuacjach (do tego celu można wykorzystać informacje podane w
instrukcjach użytkowania konkretnych środków ochrony indywidualnej),

udostępnić pracownikom instrukcje użytkowania środków ochrony indywidualnej i sprawdzić, czy są dla
nich zrozumiałe (np. opracować oraz udostępnić broszurę zawierającą wykaz środków ochrony
indywidualnej stosowanych w firmie

lub poruszyć tematykę prawidłowego stosowania środków ochrony

indywidualnej podczas szkolenia okresowego bhp)

(

§ 39 ust. 4 i załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie

ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy - Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).

Uwaga!

Po przeprowadzeniu szkolenia (w ramach szkolenia wstępnego lub okresowego bhp bądź dotyczącego tylko stosowania
środków ochrony indywidualnej) prowadzący takie szkolenie powinien upewnić się, czy wszyscy użytkownicy środków
ochrony indywidualnej wiedzą: kiedy powinni stosować te środki, kiedy środki te powinny być naprawiane lub
wymieniane, jakie są ograniczenia w stosowaniu tych środków.

Odpowiedzialni za konserwację i przydzielanie ochron osobistych

Pamiętajcie, że również osoby odpowiedzialne za konserwację i przydzielanie pracownikom środków ochrony
indywidualnej

powinny zostać przeszkolone w zakresie funkcji, jakie spełniają te środki w ochronie zdrowia oraz

życia pracowników.

Adam Pościk

Zakład Ochron Osobistych

Centralnego Instytutu Ochrony Pracy

-

Państwowego Instytutu Badawczego

146

146

Wewnętrzny transport przedmiotów o nietypowych kształtach

Jeżeli w magazynie wykonywane są prace związane z ręcznym przemieszczaniem przedmiotów nieporęcznych,
niestabilnych, ze zmiennym środkiem ciężkości i innych, które z powodu ich masy, kształtu lub właściwości mogą
spowodować zagrożenie wypadkowe, należy wydać instrukcję określającą szczegółowe zasady bezpiecznego
postępowania przy przemieszczaniu takich przedmiotów.

Zawartość instrukcji
Instrukcja

taka powinna w szczególności określać sposoby postępowania przy przemieszczaniu przedmiotów

nietypowych, mianowicie:

przedmioty nieporęczne lub trudne do utrzymania muszą być przemieszczane przy użyciu
odpowiedniego sprzętu pomocniczego zapewniającego bezpieczeństwo podczas pracy,

przedmioty, których środek ciężkości po ustawieniu w pozycji do podnoszenia i po podniesieniu
znajdowałby się powyżej połowy wysokości przedmiotu, nie mogą być przenoszone ręcznie, chyba że do
przeniesieni

a przedmiotu zastosowano uchwyty znajdujące się powyżej środka ciężkości,

zwoje taśmy, drutu, kabla itp. przedmioty podczas ich przenoszenia trzeba zabezpieczyć przed
rozwinięciem i wyginaniem,

w razie konieczności przenoszenia przedmiotu trzymanego w odległości większej niż 30 cm od tułowia,
należy zmniejszyć o połowę dopuszczalną masę przedmiotu przypadającą na 1 pracownika (np. masa
tak trzymanego przez pracownika przedmiotu, przy pracy stałej, nie może przekraczać 15 kg) - innym
rozwiązaniem jest zapewnienie wykonywania tych czynności przez co najmniej 2 pracowników.

Zespołowe przenoszenie przedmiotów
Przedmioty, których długość przekracza 4 m, a masa 30 kg, przenosi się zespołowo. Jednak należy pamiętać o
tym, że na 1 pracownika nie może przypadać masa większa niż:

25 kg -

przy pracy stałej,

42 kg - przy pracy dorywczej.

Uwaga!
Niedopuszczalne jest zespołowe przemieszczanie przedmiotów o masie przekraczającej 500 kg! Przy
zespołowym przenoszeniu przedmiotów należy zapewnić:

dobór pracowników pod względem wzrostu i wieku oraz nadzór pracownika doświadczonego w zakresie
stosowania odpowiednich sposobów ręcznego przemieszczania przedmiotów i organizacji pracy,
wyznaczonego w tym celu przez pracodawcę,

odstępy między pracownikami co najmniej 0,75 m i stosowanie odpowiedniego sprzętu pomocniczego.

Uwaga!
Przenoszenie przedmiotów długich i o dużej masie powinno odbywać się przy zastosowaniu sprzętu
pomocniczego, pozwalającego na transport takich przedmiotów z możliwie najmniejszym unoszeniem ich ponad
poziom podłoża.

Jeżeli zespołowe przenoszenie przedmiotów odbywa się na ramionach pracowników, trzeba zapewnić, aby
pracownicy ci:

wkładali i opuszczali przenoszony przedmiot jednocześnie i na komendę,

znajdowali się po jednej stronie przenoszonego przedmiotu,

używali środków ochrony indywidualnej chroniących ramiona.

Podstawa prawna

Powyższe kwestie regulują przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 14 marca 2000 r. w
sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz.U. nr 26, poz. 313 z późn.
zm.).

Lesław Zieliński

były główny inżynier zarządzania

bezp

ieczeństwem pracy, rejestrowany

audytor pomocniczy SZBP wg ISRS

147

147

9 kroków do zabezpieczenia firmy przed rakotwórczymi i mutagennymi

czynnikami środowiska pracy

Występowanie w firmie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu
rakotwórczym lub mutagennym zobowiązuje Twojego pracodawcę do zachowania szczególnej dbałości o
środowisko pracy pracowników. Wiąże się ona z koniecznością wykonania przeglądu stanowisk pracy, a
w razie wykazania obecności tych substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych -
podjęcia odpowiednich kroków.

Przegląd stanowisk pracy w firmie powinien obejmować:

substancje i preparaty chemiczne,

czynniki biologiczne i fizyczne,

procesy technologiczne,

czynniki uwalniane w procesie pracy,

produkty uboczne,

odpady itp.

Następnie powinieneś porównać wyniki tego przeglądu z wykazem substancji, preparatów, czynników lub
procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym bądź mutagennym.

9 kroków - pozytywny wynik przeglądu
W przypadku pozytywn

ego wyniku przeglądu (wykazaniu obecności w środowisku pracy substancji, preparatów,

czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym):

1.

wykonaj pomiary wymienionych szkodliwości;

2.

zainstaluj wskaźniki wczesnego wykrywania podwyższonego ich poziomu;

3.

opracuj program ograniczenia narażenia pracowników i postępowania w razie awarii, uwzględniając:

najnowsze roz

wiązania techniczno-naukowe,

zmianę technologii,

zastąpienia niebezpiecznych czynników innymi materiałami,

ograniczenie liczby narażonych pracowników;

4.

zapewnij udział pracowników w opracowywaniu programu ograniczenia narażenia i umożliwcie im
kontrolę przestrzegania przepisów;

5.

zapewnij możliwość wyboru środków ochrony indywidualnej;

6.

przekaż odpowiednim urzędom (PIP, PIS) i lekarzowi sprawującemu opiekę profilaktyczną nad
pracownikami informacje o substancjach, preparatach, czynnikach i procesach technologicznych o
działaniu rakotwórczym lub mutagennym;

7.

poinformuj pracowników o skutkach zdrowotnych narażenia (na bieżąco o narażeniu) i zasadach bhp;

8.

przeprowadź szkolenie pracowników w zakresie zachowania w razie awarii;

9.

prowadź i przechowuj rejestr pracowników narażonych na działanie substancji, preparatów, czynników i
procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym.

Podstawa prawna
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów
technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz.U. nr 280, poz. 2771 z
późn. zm.).

148

148

Pr

zejmowanie obiektów budowlanych do eksploatacji - kontrola

warunków

Podstawową rolę przy przejmowaniu zakładów pracy do eksploatacji w zakresie bezpieczeństwa i higieny
pracy odgrywa m.in. Państwowa Inspekcja Pracy. Do zakresu jej działania należy kontrola przestrzegania
przepisów bhp przy projektowaniu budowy, przebudowy lub modernizacji zakładów pracy oraz
uczestniczenie w przejmowaniu do eksploatacji wybudowanych bądź przebudowanych zakładów pracy
albo ich części.

Inspektorzy PIP uprawnieni są między innymi do żądania od pracodawcy okazania projektów dotyczących
budowy, przebudowy, modernizacji, uruchomienia oraz innych dokumentów związanych z zapewnieniem
przestrzegania przepisów i zasad bhp w procesie uruchamiania inwestycji.

Warunki eksploatacji
Inspektor pracy, uczestnicząc w przejmowaniu do eksploatacji wybudowanego lub przebudowanego zakładu
pracy lub jego części, zażąda okazania stosownych dokumentów i sprawdzi, czy obiekt został wybudowany w
oparciu i zgodnie z projektem technicznym zaopiniowanym pozytywnie przez uprawnionego rzeczoznawcę ds.
bhp.

Przeciwwskazania do uruchomienia obiektu
Jeżeli w wyniku ustaleń inspektor pracy stwierdzi wykonanie obiektu budowlanego niezgodnie z projektem pod
względem przepisów bhp, ma obowiązek zgłosić sprzeciw przeciwko uruchomieniu tego obiektu. W przypadku
gdy zgodność wykonania została zachowana, ale stwierdzone zostało naruszenie wymogów określonych
przepisami bhp lub ergonomii w odniesieniu do przeznaczenia obiektu, inspektor pracy zgłasza uwagi
warunkujące jego uruchomienie.

Natomiast w sytuacji stwierdzenia braku opinii rzeczoznawcy ds. bhp dotyczącego projektu technicznego budowli
lub wydania opinii przez nieuprawnionego rzeczoznawcę zostaje zawiadomiony o tym fakcie organ wydający
pozwolenie na budowę.

Pamiętaj!
Jeżeli projekt zawierający rażące naruszenia przepisów zostanie zaopiniowany pozytywnie w zakresie bhp przez
uprawnionego rzeczoznawcę, wobec takiej osoby zostaje wszczęte postępowanie dyscyplinarne.

Podstawa prawna
Art. 56 ustawy z 7 lipca 1994 r. -

Prawo budowlane (Dz.U. z 2006 r. nr 156, poz. 1118 z późn. zm.).

Jak zapobiegać chorobom pracowników powodowanym przez
bakterie

z urządzeń klimatyzacyjnych?

Jak utrzymywać we właściwym stanie instalacje wentylacji i klimatyzacji w biurze, aby nie dochodziło do
zachorowań pracowników spowodowanych rozwijającymi się tam bakteriami?

Utrzymywanie instalacji i urządzeń wentylacji i klimatyzacji we właściwym stanie higienicznym oraz technicznym
ma podstawowe znaczenie w zapobieganiu ryzyka

wystąpienia legionelozy.

Warto wiedzieć
Legioneloza to choroba zakaźna występująca pod postacią zachorowań grypopodobnych, a czasami
śmiertelnego zapalenia płuc. Chorobę mogą powodować bakterie Legionella, które
rozwijają się w instalacjach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych.

Utrzymywanie instalacji i urządzeń wentylacji i klimatyzacji wymaga:

przeprowadzania okresowych kontroli stanu technicznego i czystości instalacji,

konserwacji, naprawy lub wymiany uszkodzonych elementów instalacji,

okresowego czysz

czenia instalacji środkami mechanicznymi,

właściwej, zgodnej z zaleceniami producenta, eksploatacji,

okresowego czyszczenia (dezynfekcji) instalacji środkami chemicznymi,

kontroli jakości i uzdatniania wody wykorzystywanej w instalacjach klimatyzacji do procesów
przygotowania powietrza doprowadzanego do pomieszczeń.

149

149

Czym dezynfekować?
Do dezynfekcji instalacji i urządzeń wentylacji i klimatyzacji zaleca się stosowanie biocydów, takich jak:

4-

rzędowe związki amoniowe,

alkohole,

halogeny,

podchloryny,

związki nadtlenowe,

związki fenolowe,

aldehydy,

jodofory.

Warto wiedzieć
W celu zapobieżenia wzrostowi odporności bakterii należy regularnie zmieniać rodzaj stosowanych biocydów.
Wyboru środka dezynfekcyjnego oraz jego stężenia powinien dokonywać specjalista do spraw higieny.

Środek dezynfekcyjny musi mieć atest (np. Państwowego Zakładu Higieny) z zaznaczeniem, że może być
stosowany w instalacjach klimatyzacyjnych.

Podstawa prawna

1.

§ 37 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych

przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).

2. PN-B-03430:1983/Az3:2000 Wentylacja w budynkach mieszkalnych zamieszkania zbiorowego i

użyteczności publicznej – Wymagania.

Zygmunt Wieczorek

specjalista ds. analiz i prewencji

zagrożeń zawodowych

Bezpieczne prace impregnacyjne

Jakie są wymagania bhp przy wykonywaniu robót budowlanych związanych z impregnacją drewna lub innych
materiałów?

Osoby wykonujące roboty budowlane związane z impregnacją drewna lub innych materiałów należy zapoznać z:

występującymi zagrożeniami,

instrukcją producenta dotyczącą posługiwania się stosowanymi środkami impregnacyjnymi.

Ważne
Przy pracach impregnacyjnych nie można zatrudniać osób, u których występują objawy uczulenia na środki
chemiczne.

Pomieszczenia i miejsca, w których odbywa się impregnacja
Miejsca

i pomieszczenia przeznaczone do impregnacji należy:

zaopatrzyć w sprzęt do gaszenia pożarów, dostosowany do rodzaju używanego środka
impregnacyjnego,

ogrodzić i zaopatrzyć w odpowiednie tablice ostrzegawcze,

wyposażyć w wentylację mechaniczną,

zabezpie

czyć przed zanieczyszczeniem środowiska środkami impregnacyjnymi.

Przy wykonywaniu robót impregnacyjnych nie wolno: używać otwartego ognia, palić tytoniu, spożywać posiłków.

Higiena osobista po pracy
Po zakończeniu prac impregnacyjnych i w przerwach na posiłki osobom wykonującym te prace trzeba umożliwić
umycie się ciepłą wodą oraz skorzystanie ze środków higieny osobistej.

150

150

Podstawa prawna
Rozdział 11 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy
podcz

as wykonywania robót budowlanych (Dz.U. nr 47, poz. 401).

Zygmunt Wieczorek

specjalista ds. analiz i prewencji

zagrożeń zawodowych

Grupowe szkolenie bhp -

jak je zorganizować?

W procesie szkolenia grupowego

ważne jest to, co związane jest z:

funkcjonowaniem pracownika na stanowisku pracy

zgodnie z kartą opisu stanowiska,

wymogami warunków bezpieczeństwa i higieny pracy,

motywacją pracownika,

zainteresowaniami pracownika,

możliwościami i ograniczeniami oraz innymi preferencjami osobistymi pracownika.

Istotne jest zatem wszystko to, co składa się nie tylko na wewnętrzną stronę pracy, ale także zewnętrzną. Tak
więc na parametry związane z warunkami pracy, wyposażeniem stanowiska pracy oraz specyfiką i złożonością
wykonywanych zadań, tzn.: charakter stanowiska pracy od wykonawczego - wymagającego opanowania prostych
czynności, przez odtwórcze - gdzie wymagane jest opanowanie procedur lub wzorów działania, do
koncepcyjnego, które wymaga myślenia twórczego.

Wewnętrzna strona pracy odnosi się do zachowania pracownika, które zależne jest od np. znaczenia, jakie ma
dla niego miejsce pracy lub miejsce szkolenia w postaci wartości:

instrumentalnych -

funkcja, jaką pełni sala szkoleniowa, znaczenie miejsca - publiczne lub prywatne,

sytuacyjnych -

świadomość, że miejsce pracy wiąże się z potencjalnymi konfliktami,

egzystencjalnych -

wartości, które są źródłem silnych przeżyć o charakterze uczuciowym.

Zewnętrzna strona pracy to wykonywanie zadań przez pracownika np. o charakterze usługowym lub
produkcyjnym.

Pamiętajcie, aby w szkoleniu grupowym uwzględniać również znaczenie płci, mody, wzorów zachowań, wieku,
statusu społecznego oraz podatności na wpływ lokalnego środowiska społecznego.

Zasady doboru członków grupy szkoleniowej
Głównym kryterium doboru członków grupy jest cel, dla którego grupa została utworzona. Przed jej powołaniem
należy przeprowadzić z każdym kandydatem rozmowę kwalifikacyjną w celu pozyskania informacji o nim i jego
zadaniach służbowych oraz wyjaśnienia:

na czym będzie polegała praca w grupie,

jak długo będą trwały zajęcia,

jakie zadania będą stawiane przed grupą.

Pamiętajcie, że zrozumienie i akceptacja celu grupy przez każdego bez wyjątku uczestnika jest podstawowym
warunkiem jego aktywności i zaangażowania.

W trakcie rozmowy powinniście pracować nad przygotowaniem właściwej atmosfery i szacunku dla siebie i innych
potencjalnych członków grupy. Akcentujcie walory i znaczenie aktywnego uczestnictwa w pracy grupowej przez
dążenie do rozwiązywania problemów oraz poszukiwanie potrzebnych informacji. Unikajcie zaś podkreślania
cech lub kryteriów negatywnych mogących wpłynąć ujemnie na samoocenę kandydata i powodować tworzenie
atmosfery "grupy frustratów" lub "nieudaczników".

Liczebność grupy
Optymalna liczba szkolonych w grupie powinna wynosić od 10 do 12 osób. Liczba ta jest określona przez
konieczność zapewnienia powstawania dostatecznie dużej liczby interakcji pomiędzy członkami.

151

151

W grupie składającej się z 3 - 4 osób możliwość dyskusji, wymiany doświadczeń i poglądów jest bardzo
ograniczona i mało efektywna z ekonomicznego punktu widzenia. Natomiast w grupie liczącej ponad 12 osób
możliwość relacji między uczestnikami szkolenia zwiększa się do tego stopnia, że nie każdy z członków grupy jest
w stanie dostatecznie się wypowiedzieć. Miejcie na uwadze, że wraz ze wzrostem liczby członków grupy
zwiększa się prawdopodobieństwo pozostawania na uboczu osób mniej aktywnych, nieśmiałych lub z niską
samooceną. W związku z tym może pojawić się tendencja do powstawania nieformalnych podgrup. Utrudnia to
proces integracji grupy, ponieważ pozostali odbierają swoją sytuację jako mniej korzystną. Istnieje także realne
zagrożenie zdominowania dyskusji grupowej przez problemy tak powstałych podgrup.

W grupie liczącej 10 - 12 członków każdy z nich ma możliwość zabrania głosu i wypowiedzenia się, tym samym
ma szansę zaznaczyć swój wkład i obecność w grupie. A zatem liczba od 10 do 12 uczestników szkolenia
grupowego jest optymalna i najlepiej umożliwia prowadzenie szkolenia.

dr Włodzimierz Chojnacki

specjalista z zakresu edukacji

w organizacji i doradztwa

Problemy z klimatyzacją i wentylacją

Jakie negatywne skutki zdrowotne związane są z klimatyzacją lub wentylacją?

W kanałach nawiewnych klimatyzacji mogą powstać warunki sprzyjające rozwojowi bakterii Legionella. Są to
bakterie powodujące możliwość zachorowania na chorobę zakaźną zwaną legionelozą. A zatem koniecznie
trzeba pamiętać o okresowym czyszczeniu i wymianie filtrów klimatyzacji. Obowiązek ten dotyczy także
okresowego czyszczenia i dezynfekowania

kanałów wentylacyjnych. Czyszczenie kanałów należy przeprowadzać

w terminach zgodnych z zaleceniami producenta urządzeń i z użyciem środków przez niego zalecanych.

Drugą znacznie mniej poważną w skutkach zdrowotnych, lecz bardzo uciążliwą i często występującą chorobą jest
tzw. syndrom chorego budynku (SBS - ang. Sick Building Syndrome

). Charakteryzuje się on zespołem

obj

awów właściwych kilku różnym schorzeniom.

Jak wiadomo w pomieszczeniach zamkniętych średnia optymalna temperatura to 21 - 22°C, a wilgotność
względna powietrza powinna wynosić około 55 - 60%. Tymczasem w "chorych budynkach" wartości te są
znacznie podwyższone, a klimatyzacja nie działa właściwie (około 24°C i ponad 75% wilgotności względnej
powietrza). W następstwie tego pojawiają się:



bóle głowy,



podrażnienie błon śluzowych,



wysuszenie skóry,



choroby gardła.

Człowiek czuje się zmęczony i rozkojarzony, ma poczucie, że mu duszno. Należy pamiętać, że długotrwałe niedotlenienie
może mieć bardzo negatywne skutki zdrowotne. Zbyt wysoka temperatura i wilgotność sprzyja także rozwojowi
mikroorganizmów, szczególnie zarodników grzybów pleśniowych. Głównym powodem złych warunków fizycznych w
pomieszczeniu jest zła jego wentylacja, zbyt szczelne okna i brak naturalnej mikrowentylacji. Tymczasem naturalna
mikrowentylacja jest niezmiernie ważna. Przyczynia się do ciągłej wymiany powietrza między budynkiem a środowiskiem
zewnętrznym (zalecana ilość świeżego powietrza wynosi 0,6 m

3

/min × osoba). Na złą wentylację powietrza wpływ ma

również niesprawny lub źle zaprojektowany system wentylacji. Pamiętajcie, że niedezynfekowane i nieczyszczone przewody
wentylacyjne nie tylko przestają spełniać swoją rolę, ale stają się również zagrożeniem dla zdrowia ludzi. Miejcie również
na uwadze, że w czasie zmiany aranżacji wnętrza klimatyzowanego pomieszczenia przestawienie biurka pracownika w inne
miejsce może powodować sytuację, że stanowisko pracy znajdzie się bezpośrednio pod kanałem wentylacyjnym, co
powoduje przeciągi i jest niezgodne z przepisami. Naraża się wtedy pracownika na możliwość przeziębienia.

Waldemar Krupa

główny specjalista ds. bhp

i specjalista ochrony przeciwpożarowej

w firmie SEKA SA

152

152

Zagrożenia na stanowisku pracy ślusarza

Ślusarze to pracownicy wykonujący prace związane z obróbką materiałów metalowych.
Podczas wykonywania pracy wykorzystują wiele narzędzi i urządzeń (w tym maszyn zasilanych
energią elektryczną). Wiążą się z tym potencjalne zagrożenia wypadkowe. Dlatego tak istotne
jest uświadomienie im zagrożeń, jakie mogą wystąpić na ich stanowiskach pracy.

Prawidłowe zidentyfikowanie zagrożeń mogących występować na stanowisku pracy jest podstawą do
zastosowania niezbędnej i prawidłowej ochrony przed zagrożeniami.

Ze względu na sposób wykonywania prace ślusarskie podzielić możemy na:

ręczne prace ślusarskie - czynności wykonywane są przy pomocy rąk i nienapędzanych
mechanicznie

narzędzi (np. młotki, pilniki, piłki, narzędzia traserskie),

prace ślusarskie zmechanizowane – czynności wykonywane są mechanicznie napędzanymi
narzędziami:

o

trzymanymi w rękach (np. wiertarki ręczne, ręczne szlifierki kątowe),

o

stacjonarnymi, stanowiącymi wyposażenie stanowiska pracy ślusarza (np. wiertarka
stołowa, szlifierka ostrzałka).

Podstawowe czynniki niebezpieczne występujące podczas prac ślusarskich to czynniki fizyczne (w
szczególności czynniki mechaniczne oraz hałas) i chemiczne,

Zagrożenia występujące na stanowisku pracy ślusarza to m.in.:

skaleczenia o ostre krawędzie narzędzi czy przedmiotów,

skaleczenia narzędziami w czasie obrabiania przedmiotów,

skaleczenia przez odpryski materiału powstające w czasie obróbki,
-

zaprószenia oczu przy szlifowaniu i czyszczeniu powierzchni przedmiotów,

wdychanie pyłów,

zatrucia rozpuszczalnikami i innymi substancjami toksycznymi,

pora

żenie prądem elektrycznym,

urazy związane z ręcznym przemieszczaniem ciężarów,

zagrożenia związane z nadmiernym hałasem.

Pamiętaj!
Zagrożenia na stanowisku pracy ślusarza zależeć będą przede wszystkim od rodzaju wykonach na
stanowisku prac,

stosowanych narzędzi, maszyn i urządzeń oraz technologii procesu produkcyjnego.

Środki ochrony indywidualnej
Prace ślusarskie należą do prac podczas wykonywania, których może nastąpić silne zabrudzenie
odzieży i obuwia oraz jej skażenie środkami chemicznymi (np. rozpuszczalnikami) niedopuszczalne
jest, zatem wykonywanie przez pracownika tego rodzaju prac we własnej odzieży i obuwiu.

Substancje i preparaty niebezpieczne
Wykonywanie prac ślusarskich często wiąże się z wykorzystywaniem substancji i preparatów
oznakowanych, jako niebezpieczne

, szczególnie rozpuszczalników. Pracownicy powinni więc

posiadać informacje dotyczące sposobów ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem takich
substancji.

Zabezpieczenie przed porażeniem prądem elektrycznym
Do pracy powinny byś stosowane elektronarzędzia wykonane w II klasie ochronności. Są to narzędzia
bezpieczne -

uziemianie ich lub zerowanie jest zabronione. Wyjątek stanowią szlifierki kątowe

przeznaczone do pracy na mokro, które należy podłączać do sieci tylko za pomocą transformatora
separacyjnego, który stanowi ich wyposażenie. Brak transformatora separacyjnego wyklucza
stosowanie tych szlifierek.

153

153

Uwaga!
Zagrożenie porażenia prądem elektrycznym można eliminować 4 sposobami. Mianowicie przez
ochronę przez:

1.

obniżenie napięcia, czyli zastosowanie napięć bezpiecznych
np. 25 V,

2.

dodatkową izolację elementu przewodzącego,

3. zerowanie, czyli zastosowanie dodatkowego przewodu ochronnego,
4.

separację napięcia, czyli zastosowanie dodatkowego urządzenia separującego (np.
transformatora).

Zabezpieczenie przed hałasem i drganiami
Przy wykonywaniu prac elektronarzędziami ręcznymi drgania występują na ich uchwytach (głównych i
pomocniczych). N

ajbardziej szkodliwa, ze względu na wytwarzane drgania, jest praca przy użyciu

elektronarzędzi udarowych oraz innych, których niewyważone masy robocze wywołują drgania
uchwytów np. szlifierki kątowe, szlifierki oscylacyjne. Aby zminimalizować ryzyko wpływu drgań
(wibracji) na zdrowie pracownika konieczne jest:

stosowanie środków ochrony indywidualnej (rękawic antywibracyjnych),

udzielanie pracownikowi przerw w pracy (10

–15 min po każdej godzinie pracy

elektronarzędziem),

praca w temperaturze otoczenia nie niższej niż 16°C (niska temperatura powoduje
zwiększenie szkodliwego wpływu drgań na organizm człowieka).

Impregnacja drewna i innych

materiałów na budowie – wymagania

bhp

Osoby wykonujące roboty budowlane związane z impregnacją drewna lub innych materiałów należy zapoznać z:

występującymi zagrożeniami,

instrukcją producenta dotyczącą posługiwania się stosowanymi środkami impregnacyjnymi.

Uwaga!
Przy pracach impregnacyjnych nie można zatrudniać osób, u których występują objawy uczulenia na środki
chemiczne.

Pomieszczenia i miejsca, w których odbywa się impregnacja
Pomieszczenia i miejsca, w których odbywa się impregnacja, należy:

zaopatrzyć w sprzęt do gaszenia pożarów, dostosowany do rodzaju używanego środka
impregnacyjnego,

ogrodzić i zaopatrzyć w odpowiednie tablice ostrzegawcze,

wyposażyć w wentylację mechaniczną,

zabezpieczyć przed zanieczyszczeniem środowiska środkami impregnacyjnymi.

Uwaga!
W miejscu wykonywania robót impregnacyjnych nie wolno:

używać otwartego ognia,

palić tytoniu,

spożywać posiłków.

Higiena osobista po pracy
Niezwłocznie po zakończeniu prac impregnacyjnych i w przerwach przeznaczonych na posiłki osobom
wykonującym te prace trzeba umożliwić:

umycie się ciepłą wodą,

skorzystanie ze

środków higieny osobistej.

154

154

Podstawa prawna
Powyższe kwestie regulują przepisy rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 6 lutego 2003 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. nr 47, poz. 401).

Zygmunt Wieczorek

specjalista ds. analiz i prewencji

zagrożeń zawodowych

Rozpuszczalniki

– ograniczanie emisji oparów i kontaktu ze skórą

Stosowanie rozpuszczalników w przestrzeniach zamkniętych jest szczególnie niebezpieczne, gdyż ich
opary g

romadzą się bardzo szybko w takich ilościach, że ich stężenie może stać się niebezpieczne dla zdrowia,

a nawet śmiertelne!

Ograniczanie emisji oparów rozpuszczalników
Emisje oparów rozpuszczalników ogranicza się przez:

1. stosowanie

urządzeń wentylacyjnych w celu usuwania par rozpuszczalników z miejsca pracy,

2.

używanie środków ochrony układu oddechowego (sprzęt ochrony dróg oddechowych, na przykład
półmaski, zestawione z odpowiednimi pochłaniaczami, należy przechowywać w czystym miejscu, a
przed jego zastosowaniem upewnić się, czy nie jest on skażony i nadaje się do użytku),

3. wykorzystywanie wentylacji naturalnej

wszędzie tam, gdzie to możliwe, w jak największym stopniu (np.

przez otwieranie drzwi i okien w pomieszczeniach pracy),

4.

używanie rozpuszczalników w minimalnej ilości, akurat potrzebnej do pracy,

5.

przetrzymywanie i magazynowanie opakowań (pojemników) z rozpuszczalnikami w stanie zamkniętym,

6.

składowanie odpadów skażonych rozpuszczalnikami w szczelnych pojemnikach,

7. niepo

zostawianie w miejscu pracy szmat nasączonych rozpuszczalnikami.

Ograniczanie kontaktu rozpuszczalników ze skórą pracowników
Kontakt rozpuszczalnika ze skórą pracownika ogranicza się przez:

unikanie kontaktu ze skórą rozpuszczalników lub dowolnych produktów zawierających rozpuszczalniki,
na przykład używając w razie konieczności środków ochrony indywidualnej (odzieży ochronnej, rękawic
ochronnych, fartuchów ochronnych, okularów ochronnych, osłon twarzy itp.),

niestosowanie rozpuszczalników do usuwania zabrudzeń ze skóry (np. farby).

Uwaga!
Pamiętajcie również o innych środkach ostrożności chroniących przed szkodliwym działaniem rozpuszczalników,
mianowicie:

nie wolno dopuszczać do spożywania posiłków i napojów oraz palenia tytoniu w miejscach stosowania
rozpuszczalników (po pracy z użyciem rozpuszczalników można spożywać posiłki lub palić dopiero po
dokładnym umyciu się),

nie wolno używać otwartego ognia w miejscach, gdzie mogą znajdować się opary rozpuszczalników,
ponieważ może to spowodować wydzielanie się bardzo toksycznych gazów, pożar lub wybuch.

Zygmunt Wieczorek

specjalista ds. analiz i prewencji

zagrożeń zawodowych

Jak analizować potrzeby szkoleniowe w firmie?

Razem z Wami, specjalistami z zakresu bhp, opracowaniem potrzeb szkolen

iowych powinni zająć się specjaliści

do spraw rozwoju i szkoleń w firmie. Analiza planowania i przeprowadzania szkoleń bhp powinna być
opracowana na 3 poziomach organizacyjnych tzn.:

pracownika (stanowiska pracy),

zespołów zadaniowych (oddziałów, wydziałów, sekcji, brygad),

oraz firmy (organizacji).

155

155

W tym celu powinniście przeprowadzić:

ocenę ilości i jakości wykonanej pracy;

diagnozę aktualnych potrzeb pracowników;

obserwację zachowań i efektów pracy personelu;

analizę zrealizowanych planów i programów szkoleń;

opis stanowisk pracy;

testy z wiedzy

i umiejętności wśród pracowników firmy;

wywiady i rozmowy z pracownikami i osobami kierującymi firmą.

Analizując potrzeb szkoleniowe pracowników, osób nimi kierujących i pracodawców w firmie powinniście brać pod
uwagę także aspekt:

analizy celów,

obszaru analizy,

metody analizy,

co przedstawia rysunek 1.

Rys. 1. Analiza potrzeb szkoleniowych

Luka szkoleniowa
Miejcie na uwadze, że nie należy sprowadzać roli szkoleń tylko do „modelu niedoboru” opierającego się na
założeniu, że celem szkolenia jest tylko i wyłącznie korygowanie nieprawidłowości. Niezmiernie ważne jest
również – ze względu na dynamiczny charakter zmian zachodzących w firmie i jej otoczeniu – prowadzenie
szkoleń, które umożliwiają nabywanie nowych umiejętności i kompetencji oraz skutecznie zwiększają
elastyczność operacyjną pracowników.

Przykład
Pracodawca zatrudnia na podobnych stanowiskach

– portiera i ochroniarza – dwóch pracowników. Jeden z nich,

portier, ma rozszerzony zakres obowiązków na właściwe dla ochroniarza, co wymaga od niego opanowania
nowych bądź dodatkowych umiejętności, aby zmniejszyć tzw. lukę szkoleniową.

Zmniejszenie luki szkoleniowej może nastąpić w sposób przedstawiony na rysunku 2.

156

156

Rys. 2. Luka szkoleniowa w obszarze bhp

dr Włodzimierz Chojnacki

specjalista z zakresu edukacji

w organizacji i doradztwa

zawodowego

Uprawnie

nia do omawiania zagadnień tematyki ppoż podczas szkoleń

bhp

Czy jako

pracownik służby bhp prowadzący zajęcia w ramach szkolenia okresowego z dziedziny bhp mogę

omawiać jednocześnie zagadnienia związane z ochroną ppoż.? W czasie kontroli strażak z prewencji
zakwestionował szkolenia z uwagi na brak uprawnień do szkolenia z zakresu ppoż.

Podczas

szkoleń okresowych w zakresie bhp omawiane są zagadnienia profilaktyki przeciwpożarowej, które

wymagają poprawnego ich przedstawienia zatrudnionym pracownikom. Zatem osoby prowadzące takie zajęcia w
zakładach pracy powinny ukończyć odpowiednie szkolenie z tego zakresu.

Osoby wykonujące czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej powinny zdobyć odpowiednie kwalifikacje,
aby móc należycie wypełniać swoje obowiązki (art. 4 ust. 2 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie
przeciwpożarowej; Dz.U. z 2002 r. nr 147, poz. 1229 ze zm.).

Oznacza to, że pracownik służby bhp w celu omawiania zagadnień dotyczących ppoż. podczas szkolenia z
zakresu bhp powinien legitymować się ukończonym odpowiednim szkoleniem. Szkolenia takie prowadzą szkoły
Państwowej Straży Pożarnej lub ośrodki szkolenia w komendach wojewódzkich Państwowej Straży Pożarnej (§ 5
rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 25 października 2005 r. w sprawie wymagań
kwalifikacyjnych oraz szkoleń dla strażaków jednostek ochrony przeciwpożarowej i osób wykonujących czynności
z zakresu ochrony przeciwpożarowej; Dz.U. nr 215, poz. 1823). Szkolenie takie trwa minimum 72 godziny (1
godzina lekcyjna

– 45 min.). Ukończenie takiego szkolenia uprawnia do omawiania zagadnień z problematyki

ochrony przec

iwpożarowej.

Adam Krawczyński

specjalista ds. szkoleń w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy

w firmie SEKA SA

Nieprzestrzeganie przepisów dotyczących dozoru technicznego - jak
możesz wpłynąć na poprawę warunków pracy w firmie?

Praca przy maszynach stwa

rza szczególnie wiele zagrożeń. Wystarczy jeden nieumiejętny lub

ryzykowny „ruch” pracownika, a o tragedię nie trudno. Czy wiesz jak możesz reagować na
nieprzestrzeganie przepisów przez pracowników?

Pracownicy służby bhp mają możliwość występowania do pracodawcy o zastosowanie kar
porządkowych w stosunku do pracowników odpowiedzialnych za zaniedbanie obowiązków w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy.

157

157

Maszyny, urządzenia, narzędzia i sprzęt – obowiązki
Wśród obowiązków w zakresie bhp znajduje się wykonywanie pracy w sposób zgodny z przepisami
oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, a także dbałość o należyty stan maszyn, urządzeń,
narzędzi oraz sprzętu. Włącza się w to oczywiście prace przy urządzeniach technicznych objętych
dozorem technicznym (np. czyszczenie sprężarki powietrznej będącej w ruchu).

Kary porządkowe
Pracodawca może stosować kary porządkowe wobec pracowników za nieprzestrzeganie przez nich
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Mogą to być kary upomnienia, nagany i pieniężne.

Niezwłoczne wstrzymanie pracy maszyny lub innego urządzenia technicznego
Dodatkowo, jeżeli wystąpi bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracownika albo innych osób
(np. praca w obrębie uszkodzonego zbiornika zawierającego substancje niebezpieczne o
właściwościach żrących), pracownicy służby bhp mają prawo niezwłocznego wstrzymania pracy
maszyny bądź innego urządzenia technicznego albo wnioskowania do pracodawcy o niezwłoczne
wstrzymanie pracy w zakładzie pracy, jego części lub innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę
do wykonywania pracy.

Środki perswazyjne
Jeżeli chodzi o środki perswazyjne, to jak najbardziej są one wskazane w relacjach z pracownikami.
Mogą mieć postać:

porad,

pokazów prawidłowego wykonywania pracy,

konkursów edukacyjnych,

tzw. skrzynki pytań i odpowiedzi,

wyznaczani

a liderów bezpiecznej pracy.

Pamiętaj!
Do każdej sytuacji należy podejść indywidualnie, każdorazowo oceniając poziom niebezpieczeństwa.

Podstawa prawna

1. Art. 108, art. 211 Kodeksu pracy
2.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i
higieny pracy (Dz.U. nr 109, poz. 704 z późn. zm.).

Wymagania ogólnobudowlane dla magazynów wysokiego
składowania

Pomieszczenia magazynowe powinny spełniać wymagania bezpieczeństwa, stosownie do
rodzaju i właściwości składowanych w nich materiałów (gabaryty, ciężar, toksyczność,
palność). Odrębne wymagania powinny spełniać np. regały czy rampy do rozładunku towaru.

W pomieszczeniach magazynowych i na drogach znajdujących się w obiekcie powinny być
umieszczone

informacje o dopuszczalnym obciążeniu podłóg oraz stropów. Do pomieszczeń i

stanowisk pracy położonych na różnych poziomach powinny prowadzić bezpieczne dojścia stałymi
schodami lub pochylniami. Nawierzchnie schodów, pomostów i pochylni nie powinny być śliskie, a w
miejscach, w których może występować zaleganie pyłów, powinny być ażurowe.

Regały
Regały powinny mieć odpowiednio wytrzymałą i stabilną konstrukcję oraz zabezpieczenia przed ich

158

158

przewróceniem się. Dlatego powinny być to regały wykonane fabrycznie i zmontowane przez
specjalistyczną ekipę.

Pamiętaj!
Przy składowaniu materiałów należy:

1.

określić dla każdego rodzaju składowanego materiału:

o miejsce,
o

sposób,

o

dopuszczalną wysokość składowania;

2.

zapewnić, aby masa składowanego ładunku nie przekraczała dopuszczalnego obciążenia
urządzeń przeznaczonych do składowania (regałów, półek, podestów itp.);

3.

zapewnić, aby masa składowanego ładunku, łącznie z masą urządzeń przeznaczonych do
jego składowania i transportu (podesty, kontenery itp.), nie przekraczała dopuszczalnego
obciążenia podłóg i stropów, na których odbywa się składowanie;

4.

wywiesić czytelne informacje o dopuszczalnym obciążeniu:

o

podłóg,

o

stropów,

o

urządzeń przeznaczonych do składowania.

Rampy
Magazyny, których poziom podłogi najniższej kondygnacji znajduje się ponad terenem, powinny mieć
rampy. W prawidłowo zbudowanych magazynach poziom podłogi znajduje się na takiej wysokości,
aby tworzyła ona z rampą jedną płaszczyznę. Wysokość ramp musi być dopasowana do wysokości
podłogi skrzyń ładunkowych najczęściej używanych pojazdów, a ich szerokość – do rodzaju środków
transportu wewnętrznego. Nie wolno budować ramp bez schodów tak, aby pracownicy musieli
zeskakiwać z wysokości lub wdrapywać się na rampę.

Pamiętaj!
Krawędzie rampy należy malować w skośne czarno-żółte pasy ostrzegawcze.

Jak styl uczenia się pracowników wpływa na przygotowanie szkoleń
bhp?

Doświadczenia wynikające z wielu sesji szkoleniowych bhp wskazują, że w procesie ich planowania powinniście
zwrócić uwagę na style uczenia się preferowane przez ich uczestników (pracowników). Dzięki temu będziecie
mogli osiągnąć wyższy poziom efektywności szkolenia, przez lepsze dostosowanie problematyki oraz sytuacji
szkoleniowych do potrzeb i oczekiwań uczestników.

Miejcie na uwadze, że istnieje ścisła zależność pomiędzy stylami uczenia się, a sytuacjami które mogą sprzyjać
lub utrudniać proces uczenia się i nauczania. Dzieje się tak, ponieważ:

praktycy

uczą się lepiej, gdy stają wobec nowych doświadczeń i problemów, które należy rozwiązać.

Traktują je bowiem jako wyzwania i preferują aktywne formy szkoleń, takie jak: ćwiczenia, seminaria, gry
dydaktyczne, symulacje kompute

rowe, prezentacje filmowe. Natomiast dość negatywnie odnoszą się do

klasycznych form szkoleń, takich jak: wykłady, studiowanie literatury, pracy według procedur,
algorytmów oraz zadań wymagających precyzji. Preferują pracę w zespołach zadaniowych
(ćwiczeniowych);

osoby refleksyjne

dobrze czują się w sytuacjach, gdy mają dużo czasu na przemyślenie problemu,

nabranie dystansu, przygotowanie się do wystąpienia, zebranie potrzebnych materiałów, wykonanie
prezentacji, modelu czy przeprowa

dzenie badań. Nie lubią podejmować decyzji pod presją czasu,

improwizować oraz pełnić roli lidera grupy, a tym samym być w centrum uwagi;

teoretycy

dobrze czują się, gdy mogą stosować analizę systemową, znają cele, zadania oraz gdy

problemy do rozwiązania posiadają strukturę uporządkowaną, a do ich rozwiązania potrzebne jest
logiczne i analityczne myślenie. Mogą mieć problemy z pracą w grupie, w której jest zbyt wielu
aktywnych racjonalistów, bowiem nie lubią, gdy rozwiązywaniu problemów towarzyszy nadmiar emocji;

159

159

pragmatycy

natomiast lubią koncentrować się na problemach praktycznych, przeszkadza im natomiast

brak ćwiczeń praktycznych oraz instrukcji, jak należy coś wykonać.

Znajomość wiedzy o powyższych stylach uczenia się powinna pomóc Wam w dobrym zaplanowaniu szkoleń.

Uwaga
W procesie szkoleń należy w sposób optymalny stosować wszystkie style uczenia się. Mając najczęściej do
czynienia ze

zróżnicowanymi grupami uczestników, należy w miarę posiadanych możliwości różnicować zasady i

metody pracy oraz nadmiernie nie eksploatować tylko jednej z nich.

Pamiętajcie, że dostosowując się do różnych stylów uczenia się powinniście tak zaprojektować poszczególne
zajęcia, aby te same lub podobne treści mogły być nauczane w różny sposób z zastosowaniem różnych zasad i
metod.
Doświadczeni szkoleniowcy proponują wykorzystywanie różnych źródeł informacji do wcześniejszego poznania
składu i charakterystyki szkolonej grupy, aby odpowiednio wcześniej przygotować właściwy podział zadań dla
poszczególnych jej członków.

Nie ulega wątpliwości, że każdy uczestnik szkolenia będzie odbierał je w sposób subiektywny, przede wszystkim
poprzez pryzmat posiadanej wiedzy

, motywacji, preferowanych wartości, przekonań i doświadczeń, co stanowi

element pośredniczący pomiędzy stwarzanymi sytuacjami szkoleniowymi a osobowością. Sytuację taką
przedstawia poniższy rysunek.

Rys. Podstawowe elementy procesu przygotowania sesji szkoleniowej

dr Włodzimierz Chojnacki

specjalista z zakresu edukacji

w organizacji i doradztwa

zawodowego

Obowiązek służby bhp organizowania i zapewniania odpowiedniego
poziomu szkoleń bhp

Jak realizować obowiązek służby bhp organizowania i zapewniania odpowiedniego poziomu szkoleń bhp?

Obowiązek dotyczący organizowania i zapewniania odpowiedniego poziomu szkoleń w dziedzinie bhp, pracownik
służby bhp powinien realizować w porozumieniu z osobami lub komórkami organizacyjnymi w zakładzie,
zajmującymi się organizowaniem szkoleń dla pracowników zakładu.

W ramach współpracy, pracownik służby bhp powinien ustalić:

jakie grupy zawod

owe powinny odbyć dane szkolenie i w jakim czasie,

liczbę pracowników podlegających przeszkoleniu,

kto będzie realizował szkolenie (zakład czy jednostka organizacyjna prowadząca szkolenia),

formę szkolenia,

miejsce realizowania szkolenia,

organizację i przebieg zajęć.

160

160

W zakładzie, w którego strukturze organizacyjnej występuje komórka zajmująca się szkoleniami pracowników,
powyższe ustalenia mogą pozostać w gestii pracowników tej komórki.

Udział pracownika służby bhp w realizacji obowiązków pracodawcy (czy jednostki organizacyjnej uprawnionej do
prowadzenia działalności szkoleniowej w dziedzinie bhp) dotyczących organizowania i prowadzenia szkoleń bhp
powinien dotyczyć:

możliwości wcześniejszego skonsultowania z przedstawicielem jednostki organizacyjnej prowadzącej
szkolenie koniecznych, zdaniem zakładowej służby bhp, zagadnień, jakie powinny być omówione lub
przećwiczone przez wykładowców prowadzących poszczególne zajęcia,

możliwości wglądu do opracowanych przez prowadzącego szkolenie programów szkolenia oraz
możliwości dokonania w nich korekt,

możliwości zapoznania się z kwalifikacjami wykładowców skierowanych do przeprowadzenia zajęć,
szczególnie w zakresie ich doświadczenia zawodowego,

możliwości uczestniczenia w wybranych zajęciach w celu zapoznania się z przedstawianymi przez
wykładowców tematami szkolenia,

w przypadku

realizowania szkolenia przez pracodawcę, możliwości określenia wymagań co do

kwalifikacji wykładowców, którzy będą prowadzić szkolenie,

warunków przechowywania programów szkolenia,

przechowywaniu pozostałej dokumentacji szkoleniowej po odbytym szkoleniu, realizowanym przez
zakład pracy.

Waldemar Krupa

główny specjalista ds. bhp

i specjalista ochrony

przeciwpożarowej w firmie SEKA SA

Odzież ochronna oraz odzież i obuwie robocze – przechowywanie

Pracodawca powinien zapewnić odpowiednie warunki przechowywania w firmie odzieży ochronnej oraz odzieży i
obuwia roboczego

. Oznacza to, że w zależności od:

rodzaj

u stosowanej odzieży,

warunków jej użytkowania,

rodzaju prac,

stopnia narażenia pracownika na zabrudzenie ciała i zanieczyszczenie odzieży substancjami
szkodliwych, trującymi lub materiałami zakaźnymi występujących w środowisku pracy,

w firmie powinny

być zorganizowane odpowiednie pomieszczenia (szatnie) do przechowywania odzieży

ochronnej oraz odzieży i obuwia roboczego, jak również pomieszczenia do:

prania,

odkażania,

odpylania,

suszenia

odzieży ochronnej oraz odzieży i obuwia roboczego.

Rodzaje szatni
Istnieją następujące rodzaje szatni:

szatnie odzieży własnej pracowników przeznaczone do przechowywania odzieży należącej do
pracowników (tzw. domowej), jeżeli ze względów higienicznych odzież ta nie powinna stykać się ze
środkami ochrony indywidualnej, w tym odzieżą ochronną i odzieżą oraz obuwiem roboczym,

szatnie odz

ieży ochronnej i roboczej przeznaczone do przechowywania środków ochrony

indywidualnej (m.in. odzieży ochronnej) oraz odzieży i obuwia roboczego,

szatnie podstawowe

przeznaczone do przechowywania odzieży własnej pracowników i środków

ochrony indywidualnej, w tym odzieży ochronnej oraz odzieży i obuwia roboczego,

szatnie przepustowe

składające się z:

o

części przeznaczonej na odzież własną pracowników,

161

161

o

części przeznaczonej na środki ochrony indywidualnej (m.in. odzież ochronną) oraz odzież i
obuwie robocze,

o

przepustowego zespołu sanitarnego z natryskami, łączącego obie te części.

Uwaga!
W zespole szatni, z którego korzystają pracownicy zatrudnieni przy pracach powodujących znacznie zabrudzenie
lub zamoczenie

odzieży i obuwia roboczego oraz których odzież ta i obuwie – z uwagi na rodzaj wykonywanej

pracy

– musi spełniać szczególne wymagania higienicznosanitarne (np. w pralniach, farbiarniach, zakładach

przetwórstwa spożywczego), powinny znajdować się pomieszczenia wyposażone w urządzenia służące do
odkażania, odpylania oraz suszenia tej odzieży i obuwia.

Podstawa prawna
Powyższe kwestie regulują przepisy Rozdziału 2 Szatnie załącznika nr 3 Wymagania dla pomieszczeń i urządzeń
higienicznosanitarnych

(§ 6–16) do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w

sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).

Marta Popławska

specjalista ds. bezpieczeństwa

procesowego

Wstępna faza oceny ryzyka zawodowego

Wszystkie informacje oraz dokumenty niezbędne do dokonania wstępnej fazy oceny ryzyka zawodowego
powinny zn

ajdować się w dokumentacji dotyczącej bezpieczeństwa i higieny pracy, którą prowadzicie w firmie

(np. rejestry, protokoły itp.).

Informacje
Do zrealizowania

wstępnej fazy oceny ryzyka zawodowego niezbędne są informacje dotyczące między innymi:

zagrożeń,

warunków środowiska pracy,

wymagań kwalifikacyjnych i zdrowotnych pracowników,

stosowanych zabezpieczeń (środków ochrony zbiorowej i indywidualnej),

statystyk wypadkowych i chorobowych (szczególnie chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby),

osób zatrudnionych (kobiet, mężczyzn, młodocianych, niepełnosprawnych).

Dokumenty
Do zrealizowania

wstępnej fazy oceny ryzyka zawodowego potrzebne są również odpowiednie dokumenty,

mianowicie:

1. dokumentacja oceny ryzyka zawodowego (karty oceny ryzyka zawodowego),
2.

roczne statystyki wypadków, zdarzeń potencjalnie wypadkowych i chorób zawodowych,

3.

wyniki badań środowiska pracy,

4. wnioski z narad w sprawach bhp,
5.

wnioski z narad komisji bezpieczeństwa i higieny pracy (jeżeli taka w firmie istnieje),

6.

protokoły kontroli stanowisk pracy,

7.

protokoły kontroli organów zewnętrznych (np. Państwowej Inspekcji Pracy),

8.

protokoły z posiedzeń komisji bezpieczeństwa i higieny pracy (jeżeli taka w firmie istnieje).

Lesław Zieliński

były główny inżynier zarządzania

bezpieczeństwem pracy, rejestrowany

audytor pomocniczy SZBP wg ISRS

162

162

Zatrudnianie k

obiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub

szkodliwych

Z problematyką prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla kobiet wiążą się obowiązki
dotyczące przenoszenia kobiet narażonych na działanie czynników szkodliwych lub
uciążliwych do wykonywania innych prac, przy których takie czynniki nie występują.

Bezwzględny obowiązek przeniesienia pracownicy do innej pracy zachodzi, gdy pracodawca zatrudnia
kobietę przy pracy szczególnie uciążliwej lub szkodliwej dla zdrowia wszystkich kobiet. Obowiązek ten
występuje także wobec pracownicy w ciąży lub karmiącej piersią, gdy praca przez nią wykonywana
jest dla niej wzbroniona bez względu na stopień narażenia na czynniki szkodliwe dla zdrowia lub
niebezpieczne, a jeżeli przeniesienie do innej pracy jest niemożliwe, pracodawca jest zobowiązany
zwolnić ją na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy.

Praca z nieokreślonym stopniem narażenia
P

raca jest szczególnie uciążliwa lub szkodliwa bez względu na stopień narażenia na czynniki

szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne we wszystkich tych wypadkach, gdy wykaz nie określa tych
czynników za pomocą wartości liczbowych.

Niemożliwość zatrudnienia przy innej pracy
W przypadku gdy pracodawca nie może zatrudnić pracownicy w ciąży lub karmiącej piersią przy innej
pracy

– dozwolonej, niezamieszczonej w wykazie prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla

zdrowia kobiet

– musi po prostu zwolnić ją na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy.

Prace z określonym stopniem narażenia
W stosunku do kobiet w ciąży lub karmiących zatrudnionych przy pracach wymienionych w wykazie
prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet, co do których został określony
stopień narażenia na czynniki szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne, czyli zostały one określone za
pomocą wartości liczbowych, postępowanie wygląda inaczej.

Najważniejsze jest tu dostosowanie warunków pracy do wymaganych lub takie ograniczenie czasu
pracy

, które wyeliminuje zagrożenie zdrowia lub bezpieczeństwa pracownicy. Należy z pracy

wzbronionej

– nie zmieniając jej rodzaju i stanowiska wykonywania – uczynić pracę dozwoloną, a w

przypadku gdy nie

jest to możliwe – przenieść pracownicę do innej pracy.

Jeżeli nie ma możliwości dostosowania warunków pracy na dotychczasowym stanowisku lub
skrócenia czasu pracy lub jest to niecelowe (np. ze względów organizacyjnych, takich jak praca
zmianowa lub ekonom

icznych powodujących zbyt duże koszty), pracodawcy pozostaje jedynie

przenieść pracownicę do innej pracy lub zwolnić ją na niezbędny czas z obowiązku świadczenia
pracy.

Przeciwwskazania zdrowotne
Może się zdarzyć, iż pracownica w ciąży lub karmiąca wykonuje co prawda pracę dla niej dozwoloną,
ale lekarz stwierdzi przeciwwskazania zdrowotne do jej wykonywania. Należy wtedy postępować jak w
przypadku zatrudniania ciężarnej (karmiącej) pracownicy przy pracy szczególnie uciążliwej lub
niebezpiecznej.

Instruktaż stanowiskowy dla nauczycieli

Czy oprócz szkolenia wstępnego ogólnego koniecznie musi być przeprowadzone u nauczycieli szkolenie wstępne
stanowiskowe, czy ta grupa pracowników musi odbyć takie szkolenie?

Nauczyciele powinni odbyć instruktaż stanowiskowy przed dopuszczeniem ich do wykonywania pracy na ich
stanowiskach.

Kto podlega instruktażowi stanowiskowemu?
Szkoleniu wstępnemu stanowiskowemu (instruktażowi stanowiskowemu) podlegają pracownicy zatrudnieni na

163

163

stanowisku robotniczym oraz innym, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia uciążliwe lub
niebezpieczne (§ 11 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie
szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.; dalej: rozporządzenie
szkoleniowe). A zatem o tym, czy przeprowadzać instruktaż stanowiskowy nauczycieli poszczególnych
przedmiotów, decydować będzie ocena ryzyka zawodowego przeprowadzona na ich stanowiskach pracy.

Jak zapewne się okaże, nie znajdziemy stanowiska nauczyciela, na którym nie będą występowały czynniki
szkodliwe dla zdrowia uciążliwe lub nawet niebezpieczne. Należy mieć na uwadze również, że w większości
przypadków nauczycieli kwalifikujemy do grupy pracowników administracyjno-biurowych narażonych na działanie
czynników uciążliwych. A zatem należy przeprowadzać instruktaż stanowiskowy wśród nauczycieli.

Instruktaż taki powinni odbyć:

studenci odbywający praktykę studencką,

nowo zatrudniani nauczyciele,

nauczyciele przenoszeni na no

we stanowisko, czyli którzy przeszli z innej szkoły lub nauczali wcześniej

innego przedmiotu,

nauczyciele, których warunki pracy uległy zmianie, np. z uwagi na nowe wyposażenie sali, pracowni,
oddanie nowego obiektu szkoły (nowe warunki organizacyjno-techniczne)

(§ 11 ust. 1 i 2 rozporządzenia szkoleniowego).

Ważne
Bezdyskusyjnie instruktaż stanowiskowy powinni odbyć nauczyciele:

chemii,

fizyki,

wychowania fizycznego,

praktycznej nauki zawodu,

zajęć praktycznych,

biologii, jeżeli mają kontakt z czynnikami biologicznymi, przyrządami laboratoryjnymi.

Kto może prowadzić takie szkolenie?
Instruktaż stanowiskowy nauczyciela mogą prowadzić: osoba wyznaczona przez dyrektora szkoły lub sam
dyrektor szkoły. Oczywiście osoby te muszą posiadać odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz
muszą być przeszkolone w zakresie metod przeprowadzania instruktażu stanowiskowego (§ 11 ust. 5
rozporządzenia szkoleniowego).

Co powinien obejmować instruktaż?
W programie instruktażu stanowiskowego nauczycieli powinniście uwzględnić:

warunki pracy w salach lekcyjnych i pozostałych pomieszczeniach szkolnych, a także na zewnętrznym
terenie szkoły (boisku) – oświetlenie, ogrzewanie, wentylacja, urządzenia techniczne i ochronne;

warunki na bezpośrednim stanowisku pracy, np. w pracowni chemicznej, fizycznej, na sali gimnastycznej
(w zależności od nauczanego przedmiotu) – oświetlenie, wentylacja miejscowa, urządzenia
zabezpieczające, ostrzegawcze, sygnalizacyjne, narzędzia, surowce i produkty;

czynniki środowiska występujące podczas nauczania określonego przedmiotu oraz zagrożenia, jakie
mogą one stwarzać, a także sposoby ochrony przed tymi zagrożeniami;

ocenę ryzyka zawodowego związaną z wykonywaną pracą na danym stanowisku;

zasady i procedury

postępowania w razie wypadku albo awarii;

przygotowanie wyposażenia stanowiska pracy do prowadzenia określonych zajęć

(pkt II ust. 4 ramowego programu szkolenia z załącznika nr 1 do rozporządzenia szkoleniowego).

Pamiętajcie, że podczas instruktażu stanowiskowego nauczyciel powinien uzyskać informacje o:

czynnikach występujących w jego środowisku pracy i bezpośrednim otoczeniu,

ryzyku zawodowym występującym na jego bezpośrednim stanowisku pracy,

164

164

sposobach ochrony przed zagrożeniami wypadkowymi i chorobowymi występującymi na jego
stanowisku pracy w normalnych warunkach pracy i w sytuacji awarii,

warunkach bezpiecznego i higienicznego wykonywania pracy

(pkt II ust. 1 załącznika nr 1 do rozporządzenia szkoleniowego).

Kinga Grodzicka-Lisek

prawnik, specjalista z zakresu

prawa pracy i bhp

Szkolenia bhp pracowników wykonujących zadania służby bhp

Co ile lat

powinna uzupełniać swoje szkolenie bhp osoba zatrudniona na innym stanowisku pracy, której

powierzono wykonywanie zadań służby bhp w zakładzie pracy?

Szkolenia okresowe pracownicy wykonujący zadania służby bhp powinni odbywać nie rzadziej niż raz na 5 lat (§
15 ust. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie
bezp

ieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.; dalej: rozporządzenie szkoleniowe).

Szkolenia okresowe dla służby bhp
Pierwsze szkolenie okresowe

pracownicy, którym powierzono wykonywanie zadań służby bhp, oraz pracownicy

służby bhp powinni odbyć w terminie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tym stanowisku (§ 15 ust. 4
rozporządzenia szkoleniowego).

Kolejne

szkolenia okresowe pracownicy ci powinni odbywać nie później niż w ciągu 5 lat od ostatniego szkolenia

(§ 15 ust. 2 rozporządzenia szkoleniowego).

Natomiast jeżeli w ciągu tych 5 lat ukończą oni:

szkolenie,

doskonalenie zawodowe lub

dokształcą się, a to wszystko w związku z programem szkolenia okresowego wymaganym na stanowisku
pracowników służby bhp, to ich ukończenie uważa się za równoznaczne z odbyciem szkolenia okresowego (§17
rozporządzenia szkoleniowego).

Kinga Grodzicka-Lisek

prawnik, specjalista z zakresu

prawa pracy i bhp

Instruktaż stanowiskowy dla nauczycieli

Czy oprócz szkolenia wstępnego ogólnego koniecznie musi być przeprowadzone u nauczycieli szkolenie wstępne
stanowiskowe, czy ta grupa pracowników musi odbyć takie szkolenie?

Nauczyciele powinni odbyć instruktaż stanowiskowy przed dopuszczeniem ich do wykonywania pracy na ich
stanowiskach.

Kto podlega instruktażowi stanowiskowemu?
Szkoleniu wstępnemu stanowiskowemu (instruktażowi stanowiskowemu) podlegają pracownicy zatrudnieni na
stanowisku robotniczym oraz innym, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia uciążliwe lub
nieb

ezpieczne (§ 11 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie

szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.; dalej: rozporządzenie
szkoleniowe). A zatem o tym, czy przeprowadzać instruktaż stanowiskowy nauczycieli poszczególnych
przedmiotów, decydować będzie ocena ryzyka zawodowego przeprowadzona na ich stanowiskach pracy.

Jak zapewne się okaże, nie znajdziemy stanowiska nauczyciela, na którym nie będą występowały czynniki
szkodliwe dla zdrowia uciążliwe lub nawet niebezpieczne. Należy mieć na uwadze również, że w większości

165

165

przyp

adków nauczycieli kwalifikujemy do grupy pracowników administracyjno-biurowych narażonych na działanie

czynników uciążliwych. A zatem należy przeprowadzać instruktaż stanowiskowy wśród nauczycieli.

Instruktaż taki powinni odbyć:

studenci odbywający praktykę studencką,

nowo zatrudniani nauczyciele,

nauczyciele przenoszeni na nowe stanowisko, czyli którzy przeszli z innej szkoły lub nauczali wcześniej
innego przedmiotu,

nauczyciele, których warunki pracy uległy zmianie, np. z uwagi na nowe wyposażenie sali, pracowni,
oddanie nowego obiektu szkoły (nowe warunki organizacyjno-techniczne)

(§ 11 ust. 1 i 2 rozporządzenia szkoleniowego).

Ważne
Bezdyskusyjnie instruktaż stanowiskowy powinni odbyć nauczyciele:

chemii,

fizyki,

wychowania fizycznego,

praktycznej nauki zawodu,

zajęć praktycznych,

biologii, jeżeli mają kontakt z czynnikami biologicznymi, przyrządami laboratoryjnymi.

Kto może prowadzić takie szkolenie?
Instruktaż stanowiskowy nauczyciela mogą prowadzić: osoba wyznaczona przez dyrektora szkoły lub sam
dyrektor szkoły. Oczywiście osoby te muszą posiadać odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz
muszą być przeszkolone w zakresie metod przeprowadzania instruktażu stanowiskowego (§ 11 ust. 5
rozporządzenia szkoleniowego).
Co powinien o

bejmować instruktaż?

W programie instruktażu stanowiskowego nauczycieli powinniście uwzględnić:

warunki pracy w salach lekcyjnych i pozostałych pomieszczeniach szkolnych, a także na zewnętrznym
terenie szkoły (boisku) – oświetlenie, ogrzewanie, wentylacja, urządzenia techniczne i ochronne;

warunki na bezpośrednim stanowisku pracy, np. w pracowni chemicznej, fizycznej, na sali gimnastycznej
(w zależności od nauczanego przedmiotu) – oświetlenie, wentylacja miejscowa, urządzenia
zabezpieczające, ostrzegawcze, sygnalizacyjne, narzędzia, surowce i produkty;

czynniki środowiska występujące podczas nauczania określonego przedmiotu oraz zagrożenia, jakie
mogą one stwarzać, a także sposoby ochrony przed tymi zagrożeniami;

ocenę ryzyka zawodowego związaną z wykonywaną pracą na danym stanowisku;

zasady i procedury

postępowania w razie wypadku albo awarii;

przygotowanie wyposażenia stanowiska pracy do prowadzenia określonych zajęć

(pkt II ust. 4 ramowego programu szkolenia z załącznika nr 1 do rozporządzenia szkoleniowego). Pamiętajcie, że
podczas instruktażu stanowiskowego nauczyciel powinien uzyskać informacje o:

czynnikach występujących w jego środowisku pracy i bezpośrednim otoczeniu,

ryzyku zawodowym występującym na jego bezpośrednim stanowisku pracy,

sposobach ochrony przed zagrożeniami wypadkowymi i chorobowymi występującymi na jego
stanowisku pracy w normalnych warunkach pracy i w sytuacji awarii,

warunkach bezpiecznego i higienicznego wykonywania pracy

(pkt II ust. 1 załącznika nr 1 do rozporządzenia szkoleniowego).

Kinga Grodzicka-Lisek

prawnik, specjalista z zakresu

prawa pracy i bhp

166

166

Wewnętrzny transport przedmiotów
o nietypowych kształtach

Jeżeli w magazynie wykonywane są prace związane z ręcznym przemieszczaniem przedmiotów nieporęcznych,
niestabilnych, ze zmiennym środkiem ciężkości i innych, które z powodu ich masy, kształtu lub właściwości mogą
spowodować zagrożenie wypadkowe, należy wydać instrukcję określającą szczegółowe zasady bezpiecznego
postępowania przy przemieszczaniu takich przedmiotów.

Zawartość instrukcji
Instrukcja taka powinna w szczególności określać sposoby postępowania przy przemieszczaniu przedmiotów
nietypowych, mianowicie:

1.

przedmioty nieporęczne lub trudne do utrzymania muszą być przemieszczane przy użyciu
odpowiedniego sprzętu pomocniczego zapewniającego bezpieczeństwo podczas pracy,

2.

przedmioty, których środek ciężkości po ustawieniu w pozycji do podnoszenia i po podniesieniu
znajdowałby się powyżej połowy wysokości przedmiotu, nie mogą być przenoszone ręcznie, chyba że do
przeniesienia przedmiotu zastosowano uchwyty znajdujące się powyżej środka ciężkości,

3.

zwoje taśmy, drutu, kabla itp. przedmioty podczas ich przenoszenia trzeba zabezpieczyć przed
rozwinięciem i wyginaniem,

4.

w razie konieczności przenoszenia przedmiotu trzymanego w odległości większej niż 30 cm od tułowia,
należy zmniejszyć o połowę dopuszczalną masę przedmiotu przypadającą na 1 pracownika (np. masa
tak trzymanego przez pracownika przedmiot

u, przy pracy stałej, nie może przekraczać 15 kg) – innym

rozwiązaniem jest zapewnienie wykonywania tych czynności przez co najmniej 2 pracowników.

Zespołowe przenoszenie przedmiotów
Przedmioty, których długość przekracza 4 m, a masa 30 kg, przenosi się zespołowo. Jednak należy pamiętać o
tym, że na 1 pracownika nie może przypadać masa większa niż:

25 kg

– przy pracy stałej,

42 kg

– przy pracy dorywczej.

Uwaga!
Niedopuszczalne jest

zespołowe przemieszczanie przedmiotów o masie przekraczającej 500 kg!

Przy

zespołowym przenoszeniu przedmiotów należy zapewnić:

dobór pracowników pod względem wzrostu i wieku oraz nadzór pracownika doświadczonego w zakresie
stosowania odpowiednich sposobów ręcznego przemieszczania przedmiotów i organizacji pracy,
wyznaczonego w tym celu przez pracodawcę,

odstępy między pracownikami co najmniej 0,75 m i stosowanie odpowiedniego sprzętu pomocniczego.

Uwaga!
Przenoszenie przedmiotów długich i o dużej masie powinno odbywać się przy zastosowaniu sprzętu
pomocniczego, pozwalającego na transport takich przedmiotów z możliwie najmniejszym unoszeniem ich ponad
poziom podłoża.

Jeżeli zespołowe przenoszenie przedmiotów odbywa się na ramionach pracowników, trzeba zapewnić, aby
pracownicy ci:

wkładali i opuszczali przenoszony przedmiot jednocześnie i na komendę,

znajdowali się po jednej stronie przenoszonego przedmiotu,

używali środków ochrony indywidualnej chroniących ramiona.

Podstawa prawna
Powyższe kwestie regulują rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 14 marca 2000 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz.U. nr 26, poz. 313 z późn. zm.)..

Marta Popławska

specjalista ds. bezpieczeństwa

procesowego

167

167

Refundacja szkieł kontaktowych

Pracodawca finansuje zakup

okularów do pracy przy komputerze, jeżeli zalecenie ich stosowania wyda lekarz

okulista po przeprowadzeniu

profilaktycznych badań lekarskich. W praktyce przyjmuje się, że pracodawca

pokrywa w całości koszt szkieł korygujących wzrok i wykonania okularów (robocizny). Nie ma tu znaczenia
wysokość tego kosztu. Jednak cenę oprawek pracodawca ponosi tylko w podstawowym standardzie.

Szkła kontaktowe
Żadne przepisy nie przewidują zwrotu kosztów szkieł kontaktowych przez pracodawcę. Oznacza to, że
pracownikowi nie przysługuje taki zwrot. W przeciwieństwie do okularów, które są przedmiotem stałego
użytku, szkła kontaktowe trzeba wymieniać co jakiś czas. Czas ich wymiany różni się w zależności od rodzaju
soczewek (np. wymiana co tydzień, co pół roku lub raz na rok).

Uwaga!
Nic nie stoi na przeszkodzie, aby pracodawca dobrowolnie zdecydował, że w jego firmie koszty szkieł
kontaktowych będą zwracane zamiast lub obok kosztów za okulary korygującewzrok. Należy wtedy zapisać to w
regulaminie pracy

, a jeżeli w danej firmie nie ma takiego regulaminu, wydać stosowne zarządzenie.

Podstawa prawna
Kwestie dotyczące okularów korygujących wzrok regulują przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w
monitory ekranowe (Dz.U. nr 148, poz. 973).

Jarosław Cichoń

specjalista z zakresu

prawa pracy

Szczególna ochrona stanu zdrowia pracowników młodocianych

Jednym z obowiązków pracodawcy jest zapewnienie szczególnej ochrony stanu zdrowia
zatrudnianych pracowników młodocianych. Taka ochrona powinna przede wszystkim polegać
na organizowaniu przez pracodawcę pracy i zajęć młodocianych w taki sposób, aby na terenie
firmy znajdowali się zawsze pod opieką wyznaczonej w tym celu osoby.

Szczególna ochrona stanu zdrowia zatrudnianych młodocianych to przede wszystkim
przeprowadzenie instruktażu wyjaśniającego podstawy skutecznego stosowania środków ochrony
indywidualnej oraz zasad be

zpieczeństwa i higieny pracy w praktyce. Obowiązkiem pracodawcy jest

tu również przestrzeganie stosowania przez młodocianych właściwych środków ochrony indywidualnej
i właśnie zasad bhp.

Badania lekarskie młodocianych
Badania lekarskie pracowników młodocianych realizowane są w ramach profilaktycznych badań
lekarskich

, a więc na podstawie wystawionego przez pracodawcę skierowania i na jego koszt.

Pracownik młodociany podlega:

wstępnym badaniom lekarskim przed przyjęciem do pracy i przed przeniesieniem na inne
stanowisko,

badaniom okresowym i kontrolnym w czasie zatrudnienia.

Uwaga!
Jeżeli lekarz w wyniku przeprowadzenia badań okresowych lub kontrolnych orzeknie, że dana praca
zagraża zdrowiu młodocianego, pracodawca ma obowiązek zmienić rodzaj pracy wykonywanej
dotychczas przez młodocianego. Gdy nie ma takiej możliwości, musi niezwłocznie rozwiązać umowę o
pracę z młodocianym i wypłacić mu odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres
wypowiedzenia.

Informowanie o ryzyku zawodowym
Obowiązkiem pracodawcy jest również przekazanie informacji o ryzyku zawodowym, które wiąże się z
pracą wykonywaną przez młodocianego, i o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Informacje te

168

168

pracodawca powinien także przekazać przedstawicielowi ustawowemu młodocianego (rodzicowi lub
opiekunowi prawnemu).

Podstawa prawna

Art. 192 i 201 Kodeksu pracy

Prace na wysokości – obowiązki pracodawcy

Na czym polegają obowiązki w zakresie bhp pracodawcy prowadzącego prace na wysokości?

Pracodawca musi ustalić i aktualizować wykaz prac szczególnie niebezpiecznych, do których zalicza się prace na
wysokości. Podstawowe obowiązki pracodawcy
Przede wszystkim pr

acodawca powinien określić szczegółowe wymagania bhp przy wykonywaniu prac na

wysokości, a zwłaszcza zapewnić:

bezpośredni nadzór nad ich wykonywaniem wyznaczonych w tym celu osób (np. kierownika robót,
brygadzisty),

odpowiednie środki zabezpieczające, przede wszystkim sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości,

szczegółowy instruktaż pracowników je wykonujących.

Zapewnienie asekuracji
Prace na wysokości powyżej 2 m, przy których wymagane jest stosowanie środków ochrony indywidualnej przed
upadkiem z wysokości, muszą być wykonywane przez co najmniej 2 osoby. Pracodawca ma obowiązek
zapewnić, aby dostęp do miejsc wykonywania prac na wysokości miały wyłącznie osoby upoważnione i
odpowiednio poinformowane. O prowadzonych robotach na wysokości i niezbędnych środkach bezpieczeństwa,
które należy stosować w czasie trwania tych prac, pracownicy służby bhp powinni poinformować pracowników
przebywających lub mogących przebywać na terenie prowadzenia takich robót lub w sąsiedztwie tego terenu.

Organizacja prac na wysokości
Prace na wysokości muszą być zorganizowane i wykonywane w sposób niezmuszający pracowników do
wychylania się poza poręcz balustrady lub obrys urządzenia, na którym stoją. Szczególną uwagę należy zwrócić
na to, czy:

na powierzchniach wzniesionych na wysokość powyżej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi, na
których w związku z wykonywaną pracą mogą przebywać pracownicy lub służących jako przejścia, są
zainstalowane balustrady składające się z poręczy ochronnych umieszczonych na wysokości co
najmniej 1,1 m i krawężników o wysokości co najmniej 0,15 m,

między poręczą a krawężnikiem jest umieszczona w połowie wysokości poprzeczka lub przestrzeń ta
jest wypełniona w sposób uniemożliwiający wypadnięcie osób (np. płytami, siatkami o dostatecznej
wytrzymałości).

Jeżeli ze względu na rodzaj i warunki wykonywania prac na wysokości zastosowanie balustrad jest niemożliwe,
trzeba dopilnować, aby zostały zastosowane inne skuteczne środki ochrony pracowników przed upadkiem z
wys

okości, odpowiednie do rodzaju i warunków wykonywania prac (np. odpowiednio dobrany i stosowany sprzęt

chroniący przed upadkiem z wysokości, jak szelki i linki bezpieczeństwa, zaczepy linkowe, amortyzatory
bezpieczeństwa, urządzenia samohamowne).

Jednocześnie trzeba pamiętać o zabezpieczeniu (wygrodzeniu) i o odpowiednim oznakowaniu strefy pracy.

Podstawa prawna

§ 80 ust. 2, § 81, § 106 i § 107 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w
sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn.
zm.).

Zygmunt Wieczorek

specjalista ds. analiz i prewencji

zagrożeń zawodowych

169

169

Wypadek pracownika tymczasowego

Jeśli wypadkowi ulegnie pracownik tymczasowy, to zespół powypadkowy powołuje agencja pracy tymczasowej
czy pracodawca użytkownik? Jakie świadczenia pieniężne przysługują poszkodowanym?

Agencja pracy tymczasowej musi zapewnić, aby niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku zespół
powypadkowy przystąpił do ustalenia jego okoliczności i przyczyn.

Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, który zaistniał na terenie innego zakładu pracy, dokonuje zespół
powypadkowy powołany przez pracodawcę poszkodowanego, czyli agencję pracy tymczasowej, w obecności
przedstawiciela pracodawcy, na którego terenie był wypadek.

Jak jest korzystniej dla pracodawcy użytkownika?
Na wniosek agencji pracy tymc

zasowej poszkodowanego pracownika tymczasowego pracodawca użytkownik, na

którego terenie był wypadek, może ustalić okoliczności i przyczyny wypadku, a następnie przekazać agencji
dokumentację powypadkową do zatwierdzenia.

Natomiast w interesie pracodawcy

użytkownika pozostaje, aby ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku,

któremu uległ pracownik tymczasowy na jego terenie, dokonał zespół powypadkowy tego zakładu.

Świadczenia pieniężne dla pracowników tymczasowych
Pracownikom tymczasowym przysługują świadczenia pieniężne (jednorazowe odszkodowanie i świadczenia
rentowe):

z tytułu wypadku przy pracy,

w razie choroby zawodowej.

Prawo do tych świadczeń ustala się na zasadach, w wysokości i trybie, które określają przepisy ustawy z 30
października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr
199, poz. 1673 z późn. zm.).

Jacek Krajewski

Okręgowy Inspektorat Pracy

PIP w Łodzi

Jakie są obowiązki pracowników w zakresie zmniejszenia narażenia
na hałas lub drgania?

Prowadząc szkolenia bhp pracowników narażonych na hałas lub drgania mechaniczne powinniście wskazać
szkolonym, jakie są ich obowiązki w zakresie zmniejszania narażenia na te zagrożenia, jak również w jaki sposób
sami mogą wpływać na ich ograniczanie. Poniżej znajdziecie wskazówki, o jakich obowiązkach pracowników w
tym zakresie powinniście poinformować uczestników szkolenia.

Do obowiązków pracownika, mających na celu zmniejszenie narażenia na hałas lub drgania mechaniczne, należy
w szczególności:



korzystanie z przewidzianych przez konstruktora maszyny lub urządzenia oraz pracodawcę rozwiązań
technicznych zmniejszających narażenie na hałas lub drgania mechaniczne;

Przykład
Pracownik wykonujący swoją pracę przy maszynie do cięcia i formowania metalu powinien stosować obudowy lub
osłony wygłuszające. Ponadto pracownik powinien wiedzieć i pamiętać, że zwłaszcza w przypadku hałasu,
niedomknięcie obudowy lub osłony w praktyce niweczy ich ochronne działanie.



wykonywanie pracy w sposób niepowodujący powstawania dodatkowych źródeł dźwięku;

Przykład
Pracownik zatrudniony

przy obróbce metalu powinien unikać uderzania metalem o metal, np. wrzucania

metalowych części do pojemników z innymi częściami metalowymi, szczególnie z dużej wysokości, gdyż
niewątpliwie będzie to dodatkowe źródło hałasu.

170

170



praca narzędziami o właściwym stanie technicznym, dostosowanymi do rodzaju wykonywanych
czynności;

Pr

zykład

Pracownik powinien używać do cięcia metalu ostrych narzędzi (noży) tnących, np. przy toczeniu na tokarce.
Także zastępowanie narzędzi ręcznych, np. przecinaka i młotka, odpowiednimi narzędziami i maszynami
elektrycznymi

, może mieć wpływ na zmniejszenie natężenia hałasu i czasu jego oddziaływania na pracownika.

Jednocześnie stosowanie takich rozwiązań pozwala wykonywać pracę mniejszym nakładem siły. Praca
narzędziami o właściwym stanie technicznym i dostosowanymi do rodzaju wykonywanych czynności pozwala
również na ograniczenie ryzyka wypadku.



zapewnienie odpowiedniej sztywn

ości obrabianych materiałów i wyposażenia stanowiska pracy (np.

stołu roboczego) w celu uniknięcia wzbudzania drgań rezonansowych;



sygnalizowanie przełożonym wadliwego działania wyposażenia, objawiającego się zwiększoną wibracją
lub zwiększonym poziomem emitowanego dźwięku;



stosowanie przewidzianych harmonogramem przerw w pracy;



stosowanie przydzielonych środków ochrony indywidualnej przez cały czas narażenia na hałas lub
drgania mechaniczne;

Ważne
Występują rodzaje prac i czynności, przy których pomimo przekroczenia w środowisku pracy dopuszczalnych
wartości normatywnych hałasu stosowanie środków ochrony indywidualnej słuchu przez cały czas mogłoby
spowodować większe zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa pracownika niż rezygnacja z ich stosowania (§ 6
ust. 3 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy
przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne; Dz.U. nr 157, poz. 1318). Przykładem
takich prac mogą być:

akcje ratownicze

w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego,

kierowanie pojazdami samochodowymi, ciągnikami rolniczymi lub maszynami samobieżnymi po drogach
publicznych lub drogach komunikacyjnych i transportowych na terenie zakładu pracy.



stosowanie się do zaleceń pracodawcy, dotyczących wykonywania pracy w sposób ograniczający
narażenie na hałas lub drgania mechaniczne.

Przeka

żcie pracownikowi, że jedną z metod ograniczenia negatywnych skutków drgań o działaniu miejscowym są

działania mające na celu pobudzenie krążenia w dłoniach.

Przykład
Pracownik może po zakończeniu pracy brać naprzemiennie zimne i gorące kąpiele dłoni.

Dariusz Borowiecki

Państwowa Inspekcja Pracy

Szkolenie okresowe pracodawców wykonujących zadania służby bhp

Co ile lat musi odbywać szkolenie okresowe bhp pracodawca, a co ile pracodawca wykonujący zadania służby
bhp?

Szkolenie okresowe

pracodawców, a także pracodawców wykonujących zadania służby bhp powinno odbywać

się nie rzadziej niż raz na 5 lat (§ 15 ust. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w
sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.; dalej:
rozporządzenie szkoleniowe).

Natomiast pierwsze szkolenie okresowe

pracodawców przeprowadza się w okresie 6 miesięcy od rozpoczęcia

pracy na tym stanowisku, zaś pierwsze szkolenie okresowe osób wykonujących zadania służby bhp, w tym
również pracodawców wykonujących zadania służby bhp, powinno odbyć się w okresie 12 miesięcy od
rozpoczęcia pracy na tym stanowisku (§ 15 ust. 4 rozporządzenia szkoleniowego).

171

171

Pamiętajcie jednak, że jeżeli pracodawca chce wykonywać w swojej firmie zadania służby bhp, na podstawie art.
237

11

§ 1 Kodeksu pracy, wówczas musi wcześniej, przed podjęciem wykonywania tych zadań ukończyć

odpowiednie szkolenie (§ 13 ust. 1 rozporządzenia szkoleniowego). Wyjątek stanowią tu pracodawcy, którzy
spełniają wymagania kwalifikacyjne dla pracowników służby bhp określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z 2
września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. z 1997 r. nr 109, poz. 704 ze zm. (§ 13
ust. 2 rozporządzenia szkoleniowego).

Szkolenia bhp pracodawców oraz pracowników służby bhp prowadzą jednostki organizacyjne, prowadzące
działalność szkoleniową w dziedzinie bhp (§ 4 ust. 2 rozporządzenia szkoleniowego). Takimi jednostkami są:

placówka kształcenia ustawicznego,

placówka kształcenia praktycznego,

ośrodek dokształcania i doskonalenia zawodowego,

szkoła ponadgimnazjalna,

jednostka badawczo-rozwojowa,

szkoła wyższa (lub inna placówka naukowa),

stowarzyszenie, którego celem statutowym jest działalność związana z bhp,

osoba prawna lub fizyczna prowadząca działalność oświatową na zasadach określonych w przepisach o
swobodzie działalności gospodarczej,

o ile podmioty te prowadzą działalność szkoleniową w dziedzinie bhp (§ 1a pkt 2 rozporządzenia zmieniającego).

Szkolenia okresowe

pracodawców powinny odbywać się w formie kursu, samokształcenia kierowanego lub

seminarium. Natomiast szkoleni

a pracodawców wykonujących zadania służby bhp mogą odbywać się tylko w

formie kursu lub seminarium

– z uwzględnieniem ćwiczeń oraz z wykorzystaniem odpowiednich pomocy

dydaktycznych (ust. 3 części IV i ust. 3 części III ramowego programu szkoleniowego z załącznika nr 1 do
rozporządzenia szkoleniowego).

Kinga Grodzicka-Lisek

prawnik, specjalista z zakresu

prawa pracy i bhp

Wypadki w drodze do lub z pracy a służba bhp

Do

zakresu działań służby bhp należy udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn tylko wypadków przy pracy.

Wypadki w drodze do lub z pracy nie są wypadkami przy pracy. Nie można też ich uznać za wypadki zrównane z
wypadkami przy pracy. W związku z tym przeprowadzanie czynności związanych z ustalaniem okoliczności
oraz przyczyn wypadków w drodze do lub z pracy nie należy do obowiązków służby bhp! Jest to obowiązek
pracodawcy, którym jednak nie ma on prawa obciążać służby bhp.

Nakazanie przez pracodawcę pracownikowi służby bhp zajęcia się wypadkiem w drodze do lub z pracy
jest obciążaniem go tzw. innymi zadaniami, nienależącymi do zakresu działań służby bhp. Takie polecenie
narusza obowiązujące w tym zakresie prawo (§ 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w
sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy – Dz.U. nr 109, poz. 704 z późn. zm.).

Uwaga!
Wypadki w drodze do lub z pracy zostały wyłączone z systemu świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego, a
włączone do świadczeń z ubezpieczenia rentowego oraz chorobowego. Obecnie są one określone w ustawie z
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz.
353 z późn. zm.).

Marta Popławska

specjalista ds. bezpieczeństwa

procesowego

Choroba zawodowa a szk

odliwe substancje w środowisku pracy

172

172

Jeżeli w miejscu pracy występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, które mogą wywołać daną dolegliwość, są one
podstawą do uznania tej dolegliwości za chorobę zawodową.

Orzeczenie NSA
Pewna kobieta przez prawie 20 lat pracowała na stanowisku pracy sprzątaczki. W okresie tym nabawiła się
zapalenia skóry. Państwowy powiatowy inspektor sanitarny Państwowej Inspekcji Sanitarnej, a później
wojewódzki, uznali zapalenie skóry tej kobiety za chorobę zawodową. Swoje decyzje umotywowali faktem, iż
zapalenie skóry mogło być spowodowane kontaktem sprzątaczki w czasie pracy z proszkami i środkami
dezynfekującymi, czyli substancjami szkodliwymi dla zdrowia (oczywiście choroby skóry znajdują się w wykazie
ch

orób zawodowych, co jest pierwszym oraz podstawowym warunkiem uznania danego schorzenia za chorobę

zawodową).

Jednak pr

acodawca poszkodowanej nie zgodził się z decyzjami inspektorów PIS. Zgodnie ze swoim prawem,

zaskarżył je do Naczelnego Sądu Administracyjnego. W swojej skardze do NSA stwierdził, że zapalenie skóry nie
wystąpiło u innych jego pracowników, wykonujących podobną pracę, jak poszkodowana sprzątaczka. Na tej
podstawie uznał, że nie ma związku między zapaleniem skóry sprzątaczki a jej warunkami pracy.

NSA nie podzielił zdania pracodawcy. Uznał, że zapalenie skóry poszkodowanej kobiety ujawniło się podczas jej
pracy, jako sprzątaczki, a w środowisku tej pracy były substancje chemiczne powodujące choroby alergiczne (orz.
Ośrodka Zamiejscowego NSA w Łodzi, II Sa/Łd 1147/99).

Przemysław Ł. Siemiątkowski

prawnik, doktorant w Instytucie Pracy

i Spraw Socjalnych w Warszawie

Transport odpadów niebezpiecznych

Równie istotnym zagadnieniem w kwestii bezpieczeństwa pracy w kontakcie z odpadami
niebezpiecznymi jest kwestia ich transportu. Musi on być niezwykle precyzyjnie przygotowany
i przeprowadzony.

Transport wewnątrzzakładowy odpadów niebezpiecznych należy zorganizować w taki sposób,
aby

ograniczyć kontakt z nimi jak najmniejszej liczby pracowników.

Podstawowe 3 zasady, których należy przestrzegać przy transporcie wewnątrzzakładowym odpadów
niebezpiecznych to:

1.

odpady niebezpieczne powinny być usuwane niezwłocznie z miejsca ich powstawania i
przekazywane do wydzielonego magazynu (niedopuszczalne jest grom

adzenie odpadów

niebezpiecznych w miejscach do tego nieprzystosowanych, np. pomieszczeniach
higienicznosanitarnych, ciągach komunikacyjnych, przed budynkiem zakładu pracy),

2.

do transportu wewnątrzzakładowego odpadów niebezpiecznych powinny być używane
urządzenia przeznaczone wyłącznie do tego celu (np. zamykane wózki, przenośniki), powinny
być one myte i dezynfekowane po każdym użyciu,

3.

należy unikać krzyżowania się dróg transportowych odpadów niebezpiecznych z innymi
drogami transportowymi

(np. wyrobów gotowych) i ciągami komunikacyjnymi na terenie firmy.

Transport zewnętrzny odpadów niebezpiecznych
Transport zewnętrzny odpadów niebezpiecznych, które zgodnie z rozporządzeniem Ministra
Infrastruktury z 19 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu i sposobu stosowania przepisów o przewozie
drogowym towarów niebezpiecznych do transportu odpadów niebezpiecznych spełniają określone w
nim kryteria klasyfikacyjne do zaliczenia ich do jednej z 12 klas substancji niebezpiecznych, powinien
odbywać się zgodnie z wymogami ustawy z 28 października 2002 r. o przewozie towarów
niebezpiecznych i umowy europejskiej z 30 września 1957 r. dotyczącej międzynarodowego przewozu
drogowego towarów niebezpiecznych (ADR).

Transport zewnętrzny odpadów niebezpiecznych z miejsc ich wytwarzania do miejsc ich odzysku lub
unieszkodliwiania realizowany jest z wykorzystaniem

środków transportu, będących w posiadaniu

wytwórców odpadów niebezpiecznych, właścicieli instalacji do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów
niebezpiecznych, specjalistycznych firm transportowych.

173

173

Podstawa prawna

Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. z 2007 r. nr 39, poz. 251 z późn. zm.).

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 19 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu i sposobu
stosowania przepisów o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych do transportu
odpadów niebezpiecznych (Dz.U. nr 236, poz. 1986).

Procedura badań powypadkowych i problemy w dochodzeniu

Co powinna zawierać procedura badań powypadkowych? Jakie są najczęstsze problemy w
dochodzeniu powypadkowym?

Badanie danego wypad

ku i postępowanie powypadkowe wymaga odpowiedniego przygotowania

merytorycznego oraz organizacyjnego wielu osób w firmie, dlatego wygodnie jest przygotować
procedurę badań powypadkowych dotyczącą:

poszkodowanego,

świadków wypadku,

osób nadzoru,

służby bhp,

członków zespołu powypadkowego.

Co powinna zawierać procedura badań powypadkowych?
Procedura badań powypadkowych powinna zawierać w szczególności postanowienia zobowiązujące:

poszkodowanego do zgłoszenia swojemu przełożonemu (osobie nadzoru), pracodawcy czy
bezpośrednio służbie bhp każdego doznanego w zakładzie pracy urazu lub nagłego
pogorszenia stanu zdrowia,

świadka wypadku do zgłoszenia swojemu przełożonemu zaistniałego zdarzenia
wypadkowego i udzielenia pomocy poszkodowanemu,

przełożonego poszkodowanego pracownika do udzielenia (zorganizowania) pomocy
poszkodowanemu i uruchomienia procedury pos

tępowania powypadkowego,

poszkodowanego, świadków wypadku i osoby nadzoru do zabezpieczenia miejsca wypadku,

osoby wzywane do udzielenia informacji i dostarczenia dokumentów do sprawnego
wywiązywania się z działań na rzecz zespołu powypadkowego (świadkowie, osoby nadzoru,
specjaliści, w tym społecznego inspektora pracy i służby bhp.

Procedura badań powypadkowych powinna również:

opisywać sytuacje wymagające zgłoszenia wypadku do właściwego okręgowego inspektora
pracy i prokuratora z podaniem formy oraz osób dokujących zgłoszenia,

opisywać sytuacje dopuszczające naruszenie miejsca wypadku i warunki przywrócenia
miejsca wypadku do ruchu,

opisywać sposób i wyznaczać osoby do powiadomienia rodziny poszkodowanego o
zaistniałym wypadku.

Procedura powinna także ustalać wzory obowiązujących dokumentów, takich jak:

zawiadomienie o wypadku,

oględziny miejsca wypadku,

wyjaśnienia poszkodowanego i informacje świadków.

Uwaga!
Z procedurą badań powypadkowych powinni być zapoznani wszyscy pracownicy firmy i pracownicy
obcych firm wykonujących prace na jej terenie.

174

174

Problemy w dochodzeniu powypadkowym
Najczęstsze problemy, jakie możecie spotkać w dochodzeniu powypadkowym, to:

brak świadków zdarzenia,

naruszone miejsce wypadku,

wypadek zgłoszony po długim okresie od chwili jego zaistnienia,

poszkodowany przedstawi

a okoliczności zdarzenia zupełnie inaczej niż świadkowie,

doznany uraz i oględziny miejsca zdarzenia świadczą o innych okolicznościach wypadku niż
przedstawiają to poszkodowany i świadkowie,

poszkodowany wykonywał czynności na polecenie przełożonego, ale nie na rzecz firmy,

naruszenie przez poszkodowanego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia
spowodowane umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa,

podejrzenie, że poszkodowany był nietrzeźwy lub po użyciu środków odurzających bądź
substancji psychotropowych,

trudności z ustaleniem wniosków i zaleceń profilaktycznych,

członkowie zespołu powypadkowego mają inne zdania w temacie poszczególnych zapisów w
protokole,

poszkodowany (lub jego rodzina) zgłasza zastrzeżenia do treści protokołu powypadkowego,

trudności w terminowym sporządzeniu protokołu powypadkowego,

pracodawca ma zastrzeżenia do treści protokołu powypadkowego,

Zakład Ubezpieczeń Społecznych żąda wyjaśnień lub ma zastrzeżenia do treści protokołu
powypadkowego,

zmiana kwalifikacji wypad

ku podczas dochodzenia powypadkowego lub po jego zakończeniu

(np. nastąpiło nagłe pogorszenie stanu zdrowia poszkodowanego – wypadek „lekki” zamienia
się w ciężki lub śmiertelny, wypadek indywidualny zmienia się w zbiorowy). Więcej Porad
BHP.

Lesław Zieliński

były główny inżynier zarządzania

bezpieczeństwem pracy, rejestrowany

audytor pomocniczy SZBP wg ISRS

Wybór przewodniczącego komisji bhp

Kto może zostać przewodniczącym komisji bezpieczeństwa i higieny pracy w firmie?

Przewodniczącym komisji bhp w firmie może być:

pracodawca, który ma możliwość wejścia w jej skład jako przedstawiciel samego siebie,

osoba upoważniona do tego przez pracodawcę.

Pracodawca jako przewodniczący komisji bhp Sytuacja, w której pracodawca osobiście pełni funkcję
przewodniczącego komisji bhp, jest zdecydowanie najlepszym rozwiązaniem. To właśnie on ponosi
pełną odpowiedzialność za stan bhp w firmie .

Uwaga!
Przewodniczenie komisji bhp stwarza pracodawcy możliwość bezpośredniego i zasadniczego wpływu
na jej prace i posiadania bieżących oraz wiarygodnych informacji na temat występujących w firmie
zagrożeń zawodowych. Konsekwencją tego powinna być świadomość podjęcia ewentualnych
niezbędnych działań zmierzających do poprawy stanu technicznych warunków pracy, za który
przecież odpowiada właśnie pracodawca. Ponadto bezpośrednie przewodniczenie pracom komisji bhp
przez pracodawcę powinno zdecydowanie podnieść jej rangę w oczach pracowników, a przez to
szacunek i uznanie dla jej decyzji.

Osoba upoważniona przez pracodawcę
Prawo nie stanowi, kto może być osobą upoważnioną przez pracodawcę do pełnienia funkcji
przewodniczącego komisji bhp, decyzję w tej kwestii pozostawiając jedynie woli pracodawcy.

175

175

Osoba upoważniona przez pracodawcę do pełnienia funkcji przewodniczącego komisji bhp może się
wywodzić zarówno z grona przedstawicieli pracodawcy, jak i pracowników.

Osoba taka powinna posiadać odpowiednie kwalifikacje i kompetencje w zakresie spraw związanych z
bezpieczeństwem i higieną pracy. Dlatego warto, aby w przypadkach, gdy pracodawca osobiście nie
pełni funkcji przewodniczącego komisji bhp, upoważnił do jej pełnienia pracownika zakładowej służby
bhp, najlepiej najbardziej doświadczonego i o najwyższych kwalifikacjach, którym z reguły będzie
kierownik wieloosobowej komórki organizacyjnej służby bhp (jeżeli taka w firmie istnieje). Takie
rozwiązanie powinno gwarantować, że działalność komisji bhp realnie będzie zmierzać do poprawy
technicznych warunków pracy w firmie. Więcej Porad BHP.

Podstawa prawna

Art. 237

12

§ 2 Kodeksu pracy.

Przemysław Ł. Siemiątkowski

prawnik, doktorant w Instytucie Pracy

i Spraw Socjalnych w Warszawie

Potwierdzenie odbycia szkoleń wstępnych bhp

Czy oprócz karty szkolenia wstępnego w dziedzinie bhp obowiązują inne dokumenty potwierdzające odbycie
szkolenia wstępnego (instruktażu ogólnego i stanowiskowego)? Czy w tym przypadku trzeba dodatkowo wystawić
zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w dziedzinie bhp?

Potw

ierdzeniem odbycia szkoleń wstępnych (instruktażu ogólnego i stanowiskowego) jest karta szkolenia

wstępnego w dziedzinie bhp, której wzór określony jest w załączniku nr 2 do rozporządzenia Ministra Gospodarki
i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia

w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz.

1860 ze zm.; dalej: rozporządzenie szkoleniowe).

W dokumencie tym na dowód odbycia instruktażu ogólnego oraz stanowiskowego, a także zapoznania się z
przepisami i zasadami bhp dotyczącymi wykonywanych prac podpis swój składa pracownik (§ 12 ust. 1
rozporządzenia szkoleniowego). W przypadku instruktażu stanowiskowego obok pracownika podpisuje się
również kierownik komórki organizacyjnej. Dokument ten należy przechowywać w aktach osobowych pracownika.

Kiedy wystawia się zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w dziedzinie bhp?
Wprowadzone w rozporządzeniu szkoleniowym ostatnie zmiany – obowiązujące od 24 listopada 2007 r.
(rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 9 października 2007 r. zmieniające rozporządzenie w
sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr 196, poz. 1420), m.in. w postaci nowego
załącznika nr 3 zawierającego zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w dziedzinie bhp – nie dotyczą szkoleń
wstępnych.

W wyniku zmian wyraźnie wskazano, że wspomniane zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w dziedzinie bhp
wystawia organizator szkolenia jako potwierdzenie ukończenia z wynikiem pozytywnym szkolenia:

okresowego pracowników,

pracodawców wykonujących zadania służby bhp
(§ 16 ust. 3 rozporządzenia szkoleniowego).

Kinga Grodzicka-Lisek

prawnik, specjalista z zakresu

prawa pracy i bhp

Wykaz prac zabronionych chorym na daną chorobę?

176

176

Przepisy prawa pracy

nie zawierają żadnego wykazu prac, których wykonywanie jest zabronione osobom

chorym na określoną jednostkę chorobową.

Przeciwwskazania do pracy
W orzecznictwie medycznym funkcjonuje natomiast pojęcie przeciwwskazań ze względów zdrowotnych do
wykonywania niektórych prac, na przykład prac na wysokości przez osoby:

mające zaburzenia równowagi,

chore na epileps

ję.

Uwaga!
O istnieniu lub braku przeciwwskazań ze względów zdrowotnych do zatrudnienia kandydata do pracy lub
pracownika na określonym stanowisku pracy każdorazowo orzeka uprawniony lekarz.

Kiedy lekarz wydaje orzeczenie?
Uprawniony lekarz

wydaje kandydatowi do pracy orzeczenie o istnieniu lub braku przeciwwskazań ze względów

zdrowotnych do zatrudnienia na określonym stanowisku pracy po przeprowadzeniu:

wywiadu lekarskiego,

wstępnych badań lekarskich, wykonanych w zakresie profilaktycznych badań pracowników.

Uwaga!
Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego
brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.

Badania wstępne
Przypominamy Wam, że wstępnym badaniom lekarskim podlegają:

osoby przyjmowane do pracy,

pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na
stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.
(art. 229 § 1 Kodeksu pracy).

Podstawa prawna
Zakres profilaktycznych badań lekarskich znajdziecie w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30
maja 1996 r. w sprawie przeprowadzenia badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki
zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy
(Dz.U. nr 69, poz. 332 z późn. zm.).

Zwróćcie także uwagę na § 13 tego rozporządzenia, zgodnie z którym, nie narusza ono przepisów dotyczących
badań lekarskich pracowników i osób przyjmowanych do pracy:

zatrudnionych na polskich st

atkach morskich, dla których w myśl obowiązujących przepisów uzyskanie

odpowiedniego orzeczenia lekarskiego jest warunkiem nabycia lub posiadania uprawnień do
wykonywania określonego zawodu bądź czynności albo jest niezbędne ze względów sanitarno-
epidemiologicznych,

skierowanych do pracy za granicą w celu realizacji budownictwa eksportowego i usług związanych z
eksportem, zgodnie z odrębnymi przepisami.

Jan M. Pióro

specjalista z zakresu

prawa pracy

Pracownik służby bhp i społeczny inspektor pracy w jednej osobie?

177

177

Służba bezpieczeństwa i higieny pracy podlega bezpośrednio pracodawcy oraz pełni funkcje doradcze i kontrolne
w zakresie bhp.

Kto nie może być społecznym inspektorem pracy?
Społecznym inspektorem pracy nie może być na przykład kierownik zakładowej komórki organizacyjnej bhp z
racji sprawowania funkcji kierowniczej bezpośrednio podległej pracodawcy (ustawa z 24 czerwca 1983 r. o
społecznej inspekcji pracy – Dz.U. nr 35, poz. 163 z późn. zm.).

B

rak jest natomiast przeszkód prawnych powierzenia przez załogę firmy pełnienia funkcji zakładowego

społecznego inspektora pracy osobie zatrudnionej na innym, kierowniczym bądź samodzielnym stanowisku,
niepodlegającym bezpośrednio kierownikowi firmy – pracodawcy (np. oddziałowemu lub wydziałowemu
inspektorowi ds. bhp, niebędącemu kierownikiem komórki organizacyjnej bezpieczeństwa i higieny pracy).

Rola związków zawodowych i pracowników firmy
Ocenę czy połączenie stanowiska pracownika służby bhp z pełnieniem funkcji zakładowego społecznego
inspektora pracy jest najwłaściwsze należy pozostawić zakładowej organizacji związkowej i pracownikom firmy
uprawnionym do dokonania wyboru takiego inspektora.

Jan M. Pióro

specjalista z zakresu

prawa pracy

Jak stworzyć pożądaną kulturę bezpieczeństwa w firmie?

Najłatwiej osiągnąć pożądaną kulturę bezpieczeństwa w tych firmach, w których można
wyeliminować zagrożenia. Ale takich firm jest stosunkowo mało, a przecież wiele jest takich, w
których zagrożenia zawodowe są z punktu widzenia techniki czy nawet nauki prawie
niemożliwe do wyeliminowania...

Bez względu na wielkość firmy i profil jej działalności najważniejszą rolę w tworzeniu odpowiedniej
kultury bezpieczeństwa pełni pracodawca, gdyż to on swoimi decyzjami nadaje rangę działaniom
związanym z realizacją obowiązków wynikających z przepisów prawa pracy oraz przepisów
szczegółowych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Jednak pracodawca wykonuje swoje
obowiązki przez osoby kierujące pracownikami, a dotyczące bhp przede wszystkim przez
bezpośrednio podległą mu służbę bhp.

Kreowanie odpowiedniego klimatu dla bhp
Budo

wanie dobrej kultury bezpieczeństwa w firmie wymaga, aby pracodawca i pracownicy służby bhp

byli postrzegani przez załogę jako osoby zaangażowane w sprawy bezpieczeństwa oraz ochronę
zdrowia i życia pracowników. Muszą więc oni tworzyć klimat bezpieczeństwa i warunki do
bezpiecznych zachowań, a wszystko to robić w sposób widoczny w swoich bieżących działaniach.

W związku z tym w firmie powinny być prowadzone działania dla zapewnienia, aby:

przekonać pracowników do tego, że praca zgodna z przepisami bhp oraz ochrona życia i
zdrowia są korzystne dla firmy, także ich samych,

powstało przekonanie, że istnieją realne możliwości postępowania zgodnego z
obowiązującymi przepisami i poprawienia warunków pracy na poszczególnych stanowiskach,

przekonać pracowników do traktowania życia i zdrowia jako najcenniejszych wartości, dla
których warto stracić nawet na zarobku,

o

soby kierujące pracownikami (od brygadzistów do kierowników najwyższych szczebli) czuły

się odpowiedzialne za tworzenie bezpiecznych warunków pracy i bezpieczne postępowanie
podwładnych,

stosowane były procedury obserwacji lub pomiarów zgodności postępowania z
obowiązującymi normami bezpieczeństwa i systemy motywujące do ingerowania w
sytuacjach, kiedy widoc

zne zachowania współpracowników są niebezpieczne,

wdrożyć zasadę, że postępowanie zgodne z normami bezpieczeństwa jest warunkiem
zatrudnienia i pracy w firmie, jak również warunkiem awansu,

178

178

powstało przekonanie, że ewidencja i analiza zdarzeń potencjalnie wypadkowych oraz
wprowadzanie na ich podstawie zadań zapobiegających jest tak samo ważne, jak badanie
wypadków,

pracownicy zdawali sobie sprawę, jakie koszty ponosi firma i poszkodowani po zaistnieniu
wypadku,

niezwłocznie usuwane były zgłoszone czy stwierdzone odstępstwa od obowiązujących norm
bezpieczeństwa lub stanu wyposażenia,

służba bhp przygotowywała i przekazywała kierownictwu bieżące informacje o stanie
warunków bhp oraz ich zgodności z obowiązującymi przepisami.

Jakie uprawnienia są konieczne do kierowania szkolnymi
autobusami?

Jakie uprawnienia i kwalifikacje

powinni mieć kierowcy szkolnych autobusów?

Osoba przewidziana do kierowania szkolnym autobusem musi posiadać do tego uprawnienia czyli odpowiednią
kategorię prawa jazdy.

Jakie prawo jazdy uprawnia do kierowania autobusem?
Prawo jazdy uprawniające do kierowania autobusem to:

prawo jazdy kategorii D

– uprawniające do kierowania autobusem,

prawo jazdy kategorii D1

– uprawniające do kierowania autobusem przeznaczonym konstrukcyjnie do

przewozu nie więcej niż 17 osób łącznie z kierowcą.

Dodatkowy kurs
Poza posiadaniem odpowiedniego prawa jazdy kierowca taki powinien ukończyć odpowiedni kurs dokształcający,
gdy ubiega się po raz pierwszy o zatrudnienie na stanowisku kierowcy wykonującego transport drogowy.

Podstawa prawna

1. Ustawa z 20 czerwca 1997 r.

– Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2005 r. nr 108, poz. 908 z późn. zm.).

2.

Ustawa z 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz.U. z 2007 r. nr 125, poz. 874 z późn. zm.).

Waldemar Klucha

specjalista ds. bhp

Sposób na skuteczną profilaktykę

Jak uniknąć sytuacji, w której wprowadzone działania profilaktyczne są nieskuteczne?

Właściwa ocena ryzyka zawodowego i wprowadzone działania profilaktyczne mogą okazać się nieskuteczne, jeśli
nie są odpowiednie do poziomu tego ryzyka. Po wprowadzeniu zmian wynikających z działań profilaktycznych
zawsze trzeba ponownie

ocenić ryzyko zawodowe i dopiero wtedy zdecydować o jego akceptacji.

Stała kontrola poziomu ryzyka
Skuteczna profilaktyka opiera się na działaniach systemowych, a nie na jednorazowym usunięciu
nieprawidłowości. Dotyczy to przede wszystkim stanowisk pracy, na których występują poważne zagrożenia.
Wtedy konieczna jest

stała kontrola poziomu ryzyka zawodowego. Obywa się ona poprzez zapewnienie

systematycznego sprawdzania przestrzegania podstawowych elementów ograniczających to ryzyko. Stwierdzone
w czasie kontroli nieprawidłowości należy udokumentować. Dzięki wynikom oceny ryzyka zawodowego można
zaplanować zakres i częstotliwość kontroli.

Co wpływa na skuteczność prewencji?
Na skuteczność prewencji wypadkowej i chorobowej mają wpływ błędy w ocenie ryzyka zawodowego. Głównymi
błędami w metodyce oceny ryzyka zawodowego są:

błędna identyfikacja istotnych zagrożeń (brak znajomości zagrożenia powoduje jego lekceważenie),

179

179

niewłaściwe oszacowanie ryzyka zawodowego związanego z zagrożeniami (zaniżona wycena
prawdopodobieństwa zaistnienia zdarzenia),

a

kceptacja zbyt wysokiego poziomu ryzyka zawodowego (wiąże się z brakiem podjęcia właściwej

profilaktyki).

Jednym z najpoważniejszych i najczęściej popełnianych błędów w metodyce oceny ryzyka zawodowego jest
prowadzenie oceny ryzyka zawodowego niezwiązanego z tą pracą, która jest faktycznie wykonywana.

Warto wiedzieć
Ocenę należy oprzeć na obserwacji wykonywanej przez pracowników podczas pracy i przeprowadzić z ich
udziałem. Osoby wykonujące tę pracę najlepiej wiedzą, jakie zdarzenia potencjalnie wypadkowe nastąpiły i jakie
problemy najczęściej występują.

Konsekwencje błędnej oceny ryzyka zawodowego
Najpoważniejszym skutkiem błędnej oceny ryzyka zawodowego jest brak podjęcia odpowiednich działań
prewencyjnych, który może doprowadzić do wypadku.

Krzysztof Goldman

Okręgowy Inspektorat Pracy

PIP w Lublinie

Badanie wypadków – profilaktyka

Podczas badania danego wypadku trzeba uzy

skać odpowiedź na 3 podstawowe pytania, mianowicie:

1.

Co zawiodło w systemie zarządzania bhp, czyli, jakie błędy popełnili:

pracodawca,

kierownictwo firmy,

nadzór zakładowy,

kontrolujący warunki pracy w firmie,

służba bhp,

pracownicy zespołu wykonującego zadanie, podczas którego wydarzył się wypadek,

sam poszkodowany?

2. Jaki przepis bhp

nie był przestrzegany i dlaczego?

3. Czy nieprzestrzegany przepis bhp

był wdrożony w danej firmie?

Zdarza się, ze niektóre przepisy z dziedziny bhp obowiązujące pracodawców są nieznane osobom
odpowiedzialnym za ich stosowanie. Czasem przepisy te są im znane, ale nie do końca osoby te wiedzą, jak
powinny

je stosować w danej firmie. Przykładowo, prace szczególnie niebezpieczne wymagają szczególnych

procedur. Jednak to zawsze pracodawca musi określić, które prace w jego firmie będą traktowane, jako
szczególnie niebezpieczne i wprowadzić do stosowania odpowiednie zabezpieczenia.

Uwaga!
Nawet przy wypadku

powodującym drobny uraz ujawnienie wszystkich popełnionych błędów w dziedzinie bhp

uchroni pracowników firmy przed następnym takim wypadkiem, o być może poważniejszych skutkach.

Dokładność badania wypadków
W zależności od dokładności badania przyczyny i okoliczności zaistnienia zdarzenia wypadkowego, różne mogą
być wnioski wyciągnięte z tego badania. To nie skutki wypadku, ale okoliczności zdarzenia powinny decydować o
dokładności w postępowaniu powypadkowym, czyli wyjaśnianiu przyczyn jego zaistnienia w sferze zarządzania
firmą.

Trzeba przyjąć zasadę, ze każdy wypadek będzie badany z taką samą starannością, aby upewnić się, że wnioski
z niego płynące będą zapobiegały powstawaniu podobnych zdarzeń w przyszłości.

Uwaga!
Po zdarzeniu się ciężkiego lub zbiorowego wypadku przy pracy inspektor pracy lub prokurator pomoże znaleźć

180

180

wszystkie jego przyczyny. Ale wykaże również zaniedbania dotyczące bhp w danej firmie oraz sam wyciągnie
wnioski na przyszłość, także te dotyczące ukarania winnych zaniedbań!

Lesław Zieliński

były główny inżynier zarządzania

bezpieczeństwem pracy, rejestrowany

audytor pomocniczy SZBP wg ISRS

Kwalifikacje pracowników tankujących samochody paliwem LPG

Na stacjach paliw płynnych i samodzielnych stacjach auto-gazu kwalifikacje wymagane są przy:

obsłudze zbiorników stałych z zespołami napędowymi na skroplone gazy węglowodorowe,

napełnianiu zbiorników przenośnych o pojemności powyżej 350 cm3.

Zaświadczenie kwalifikacyjne
Osoby wykonujące te czynności muszą posiadać zaświadczenia kwalifikacyjne potwierdzające:

umiejętność praktycznego ich wykonywania,

znajomość warunków technicznych, norm oraz przepisów prawnych w tym zakresie.

Sprawdzenie kwalifikacji

– egzamin

Sprawdzenie kwalifikacji

przeprowadza się na wniosek osoby zainteresowanej lub pracodawcy zatrudniającego

taką osobę. Komisja kwalifikacyjna wyznacza termin egzaminu sprawdzającego kwalifikacje i niezwłocznie
powiadamia o nim wnioskodawcę.

Egzamin

składa się z 2 części:

1. ustnej, z wiedzy teoretycznej,
2.

praktycznej, polegającej na sprawdzeniu umiejętności.

Szczegółową tematykę egzaminu ustala komisja kwalifikacyjna w zależności od rodzaju i zakresu kwalifikacji, o
których sprawdzenie ubiega się wnioskodawca, oraz podaje mu ją do wiadomości na 14 dni przed terminem
egzaminu.

Podstawa prawna
Powyższe kwestie regulują:

rozporządzenie Ministra Gospodarki z 18 lipca 2001 r. w sprawie trybu sprawdzania kwalifikacji
wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych (Dz.U. nr 79, poz. 849 z późn. zm.),

§ 7 rozporządzenia Ministra Gospodarki z 6 września 1999 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy
przy magazynowaniu, napełnianiu i rozprowadzaniu gazów płynnych (Dz.U. nr 75, poz. 846 z późn. zm.).

Izabela Waga

specjalista z zakresu

technicznego bezpieczeństwa pracy

Jakie są korzyści z utworzenia systemu informacji o wypadkach i ich
kosztach?

Jak wykorzystać w firmie dane o kosztach wypadków przy pracy?

Odpowiednia informacja o wypadkach i ich kosztach jest potrzebna do

skutecznego zarządzania

bezpieczeństwem pracy w firmie. Wykorzystując wyniki obliczania kosztów wypadków, warto stworzyć
odpowiedni system informacji o wypadkach i ich kosztach.

181

181

Co daje system informacji o wypadkach i ich kosztach?
Dzięki systemowi informacji o wypadkach i ich kosztach można:

przedstawiać kierownictwu średniego szczebla dane dotyczące wypadków i ich kosztów, dzięki czemu
możliwa byłaby ocena wpływu wypadków na koszty produkcji w firmie,

zlokalizować koszty wypadków na poszczególnych wydziałach (w praktyce może się to czasami okazać
trudne, gdyż koszty te mogą powstawać na różnych wydziałach firmy, jednak z pewnością w większości
przypadków takie składniki kosztów wypadków, jak np. stracone godziny pracy, będą ponoszone na
wydziale, gdzie miał miejsce wypadek),

rozliczać poszczególne wydziały ze stanu bezpieczeństwa, czyli dokonywać pomiarów celów
bezpieczeństwa.

Rozliczanie ze stanu bezpieczeństwa możesz opierać na podstawie poziomu pracy w tej dziedzinie lub
skutecznego reagowania i obu tych czynników razem. Na wyznaczniki poziomu pracy składałyby się:

audyty stanu bezpieczeństwa,

dochodzenia powypadkowe,

analizy ryzyka zawodowego.

Natomiast wyznacznikami skutecznego reagowania byłyby zmiany w liczbie wypadków i ich kosztach.

dr Jan Rzepecki

adiunkt w Zakładzie Zarządzania BHP

CIOP - PIB

Jakie nieprawidłowości w zakresie bhp najczęściej występują na
placach budów?

Jakie nieprawidłowości najczęściej występujące na placach budów wykazują kontrole? Jakie są
najpowszechniejsze przyczyny tych nieprawidłowości w dziedzinie bezpieczeństwa pracy?

Główne zagrożenia i nieprawidłowości w dziedzinie bezpieczeństwa pracy występujące na placach budów od lat
niezmiennie dotyczą tych samych grup zagadnień, którymi są:

instalacje i urządzenia elektryczne,

prace na wysokości,

rusztowania,

maszyny i urządzenia budowlane,

zagospodarowanie placu budowy.

Przyczyny nieprawidłowości na placach budów
Analiza wyników działań prowadzonych na placach budów przez organy nadzoru i kontroli wskazuje, że
n

ajczęstsze przyczyny nieprawidłowości w dziedzinie bezpieczeństwa pracy to:

niski poziom wiedzy w dziedzinie bhp wśród pracowników i pracodawców,

minimalizacja kosztów budowy przez oszczędzanie na wydatkach, które mogłyby zapewnić wyższy
poziom bezpiecze

ństwa, i angażowanie pracowników o niskich kwalifikacjach,

nieprzeprowadzanie oceny ryzyka zawodowego i - w konsekwencji

– nieinformowanie o nim

pracowników,

zbyt małe zainteresowanie personelu sprawującego samodzielne funkcje techniczne na budowie
(kierownika budowy, kierowników robót, inspektora nadzoru inwestorskiego) problematyką z zakresu
bhp.

Zygmunt Wieczorek

specjalista ds. analiz i prewencji

zagrożeń zawodowych

182

182

Przechowywanie odzieży ochronnej oraz odzieży i obuwia roboczego

Pracodawca powinien zapewnić odpowiednie warunki przechowywania w firmie odzieży ochronnej oraz odzieży i
obuwia roboczego

. Oznacza to, że w zależności od:

rodzaju stosowanej odzieży,

warunków jej użytkowania,

rodzaju prac,

stopnia narażenia pracownika na zabrudzenie ciała i zanieczyszczenie odzieży substancjami
szkodliw

ych, trującymi lub materiałami zakaźnymi występujących w środowisku pracy,

w firmie powinny być zorganizowane odpowiednie pomieszczenia (szatnie) do przechowywania odzieży
ochronnej oraz odzieży i obuwia roboczego, jak również pomieszczenia do:

prania,

odkażania,

odpylania,

suszenia
odzieży ochronnej oraz odzieży i obuwia roboczego.

Rodzaje szatni
Istnieją następujące rodzaje szatni:

szatnie odzieży własnej pracowników przeznaczone do przechowywania odzieży należącej do
pracowników (tzw. domowej), jeżeli ze względów higienicznych odzież ta nie powinna stykać się ze
środkami ochrony indywidualnej, w tym odzieżą ochronną i odzieżą oraz obuwiem roboczym,

szatnie odzieży ochronnej i roboczej przeznaczone do przechowywania środków ochrony
indywidualnej (m.in. odzieży ochronnej) oraz odzieży i obuwia roboczego,

szatnie podstawowe

przeznaczone do przechowywania odzieży własnej pracowników i środków

ochrony indywidualnej, w tym odzieży ochronnej oraz odzieży i obuwia roboczego,

szatnie przepustowe

składające się z:

o

części przeznaczonej na odzież własną pracowników,

o

części przeznaczonej na środki ochrony indywidualnej (m.in. odzież ochronną) oraz odzież i
obuwie robocze,

o

przepus

towego zespołu sanitarnego z natryskami, łączącego obie te części.

Uwaga!
W zespole szatni, z którego korzystają pracownicy zatrudnieni przy pracach powodujących znacznie zabrudzenie
lub zamoczenie

odzieży i obuwia roboczego oraz których odzież ta i obuwie - z uwagi na rodzaj wykonywanej

pracy -

musi spełniać szczególne wymagania higienicznosanitarne (np. w pralniach, farbiarniach, zakładach

przetwórstwa spożywczego), powinny znajdować się pomieszczenia wyposażone w urządzenia służące do
odkażania, odpylania oraz suszenia tej odzieży i obuwia.

Podstawa prawna
Powyższe kwestie regulują przepisy Rozdziału 2 Szatnie załącznika nr 3 Wymagania dla pomieszczeń i urządzeń
higienicznosanitarnych

(§ 6-16) do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w

sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).

Marta Popławska

specjalista ds. bezpieczeństwa

procesowego

Ocena ryzyka zawodowego -

faza wstępna

Wszystkie informa

cje oraz dokumenty niezbędne do dokonania wstępnej fazy oceny ryzyka zawodowego

powinny znajdować się w dokumentacji dotyczącej bezpieczeństwa i higieny pracy, którą prowadzicie w firmie
(np. rejestry, protokoły itp.).

Informacje
Do zrealizowania

wstępnej fazy oceny ryzyka zawodowego niezbędne są informacje dotyczące między innymi:

183

183

zagrożeń,

warunków środowiska pracy,

wymagań kwalifikacyjnych i zdrowotnych pracowników,

stosowanych zabezpieczeń (środków ochrony zbiorowej i indywidualnej),

statystyk wypadkowych i chorobowych (szczególnie chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby),

osób zatrudnionych (kobiet, mężczyzn, młodocianych, niepełnosprawnych).

Dokumenty
Do zrealizowania

wstępnej fazy oceny ryzyka zawodowego potrzebne są również odpowiednie dokumenty,

mianowicie:

1. dokumentacja oceny ryzyka zawodowego (karty oceny ryzyka zawodowego),
2.

roczne statystyki wypadków, zdarzeń potencjalnie wypadkowych i chorób zawodowych,

3.

wyniki badań środowiska pracy,

4. wnioski z narad w sprawach bhp,
5.

wnioski z narad komisji bezpieczeństwa i higieny pracy (jeżeli taka w firmie istnieje),

6.

protokoły kontroli stanowisk pracy,

7.

protokoły kontroli organów zewnętrznych (np. Państwowej Inspekcji Pracy),

8.

protokoły z posiedzeń komisji bezpieczeństwa i higieny pracy (jeżeli taka w firmie istnieje).

Lesław Zieliński

były główny inżynier zarządzania

bezpieczeństwem pracy, rejestrowany

audytor pomocniczy SZBP wg ISRS

Jak ułatwić przeprowadzanie oceny ryzyka zawodowego?

Jak dobrze przygotować się do przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego w firmie?

Dobre przygotowanie do przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego w zakładzie pracy polega na:

zapewnieniu niezbędnych zasobów finansowych, rzeczowych, ludzkich itp.,

w

yznaczeniu niezbędnych osób oraz, jeśli nie posiadają wymaganych kwalifikacji, skierowanie

ich na specjalistyczny kurs. Zaleca się powołanie zespołu do wykonania oceny ryzyka oraz
określenie jego zadań i odpowiedzialności, a także zaproszenie do udziału w jego pracach
specjalistów z zewnątrz;

zapewnieniu udziału pracowników w ocenie ryzyka zawodowego (np. przez rozmowy z
pracownikami wykonującymi prace na ocenianym stanowisku lub zbieranie uwag w
ankietach),

zapewnieniu osobom oceniającym ryzyko zawodowe dostępu do potrzebnych informacji (np.
poprzez umożliwienie im wglądu lub dostarczenie zapisów z rejestrów wypadków przy pracy,
chorób zawodowych, wyników pomiarów czynników środowiska pracy, analiz stanu
bezpieczeństwa itp.),

sporządzeniu wykazu stanowisk oraz wykonaniu ich analizy (np. ocena stanowisk pod
względem ich powtarzalności lub stałości wykonywanych na nich prac itp.),

określeniu sposobu informowania o ryzyku zawodowym (np. poprzez opracowanie procedury
informowania pracowników o występującym na ich stanowiskach pracy ryzyku zawodowym
podczas

szkoleń bhp).

Ocena ryzyka przebiegnie sprawnie, jeśli osoby oceniające będą miały zapewniony dostęp do
informacji z nią związanych, czyli:

wykazu stan

owisk, na których ma być przeprowadzona ocena,

charakterystyki stanowisk zawartych w wykazie, o którym mowa powyżej,

184

184

dodatkowych informacji, które mogą być przydatne przy ocenie ryzyka na konkretnym
stanowisku (np. jaką wiedzą dysponują pracownicy zatrudnieni na stanowisku podlegającym
ocenie, jakie posiadają dodatkowe uprawnienia, jaka jest liczba innych osób narażonych na
zagrożenia związane z tym stanowiskiem pracy itp.

dr inż. Iwona Romanowska-Słomka

ekspert z zakresu oceny ryzyka zawodowego

Powiadomienie pracodawcy o wypadku

W jakim czasie pracownik ma obowiązek powiadomić pracodawcę o zaistniałym wypadku?

Pracownik, który uległ wypadkowi powinien niezwłocznie zawiadomić o wypadku swojego
pracodawcę, czyli najlepiej bezpośrednio po zdarzeniu. W przypadku, gdy stan jego zdrowia na to nie
pozwala i nie może tego zrobić natychmiast, powinien dokonać zgłoszenia zaraz po ustaniu przeszkód
uniemożliwiających niezwłoczne zawiadomienie, na przykład po odzyskaniu przytomności itp.

Obowiązki pracownika
Do podstawowych obowiązków każdego pracownika należy:

niezwłoczne zawiadomienie przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku lub
zagrożeniu zdrowia i życia,

ostrzeżenie współpracowników oraz innych osób znajdujących się w rejonie zagrożenia, o
grożącym im niebezpieczeństwie.

Zawiadomienie pracodawcy o wypadku należy nie tylko do obowiązku poszkodowanego, ale także
każdego pracownika, który był świadkiem wypadku. Natomiast ustalenie przyczyn i okoliczności
wypadku jest

obowiązkiem pracodawcy i następuje z mocy prawa – nie musi więc być w tym zakresie

wniosku poszkodowanego w wypadku pracownika.

Brak poinformowania przełożonego bezpośrednio po zaistniałym wypadku lub poinformowanie go
nawet po upływie dłuższego czasu od zdarzenia, nie może mieć wpływu na podjęcie przez
pracodawcę działań mających na celu ustalenie przyczyn i okoliczności wypadku. Nie może również
pozbawić zainteresowanego pracownika lub pozostałej po nim rodziny prawa dochodzenia ustalenia,
że zdarzenie miało charakter wypadku przy pracy.

Konsekwencje niepowiadomienia pracodawcy o zaist

niałym wypadku

Zaniechanie powiadomienia przełożonego o wypadku lub zagrożeniu w ogóle lub dokonanie tego z
nieuzasadnioną zwłoką, jako naruszenie podstawowych obowiązków może skutkować dla pracownika
odpowiedzialnością porządkową, czyli karą upomnienia, nagany pieniężną. Może też, w przypadkach
rażących, spowodować rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Podstawa prawna

Art. 52 § 1 pkt 1, art. 108 § 1 pkt 1 i 2, § 2, art. 211 pkt 6 Kodeksu pracy, § 1 rozporządzenia
Rady Ministrów z 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy
pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczanych w
rejestrze wypadków przy pracy (Dz.U. nr 115, poz. 744 ze zm.).

Marta Popławska

specjalista ds. bez

pieczeństw

procesowego

185

185

Szkolenie okresowe pracowników inżynieryjno-technicznych

Pierwsze szkolenie okresowe pracownic

y inżynieryjno-techniczni odbywają przed upływem 12 miesięcy od

rozpoczęcia pracy na swoim stanowisku (§ 15 ust. 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004
r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.; dalej:
rozporządzenie szkoleniowe). Natomiast kolejne szkolenia okresowe nie rzadziej niż raz na 5 lat (§ 15 ust. 2
rozporządzenia szkoleniowego).

Pamiętajcie, że rozporządzenie szkoleniowe wymienia w tej grupie:

projektantów,

konstrukto

rów maszyn i innych urządzeń technicznych,

technologów,

organizatorów produkcji.

(§ 14 ust. 2, pkt. 3 rozporządzenia szkoleniowego).

Zakres zadań szkoleniowych
Zakres zagadnień szkoleniowych przewidzianych do realizacji w poszczególnych tematach szkolenia okresowego
bhp wynika bezpośrednio z zadań realizowanych przez tych pracowników w procesie pracy.
Pracownicy tej grupy zazwyczaj sprawują funkcje decydujące w zakładach pracy o bezawaryjnym funkcjonowaniu
oraz rozwoju danego zakładu.
Główne zadania tej grupy pracowników to:

uczestniczenie w prowadzeniu prac rozwojowych zakładu,

planowanie procesu produkcji,

analiza potrzeb dotyczących wprowadzenia nowych rozwiązań technologicznych i technicznych,

planowanie zakupów nowych maszyn, urządzeń i narzędzi do zapewnienia realizacji zadań
produkcyjnych,

planowanie, organizowanie i nadzorowanie wykonawstwa prac związanych z użyciem przez innych
pracowników zakładu sprzętu i wyposażenia technicznego oraz

inne związane głównie z problemami dotyczącymi techniki w zakładzie i na stanowiskach pracy.

Wymienione wyżej zadania, sugerują, że w czasie planowania i realizacji szkoleń pracowników inżynieryjno-
technicznych powinniście się skupić na problematyce dotyczącej użycia maszyn, urządzeń i narzędzi - ogólnie
mówiąc na technice w procesie pracy. Jest to bowiem bezpośrednio powiązanie z bezpieczeństwem pracy,
zależnym przecież od zakresu i poziomu występowania negatywnych czynników środowiska pracy, czyli
czynników:

niebezpiecznych,

szkodliwych,

uciążliwych.

Forma szkolenia okresowego
Szkolenie okresowe dla pracowników inżynieryjno-technicznych może być przeprowadzane w formie:

kursu,

seminarium lub

samokształcenia kierowanego,

według programu opracowanego dla pracowników inżynieryjno-technicznych.

Metodyka szkolenia
Szkolenie okresowe pracowników inżynieryjno-technicznych możecie prowadzić za pomocą jednej z metod:

wykładu,

pogadanki,

dyskusji grupowej,

metody problemowej,

186

186

studium przypadku,

ćwiczeń,

ćwiczeń praktycznych na stanowisku pracy.

Możecie również łączyć te metody ze sobą w zależności do podejmowanej problematyki.
Prowadząc to szkolenie możecie stosować środki dydaktyczne, takie jak:

film szkoleniowy,

rzutnik, folie lub prezentacje szkoleniowe,

tablice poglądowe,

wzorcowo urządzone stanowisko pracy.

Praktyczna organizacja szkolenia
Sposób organizacji szkolenia przedstawiony w rozporządzeniu szkoleniowym sformułowany jest w sposób bardzo
ogólny ale pozwalający na poprawną realizację szkolenia.
Przygotowując szkolenie okresowe w dziedzinie bhp pracowników inżynieryjno-technicznych, zarówno
pracodawcy jak i

jednostki organizacyjne uprawnione do prowadzenia szkoleń na zlecenie pracodawców, powinni

zadbać o właściwy ich przebieg. Oprócz stosowania szczegółowego programu szkolenia, adekwatnego do grupy
zawodowej pracowników inżynieryjno-technicznych oraz rodzaju i sposobu wykonywania pracy przez
pracowników tej grupy, powinni również zadbać o odpowiednie warunki szkoleniowe, tj.:

1.

Sala wykładowa lub inne miejsce szkolenia zapewniające komfort jego odbywania.

Miejsce, w którym uczymy się ma wpływa na nasze samopoczucie, a również na efekty szkoleniowe. Zwracajcie
także uwagę na zapełnienie sali, w której prowadzicie zajęcia, jak również właściwe oświetlenie, wentylację,
ogrzewanie, meble, przy których siedzą szkoleni. Pamiętajcie, że jeżeli w tym zakresie sala nie spełnia wymogów
bhp wówczas będzie to Was dyskredytowało w oczach szkolonych podczas omawiania zagadnień z zakresu
wymogów dotyczących m.in. oświetlenia, wentylacji, temperatury pomieszczeń pracy itp.

2.

Środki dydaktyczne, możliwie najnowocześniejsze.

Unikajcie takiej formy szkolenia, gdzie wykładowca przez 8 godzin prowadzi wykład, często odczytując treści z
jakimi zapoznaje uczestników szkolenia.

3.

Stosowanie przez wykładowcę właściwej dla danej tematyki metody szkolenia.

4.

Sformułowanie odpowiednich pytań sprawdzających na egzamin po zakończeniu szkolenia, po którym
będziecie mieli pewność, że pracownicy posiadają dostateczną znajomość przepisów bhp.

O wszystkie te elementy powinniście zadbać w trakcie planowania i organizowania szkolenia. Pozwoli Wam to
zrealizować założone cele ogólne i szczegółowe (operacyjne) szkolenia.

Waldemar Krupa

główny specjalista ds. bhp

i specjalista ochrony przeciwpożarowej

w firmie SEKA SA

Instruktażu stanowiskowy prowadzony przez osobę zatrudnioną na
innej podstawie niż umowa o pracę

Czy osoba fizyczna wykonująca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy może prowadzić instruktaż
stanowiskowy?

Przepisy nie wskazują, na jakiej podstawie (umowa o pracę, umowa cywilnoprawna) osoba kierująca
pracownikami, wyznaczona przez pracodawcę do prowadzenia instruktażu stanowiskowego musi świadczyć u
niego pracę.

Instruktaż stanowiskowy powinni przeprowadzać sam pracodawca lub wyznaczona przez niego osoba kierująca
pracownikami, o ile posiadają:

odpowiednie kwalifikacje,

187

187

doświadczenie zawodowe, czyli stosowne wykształcenie oraz praktykę w danym zawodzie, z jakim
związane jest stanowisko, na którym ma być zatrudniony szkolony pracownik, oraz

przeszkolenie w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego

(§11 ust. 5 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.; dalej: rozporządzenie szkoleniowe).

A zatem osoba kierująca pracownikami nie musi być zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Musi natomiast
spełniać określone wymagania, czyli posiadać:

odpowiednie doświadczenie,

wiedzę teoretyczną,

przygotowanie kierunkowe do prowadzenia konkretnego szkolenia,

znać elementy organizacji i metodyki prowadzenia instruktażu.

Spełnienie tych wymagań zagwarantuje, że przeprowadzony przez osobę zatrudnioną na podstawie umowy o
pracę lub innej umowy cywilnoprawnej instruktaż stanowiskowy zapewni szkolonemu pracownikowi zapoznanie
się:

z czynnikami środowiska pracy występującymi na jego stanowisku,

z ryzykiem zawodowym związanym z wykonywaną pracą,

ze sposobami ochrony przed zagrożeniami, jakie mogą powodować te czynniki,

z metodami bezpiecznego wykonywania pracy na jego stanowisku.

Pamiętajcie jednak, że to na pracodawcy, jako na organizatorze szkolenia, ciąży odpowiedzialność za właściwe
przeprowadzenie szkolenia

i dobór wykładowców oraz instruktorów (§ 5 pkt 3 rozporządzenia szkoleniowego).

Marta Popławska

specja

lista ds. bezpieczeństwa

procesowego

Praca przy monitorach ekranowych

Czy praca z monitorem ekranowym to praca szkodliwa?

Praca na stanowisku wyposażonym w monitor ekranowy jest uznawana za uciążliwą dla zdrowia.
Decyduje o tym konieczność dopełnienia przez pracodawcę szeregu obowiązków mających na celu
eliminację uciążliwości i poprawę komfortu wykonywania pracy.

Wykaz stanowisk

prac szkodliwych lub uciążliwych powinien być określony w wewnętrznym akcie

prawnym zakładu pracy, np. w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie pracy. Jest tak dlatego, że
obecnie nie istnieją w tym względzie żadne przepisy ogólnie obowiązujące. Kwestia ta wiec podlega
wyłącznie unormowaniom wewnątrzzakładowym.

Obowiązki pracodawcy
Pracodawca przede wszystkim powinien:

informować pracowników o wszystkich aspektach ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy na
stanowiskach pracy, w tym o wynikach przeprowadzonej

oceny warunków pracy oraz o

wszelkich środkach bezpieczeństwa i ochrony pracy,

zapewnić pracownikom po każdej godzinie nieprzerwanej pracy przy obsłudze monitora
zmianę rodzaju pracy na inną, nie obciążającą narządu wzroku i wykonywaną w innej pozycji
ciała lub jeżeli nie ma takiej możliwości zorganizować co najmniej 5-min przerwę, wliczaną do
czasu pracy, po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego,

zapew

nić pracownikom okulary korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań

okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej wykażą potrzebę ich
stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego.

188

188

Podstawa prawna

§ 6, § 7, § 8 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z
1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych
w monitory ekranowe (Dz.U. nr 148, poz. 973).

Więcej Porad BHP

Magdalena Michalska

specjalista z zakresu

prawa pracy

Odpowiedzialność za zawartość zakładowej apteczki pierwszej
pomocy

Kto odpo

wiada za umieszczenie w zakładowej apteczce pierwszej pomocy tabletek, które uległy

przeterminowaniu, a które zażył pracownik?

Za zawartość zakładowej apteczki pierwszej pomocy jest odpowiedzialny pracodawca. Samo
wyposażenie apteczki w przeterminowany lek nie jest przestępstwem. Jeżeli jednak zdaniem
pracownika

– w następstwie przyjęcia leku znajdującego się na wyposażeniu apteczki – nastąpił

rozstrój zdrowia, nie ma przeszkód, aby pracownik zawiadomił Policję o podejrzeniu popełnienia
przestępstwa przez pracodawcę.

Do zawiadomienia należałoby dołączyć pełną dokumentację lekarską oraz wykaz osób
proponow

anych do przesłuchania w charakterze świadka.

Konsultacja składu apteczki
Pracodawca powinien skonsultować ilość, usytuowanie i wyposażenie punktów pierwszej pomocy i
apteczek z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, uwzględniając
przy tym rodzaje i nasilenia występujących zagrożeń.

Zajęcie jednoznacznego stanowiska w kwestii możliwości dochodzenia odszkodowania w związku z
zatruciem przeterminowanym lekiem znajdującym się na wyposażeniu apteczki nie jest możliwe bez
szczegółowej informacji o okolicznościach zdarzenia. Badając okoliczności zdarzenia należy brać pod
uwagę fakt, że zasoby apteczki powinny być wykorzystywane w celach udzielania pierwszej pomocy
przedlekarskiej

, a nie prowadzenia leczenia. Należy też pamiętać, że w zasobach apteczki nie

powinny znajdować się leki stosowane pod kontrolą lekarza. Więcej Porad BHP

Podstawa prawna

§ 44 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z
26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z
2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.).

Jan

M. Pióro

specjalista z zakresu prawa pracy

biegły sądowy w dziedzinie bhp

przy Sądzie Okręgowym w Warszawie

Dokumentacja prac szczególnie niebezpiecznych

W naszym zakładzie pracy występują prace szczególnie niebezpieczne. W jaki sposób je dokumentować?

Ka

żdy pracodawca ma obowiązek ustalenia i aktualizowania wykazu prac szczególnie niebezpiecznych

występujących w jego zakładzie pracy. Obowiązek ten zgodnie z prawem dotyczy pracodawcy, jednak w praktyce
to

służba bhp odgrywa główną rolę zarówno przy jego opracowywaniu, jak i realizacji.

189

189

Rodzaj, treść i forma dokumentów – podstawa prawna
Rodzaj i treść dokumentów, które powinny być opracowane w firmie, gdy są w niej wykonywane prace
szczególnie niebezpieczne, określają:

§ 86 ust. 1 ropbhp oraz

szczegółowe przepisy dotyczące bhp przy wykonywaniu konkretnych prac (np. przy urządzeniach i
instalacjach energetycznych).

Ponadto często określają je również instrukcje eksploatacji danych urządzeń i instalacji opracowywane oraz
do

starczane przez ich producentów. Natomiast formę prowadzenia dokumentów dotyczących prac szczególnie

niebezpiecznych w swojej firmie zawsze ustala pracodawca.

Warto wiedzieć
W stosunku do prac, które pracodawca zamieścił w zakładowym wykazie prac szczególnie niebezpiecznych,
należy określić szczegółowe wymagania bhp przy ich wykonywaniu. Trzeba to zrobić w ścisłej współpracy ze
służbami technicznymi działającymi w danym zakładzie pracy.

Podstawa prawna

§ 80–81 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).

Zygmunt Wieczorek

specjalista ds. analiz i prewencji

zagrożeń zawodowych

6 podstawowych zasad obsługi kserokopiarek

Na co zwrócić uwagę podczas eksploatacji kserokopiarek w biurze, aby była bezpieczna?

Z pomiarów czynników fizycznych w warunkach standardowych wynika, że kserokopiarki użytkowane zgodnie z
przeznaczeniem i sprawne technicznie, bez wyładowań koronowych, nie stanowią zagrożenia zdrowia
obsługujących je pracowników. Główne zasady bezpiecznej eksploatacji kserokopiarek to:

1.

Niezasłanianie otworów wentylacyjnych
Otwory wentylacyjne kserokopiarki nie mogą być zasłonięte, na przykład przez zbyt bliskie dosunięcie do
ściany lub mebla biurowego (minimum wolnej przestrzeni w takich przypadkach to 10 cm).

2.

Zakleszczenie się papieru
W razie zakleszczenia się papieru należy postępować zgodnie z instrukcją jego uwalniania, tzn. najpierw
wyłączyć kserokopiarkę spod napięcia, a dopiero potem zaglądać do wnętrza i usuwać zacięty papier.

3. Przerwa w eksploatacji

Jeżeli kserokopiarka nie będzie eksploatowana przez dłuższy czas, trzeba odłączyć ją od źródła prądu i
nakryć pokrowcem.

4. Ni

etypowe odgłosy lub objawy pracy kserokopiarki

W razie zauważenia nietypowych odgłosów lub objawów pracy kserokopiarki należy przerwać pracę
urządzenia i zgłosić ten fakt do serwisu.

5. Zabrudzenia tonerem

Ewentualne zabrudzenia tonerem rąk lub ubrania należy zmyć zimną wodą, gdyż ciepła utrwala
zabrudzenie.

6.

Kserokopiarka a urządzenia elektroniczne
Kserokopiarka, jak większość urządzeń elektrycznych, wytwarza niewielkie pole elekromagnetyczne,
mogące wpływać na funkcjonowanie czułych urządzeń elektronicznych.

Z tych samych powodów kserokopiarki nie powinny stać zbyt blisko (minimum wolnej przestrzeni w takich
przypadkach to 50 cm) komputerów i innych urządzeń elektronicznych, takich jak radioodbiorniki, urządzenia
pomiarowe itp.

Instrukcja bhp
Obowiązkiem pracodawcy jest organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki jej
wykonywania (art. 207 Kodeksu pracy).

190

190

Jednym z

warunków bezpieczeństwa i higieny pracy jest bezpieczne użytkowanie przez pracowników

stosowanych w zakładzie maszyn oraz urządzeń. Sposób wykonywania czynności przy nich należy określić w
przepisach wewnątrzzakładowych. Przepisami takimi mogą być instrukcje bhp, wskazane do zapoznania się z ich
treścią przez pracowników w zarządzeniu pracodawcy, wprowadzającym daną instrukcję bhp do stosowania w
firmie.

Konieczność sporządzania instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy wynika bezpośrednio z przepisów
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów
b

ezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z poźn. zm.).

Henryk Musa

specjalista ds. bhp

191

191

Daty nesletter

2008-11-24 - BHP E-LETTER Dokumentacja prac szczegolnie niebezpiecznych
2008-11-21 - BHP E-LETTER Praca przy monitorach ekranowych
2008-11-19 - BHP E-LETTER Ogrzewanie pomieszczen pracy - zasadnicze wymagania dla sprzetu
2008-11-17 - BHP E-LETTER Zagrozenia przy pracy z komputerem
2008-11-12 - BHP E-LETTER Szkolenie okresowe pracownikow inzynieryjno-technicznych
2008-11-10 - BHP E-LETTER Ocena ryzyka zawodowego w szkole
2008-11-05 - BHP E-LETTER Jak ulatwic przeprowadzanie oceny ryzyka zawodowego?
2008-11-03 - Przechowywanie odziezy ochronnej oraz odziezy i obuwia roboczego
2008-10-29 - BHP E-LETTER Emocje a szkolenia bhp
2008-10-27 - BHP E-LETTER Jakie sa korzysci z utworzenia systemu informacji o wypadkach i ich
kosztach
2008-10-22 - BHP E-LETTER Kto moze zostac rzeczoznawca ds. bhp?
2008-10-20 - BHP E-LETTER Badanie wypadkow - profilaktyka
2008-10-15 - BHP E-LETTER Szkolenia bhp telepracownikow
2008-10-13 - BHP E-LETTER Jakie uprawnienia sa konieczne do kierowania szkolnymi autobusami
2008-10-08 - BHP E-LETTER Jak stworzyc pozadana kulture bezpieczenstwa w firmie?
2008-10-06 - BHP E-LETTER Wykaz prac zabronionych chorym na dana chorobe
2008-10-01 - BHP E-

LETTER Jakie są obowiązki pracodawcy w zakresie ochrony pracowników przed

hałasem lub drganiami?
2008-09-29 - BHP E-

LETTER Procedura badań powypadkowych i problemy w dochodzeniu

2008-09-24 - BHP E-LETTER Jak transportowac odpady niebezpieczne
2008-09-22 -

Wypadki w drodze do lub z pracy a służba bhp

2008-09-17 - Jakie sa obowiazki pracownikow w zakresie zmniejszenia narazenia na halas lub
drgania
2008-09-15 -

Prace na wysokości - obowiązki pracodawcy

2008-09-10 - Jak chronic zdrowie pracownikow mlodocianych
2008-09-08 - Jak nie zostac w tyle z bhp
2008-09-03 - Instruktaz stanowiskowy dla nauczycieli
2008-09-01 -

Prowadzenie szkolenia wstępnego bhp przez pracownika

2008-08-27 - Zatrudnianie ko

biet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych

2008-08-25 - Odziez ochronna oraz odziez i obuwie robocze - przechowywanie
2008-08-20 - Jak styl uczenia sie pracownikow wplywa na przygotowanie szkolen bhp
2008-08-18 -

Jakie krzesła i stoły wybrać do pracy przy komputerze?

2008-08-13 -

Jak mozesz wpłynac na poprawe warunkow pracy w firmie

2008-08-11 - Impregnacja drewna i innych materialow na budowie - wymagania bhp
2008-08-06 - Jak analizowac potrzeby szkoleniowe w firmie
2008-08-04 - BHP E-LETTER 6 zasad ktorymi musza sie kierowac inspektor pracy przystepujac do
kontroli
2008-07-30 - BHP E-LETTER Zagrozenia na stanowisku pracy slusarza
2008-07-28 - BHP E-LETTER Podtopienia - pierwsza pomoc
2008-07-23 - BHP E-LETTER Grupowe szkolenia bhp - jak je zorganizowac
2008-07-21 - BHP E-LETTER Jak zapobiegac chorobom pracownikow powodowanym przez bakterie
z urzadzen klimatyzacyjnych
2008-07-16 - BHP E-LETTER 9 krokow do zabezpieczenia firmy przed rakotworczymi i mutagennymi
czynnikami srodowiska pracy
2008-07-14 - BHP E-

LETTER Środki ochrony indywidualnej - szkolenie pracowników

2008-07-09 - BHP E-LETTER Przylacz sie do kampanii na rzecz oceny ryzyka zawodowego
2008-07-07 - BHP E-LETTER Szkolenie bhp przez Internet. A co z egzaminem
2008-07-02 - BHP E-LETTER Podejrzenie wystapienia choroby zawodowej - co dalej
2008-06-30 - BHP E-LETTER Na co zwrocic szczegolna uwage, wypelniajac protokol powypadkowy
2008-06-25 - BHP E-LETTER Zaplanuj szkolenie bhp wedlug doswiadczen szkolonych pracownikow
2008-06-23 - BHP E-LETTER Jak udokumentowac poinformowanie pracownika o ryzyku zawodowym
2008-06-18 - BHP E-LETTER Urzadzenia ochronne maszyn, czyli jak zapewnic bezpieczenstwo pracy
2008-06-16 - BHP E-LETTER Antystatyczne i antyradiacyjne ekrany na monitory komputerowe - kiedy
wymieniac
2008-06-11 - Wybierz tresc na slajdy swojej prezentacji szkoleniowej
2008-06-09 - BHP E-LETTER Odpowiedzialnosc karna sluzby bhp - jak jest naprawde
2008-06-04 - BHP E-LETTER Kontrola PIS - na co musisz sie przygotowac
2008-06-02 - BHP E-LETTER - Obowiazki kierownika budowy

192

192

2008-05-28 - BHP E-LETTER Czy pracownik sluzby bhp moze prowadzic w firmie szkolenia okresowe
bhp?
2008-05-26 - BHP E-LETTER Czy pracodawca moze nie zawiadomic o wypadku przy pracy
2008-05-21 - BHP E-LETTER Przygotowanie sluzby bhp do kontroli warunkow pracy w firmie
2008-05-19 - BHP E-LETTER Praca fizyczna na otwartej przestrzeni a posilki regeneracyjne
2008-05-14 - BHP E-LETTER Czy znasz najczestsze zagrozenia na stanowisku pracy kierowcy wozka
jezdniowego
2008-05-12 - BHP E-LETTER Srodki ochrony indywidualnej przy pracach z uzyciem rusztowan
2008-05-07 - BHP E-LETTER 2 sposoby na dokonanie oceny ryzyka zawodowego dla kobiet w ciazy i
karmiacych piersia
2008-05-05 - BHP E-LETTER Jakie straty moze powodowac wystepowanie halasu w firmie
2008-04-30 - BHP E-LETTER Opracowanie szczegolowych programow szkolen bhp
2008-04-28 - BHP E-LETTER Szczegolne wymagania dla pomieszczen higienicznosanitarnych dla
kobiet
2008-04-24 - BHP ELETTER Jak zapobiegac wypadkom przy pracy
2008-04-23 - BHP ELETTER Jak zapobiegac wypadkom przy pracy
2008-04-21 - BHP E-LETTER Wypadek tokarza - analiza przypadku
2008-04-16 - BHP E-

LETTER Jakie obowiazki w zakresie szkolen bhp ma słuzba bhp

2008-04-14 - BHP E-LETTER 10 krokow do dokonania oceny ryzyka zawodowego wywolanego
czynnikami szkodliwymi
2008-04-09 - BHP E-LETTER Ciekawe szkolenia bhp dla doswiadczonych pracownikow
2008-04-07 - BHP E-LETTER Ulatw sobie wspolprace z zewnetrzna firma szkoleniowa
2008-04-02 - BHP E-LETTER Jak skutecznie pomoc osobie poparzonej substancja chemiczna?
2008-03-31 - BHP E-LETTER Rola sluzby bhp w skutecznym zapobieganiu chorobom zawodowym
2008-03-26 - BHP E-LETTER W jakiej temperaturze przysluguja posilki przy pracach fizycznych w
cyklu ciaglym na otwartej przestrzeni
2008-03-19 - BHP E-LETTER Jak odroznic choroby zawodowe od parazwodowych
2008-03-17 - BHP E-LETTER Kiedy nie musisz opracowywac instrukcji bezpieczenstwa pozarowego
2008-03-12 - BHP E-LETTER Dowiedz sie, na czym polega zasada laczenia teorii z praktyka w
szkoleniach bhp
2008-03-11 - BHP E-LETTER Dowiedz sie, na czym polega zasada laczenia teorii z praktyka w
szkoleniach bhp
2008-03-10 - BHP E-LETTER Zakres i czestotliwosc badan lekarskich pracownika pracujacego w
halasie
2008-03-05 - BHP E-LETTER Jakie warunki szkodliwe i uciazliwe wystepuja w pracy biurowej
2008-03-03 - BHP E-LETTER Pozbadz sie swoich watpliwosci dotyczacych interpretacji przepisow
bhp
2008-02-27 - BHP E-LETTER Jakie obowiazki i uprawnienia maja rektorzy uczelni w zakresie bhp
2008-02-25 - BHP E-LETTER - Jak utworzyc praktyczna instrukcje bhp
2008-02-20 - BHP E-LETTER Odbierz swoj prezent - "Najwazniejsze nowosci bhp"
2008-02-18 - BHP E-LETTER Protokol powypadkowy - co trzeba do niego zalaczyc
2008-02-13 - BHP E-LETTER Jak dobrac srodki dydaktyczne do przeprowadzenia szkolenia bhp
2008-02-11 - BHP E-LETTER Kiedy trzeba miec w firmie 2 jadalnie
2008-02-06 - BHP E-LETTER Ocena bezpieczenstwa chemicznego - REACH
2008-02-04 - BHP E-LETTER Czy kazdy pracownik moze obslugiwac punkty pierwszej pomocy
2008-01-30 - BHP E-LETTER Praca tymczasowa wg nowej ustawy o PIP
2008-01-28 - BHP E-LETTER Dlaczego warto przygotowac procedure badan powypadkowych
2008-01-23 - BHP E-LETTER Jakie zalaczniki powinny byc dolaczone do protokolu powypadkowego
2008-01-21 - BHP E-LETTER Sposob na naprawienie bledu zespolu powypadkowego
2008-01-16 - BHP E-LETTER Czy wiesz, jakie szkolenia bhp moze prowadzic pracodawca
2008-01-14 - BHP E-LETTER Sprawdz, jak bezpiecznie przenosic nietypowe przedmioty
2008-01-09 - BHP E-LETTER (NR 202) - Palacz kotlow CO - instruktaz stanowiskowy bhp
2008-01-07 - BHP E-LETTER (NR 201) - Co powinno obejmowac szkolenie w zakresie postepowania
z odpadami niebezpiecznymi
2008-01-02 - BHP E-LETTER (NR 200) - Jak zrekompensowac pracownikom czas poswiecony na
szkolenie bhp poza godzinami pracy
2007-12-31 - BHP E-LETTER (NR 199) - Sprawdz, kiedy bezwzglednie musisz dokonac aktualizacji
oceny ryzyka zawodowego
2007-12-24 - BHP E-LETTER (NR 198) - Zdarzaja sie kontrole PIP w okresie swiatecznym
2007-12-19 - BHP E-LETTER (NR 197) - Jak postepowac ze zlamaniami i zwichnieciami

193

193

2007-12-17 - BHP E-LETTER (NR 196) - Poznaj proste sposoby zapewnienia bezpieczenstwa
pracownikom w zakladzie obrobki drewna
2007-12-12 - BHP E-LETTER (NR 195) - Co powinny zawierac druki wyjasnien poszkodowanego w
wypadku przy pracy i informacji swiadka wypadku
2007-12-10 - BHP E-LETTER (NR 194) - Zobacz, co sprawdza inspektorzy nadzoru budowlanego
podczas kontroli
2007-12-05 - BHP E-LETTER (NR 193) - Jak szybko i bezproblemowo - z uwzglednieniem zmian w
prawie - uporac sie z ocena ryzyka zawodowego
2007-12-03 - BHP E-LETTER (NR 192) - Jakie zapisy zwiazane z bhp zawrzec w regulaminie pracy
2007-11-28 - BHP E-LETTER (NR 191) - Od czego zalezy wysokosc jednorazowego odszkodowania
2007-11-26 - BHP E-LETTER (NR 190) - Czego dotycza szczegolne zagrozenia zawodowe przy
obsludze obrabiarek do drewna
2007-11-21 - BHP E-LETTER (NR 189) - Sprawdz czy pracownicy w Twojej firmie potrafia wezwac
pomoc w sytuacji wypadku
2007-11-19 - BHP E-LETTER (NR 188) - Odbierz swoj prezent - "Najwazniejsze nowosci bhp -
pytania i odpowiedzi"!
2007-11-14 - BHP E-LETTER (NR 187) - Narazenie pracownika na niebezpieczenstwo utraty zycia lub
ciezkiego uszczerbku na zdrowiu
2007-11-12 - BHP E-LETTER (NR 186) - Co robic, gdy w firmie nie przeprowadzono oceny ryzyka
zawodowego
2007-11-07 - BHP E-LETTER (NR 185) - Procedura badan powypadkowych i problemy w
dochodzeniu
2007-11-05 - BHP E-LETTER (NR 184) - Nie zapomnij o przeprowadzeniu probnej ewakuacji na
wypadek pozaru
2007-10-31 - BHP E-LETTER (NR 183) - Wypadek podczas strajku -

postępowanie powypadkowe

2007-10-29 - BHP E-LETTER (NR 182) - Prawidlowe oznakowanie odziezy ostrzegawczej
2007-10-24 - BHP E-LETTER (NR 181) - Na czym polega zasada przystepnosci nauczania w
szkoleniach bhp
2007-10-22 - BHP E-LETTER (NR 180) - Szkolenia pracownikow administracyjno-biurowych co 6 lat
czy czesciej
2007-10-17 - BHP E-LETTER (NR 179) - Uwaga! Telepracownicy nadchodza
2007-10-15 - BHP E-LETTER (NR 178) - Jak dokumentowac wyjasnienia poszkodowanego w
wypadku przy pracy
2007-10-10 - BHP E-LETTER (NR 177) - Listy kontrolne do natychmiastowego uzycia - pobierz
bezplatnie 3 z nich
2007-10-08 - BHP E-LETTER (NR 176) - Jak przygotowac firme na ewentualne wypadki i awarie
2007-10-03 - BHP E-LETTER (NR 175) - Kontrole PIP i PIS beda jeszcze czestsze
2007-10-01 - BHP E-LETTER (NR 174) - Jak wybrac dobre oprogramowanie do obslugi bhp w firmie
2007-09-26 - Kto dokonuje oceny ryzyka
2007-09-24 - BHP E-LETTER (NR 172) - Jak wybrac dobre oprogramowanie do obslugi bhp w firmie
2007-09-19 - Listy kontrolne do natychmiastowego uzycia - niezbedne narzedzie kontroli stanu bhp w
kazdej firmie
2007-09-17 - BHP E-LETTER (NR 170) - Kto bada wypadki zatrudnionych na innej podstawie niz
umowa o prace
2007-09-12 - BHP E-LETTER (NR 169) - Ocena ryzyka zawodowego po nowemu
2007-09-10 - BHP E-LETTER (NR 168) - Zapewnij bezpieczenstwo operatorowi maszyny
2007-09-05 - BHP E-LETTER (NR 167) - Techniczne srodki zabezpieczen przeciwpozarowych
2007-09-03 - BHP E-LETTER (NR 166) - Co decyduje o istnieniu przyczyny zewnetrznej wypadku
2007-08-29 - BHP E-LETTER (NR 165) - Kogo zaliczyc do grupy pracownikow administracyjno-
biurowych
2007-08-27 - BHP E-LETTER (NR 164) - Pobicie pracownika moze byc wypadkiem przy pracy
2007-08-22 - BHP E-LETTER (NR 163) - Odwolanie od orzeczenia lekarskiego i powtorne badania
2007-08-20 - BHP E-LETTER (NR 162) - Czy Internet zastapi instruktorow bhp
2007-08-14 - BHP E-LETTER (NR 161) - Jakie srodki ochrony indywidualnej dla zatrudnionych na
rusztowaniach
2007-08-13 - BHP E-LETTER (NR 160) - Czy samopoczucie kierowcy autobusu jest podstawa do
powstrzymania sie od pracy
2007-08-08 - BHP E-LETTER (NR 159) - Jak i z jaka czestotliwoscia przeprowadzac okresowe
badania instalacji elektroenergetycznych
2007-08-06 - BHP E-LETTER (NR 158) - Uwaga upaly. Zobacz jak ratowac odwodnionego

194

194

2007-08-01 - BHP E-LETTER (NR 157) - Kto i kiedy moze kontrolowac wiedze pracownikow w
zakresie bhp
2007-07-24 - BHP E-LETTER (NR 156) - Pierwsza pomoc w przypadkach podtopien
2007-07-18 - BHP E-LETTER (NR 155) - Kontrola dostosowania obiektow budowlanych i
pomieszczen pracy do wymagan firmy
2007-07-11 - BHP E-LETTER (NR 154) - Zagrozenia zawodowe na stanowisku pracy w informacji na
dworcu PKP
2007-07-04 - BHP E-LETTER (NR 153 ) - Jakie szkolenia bhp, oprocz wskazanych w rozporzadzeniu
szkoleniowym, powinienes przeprowadzic w swojej firmie
2007-07-04 - BHP E-LETTER (NR 153 ) - Jakie szkolenia bhp, oprocz wskazanych w rozporzadzeniu
szkoleniowym, powinienes przeprowadzic w swojej firmie
2007-06-27 - BHP E-LETTER (NR 152) - Klimatyzacja w biurze
2007-06-20 - BHP E-LETTER (NR 151) -

Jak zgodnie z zasadami i przepisami bhp odkazić basen

2007-06-13 - BHP E-LETTER (NR 150) - Kwalifikacje napelniajacych samochody auto-gazem
2007-06-06 - BHP E-LETTER (NR 149) - Kogo wyznaczyc do prowadzenia instruktazu
stanowiskowego
2007-05-30 - BHP E-LETTER (NR 148) - Jak zapewnic bezpieczenstwo uczniom
2007-05-23 - BHP E-LETTER (NR 147) - Pracownik agencji ochrony - czynnosci zabronione i
niedopuszczalne
2007-05-16 - BHP E-LETTER (NR 146) - Przechowywanie benzyny w pomieszczeniach
2007-05-09 - BHP E-LETTER (NR 145) -

Jezeli nie wykład to jaka inna metoda szkolenia

2007-05-02 - BHP E-LETTER (NR 144) - Ekwiwalent pieniezny za pranie odziezy roboczej
2007-04-25 - BHP E-LETTER (NR 143) - Zmiany w ogolnych przepisach bhp
2007-04-18 - BHP E-LETTER (NR 142) -

Czy można pociagnac swiadka skladajacego w

postepowaniu powypadkowym falszywe zeznania do odpowiedzialnosci karnej
2007-04-11 - BHP E-LETTER (NR 141) - Jak rozpowszechniac problematyke bhp wsrod
pracownikow, aby zwracali wieksza uwage na bezpieczenstwo pracy
2007-04-04 - BHP E-LETTER (NR 140) - Warunki pracy a samopoczucie pracownika - ocena
2007-03-28 - BHP E-LETTER (NR 139) - Jaka odziez ochronna i robocza przysluguje nauczycielowi
wychowania fizycznego w liceum
2007-03-21 - BHP E-LETTER (NR 138) - Na jakich zasadach stosowac Polskie Normy
2007-03-14 - BHP E-LETTER (NR 137) - Kto powinien dbac, aby programy szkolen bhp byly
dostosowane do potrzeb firmy
2007-03-07 - BHP E-LETTER (NR 136) - Jakie moga byc kolory scian w pomieszczeniach pracy
2007-02-28 - BHP E-LETTER (NR 135) - Jak powinien obecnie wygladac sklad zespolu
powypadkowego, gdy w firmie nie ma spolecznego inspektora pracy
2007-02-21 - BHP E-LETTER (NR 134) - Outsourcing a sprawy bhp
2007-02-14 - BHP E-LETTER (NR 133) - Jak zorganizowac szkolenie bhp -

jaką forme szkolenia

wybrac
2007-02-06 - BHP E-LETTER (NR 132) - Odziez i obuwie robocze - rola pracodawcy
2007-01-30 - BHP E-LETTER (NR 131) - Praca w kontakcie z alkoholami - bhp i ppoz.
2007-01-23 - BHP E-LETTER (NR 130) - Czy pracownikom administracyjno-biurowym nalezy sie
deputat w postaci herbaty
2007-01-16 - BHP E-LETTER (NR 129) - Jakie szkolenia bhp dla brygadzistow
2007-01-10 - BHP E-LETTER (NR 128) - Minimalna temperatura w biurze zima
2007-01-03 - BHP E-LETTER (NR 127) - Dodatek za tzw. prace pod ruchem
2007-01-03 - BHP E-LETTER (NR 127) - Dodatek za tzw. prace pod ruchem
2006-12-27 - BHP E-LETTER (NR 126) - Czy piekarz musi miec dodatkowe uprawnienia
kwalifikacyjne
2006-12-20 - BHP E-LETTER (NR 125) - Instruktaz stanowiskowy elektryka a zagadnienia warunkow
miejsca pracy i zagrozenia