Budownictwo ogólne

DACHY, STROPODACHY

dr in . Andrzej Dzi gielewski

Wi by dachowe:

Wi ba krokwiowa

Wi ba j tkowa

Zł cza w wi bie j tkowej

Wi ba płatwiowo-kleszczowa

Zł cza w wi bie płatwiowo-kleszczowej

Wi zary kratowe:

Stropodachy:

a. niewentylowany

b. wentylowany

Stropodach niewentylowany

Konstrukcja stropodachu niewentylowanego jest stosunkowo prosta - najpierw bezpo-

rednio na stropie układa si warstw beton, a nast pnie wodoszczelne pokrycie (na przykład

papa termozgrzewalna), chroni ce budynek przed zalaniem deszczem lub wod z topniej ce-

go niegu. Pokrycie dobrze jest uło y ze spadkiem, aby woda mogła swobodnie spływa do

rynny lub studzienek dachowych. Spadek uzyskuje si przez odpowienie uformowanie war-

stwy betonu.

Takie rozwi zanie mo emy zastosowa tylko wtedy, gdy pomieszczenie pod stropoda-

chem jest nieogrzewane: stropodach bez odpowiedniego ocieplenia nie chroniłby budynku

przed ucieczk ciepła.

Niestety, nawet nad nieogrzewan przestrzeni taki stropodach ma powa n wad : w

słoneczny dzie nagrzewa si tak silnie, e wcze niej czy pó niej powstaj p kni cia w miej-

scu oparcia konstrukcji stropu na cianach zewn trznych. Takie uszkodzenia nietrudno zna-

le : w całej Polsce wyst puj pod gzymsami budynków przykrytych płaskimi elbetowymi

stropodachami, pokrytymi kilkoma warstwami papy uło onej na lepiku.

Aby temu zapobiec mo na uło y na stropie (na warstwie przygotowanego wcze niej

betonu) izolacj ciepln - na przykład twarde płyty z wełny mineralnej. Zabezpieczony w taki

sposób budynek nie b dzie p kał. My jednak poniesiemy koszty wykonania termoizolacji,

która niczego nie ociepla, a jedynie chroni strop przed nagrzewaniem.

Rozwi zania, w którym wodoszczelne pokrycie uło one jest bezpo rednio na warstwie

izolacji cieplnej, nie nale y jednak stosowa nad pomieszczeniami ogrzewanymi. W chłodne

dni ciepłe, wilgotne powietrze z wn trza przechodzi b dzie bowiem przez strop i zawarta w

nim wilgo b dzie si wykrapla na wewn trznej, zimnej stronie pokrycia. Nie mog c odpa-

rowa , woda ta szybko zawilgaca izolacj ciepln . Je li teraz mróz spowoduje jej zamarzni -

cie, to z domu nie tylko łatwo b dzie ucieka ciepło, ale te wyst pi w nim problemy typowe

dla zawilgoconych budynków: obni ona temperatura lub wysokie rachunki za ogrzewanie,

pojawienie si grzybów ple niowych i niszczenie konstrukcji.

Stropodach niewentylowany powinno si stosowa jedynie tam, gdzie jest to konieczne,

na przykład, gdy nad ostatni kondygnacj b dzie taras. eby zapobiec niekorzystnym zjawi-

skom zwi zanym z w drówk pary wodnej przez taki stropodach, powinno si go zabezpie-

czy przed jej napływem z wn trza budynku. Na konstrukcji stropu, pod warstw izolacji

cieplnej, nale y uło y izolacj paroszczeln (paroizolacj ).

Stropodach wentylowany

W stropodachach wentylowanych wodoszczelne pokrycie, odpowiedzialne za ochron

przed opadami atmosferycznymi, jest oddzielone od izolacji cieplnej wentylowan szczelin

powietrzn . Taka konstrukcja całkowicie eliminuje problemy zwi zane z niekontrolowanym

przepływem wilgoci, który ma miejsce w niewentylowanej wersji stropodachu.

Ciepłe wilgotne powietrze, które z wn trza domu przedostaje si przez izolacj ciepln

do przestrzeni dachowej, jest z niej łatwo usuwane na zewn trz przez otwory wentylacyjne w

cianach. Je li nawet para wodna wykropli si na spodzie konstrukcji podtrzymuj cej wo-

doszczelne pokrycie i - skapuj c - zawilgoci izolacj ciepln , to wystarczy kilka cieplejszych

dni, aby dzi ki odpowiedniej wentylacji wilgo ta odparowała.

Je li wi c chcemy przykry dom płaskim dachem, zróbmy stropodach wentylowany:

nie b dziemy mie problemów z przeciekami i zamarzaj c , nieskuteczn i niszczej c izola-

cj ciepln .

Szczegół obróbki okapu: 1. dylatacja obwodowa, 2. papa, 3. blacha okapowa, 4. pokrycie

dachowe, 5. obróbka blacharska, 6. hak rynnowy, 7. lepik, 8. klocek.

Pokrycia dachów

• Dachówka ceramiczna

• Dachówka cementowa

• Blacha dachówkowa

• Blacha

• Papa

• Dachówka bitumiczna

• Strzecha (słoma, trzcina)

• Gonty (drewno)

• Wióry

Wst pne krycie:

Prawie adne pokrycie dachowe nie jest idealnie szczelne. Dlatego aby woda, która ewentual-

nie przedostanie si pod pokrycie, nie zawilgociła konstrukcji dachu, trzeba jeszcze wykona

dodatkowe wst pne krycie. Mo na je zrobi :

w sposób tradycyjny, układaj c pap na sztywnym poszyciu z desek, sklejki czy płyt wióro-

wych (na rysunku papa na sztywnym poszyciu z desek),

albo zastosowa - ju bez poszycia - specjaln foli dachow (na rysunku folia dachowa, a na

niej łaty i kontrłaty).

Dachówki ceramiczne

• Dachówka mnich-mniszka

To jedyny typ pokrycia dachowego, które układa si z dwóch rodzajów dachówek. S

one długie i maj korytkowy, zw aj cy si kształt. Mniszki układa si bezpo rednio na ła-

tach zwróconymi ku górze kraw dziami bocznymi, a na nich mnichy, tak e zakrywaj lini

styku dwóch s siaduj cych ze sob mniszek.

Dachówki w kolejnych rz dach układa si z zakładem od 5 do 8 cm. Kiedy dachówki

mnich-mniszka układano na zapraw , teraz s ju na rynku takie, które mocuje si do łat za

pomoc drutu lub klamer. Monta ułatwiaj wyprofilowane zakładki na kraw dziach dachó-

wek. Pokrycie z dachówek mnich-mniszka nale y do pokry samowentyluj cych, wi c nie

trzeba pozostawia pod nim szczeliny wentylacyjnej. Jest najszczelniejszym spo ród pokry

ceramicznych, ale tak e najdro szym: ze wzgl du na du e zu ycie samych dachówek oraz

czasochłonn robocizn . Wykorzystywane jest przewa nie do renowacji zabytkowych da-

chów.

• Dachówka karpiówka

Obok mnicha-mniszki to jeden z najstarszych typów dachówek ceramicznych. Kar-

piówka to płaska i w ska dachówka. Jej dolna cz

, tak zwany nosek, ma proste, owalne lub

ostre zako czenie. Te trzy podstawowe formy zako cze mog wyst powa w ró nych wa-

riantach.

Powierzchnia licowa karpiówki mo e by gładka lub łobkowana. Ze wzgl du na swoje

wymiary i kształt jest najbardziej "plastyczn " z dachówek. Mo na ni łatwo pokry okna

zwane wolimi okami czy te kosze, bez konieczno ci wykonywania obróbki blacharskiej.

Karpiówka doskonale nadaje si tak e do krycia dachów sto kowych.

Układa si j na dwa sposoby: w koronk i w łusk . Przy kryciu w koronk (zdj cie

powy ej) na ka dej łacie układa si dwa rz dy dachówek. Pierwszy rz d zaczepiony jest bez-

po rednio o łat , drugi - o górn kraw d pierwszego. Dachówki w poszczególnych rz dach

układane s z mijaniem si styków.

Przy pokryciu w łusk (zdj cie obok) na ka dej łacie le y jeden rz d dachówek. Po-

szczególne rz dy układane s z zachowaniem mijania si styków. Łaty rozstawione s na tak

odległo , e dachówki z trzeciego kolejnego rz du jeszcze lekko nachodz na dachówki z

pierwszego rz du. W ka dym miejscu pokrycia znajduj si w ten sposób trzy warstwy da-

chówek.

• Dachówka esówka

Nazwa tej dachówki (zwanej te holenderk ) zwi zana jest z charakterystycznym

kształtem przekroju poprzecznego, przypominaj cym liter S. Zapewnia on szczelno pokry-

cia i dobre odprowadzanie wody z dachu. Kształt esówki umo liwia te zmienn długo kry-

cia. Wykonane z tolerancj zaczepy pozwalaj na dobranie takiego rozstawu łat oraz takiego

uło enia dachówek w poziomych pasach, aby unikn docinania elementów. Takie dachówki

nazywa si przesuwnymi.

Tolerancja rozstawu łat dla esówek ró nych producentów waha si od 2 do 4 cm. S one

niezast pione zwłaszcza przy wymianie starych pokry . Mo liwo zmiennej szeroko ci kry-

cia eliminuje w takich wypadkach potrzeb przebijania starych łat oraz skraca czas i koszty

remontu dachu.

Dachówka zakładkowa

Dzisiaj dachówki zakładkowe s obok karpiówki najpopularniejszym pokryciem cera-

micznym dachów. Charakterystycznym elementem ka dej dachówki zakładkowej s cz sto

poka nych rozmiarów, wyprofilowane zakładki na górnych i bocznych kraw dziach. Wypro-

filowane s równie spody dachówek. Wyprofilowania tworz zamki, które ułatwiaj dopa-

sowanie dachówek podczas układania oraz uszczelniaj miejsca poł cze .

Jednym z pierwszych typów tej dachówki, który zdobył sobie wielk popularno , jest

marsylka (na zdj ciu) - dachówka o charakterystycznych dwóch wy łobieniach. Inn najcz -

ciej spotykan form licowej cz ci dachówki zakładkowej jest fala.

S te dachówki zakładkowe wygl dem przypominaj ce esówki, a nawet mnich-

mniszk . W ród dachówek zakładkowych s te dachówki przesuwne, dostosowane do ró -

nego rozstawu łat.

Dachówki cementowe

Dachówki cementowe, zwane tak e betonowymi, s ta sze od ceramicznych - ich cena

jest zbli ona do ceny blachodachówek. Zawdzi czaj to niedrogim surowcom u ytym do pro-

dukcji i stosunkowo nieskomplikowanej technologii wytwarzania. Podstawowymi składnika-

mi takich dachówek s piasek kwarcowy i cement portlandzki. Oba miesza si z dodatkiem

wody i zag szcza, by powstała masa nie zawierała p cherzyków powietrza. Aby dachówki

miały ładny kolor, do masy dodaje si barwniki - zwi zki tlenków elaza. Mas formuje si w

kształt dachówek i sezonuje w specjalnych komorach. W efekcie powstaje estetyczny i trwały

materiał dachowy, odporny na starzenie i niekorzystne warunki atmosferyczne.

Ze wzgl du na porowat struktur betonu (nawet poddany zag szczaniu nie traci do

ko ca tej cechy) dachówki cementowe powinny by pomalowane. Nakładanie pierwszej war-

stwy farby akrylowej lub akrylowo-silikatowej nast puje jeszcze zanim uformowana w kształt

dachówki masa zd y zwi za . Pozostałe dwie warstwy nakłada si na dachówk całkowicie

wyschni t . Dachówka zabezpieczona farb ma nisk nasi kliwo i gładk powierzchni .

Jest odporniejsza na zabrudzenia oraz porastanie mchami. Nie pojawiaj si na niej tak zwane

wykwity wapienne, które powstaj wówczas, gdy deszcz wypłukuje wapno z wn trza da-

chówki. Malowane dachówki zyskuj równie atrakcyjny kolor. Farby nadaj im barw ty-

pow dla dachówek ceramicznych lub inne kolory.

Blachodachówka

Blachodachówki to blachy dachowe z wytłoczonym wzorem przypominaj cym kształt

dachówki tradycyjnej. Sprzedawane s w arkuszach o ró nej długo ci i szeroko ci. Wi kszo

z nich ma budow warstwow . Sercem blachodachówki jest blaszany rdze , który pokrywaj

z obu stron powłoki zabezpieczaj ce przed korozj , zarysowaniem i działaniem promieni UV.

Zewn trzna warstwa pełni równie funkcj dekoracyjn . Dzi ki niej blachodachówki mog

by błyszcz ce lub matowe i mie niemal dowolny kolor.

Na rynku niepodzielnie króluj blachodachówki stalowe. Ró ni si mi dzy sob kolo-

rem, wzorem wytłoczenia, faktur . Ich trwało ocenia si na 30-50 lat. Blachodachówki takie

maj grubo 0,4-1,25 mm. Wa od 4,2 do 6,5 kg/m2. Zawsze pokrywane s powłokami

ochronnymi i dekoracyjnymi. Zabezpieczaj je one mi dzy innymi przed korozj . Jedne po-

kryte s poliestrem, inne PVDF, TC 50, PRELAQ 50, plastizolem lub puralem. Ka de z tych

tworzyw ma swoiste cechy, które rzutuj na wła ciwo ci blachodachówek. Dachowa awan-

garda

Du e zainteresowanie blachodachówkami w ród klientów owocuje wzmo on konku-

rencj mi dzy producentami. Ka dy z nich chce ulepszy swój produkt i wprowadzi do nie-

go jakie nowatorskie rozwi zania.

W sprzeda y s , wi c na przykład blachodachówki samono ne. Ich arkusze maj spe-

cjalnie wyprofilowane łaty no ne. Sprzedawane s wraz z metalowymi profilami monta o-

wymi, które mocuje si zamiast kontrłat. Podczas układania takich blachodachówek odpada

jedna czynno - nie trzeba do wi by dachowej przybija drewnianych łat, na których miały-

by si oprze arkusze.

Inn ciekawostk s blachodachówki z posypk . Ich metalowy rdze pokryty jest ter-

micznym stopem aluminiowo-cynkowym, który znacznie poprawia trwało blachy. Warstw

wierzchni pokrywa za drobnoziarniste kruszywo mineralne powleczone ywic akrylow .

ywica wzbogacona jest substancjami chemicznymi, które zabezpieczaj przed rozwojem

grzybów i mchu. Blachy z posypk nie nagrzewaj si tak szybko jak zwykłe blachodachów-

ki. Ich zalet jest tak e to, e zim nie ze lizguje si z nich gwałtownie zalegaj ca czapa

nie na.

Dachówka bitumiczna

Dachówki bitumiczne zwane równie gontami bitumicznymi to nic innego jak kolorowa

papa nowej generacji poci ta w pasy z wykrojonymi wzorami bardziej lub mniej przypomina-

j cymi kształtem klasyczn dachówk . S lekkie, dzi ki czemu nadaj si na wi kszo kon-

strukcji dachowych, nawet takich, które maj spadek połaci si gaj cy 70-80°. Nie obci aj

zbytnio konstrukcji, tak e mo e by ona wykonana z belek o mniejszym przekroju ni pod

pokrycia z dachówek ceramicznych lub cementowych. Maj grubo od 3 do 5 mm. Dobrze

uło one i konserwowane mog zdobi dach przez 30-35, a niektóre nawet przez 50 lat (da-

chówki z masy bitumicznej modyfikowanej APP).

Jako i wygl d dachówki bitumiczne zawdzi czaj swojej warstwowej budowie. Skła-

daj si najcz ciej z pi ciu warstw, z których ka da spełnia konkretne zadanie:

• rdze dachówki tworzy welon z włókna szklanego. Nadaje on dachówce wytrzyma-

ło na rozci ganie. Zapobiega równie tworzeniu si na jej powierzchni p cherzy i

sfałdowa . Nie gnije i jest ognioodporny;

• warstwy izolacyjne s zazwyczaj dwie. Wykonane s z masy bitumicznej (asfalt

oksydowany lub modyfikowany APP) o du ej twardo ci z wypełniaczami mineralny-

mi zapewniaj cymi odpowiedni sztywno . Warstwy te sprawiaj , e przez dachów-

k nie przedostaje si wilgo ;

• podkład stanowi warstwa posypki piaskowej lub specjalnej folii. Ma ona zabezpie-

cza dachówki przed sklejaniem si w czasie transportu i składowania;

• warstwa wierzchnia to posypka mineralna (najcz ciej bazaltowa) w dowolnym ko-

lorze. Nadaje ona dachówce dekoracyjny wygl d i chroni przed działaniem promieni

słonecznych. Niekiedy zamiast posypk producenci pokrywaj dachówk łupkiem

kamiennym lub miedzi .

Dachówki bitumiczne po uło eniu ulegaj samowulkanizacji. Oznacza to, e poszcze-

gólne pasy gontów sklejaj si , tworz c szczelne pokrycie. Dzi ki temu silny wiatr nie pod-

wiewa ich do góry i nie dostaje si pod nie woda i nieg. Sklejenie umo liwia nieosłoni ta

warstwa asfaltu lub specjalny klej bitumiczny. Aby doszło do samowulkanizacji, wystarczy

silne sło ce. Je li za prace dekarskie prowadzone s w niskich temperaturach, sklejenie

mo na przyspieszy , stosuj c sztuczne ogrzewanie (palnikiem lub opalark ). W sprzeda y s

gonty w trzech wersjach. Jedne w cało ci od spodu pokryte s klejem bitumicznym, drugie

maj naniesione tylko kilka jego pasm na stronie wierzchniej, trzecie za nie maj kleju, a

samowulkanizacja nast puje po roztopieniu si spodniej warstwy bitumu osłaniaj cej rdze .

Miejsca samowulkanizuj ce musz by zabezpieczone przed sklejeniem si podczas transpor-

tu lub składowania. Dlatego klej osłaniany jest zrywaln foli , a bitum foli lub posypk pia-

skow . Dachówki, które s pokryte klejem na wierzchniej stronie, maj foli tak e od dołu.

Jej jednak zrywa nie wolno.

Zachwalaj c dachówk bitumiczn , podkre la si jej nisk cen , niedu y ci ar i łatwy

monta . Ma ona jeszcze kilka innych cech daj cych jej przewag nad innymi pokryciami da-

chowymi. Przede wszystkim dach, na którym uło one s gonty bitumiczne, znacznie pro ciej

jest przebudowa b d zmodyfikowa . Dobudowuj c lukarn lub montuj c okno dachowe,

nie ma problemu z demonta em i pó niejszym uzupełnianiem pokrycia. Dachówki bitumicz-

ne s te odporne na uszkodzenia w trakcie transportu, monta u i u ytkowania. Producenci

wskazuj na jeszcze jedn zalet dachówek bitumicznych, która wyró nia je, zwłaszcza w

konkurencji z pokryciami metalowymi. Krople deszczu, drepcz ce ptaki lub gał zie drzewa

uderzaj ce o dach nie powoduj adnego hałasu.