Zwolnienie od kosztów

Pomimo znowelizowania ustawy o kosztach sądowych w marcu
2006 roku dla wielu osób koszty sądowe są nadal poważnym
problemem w dochodzeniu swoich praw przed sądem. Koszty
opłat sądowych to jednak nie jedyna przeszkoda dla osób
ubogich. Skomplikowany stan prawny wymaga w wielu
przypadkach korzystania z pomocy prawnika – których pomoc
również kosztuje nie mało. Jak więc dochodzić przed sądem
swoich praw kiedy portfel pusty? Trzeba ubiegać się o
zwolnienie od kosztów sądowych.

Zwolnienie ustawowe lub na wniosek

Wyróżniamy dwa rodzaje zwolnień od kosztów sądowych:
-

ustawowe, gdy z mocy przepisu nie pobiera się opłat, (np: ustalenie

ojcostwa, alimenty, o uznanie postanowień umownych za niedozwolone).
Ponadto ze zwolnienia ustawowego korzysta strona, na rzecz której z
powództwem wystąpił prokurator.
-

na wniosek: gdy osoba nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych

bez uszczerbku utrzymania koniecznego siebie i rodziny. Wniosek o
przyznanie zwolnienia od kosztów sądowych należy zgłosić na piśmie lub
ustnie do protokołu w sądzie, w którym sprawa się toczy. Możliwe jest
również wystąpienie o zwolnienie od kosztów w danej sprawie jeszcze
przed wniesienie pozwu do sądu.
We wniosku należy opisać krótko sytuację finansową osoby ubiegającej
się o zwolnienie.
Do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych NIEZBĘDNE jest
dołączenie oświadczenia o stanie rodzinnym. Druk tego oświadczenia
można bezpłatnie otrzymać w każdym sądzie lub samemu wydrukować
go ze stron Ministerstwa Sprawiedliwości. Oświadczenie to obejmuje
szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach
utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów.

Kto może liczyć na zwolnienie od kosztów?

Sąd przyzna zwolnienie od kosztów osobie, która wykazała, że nie ma
dostatecznych środków na ich uiszczenie niezbędnych opłat. Możliwe jest
również, że sąd jedynie częściowo przychyli się do wniosku. W takim
wypadku, w zależności od postanowienia sądu – zwolnienie może
obejmować jedynie zwolnienie z obowiązku opłacenia wpisu sądowego,

1

poniesienia konkretnej opłaty lub zwolnienia jedynie ponad wskazaną
kwotę. W razie oddalenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych
strona nie może ponownie domagać się zwolnienia opierając się na tych
samych okolicznościach faktycznych. Sąd może również cofnąć
zwolnienie od kosztów jeśli okaże się, że strona uzyskała zwolnienie na
podstawie świadomego podania nieprawdziwych okoliczności lub jeśli
okoliczności te w toku procesu ulegną zmianie. W przypadku podania
nieprawdziwych okoliczności sąd ponadto może ukarać taką osobę
grzywną i obciążyć dotychczasowymi kosztami.

Pełnomocnik z urzędu

Ustanowienie adwokata ( lub radcy prawnego) może nastąpić tylko na
rzecz strony zwolnionej od kosztów sądowych w całości lub w części. Nie
ma znaczenia podstawa zwolnienia (ustawa czy orzeczenie sądu) ani
zakres zwolnienia częściowego. Przepisy kodeksu postępowania
cywilnego nie przewidują natomiast możliwości ustanowienia adwokata
(radcy prawnego) tylko na tej podstawie, że strony nie stać na
zapłacenie wynagrodzenia adwokackiego. Konieczną przesłankę
ustanowienia adwokata (radcy prawnego) dla strony zwolnionej od
kosztów przez sąd stanowi potrzeba jego udziału w sprawie. Udział
adwokata (radcy prawnego) w sprawie będzie potrzebny zazwyczaj
wtedy, gdy strona wnosząca o jego ustanowienie jest nieporadna, ma
trudności z samodzielnym podejmowaniem czynności procesowych albo
gdy sprawa jest skomplikowana pod względem faktycznym lub prawnym.
Sąd może ustanowić adwokata (radcę prawnego) dla strony zwolnionej
od kosztów sądowych na jej wniosek, nie może natomiast uczynić tego z
urzędu. Ustanowienie adwokata (radcy prawnego) dla strony zwolnionej
od kosztów może nastąpić jeszcze przed wytoczeniem sprawy albo
dopiero przed sądem odwoławczym.

2