30

Przyzwyczailiœmy siê

od lat do lutowania

uk³adów elektronicznych

mniej lub bardziej

wyrafinowanymi

technicznie, elektrycznymi

lutownicami. Teraz

istnieje konkurencja _

lutownice gazowe.

T

ak zwane lampy lutownicze u¿ywa-

ne do lutowania du¿ych elementów

otwartym p³omieniem s¹ u¿ywane

od dawna. Kiedyœ paliwem do nich

by³a benzyna. Obecnie u¿ywa siê p³ynnego ga-

zu, mieszanki propan-butan, najczêœciej z bu-

tli turystycznych.

Przed kilku laty pojawi³y siê na rynku miniatu-

rowe lutownice gazowe, wyposa¿one w groty

lutownicze i dysze gor¹cego powietrza, nada-

j¹ce siê do uk³adów elektronicznych. Ogólne

informacje o tych urz¹dzeniach by³y w artyku-

le ”Lutowanie i urz¹dzenia do lutowania”, za-

mieszczonym w numerze 10/2000 ”ReAV”.

Miniaturowe lutownice gazowe s¹ bardzo wy-

godne w u¿yciu. Nie maj¹ pl¹cz¹cego siê na

stole przewodu sieciowego i s¹ niezale¿ne

od zewnêtrznego Ÿród³a zasilania. Dziêki temu

szczególnie dobrze nadaj¹ siê do prac serwi-

sowych poza warsztatem, przy samochodach

itp. Nie s¹ niebezpieczne dla elementów pó³-

przewodnikowych MOS.

W zale¿noœci od za³o¿onej koñcówki, grota

albo dyszy gor¹cego powietrza, u¿ywa siê ich

do lutowania, wzglêdnie ogrzewania niewiel-

kich przedmiotów (np. odkrêcanie zapieczo-

nych nakrêtek) lub ”obkurczania” koszulek

izolacyjnych.

Gazowe lutownice maj¹ dzia³aj¹c¹ w szerokim

zakresie regulacjê temperatury, a nieco dro¿-

sze modele s¹ wyposa¿one w piezoelektrycz-

ne zapalacze. ród³em energii jest p³ynny gaz

_ butan u¿ywany do zapalniczek.

Mamy dobr¹ okazjê, aby zapoznaæ Czytelni-

ków z praktycznym u¿ytkowaniem gazowych

GAZOWE LUTOWNICE W PRAKTYCE

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2001

r

ELEKTRON

IKA w RÓ¯NYCH ZASTOSOWANIACH

lutownic, poniewa¿ redakcja otrzyma³a do oce-

ny dwie lutownice: Pyropen Piezo _ Weller, od

firmy ELFA Polska i Solderpro PRO-120K _ Iro-

da, od firmy NDN.

W³aœciwoœci u¿ytkowe

Obydwie lutownice maj¹ podobne parametry

techniczne, tzn. wymiary, masê, zakres tempe-

ratur, moc, czas pracy po nape³nieniu zbiorni-

ka, podstawowe wyposa¿enie. Dane tech-

niczne, podane przez producenta zestawiono

w tablicy.

Podstawowe wyposa¿enie lutownicy Pyropen

Piezo: lutownica, grot p³aski 3,3 mm, dysza go-

r¹cego powietrza

φ

5,7 mm, dysza gor¹cego

powietrza zakrzywiona, g¹bka czyszcz¹ca,

pojemnik na akcesoria. Dodatkowe wyposa¿e-

nie, które mo¿na kupiæ (wg katalogu): 12 rodza-

jów grotów spiczastych, prostych. zakrzywio-

nych, 2

÷

8 mm.

Podstawowe wyposa¿enie lutownicy Solderpro

PRO-120K: lutownica, nasadka, grot spicza-

sty, grot p³aski 2 mm, dysza gor¹cego powie-

trza

φ

5,5 mm, ”gor¹cy nó¿” do ciêcia two-

rzyw sztucznych, g¹bka czyszcz¹ca, cyna do

lutowania _ drut

φ

1 mm, 17 g. Dodatkowe wy-

posa¿enie (wg instrukcji obs³ugi): 6 rodzajów

grotów, spiczaste, p³askie, proste i skoœne,

1,6

÷

3,2 mm.

Ocena u¿ytkownika

Oceniano przydatnoϾ lutownic z punktu wi-

dzenia u¿ytkownika, który zajmuje siê monta-

¿em urz¹dzeñ elektronicznych, ich napraw¹,

a oprócz tego ma do czynienia równie¿ z insta-

lacjami elektrycznymi. Sprawdzano u¿ytecz-

noœæ lutownic do lutowania elementów na p³yt-

kach drukowanych z klasycznym monta¿em

przewlekanym z niewielkimi powierzchniami lu-

towniczymi o œrednicach 2

÷

5 mm. Lutowano

równie¿ grube przewody, linki miedziane o œre-

dnicach do ok. 2,5 mm, a nawet elementy bla-

szane o powierzchniach do kilkunastu cm

2

, wy-

konanych z cynowanej blachy stalowej o gru-

boœci ok. 0,3 mm. Ocena nie by³a prowadzo-

na w celu porównania obydwu lutownic. Cho-

dzi³o o ustalenia ich praktycznej przydatno-

œci w elektronice i elektrotechnice. Czasami,

z natury rzeczy, porównania nasuwa³y siê sa-

moistnie.

Obs³uga gazowej lutownicy jest bardzo prosta,

trzeba jednak zapoznaæ siê z instrukcj¹ obs³u-

gi, poniewa¿ wysoka temperatura grota i powie-

trza z dyszy oraz p³ynny gaz mog¹ byæ niebez-

pieczne.

Pora na przedstawienie uwag, jakie siê nasunê-

³y podczas u¿ytkowania lutownic.

Jedyna trudnoœæ, któr¹ trzeba by³o pokonaæ,

to zakup p³ynnego gazu. Ostatecznie gaz uda-

³o siê kupiæ po d³u¿szych poszukiwaniach

w kolejnym kiosku z gazetami, papierosami

oraz innymi drobiazgami. By³oby logiczne, ¿e-

by gaz mo¿na by³o kupiæ tam, gdzie lutownice.

Z nape³nianiem lutownic nie by³o k³opotu, po-

niewa¿ zaworki w lutownicach i pojemnikach

gazu s¹ znormalizowane.

Uruchamianie lutownic jest bardzo proste,

trzeba otworzyæ zawór, ustawiæ regulator wy-

p³ywu gazu, nacisn¹æ dŸwigniê piezoelek-

trycznego zapalacza. Zap³on nastêpowa³ z re-

gu³y za pierwszym razem. O tym, ¿e gaz siê

Nazwa parametru

Pyropen

Solderpro

Piezo

PRO-120K

Moc (W) brak danych

120

Zakres temperatur grota (

o

C)

250

÷

500

250

÷

500

Maksymalna temperatura gor¹cego

powietrza (

o

C)

650

1300

Czas nagrzewania (s)

30

15

PojemnoϾ zbiornika gazu (ml)

28

38

Œredni czas pracy po nape³nieniu

zbiornika (h)

ok. 4

ok. 4

D³ugoœæ mierzona z grotem (mm)

265

245

Masa (z pe³nym zbiornikiem) (g)

126

188

Zestaw lutowniczy Pyropen Piezo firmy Weller

Zestaw lutowniczy Solderpro PRO-120K

firmy Iroda

Dane techniczne lutownic

31

zapali³, œwiadczy charakterystyczny dŸwiêk

trwaj¹cy kilka sekund i ¿arzenie siê elementu

ceramicznego, widocznego w okienkach me-

talowej obudowy palnika lutownicy.

Wymiana grota na inny lub w³o¿enie na jego

miejsce dyszy gor¹cego powietrza, trwa kilka-

naœcie sekund i nie wymaga ¿adnych narzê-

dzi. Naturalnie lutownica musi byæ zimna.

Podczas pracy lutownicy gaz spala siê w obe-

cnoœci katalizatora i poza jej korpus nie wydo-

staje siê p³omieñ, tylko gor¹ce powietrze. Przy

lutowaniu p³ytek drukowanych wyp³yw gazu

nastawia siê na minimum, bowiem cyna Ÿle

zwil¿a grot, je¿eli jest on zbyt gor¹cy. Tylko przy

lutowaniu metalowych elementów o wiêkszej

masie, lub obróbce koszulek termokurczli-

wych, trzeba by³o zwiêkszaæ wyp³yw gazu.

W czasie pracy lutownicy w zamkniêtym po-

mieszczeniu, niezale¿nie od oparów cyny i top-

nika, czuje siê lekki zapach spalin. Nie nale-

¿y zatem zapominaæ o wentylacji w miejscu

pracy.

W³aœciwoœci u¿ytkowe obydwu lutownic s¹

bardzo podobne. Lutownica Pyropen pracuje

bezg³oœnie, ma nieco mniejsz¹ moc i nagrze-

wa siê o kilka sekund d³u¿ej. Koñcówka gro-

nej lutownicy przy niezbyt d³ugo trwaj¹cym lu-

towaniu, np. przy naprawie sprzêtu RTV. Po

prostu gazowa lutownica jest niemal natych-

miast gotowa do pracy i nie ma niewygodnego

przewodu zasilaj¹cego.

W marcu br. lutownica Pyropen Piezo koszto-

wa³a 510 z³, a lutownica Solderpro PRO-

120K _ 256 z³.

S.J.

n

ta jest nieco lepiej zwil¿ana przez cynê. W cza-

sie pracy lutownicy Solderpro s³ychaæ lekki

szum spalanego gazu, lutownica ma trochê

wiêksz¹ moc, nieco szybciej siê nagrzewa,

natomiast cyna trochê gorzej zwil¿a grot.

Na zakoñczenie praktyczne spostrze¿enie do-

konuj¹cego oceny.

W ogóle zrezygnowa³em z u¿ywania elektrycz-

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2001

Lutowanie p³ytki drukowanej

Ed Regis

NANOTECHNOLOGIA

Narodziny nowej nauki, czyli œwiat

cz¹steczka po cz¹steczce

Przek³ad z jêzyka angielskiego:

Miros³aw Prywata

Seria: Na œcie¿kach nauki

Wydawnictwo Prószyñski i S-ka

Warszawa 2001, stron 344

Nanotechnologia to dziedzina z pogranicza na-

uki i science fiction, która w przysz³oœci mo¿e

zmieniæ œwiat. Nano stosowane jako przedrostek

w jednostkach miar oznacza miliardow¹ czêœæ,

czyli 10

-9

, a w jêzyku starogreckim dos³ownie

znaczy “karze³”, a wiêc coœ ma³ego. Nanotech-

nologia dotyczy wiêc obiektów bardzo ma³ych.

Wszystko zaczê³o siê od pewnego wyk³adu

w Bo¿e Narodzenie 1959 roku w instytucie Cal-

tech w Kalifornii. Do wyg³oszenia wyk³adu na

dorocznym spotkaniu Amerykañskiego Towa-

rzystwa Fizycznego zaproszono m³odego fizyka

Richarda Feynmana, póŸniejszego noblistê. Za-

proponowa³ temat “Tam na dole jest mnóstwo

miejsca” (There is plenty of room at the bottom),

który wszystkim wydawa³ siê dziwaczny. Nie-

którzy przypuszczali, ¿e sens tego tytu³u sprowa-

dza siê do stwierdzenia: “jest mnóstwo marnych

prac w fizyce”. Tymczasem Feynmanowi chodzi-

³o o coœ zupe³nie innego. Mówi³ o perspekty-

wach miniaturyzacji w skali atomowej i cz¹stecz-

kowej. Zastanawia³ siê na przyk³ad, jak mo¿na

umieœciæ ca³¹ treœæ encyclopedii Britannica na

g³ówce od szpilki oraz jak wykonaæ superminia-

turowe maszyny, s³u¿¹ce do budowy innych, je-

szcze mniejszych urz¹dzeñ. O ile Feynmana

mo¿na nazwaæ prorokiem nanotechnologii, to jej

twórc¹ jest Eric Drexler. Omawiana ksi¹¿ka jest

poœwiêcona dziejom dotychczasowego rozwo-

ju nanotechnologii, zw³aszcza dzia³alnoœci Erica

Drexlera w tej dziedzinie.

Idea nanotechnologii polega na tworzeniu ró¿-

nych obiektów przez manipulacjê pojedynczy-

mi atomami i cz¹steczkami, dok³adne ich usta-

wianie w po¿¹dany sposób a¿ do czasu, gdy wy-

starczaj¹ca ich liczba utworzy makroskopowy,

u¿yteczny obiekt. Wszystko to odbywa³oby siê

automatycznie, bez wysi³ku, za spraw¹ ma³ych

niewidocznych robotów. Od razu widaæ, jak fan-

tastyczny i daleki od praktycznej realizacji jest

ten pomys³, ale zarazem jak nieograniczone

mo¿liwoœci on daje.

Teoretycznie sprawa nie by³a ca³kiem pewna,

gdy¿ w myœl zasad nieoznaczonoœci mechani-

ki kwantowej lokalizacja atomu lub cz¹stki, znaj-

duj¹cych siê w spoczynku jest trudna. Jeden

z twórców tej mechaniki Erwin Schrödinger

twierdzi³: “nigdy nie bêdziemy mogli ekspery-

mentowaæ z zaledwie jednym elektronem, ato-

mem czy te¿ cz¹steczk¹”. A jednak w wyniku

prac doœwiadczalnych w 1984 roku uda³o siê

Hansowi Dehmeltowi uwiêziæ w pu³apce jono-

wej pojedynczy atom, a póŸniej tak¿e pozyton.

Za to osi¹gniêcie Dehmelt otrzyma³ nagrodê

Nobla. Uwiêziony atom nazwa³ Astrid, a pozy-

ton Priscill¹. Astrida utrzyma³ w pu³apce a¿

przez 10 miesiêcy, a Priscillê _ trzy miesi¹ce.

Mówiono o Dehmelcie, ¿e “czerpa³ wrêcz szcze-

góln¹ przyjemnoœæ z dawania wczorajszym te-

oretykom mechaniki kwantowej powodów do

przewracania siê w grobach”.

Przegl¹d wydawnictw

Nanotechnologiê ju¿ wykorzystano buduj¹c wie-

le bardzo zminiaturyzowanych obiektów, na

przyk³ad napis ”IBM” z³o¿ony z 35 pojedyn-

czych atomów ksenonu oraz molekularn¹ prze-

k³adniê obiegow¹ z 3557 oddzielnych atomów,

zrealizowan¹ przez Drexlera i Merkla. William

McLellan skonstruowa³ dobrze dzia³aj¹cy silnik

wielkoœci 0,4 mm, za co dosta³ od Feynmana

specjaln¹ nagrodê. Mo¿na oczekiwaæ, ¿e jedny-

mi z najbli¿szych praktycznych zastosowañ na-

notechnologii bêd¹ urz¹dzenia elektroniczne,

np. nanokomputery.

Bardzo przystêpnie napisana ksi¹¿ka jest cieka-

w¹ lektur¹ dla wszystkich, którzy interesuj¹ siê

technik¹ przysz³oœci i fantastycznymi perspek-

tywami jej zastosowañ.

(mn)