„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Mirosław Worobik

Rozpoznawanie stanów biologicznych rodziny pszczelej
321[04].Z3.02

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji

–

Państwowy Instytut Badawczy

Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:

prof. dr hab. Jerzy Demetraki – Paleolog
dr inż. Krzysztof Olszewski

Opracowanie redakcyjne:

mgr Edyta Kozieł

Konsultacja:

dr inż. Jacek Przepiórka

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczn

ą

programu jednostki modułowej 321[04].Z3.02,

„Rozpoznawanie stanów biologicznych rodziny pszczelej”, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik pszczelarz.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

12

5.1. Rodzina pszczela i jej gniazdo

12

5.1.1. Ćwiczenia

12

5.2. Postacie pszczół i ich funkcje w rodzinie

14

5.2.1. Ćwiczenia

14

5.3. Porozumiewanie się pszczół

17

5.3.1. Ćwiczenia

17

5.4. śycie rodziny pszczelej w ciągu roku

19

5.4.1. Ćwiczenia

19

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

21

7. Literatura

35

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik pszczelarz.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

cele kształcenia,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

ć

wiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania-uczenia się

oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

321[04].Z3.02

Rozpoznawanie stanów

biologicznych rodziny pszczelej

321[04].Z3.03

Organizowanie wychowu matek

pszczelich

321[04].Z3.04

Prowadzenie prac związanych

z hodowlą pszczół

321[04].Z3.05

Identyfikowanie i zwalczanie

chorób pszczół

321[04].Z3

Chów i hodowla pszczół

321[04].Z3.01

Prowadzenie chowu pszczół

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

określać cechy gatunków i ras pszczół,

−

stosować poszczególne jednostki taksonomiczne,

−

rozróżniać poszczególne osobniki pszczół,

−

określać topografię ważniejszych narządów u pszczół,

−

charakteryzować rolę poszczególnych narządów zmysłu,

−

określać czynniki wpływające na rozwój pszczół,

−

analizować geograficzne rozmieszczenie pszczół,

−

stosować zasady postępowania w przypadku użądlenia przez pszczołę,

−

stosować zasady zachowania się pszczelarza przy pszczołach,

−

dostrzegać zagrożenia związane z wykonywaną pracą,

−

stosować zasady ochrony środowiska,

−

dobierać i stosować odzież ochronną oraz środki ochrony osobistej do określonych prac,

−

charakteryzować warunki decydujące o atrakcyjności roślin dla pszczół,

−

określać wartość roślin pyłkodajnych,

−

określać przystosowanie kwiatów do wabienia owadów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

określić właściwości rodziny pszczelej,

−

scharakteryzować polimorfizm i zmienność u pszczół,

−

określić znaczenie poszczególnych komórek pszczelich,

−

określić układ zapasów i czerwiu w gnieździe pszczelim,

−

rozpoznać stan bezmateczności i osierocenia rodziny pszczelej,

−

określić okoliczności pojawiania się nowej matki w rodzinie pszczelej,

−

określić wartość użytkową poszczególnych rodzajów matek pszczelich,

−

scharakteryzować lot godowy matki pszczelej,

−

scharakteryzować proces składania jaj przez matki pszczele w różnym wieku,

−

wyjaśnić rolę substancji matecznej w życiu rodziny pszczelej,

−

określić warunki rozwoju i dojrzewania trutni,

−

scharakteryzować warunki dokonywania lotów przez trutnie,

−

scharakteryzować różne postacie pszczół i rodzaje wykonywanej pracy,

−

określić funkcje i warunki rozwoju pszczół robotnic,

−

scharakteryzować miejsca przebywania pszczół w gnieździe,

−

rozróżnić tańce pszczół,

−

określić warunki dobrego zimowania rodzin pszczelich,

−

scharakteryzować przebieg rozwoju rodziny pszczelej w okresie przedwiośnia i wiosny,

−

określić znaczenie wymiany pszczół zimujących na wiosnę,

−

określić wpływ dojrzałości biologicznej rodziny pszczelej na produkcję miodu,

−

określić przyczyny nastroju rojowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Technik pszczelarz 321[04]

Moduł:

Chów i hodowla pszczół 321[04].Z3

Jednostka modułowa:

Rozpoznawanie stanów biologicznych rodziny pszczelej
321[04].Z3.02

Temat: Plastry pszczele.

Cel ogólny: Charakteryzować poszczególne rodzaje plastrów.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

definiować pojęcia: plaster pszczeli, plaster dziewiczy, plaster brązowy, plaster ciemny
(stary), woszczyny i suszu,

−

wymienić rodzaje plastrów pszczelich,

−

rozpoznać poszczególne rodzaje plastrów pszczelich,

−

określić przydatność plastrów pszczelich w gospodarce pasiecznej.

Metody nauczania–uczenia się:

−

wykład informacyjny,

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna,

−

praca w grupach 3–4-osobowych.

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

kolekcja plastrów pszczelich,

−

foliogramy,

−

rzutnik pisma,

−

zestaw multimedialny.

Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie listy obecności, sprawdzenie gotowości do zajęć.
2. Wyjaśnienie tematu zajęć, uświadomienie celu zajęć.
3. Wprowadzenie do tematu:

−

nauczyciel przeprowadza wykład informacyjny na temat budowy gniazda
pszczelego. Nauczyciel omawia poszczególne elementy składowe gniazda
pszczelego. Nauczyciel po wykładzie zadaje pytanie: Jakie rodzaje plastrów
pszczelich można spotkać w gnieździe pszczelim?

−

„Burza mózgów” – uczniowie udzielają różnych odpowiedzi, wszystkie zostają
zapisane na tablicy. Nauczyciel weryfikuje odpowiedzi,

−

nauczyciel objaśnia pojęcie „plaster pszczeli”,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

−

nauczyciel prezentuje poszczególne rodzaje plastrów pszczelich. Omawia je i zwraca
uwagę na pojęcia takie jak: plaster dziewiczy, plaster brązowy, plaster ciemny
(stary), woszczyny i suszu. Po prezentacji nauczyciel zadaje pytanie: Jakie
charakterystyczne cechy posiadają poszczególne rodzaje plastrów pszczelich,

−

nauczyciel do odpowiedzi typuje ucznia. Uczeń udziela odpowiedzi. Nauczyciel
weryfikuje odpowiedzi. Następnie nauczyciel przydziela zadania grupom uczniów.

4. Realizacja zajęć:

−

praca w grupach 3–4-osobowych:

−

nauczyciel wyjaśnia cel ćwiczenia, jego zakres i sposób wykonania,

−

uczniowie zapoznają się z treścią przydzielonego zadania,

−

uczniowie zapoznają się z rodzajami plastrów pszczelich,

−

uczniowie dyskutują na temat charakterystyki i przeznaczenia poszczególnych
plastrów pszczelich,

−

uczniowie w grupach określają przydatność poszczególnych rodzajów plastrów
w gospodarce pasiecznej, zapisują na papierze,

Nauczyciel obserwuje pracę uczniów, udziela rad i wskazówek oraz kontroluje:

−

czy uczniowie zrozumieli zadanie,

−

czy uczniowie prawidłowo wykonują ćwiczenie,

−

czy zachowują przepisy BHP.

Zakończenie zajęć

−

przedstawiciel grupy prezentuje wykonane zadanie przez swoją grupę. Charakteryzuje
dany rodzaj plastra pszczelego,

−

uczniowie dyskutują na forum całej grupy na temat przydatności poszczególnych
rodzajów plastrów w gospodarce pasiecznej.

Praca domowa
Narysuj przekrój poprzeczny dziewiczego i ciemnego plastra pszczelego, określając układ
i kształt komórek oraz wymiary (głębokość komórek, grubość plastra).

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

nauczyciel ocenia metodą obserwacji indywidualnie ucznia i grupę, na bieżąco podczas
dyskusji, podczas wykonywania ćwiczenia oraz końcowe efekty pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Technik pszczelarz 321[04]

Moduł:

Chów i hodowla pszczół 321[04].Z3

Jednostka modułowa:

Rozpoznawanie stanów biologicznych rodziny pszczelej
321[04].Z3.02

Temat: Nastrój rojowy i rójka.

Cel ogólny: Poznać przyczyny powstawania nastroju rojowego.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

definiować pojęcia: nastrój rojowy, rójka,

−

wymienić przyczyny powstawania nastroju rojowego,

−

wyjaśnić pojęcia: pień, macierzak, rój pierwak, rój pierwak śpiewak, rój drużak, rój
trzeciak, rój czwartak,

−

charakteryzować przyczyny powstawania nastroju rojowego,

−

wskazać miejsce zakładania mateczników rojowych na plastrze,

−

określić moment wyjścia pierwszego roju.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna,

−

praca w grupach 3–4-osobowych.

Czas trwania zajęć: 4 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

rodzina pszczela w nastroju rojowym,

−

dłuto pasieczne,

−

podkurzacz,

−

strój pasieczny,

−

szczoteczka.

Przebieg zajęć:
W oparciu o dotychczasową wiedzę z zakresu biologii rodziny pszczelej uczniowie dokonują
przeglądu rodziny pszczelej i scharakteryzuj rodzinę w nastroju rojowym.

Zadanie powinieneś wykonać w następujących etapach:
I.

Zbieranie i analiza informacji o przygotowaniu się rodziny pszczelej do nastroju
rojowego i rójki (~20 min.).

Aby prawidłowo wykonać zadanie uczeń powinien wiedzieć:

−

jakie są cechy charakterystyczne rodziny przygotowującej się do nastroju rojowego?

−

jakie czynniki wywołują nastrój rojowy?

−

jaka jest proporcja między czerwiem otwartym a krytym?

−

w jakim wieku jest matka pszczela?

−

gdzie pszczoły zakładają miseczki matecznikowe?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

−

w którym dniu pszczoły zasklepiają mateczniki rojowe?

−

w którym dniu pierwszy rój opuszcza gniazdo pszczele?

Odpowiedzi na powyższe pytania wpisują do formularza.

II. Opracowanie planu pracy (~10 min.).
Na tym etapie powinni przemyśleć jak należy wykonać przydzielone zadanie, a zatem:

−

zorganizować stanowisko pracy (dobór i rozmieszczenie narzędzi pracy, sprzętu
pasiecznego),

−

ustalić kolejność i czas wykonywania poszczególnych czynności pasiecznych,

−

ustalić sposób prowadzenia przeglądu rodziny pszczelej,

−

podzielić się pracą,

−

zaplanować sposób korzystania z materiałów pomocniczych.

Pomogą w tym pytania prowadzące:

−

jakimi narzędziami pracy oraz jakim sprzętem pasiecznym będziesz posługiwać się
podczas pracy?

−

jakie plastry z czerwiem należy obserwować podczas prowadzonego przeglądu?

−

w której części gniazda pszczelego należy szukać miseczek lub mateczników rojowych?

−

czy są miseczki lub mateczniki rojowe?

−

w jakim wieku są mateczniki rojowe?

−

jakie stadia rozwojowe czerwiu znajduje się w plastrach pszczelich?

−

czy rój opuścił gniazdo pszczele?

−

jak podzielicie się pracą w zespole?

−

w jaki sposób wymienicie się swoją wiedzą, aby wspólnie opracować całość
przedsięwzięcia?

Odpowiedzi na powyższe pytania wpisują do formularza „ Plan pracy”.

III. Ustalanie harmonogramu pracy (~10 min).
W tej fazie uczniowie powinni:

−

omówić dokładnie z nauczycielem zaplanowany przegląd rodziny pszczelej,

−

przedyskutować kolejność i czas wykonywania poszczególnych czynności pasiecznych
oraz podział pracy.

IV. Praktyczne wykonanie zadania (~55 min.).
Pracują samodzielnie nad wykonaniem zadania zgodnie z przyjętym harmonogramem pracy,
wymieniają się wiedzą, konsultują i wspólnie opracowują w zespole trzyosobowym
zaplanowany przegląd rodziny pszczelej.
Pomaga w tym czuwający nad prawidłowym przebiegiem prac nauczyciel, którego w każdej
chwili możecie prosić o pomoc.

Uwaga!
W czasie realizacji zadania przestrzegajcie instrukcji do przeglądu rodzin pszczelich.

V. Sprawdzanie jakości wykonanej pracy (~15 min.).
Kontrolę jakości pracy uczniowie wykonują na bieżąco kierując się pytaniami przewodnimi
podanymi powyżej w tekście.
Najpierw sprawdzają jakość przeprowadzonych obserwacji w oparciu o zapisy w książce
pasiecznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Wyniki oceny stanu biologicznego rodziny pszczelej wpisują do formularza „Arkusz oceny
rodziny pszczelej”.
Następnie wymieniają się w zespołach „ Arkuszami oceny rodziny pszczelej „ i analizują
wyniki oceny jakości przeprowadzonych obserwacji rodzin pszczelich i ewentualnie dokonują
korekty.
Faza ostatnia jest wspólną pracą całej grupy i nauczyciela.

VI. Analiza przebiegu pracy (~20 min.).
W tej fazie należy odpowiedzieć na pytanie:
„Co bym zrobił inaczej, lepiej, gdybym wykonywał(a) zadanie jeszcze raz?”
Analizują cały przebieg pracy pod kątem polepszenia jakości obserwacji rodzin pszczelich
w nastroju rojowym, skrócenia czasu pracy, lepszej organizacji (pod kierunkiem nauczyciela).
Jeżeli poprawki są znaczne - należy cały proces przeprowadzić od początku.
Wypełniają „Kartę samooceny”.
Uwaga!
Ocena pracy zostanie dokonana przez nauczyciela w oparciu o:

−

„Arkusz oceny rodziny pszczelej”.

−

„Arkusz obserwacji ucznia”.

Zakończenie zajęć

−

przedstawiciel grupy prezentuje wykonane zadanie przez swoją grupę. Charakteryzuje
dany czynnik wywołujący nastrój rojowy,

−

uczniowie dyskutują na forum grupy na temat wyjścia roju z macierzaka.

Praca domowa
Opracuj harmonogram wyjścia roi wiedząc, że matka pierwszą miseczkę rojową zaczerwiła
10 maja.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

nauczyciel ocenia metodą obserwacji indywidualnie ucznia i grupę, na bieżąco podczas
dyskusji, podczas wykonywania ćwiczenia oraz końcowe efekty pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5. ĆWICZENIA

5.1. Rodzina pszczela i jej gniazdo

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznawanie gniazd różnych gatunków pszczół.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować foliogramy, rysunki i przeźrocza gniazd różnych

gatunków pszczół.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na budowę

gniazd poszczególnych gatunków pszczół.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć foliogramy, rysunki i przeźrocza gniazd różnych gatunków pszczół,
2) narysować gniazda poszczególnych gatunków pszczół,
3) określić dla każdego gatunku pszczół charakterystyczne cechy w budowie, które należy

wpisać w tabeli,

Lp.

Gatunek pszczoły

Liczba plastrów

Miejsce zakładania

gniazd

Sposób mocowania plastra

1.

Pszczoła miodna

2.

Pszczoła wschodnia

3.

Pszczoła olbrzymia

4.

Pszczoła skalista

5.

Pszczoła karłowata

6.

Pszczoła buszu

4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

foliogramy,

−

rysunki i przeźrocza gniazd różnych gatunków pszczół,

−

rzutnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Ćwiczenie 2

Rozpoznawanie komórek pszczelich.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować plaster: pszczeli, trutowy, dziewiczy, jasnobrązowy,

ciemny o nieprześwitującym dnie, z matecznikami rojowymi, ratunkowymi, miseczką
matecznikową, mateczniki przed wygryzieniem, mateczniki wygryzione i zgryzione, węzę.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na funkcje

i wymiary poszczególnych komórek pszczelich.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć plastry pszczele z komórkami dla robotnic oraz plastry trutowe, mateczniki,

zwracając uwagę na kształt dna komórki,

2) zmierzyć wielkość 10 komórek kolejno na plastrze trutowym i na plastrze pszczelim

i obliczyć średni wymiar 1 komórki (średnicy). Uzyskane dane zapisać,

3) narysować dno komórki,
4) policzyć komórki przypadające na 1 dm² plastra pszczelego i na 1 dm² plastra trutowego,

wyniki zapisać,

5) obejrzeć i narysować mateczniki ratunkowe, mateczniki rojowe oraz mateczniki z cichej

wymiany z uwzględnieniem ich usytuowania na plastrze oraz zwrócić uwagę na ich
liczbę,

6) obejrzeć i narysować matecznik: niewygryziony, wygryziony oraz zgryziony,
7) obejrzeć i krótko opisać wygląd plastra dziewiczego, brązowego i ciemnego starego,
8) zmierzyć średnicę komórki w plastrze pszczelim dziewiczym i plastrze starym ciemnym

(średnia z 5 komórek na każdym plastrze), wyniki zapisać,

9) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

wycinek (o powierzchni minimum 1 dm²) plastra pszczelego, trutowego i węzy,

−

plaster dziewiczy, jasnobrązowy i ciemny o nieprześwitujących dnach komórek,
z matecznikami rojowymi, ratunkowymi i miseczką matecznikową,

−

mateczniki przed wygryzieniem,

−

mateczniki wygryzione i zgryzione,

−

igły preparacyjne,

−

linijka,

−

suwmiarka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

5.2. Postacie pszczół i ich funkcje w rodzinie

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozróżnianie postaci pszczół.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować pod mikroskopem stereoskopowym trzy postacie

pszczół (robotnice, trutnia i matkę pszczelą).

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na budowę

morfologiczną poszczególnych osobników.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) umieścić na wspólnej płytce woskowej trzy postacie pszczół (matkę, robotnicę, trutnia),
2) przebić szpilkami tułowia owadów od strony grzbietowej,
3) ustawić płytkę wraz z pszczołami na stoliku mikroskopu stereoskopowego i oglądać

w świetle odbitym pod małym powiększeniem mikroskopu,

4) porównać wielkość, proporcję długości do szerokości ciała oraz długość skrzydeł matki,

robotnicy i trutnia,

5) narysować trzy postacie pszczół, zachowując na rysunku proporcje długości i szerokości

ciała oraz rozmiary skrzydeł,

6) nanieść obok rysunku skalę wielkości,
7) objaśnić rysunek.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

zakonserwowane lub świeże trzy postacie pszczół (robotnica, truteń, matka pszczela),

−

mikroskop stereoskopowy,

−

szpilki entomologiczne,

−

płytka woskowa.

Ćwiczenie 2

Porównanie wyglądu zewnętrznego matki pszczelej, robotnicy i trutnia na podstawie

głowy i odnóży.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować pod mikroskopem stereoskopowym głowy i odnóża

trzech postaci pszczół (robotnicy, trutnia i matki pszczelej).

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na budowę

morfologiczną głowy i odnóży poszczególnych osobników pszczół.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) ułożyć oderwane głowy (matki, robotnicy i trutnia) na szkiełku przedmiotowym,
2) obserwować za pomocą małego powiększenia mikroskopu stereoskopowego w świetle

odbitym,

3) narysować głowy: matki, robotnicy i trutnia, zaznaczając zaobserwowane szczegóły

budowy (wielkość oczu złożonych, położenie przyoczek, umiejscowienie czułków oraz
narządy gębowe),

4) oderwać z jednej strony ciała odnóża matce, robotnicy i trutniowi,
5) ułożyć oddzielnie na szkiełku przedmiotowym,
6) opisać szkiełka z odnóżami ułożonymi w kolejności wypreparowania, od I do III (matka,

robotnica, truteń),

7) zwrócić szczególną uwagę na odnóża robotnicy,
8) porównać nogi I, II i III pary robotnicy z nogami matki i trutnia,
9) narysować fragmenty nóg wyróżniające się odmiennością budowy (aparat do czyszczenia

czułków, ostroga, koszyczek, szczoteczki),

10) opisać rysunek,
11) objaśnić rysunki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

dyskusja

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

zakonserwowane lub świeże trzy postacie pszczół (robotnica, truteń, matka pszczela),

−

mikroskop stereoskopowy,

−

szkiełka przedmiotowe,

−

pęsety.

Ćwiczenie 3
Rozpoznawanie pszczół karmicielek, strażniczek i zbieraczek.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zwrócić uwagę na pracę pszczół w różnych miejscach, np. na

plastrze, wylotku, kwiatach, poidle, itp.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na zachowanie

się pszczół w różnych miejscach.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) otworzyć ulik obserwacyjny ustawiony na pasieczysku,
2) obserwować zachowanie matki przez okres 20 minut. Policzyć pszczoły tworzące świtę

matki,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

3) narysować matkę pszczelą wraz ze świtą,
4) obserwować jedną komórkę z odkrytym czerwiem przez 30 minut, zaznaczając jej

położenie ołówkiem woskowym na szybie ulika obserwacyjnego,

5) policzyć ile razy larwa będzie odwiedzana przez pszczoły karmicielki,
6) obserwować oczko i mostek wylotowy ula przez okres 10 minut. Zwróć uwagę na

kontakt pszczół powracających do ula z pszczołami przebywającymi na mostku lub
oczku ula,

7) obserwować pszczoły na kwiatach i poidle. Zwróć uwagę jak wygląda praca pszczół

zbierających nektar, wodę a jak pyłek,

8) przedstawić spostrzeżenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

ulik obserwacyjny z rodziną pszczelą umieszczony na pasieczysku,

–

ołówek woskowy,

–

poidło,

–

poletka z roślinami miododajnymi i pyłkodajnymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

5.3. Porozumiewanie się pszczół

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznawanie tańców wykonywanych przez pszczoły w zależności od położenia

słońca.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na zachowanie

się powracających pszczół w gnieździe.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) sporządzić syrop z 0,5 kg cukru i 1 l wody,
2) ustawić przed ulikiem obserwacyjnym w odległości 10 metrów talerz z syropem,
3) oznakować o godzinie 8.00 pszczoły pobierające syrop czerwonym markerem,
4) obserwować mostek wylotowy ulika obserwacyjnego do momentu pojawienia się

pierwszej oznaczonej pszczoły,

5) śledzić drogę oznaczonej pszczoły na plaster,
6) obserwować zachowanie oznaczonej pszczoły na plastrze oraz pszczół w jej sąsiedztwie,
7) sporządzić rysunek przedstawiający zachowanie oznaczonej pszczoły względem komórek

i zachowaniu się pszczół w sąsiedztwie,

8) oznakować o godzinie 14.00 pszczoły pobierające syrop markerem żółtym,
9) wykonać polecenia od punktu 4 do 7,
10) objaśnić rysunek.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

dyskusja,

–

metoda tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

produkty do sporządzenia syropu (0,5 kg cukru i 1 l wody),

−

ulik obserwacyjny z rodziną pszczelą na pasieczysku,

−

talerzyk deserowy,

−

czerwony i żółty marker (bezwonny).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Ćwiczenie 2

Rozpoznawanie tańców wykonywanych przez pszczoły w zależności od oddalenia

pożytku.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować w uliku obserwacyjnym na plastrze rodzaj

wykonywanego tańca w zależności od odległości pożytku od ula.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na zachowanie

się powracających pszczół w gnieździe.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) sporządzić syrop z 0,5 kg cukru i 1 l wody,
2) ustawić za ulikiem obserwacyjnym w odległościach 20 i 300 metrów talerzyki z syropem,
3) oznakować pszczoły pobierające syrop z talerzyka oddalonego 20 m białym markerem

oraz czerwonym markerem pszczoły na talerzyku oddalonym 300 m,

4) obserwować mostek wylotowy ulika obserwacyjnego do momentu pojawienia się

pierwszych oznaczonych pszczół,

5) śledzić drogę oznaczonych pszczół na plaster,
6) obserwować zachowanie oznaczonych pszczół na plastrze oraz pszczół w ich sąsiedztwie,
7) sporządzić rysunek przedstawiający zachowanie oznaczonych pszczół względem

komórek i zachowanie się pszczół w sąsiedztwie,

8) objaśnić rysunek.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

dyskusja,

–

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

produkty do sporządzenia syropu (0,5 kg cukru i 1 l wody),

–

ulik obserwacyjny z rodziną pszczelą na pasieczysku,

–

talerzyki deserowe,

–

biały i czerwony marker (bezwonny).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

5.4. śycie rodziny pszczelej w ciągu roku

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ocenianie stanu rodziny pszczelej po zimowli.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zwrócić uwagę na warunki przeprowadzania przeglądów rodzin

pszczelich.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na stan rodziny

po zimowli.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeprowadzić przegląd gdy temperatura otoczenia wynosi 10–12

°

C a pszczoły dokonują

oblotu,

2) rozpalić podkurzacz i wprowadzić przez wylot 4 kłęby dymu,
3) określić i zanotować warunki pogodowe podczas przeglądu: zachmurzenie, temperatura

powietrza,

4) określić intensywność lotów pszczół, licząc pszczoły powracające do ula w ciągu

1 minuty,

5) wyjąć kolejno plastry z gniazda rodziny pszczelej, zwracając szczególną uwagę na:

a) powierzchnię pokarmu (dm²),
b) powierzchnię czerwiu (dm²),
c) obecność jaj,
d) ocenę plastrów (czyste czy zabrudzone kałem),

6) dokonać oględzin dna ula:

a) ocenić liczbę pszczół padłych,
b) określić po odsklepach na dennicy miejsce usytuowania kłębu,
c) zwrócić uwagę na ślady kału na dnie, szczególnie w okolicy otworu wylotowego,

7) narysować usytuowanie kłębu zimujących rodzin,
8) zanotować zdobyte informacje,
9) opisać stan rodziny pszczelej po zimowli.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

dyskusja,

–

zajęcia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

rodzina pszczela,

–

dłuto pasieczne,

–

podkurzacz,

–

strój pasieczny,

–

termometr,

–

szczoteczka

.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Ćwiczenie 2

Rozpoznawanie nastroju rojowego w rodzinie pszczelej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zwrócić uwagę na warunki sprzyjające wystąpieniu nastroju

rojowemu w gnieździe pszczelim.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na stan rodziny

w nastroju rojowym: obecność mateczników rojowych, powierzchnię czerwiu krytego
i otwartego, obecność i jakość matki, ilość i miejsce przebywania trutni,

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) rozpalić podkurzacz i wprowadzić przez wylot 4 kłęby dymu,
2) wyjąć kolejno plastry z gniazda rodziny pszczelej, zwracając szczególną uwagę na:

a) obecność mateczników rojowych,
b) powierzchnię czerwiu krytego i otwartego,
c) obecność i jakość matki,
d) ilość i miejsce przebywania trutni,

3) narysować usytuowanie mateczników rojowych na plastrze,
4) zanotować zdobyte informacje,
5) scharakteryzować rodzinę w nastroju rojowym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

pogadanka,

−

zajęcia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

rodzina pszczela w nastroju rojowym,

–

dłuto pasieczne,

–

podkurzacz,

–

strój pasieczny,

–

szczoteczka

.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Rozpoznawanie stanów

biologicznych rodziny pszczelej”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 7, 9, 10, 13, 14, 15, 17, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 4, 5, 6, 8, 11, 12, 16, 18 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 7 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. b, 3. a, 4. d, 5. d, 6. a, 7. b, 8. b, 9. a, 10. c, 11. a,

12. b, 13. a, 14. a, 15. c, 16. a, 17. c, 18. b, 19. b, 20. a.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Rozróżnić naturalne roje

B

P

c

2

Rozróżnić postacie pszczół

A

P

b

3

Zdefiniować pojęcie czerwiu

A

P

a

4

Wskazać okoliczności pojawiania się
nowych matek

C

PP

d

5

Scharakteryzować przyczyny zwartego
czerwiu na plastrze

C

PP

d

6

Scharakteryzować stan osierocenia
rodziny pszczelej

C

PP

a

7

Określić długość trwania lotu
orientacyjnego matki pszczelej

B

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

8

Uzasadnić termin zatracania
pobudliwości płciowej przez matkę

C

PP

b

9

Rozpoznać czynność wykonywaną
przez matkę pszczelą

A

P

a

10

Określić ilość wytwarzanej substancji
matecznej przez matki pszczele

B

P

c

11

Scharakteryzować czynniki
wpływające na ilość trutni w rodzinie
pszczelej

C

PP

a

12

Wskazać porę wykonywania
pierwszego lotu przez trutnie

C

PP

b

13

Rozróżnić larwy pszczele na podstawie
otrzymywanego pokarmu

B

P

a

14 Zdefiniować pojęcie przegra

A

P

a

15 Rozróżnić prace pszczół ulowych

B

P

c

16

Odczytać na podstawie rysunku rodzaj
wykonywanego tańca przez pszczołę

C

PP

a

17

Rozpoznać gniazda różnych gatunków
pszczół

A

P

c

18

Stwierdzić symptomy zbliżającego się
nastroju rojowego

C

PP

b

19 Zidentyfikować rodziny pszczele

A

P

b

20

Opisać stan biologiczny rodziny
pszczelej w okresie bezpożytkowym

B

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przygotuj odpowiednią ilość testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
4. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
5. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 30 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1

1. Działające przez dłuższy czas nie sprzyjające warunki środowiska są powodem wyjścia

roju
a) pierwaka.
b) śpiewaka.
c) nędzaka.
d) zbiorowego.

2. Rysunek przedstawia

a) matkę pszczelą.
b) trutnia.
c) pszczołę robotnicę.
d) trutówkę.

3. Czerwiem określamy

a) wszystkie stadia rozwoju pszczół, łącznie z jajami.
b) wszystkie stadia rozwoju pszczół bez jaj.
c) niezasklepione stadia rozwojowe pszczół.
d) zasklepione stadia rozwojowe pszczół.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

4. Nowa młoda matka nie pojawi się, gdy

a) pszczoły chcą się roić
b) zginie stara matka.
c) pszczoły chcą wymienić matkę.
d) strutnieje stara matka.

5. Czerw pszczeli zwarty i równomiernie koliście rozłożony na plastrze jest dowodem, że

w rodzinie jest
a) matka trutowa.
b) ułomna matka pszczela.
c) znajdują się trutówki anatomiczne.
d) znajduje się normalna, zdrowa matka.

6. W stanie osierocenia rodziny pszczelej pojawią się

a) trutówki fizjologiczne.
b) matka trutowa.
c) matka ratunkowa.
d) matka z cichej wymiany.

7. Pierwszy lot matki pszczelej jest lotem orientacyjnym. Matka wylatuje na niewielką

odległość, lata dookoła i zapoznaje się z położeniem ula. Loty orientacyjne trwają
a) 5–15 minut.
b) 20–30 minut.
c) 35–45 minut.
d) 50–70 minut.

8. Matka nieunasieniona zatraca pobudliwość płciową i zaczyna składać jaja niezapłodnione

po
a) 2 tygodniach.
b) 4 tygodniach.
c) 6 tygodniach.
d) 8 tygodniach.

9. Matka oznaczona literą b zajmuje się

a) sprawdzeniem komórki.
b) szlifowaniem komórki.
c) pobieraniem miodu.
d) składaniem jaja.

10. U matki powyżej 3 lat ilość substancji matecznej jej maleje do

a) 88%.
b) 75%.
c) 65%.
d) 55%.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

11. Liczba trutni w rodzinach zależy od

a) liczby komórek trutowych.
b) tegorocznych matek pszczelich.
c) słabych rodzin pszczelich.
d) ilości zapasu pokarmu.

12. Po jakim czasie od wygryzienia trutnie po raz pierwszy opuszczają gniazdo

a) po 5 dniach.
b) po tygodniu.
c) po 10 dniach.
d) po dwóch tygodniach.

13. Karmicielki karmią mleczkiem pszczelim larwy

a) 3 dniowe.
b) 4 dniowe
c) 5 dniowe.
d) 6 dniowe.

14. Przegra to

a) pierwszy lot w życiu pszczoły.
b) pierwszy wiosenny oblot pszczół.
c) pierwszy lot trutnia.

d)

lot orientacyjny matki pszczelej.

15. Ostatnią pracą pszczoły ulowej jest

a) przynoszenie kitu.
b) zbiór pyłku.
c) obrona gniazda.
d) budowa plastrów.

16. Pszczoła na rysunku obok wykonuje taniec

a) okrężny.
b) sierpowaty.
c) rojowy.
d) alarmowy.

17. Na rysunku przedstawiono gniazdo pszczoły

a) miodnej.
b) wschodniej.
c) olbrzymiej.
d) karłowatej.

18. Pojawienie się wiosną czerwiu trutowego jest pierwszym przejawem

a) nastroju do wypacania wosku.
b) dojrzałości biologicznej rodziny pszczelej.
c) pobielania plastrów.
d) pojawienia się trutówek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

19. Pień, z którego wyszedł rój, nazywa się

a) pierwakiem.
b) macierzakiem.
c) drużakiem.
d) pierwakiem śpiewakiem.

20. Charakterystycznym objawem okresu bezpożytkowego jest

a) rabunek.
b) przegra.
c) rójka.
d) budowa plastrów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Rozpoznawanie stanów biologicznych rodziny pszczelej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Rozpoznawanie stanów

biologicznych rodziny pszczelej”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 7, 8, 10, 12, 13, 14, 17, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 4, 5, 6, 9, 11, 15, 16, 18 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 7 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. c, 3. b, 4. c, 5. a, 6. d, 7. a, 8. b, 9. a, 10. d, 11. c,

12. a, 13. b, 14. c, 15. d, 16. , 17. d, 18. c, 19. a, 20. d.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Zdefiniować pojęcie czerwienie matki
pszczelej

B

P

a

2

Rozróżnić postacie pszczół

A

P

c

3

Rozpoznać czerw rozstrzelony

A

P

b

4

Określić czas pojawienia się trutówek
w rodzinie pszczelej

C

PP

c

5

Wskazać okoliczności pojawiania się
trutówek anatomicznych

C

PP

a

6

Scharakteryzować stan osierocenia
rodziny pszczelej

C

PP

d

7

Zdefiniować pojęcie polietyzmu

A

P

a

8

Rozpoznać prace wykonywane przez
pszczoły robotnice

B

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

9

Scharakteryzować kopulacje matki
i trutnia

C

PP

a

10 Zdefiniować pojęcie pory rojowej

A

P

d

11

Opisać wygląd zewnętrzny pszczół
rabujących

C

PP

c

12

Określić porę wyjścia pierwszego roju
z młodą matką

A

P

a

13

Rozróżnić larwy na podstawie
otrzymywanego pokarmu

B

P

d

14 Rozróżnić pszczoły ulowe

A

P

c

15

Obliczyć różnicę między temperaturą
na zewnętrz ula a wewnętrz kłębu

C

PP

d

16

Odczytać na podstawie rysunku rodzaj
wykonywanego tańca przez pszczołę

C

PP

b

17

Rozpoznać gniazda różnych gatunków
pszczół

A

P

d

18

Scharakteryzować czynniki
wpływające na dobrą zimowlę pszczół
robotnic

C

PP

c

19 Rozróżnić nazwy rodzin pszczelich

A

P

a

20

Określić miejsce składowania miodu
w gnieździe pszczelim

B

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

7. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

8. Przygotuj odpowiednią ilość testów.
9. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
10. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
11. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
12. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.

Instrukcja dla ucznia

9. Przeczytaj uważnie instrukcję.
10. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
11. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
12. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
13. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

14. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
15. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

16. Na rozwiązanie testu masz 30 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

NR 2

1. Czerwienie matki to

a) składanie jaj.
b) lot godowy.
c) lot orientacyjny.
d) kopulacja z trutniem.

2. Na rysunku przedstawiono

a) matkę pszczelą.
b) trutnia.
c) pszczołę robotnicę.
d) trutówkę.

3. Czerw rozmieszczony na plastrze tak, że między nim znajduje się dużo komórek pustych

to
a) otwarty.
b) rozstrzelony.
c) garbaty.
d) mieszany.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

4. Czas od zabrania matki pszczelej do rozpoczęcia składania jaj przez trutówki u pszczół

ras europejskich wynosi
a)

5–10 dni.

b) 11–20 dni.
c) 22–30 dni.
d) 31–40 dni

5. Najwięcej trutówek anatomicznych pojawia się w rodzinie

a) przed rójką.
b) z ułomną matką pszczelą.
c) osieroconej.
d) gdy jest rabowana.

6. Osieroceniem rodziny pszczelej określamy taki stan, gdy brak jest matki pszczelej i

a) trutówek.
b) trutni.
c) czerwiu krytego.
d) czerwiu otwartego.

7. Podział pracy wśród pszczół robotnic nazywamy

a) polietyzm.
b) polimorfizm.
c) poligenizm.
d) polimeryzm.

8. Praca polegająca na powlekaniu przez robotnice wewnętrznych ścian plastra śliną i kitem

to

a) pobielanie.
b) polerowanie.
c) osuszanie.
d) oczyszczanie.

9. Rysunek przedstawia

a) kopulację matki z trutniem.
b) walkę matek pszczelich.
c) walkę pszczół rabujących.
d) usuwanie trutnia z gniazda.

10. Okres, w którym w pasiece występują rójki nazywamy

a) nastrojem rojowym.
b) skłonność do ucieczek.
c) naturalnym podziałem rodziny.
d) porą rojową

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

11. Pszczoły te odróżniają się od innych pszczół ciemniejszym, błyszczącym oskórkiem,

pozbawionym częściowo owłosienia podczas walki z pszczołami broniącymi ula. Opis
dotyczy pszczół
a) strażniczek.
b) zbieraczek.
c) rabujących.
d) woszczarek.

12. Po jakim czasie od wygryzienia matki pszczelej rój opuszcza gniazdo pszczele

a) po 1 dniu.
b) po 2 dniach.
c) po 3 dniach.
d) po 4 dniach.

13. Karmicielki karmią papką miodowo-pyłkową larwy

a) 1 dniowe.
b) 2 dniowe.
c) 3 dniowe.
d) 4 dniowe.

14. Wszystkie pszczoły robotnice zajmujące się pracami w ulu nazywane są ulowymi. Które

z pszczół nie są pszczołami ulowymi
a) woszczarki.
b) strażniczki.
c) wywiadowczynie.
d) karmicielki.

15. Przy temperaturze zewnętrznej -30°C, różnica między tą temperaturą, a panującą

w środku kłębu podczas wychowu czerwiu wyniesie
a) 34,5°C.
b) 50,5°C.
c) 60,5°C.
d) 64,5°C.

16. Pszczoła na rysunku obok wykonuje taniec

a) okrężny.
b) sierpowaty.
c) rojowy.
d) alarmowy.

17. Na rysunku przedstawiono gniazdo pszczoły

a) miodnej.
b) wschodniej.
c) olbrzymiej.
d) karłowatej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

18. Czynnikiem przedłużającym życie robotnicom i pozwalającym przetrwać im zimę jest

a) wypacania wosku.
b) karmienie larw.
c) zjadanie dużych ilości pyłku.
d) zwiększona obronność strażniczek.

19. Większość rojów wychodzących z młodymi matkami nazywa się śpiewakami. Który rój

nie jest śpiewakiem
a) pierwak.
b) drużak.
c) trzeciak.
d) czwartak.

20. W której części gniazda pszczoły nie składują miodu

a) górnej.
b) tylnej.
c) bocznej.
d) przedniej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Rozpoznawanie stanów biologicznych rodziny pszczelej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

7. LITERATURA

1. Bornus L. (red.): Encyklopedia pszczelarska. PWRiL, Warszawa 1989
2. Muszyńska J.: Zimowanie pszczół. PWRiL, Warszawa 1989
3. Prabucki J.(red.): Pszczelnictwo. Albatros, Szczecin 1998
4. Skowronek W.: Pszczelnictwo. Puławy 2001

Czasopisma:
–

Pszczelarstwo

–

Pszczelarz Polski

–

Pasieka

–

Przegląd Pszczelarski