36

Mariusz Gr

Ċbowiec

1

Katedra Polityki Europejskiej,
Finansów Publicznych i Marketingu
Szko

áa Gáówna Gospodarstwa Wiejskiego

Warszawa

Znaczenie innowacji produktowych w rozwoju przedsi

Ċbiorstw

na przyk

áadzie branĪy owocowo-warzywnej

Role of product innovations in the enterprise development on
example of the fruit and vegetable sector

Synopsis. Innowacja jest poj

Ċciem definiowanym przez wielu naukowców na róĪne sposoby w

zale

ĪnoĞci od przyjĊtych kryteriów. PrzedsiĊbiorstwo wdraĪając procesy innowacyjne ma szanse na

przetrwanie na rynku o wysokim stopniu konkurencji. Innowacje decyduj

ą o kierunku i tempie

rozwoju firmy, w zwi

ązku z tym wprowadzenie innowacji moĪna uznaü za podstawĊ budowanie

przewagi konkurencyjnej. Powinny one na sta

áe wpisaü siĊ w system zarządzania przedsiĊbiorstwem i

sta

ü siĊ gáówną siáą napĊdową organizacji. W pracy podjĊto próbĊ okreĞlenia wpáywu wdraĪania

innowacji na konkurencyjno

Ğü przedsiĊbiorstw w branĪy owocowo-warzywnej.

S

áowa kluczowe: innowacja, produkt, marketing, przewaga konkurencyjna, przedsiĊbiorstwo.

Abstract. Many scientists tried to explain ‘innovation’ but this term has a lot of explanations.
Producers implementing innovation processes are having chance to survive in demanding markets.
New ideas are deciding on the policies and the rate of development. According to this we can say that
being innovative is a solid base for building competition advantages and it should be built into each
company’s management system in order to become it’s main force. In this study, the author was trying
to describe the influences of introducing innovations on companies’ competitiveness.

Key words: quality, innovation, product, marketing, competitive advantage, company.

Wst

Ċp

Innowacje i dzia

áalnoĞü innowacyjna zyskują coraz wiĊkszą popularnoĞü i zrozumienie

w Polsce. Przedsi

Ċbiorstwa zaczynają dostrzegaü potencjaá rozwoju firmy wynikający z ich

wprowadzania.

We wspó

áczesnej gospodarce, w której obserwuje siĊ szybkie tempo zmian,

wynikaj

ące z dynamicznie zmieniających siĊ preferencji konsumentów, i duĪe liczby

jednostek konkuruj

ących ze sobą, szanse przetrwania mają tylko te, które w innowacyjny

sposób b

Ċdą wdraĪaáy nowe produkty, procesy i zmiany organizacyjne. PrzedsiĊbiorstwa

zaczynaj

ą dostrzegaü, iĪ wprowadzanie innowacji jest warunkiem koniecznym, aby

jednostka mog

áa istnieü na rynku i rozwijaü siĊ. DziaáalnoĞü taka jest obarczona duĪym

1

Dr in

Ī., e-mail: [e-mail]

37

stopniem ryzyka, ale wprowadzaj

ąc ulepszenia i modernizacje procesów produkcyjnych

przedsi

Ċbiorstwo moĪe zyskaü wymierne korzyĞci, takie jak wzrost produktywnoĞci,

polepszenie jako

Ğci, wydajnoĞci oraz warunków bezpieczeĔstwa pracy.

W niniejszym opracowaniu podj

Ċto próbĊ okreĞlenia, jaki wpáyw na przedsiĊbiorstwo

i jego rozwój maj

ą wprowadzane innowacje, przy szczególnym uwzglĊdnieniu innowacji

produktowych.

Determinanty innowacyjno

Ğci

Wdra

Īanie innowacji przez przedsiĊbiorstwo warunkowane jest wieloma czynnikami,

które klasyfikowane s

ą w zaleĪnoĞci od róĪnych kryteriów. Literatura dostarcza wielu

podzia

áów, natomiast na potrzeby opracowania przyjĊto klasyfikacjĊ opartą na Ĩródle

powstawania innowacji, w której mo

Īna wyróĪniü czynniki wewnĊtrzne i zewnĊtrzne

[Wi

ązek-Kubiak i Balcerowicz 2009].

Wewn

Ċtrzne determinanty moĪna podzieliü na takie, które mają bezpoĞredni wpáyw na

innowacje i takie, które w po

Ğredni sposób warunkują rozpoczĊcie procesu innowacyjnego

w przedsi

Ċbiorstwie. Do czynników, które w bezpoĞredni sposób oddziaáują na innowacje

zalicza si

Ċ [Wiązek-Kubiak i Balcerowicz 2009]:

x kapitaá ludzki, czyli m.in. poziom wyksztaácenia pracowników i ich kwalifikacje;

liczy si

Ċ tu poziom zdobytej wiedzy ogólnej i wyksztaácenia specjalistycznego

oraz do

Ğwiadczenie; kapitaá ludzki jest wykorzystywany jako kreator nowej

wiedzy, ale równie

Ī jako czynnik umoĪliwiający przyswajanie wiedzy

zewn

Ċtrznej,

x dziaáalnoĞü badawczo-naukową, która jest prowadzona wewnątrz firmy na jej

potrzeby w oparciu o informacje zgromadzone wewn

ątrz firmy i wspóápracĊ z

innymi jednostkami gospodarczymi,

x zasoby wiedzy, które moĪna zmaterializowaü w postaci zakupu maszyn, urządzeĔ

i budynków,

x wiedzĊ, która umoĪliwia nabycie patentów i licencji,

x wiedzĊ, którą przedsiĊbiorstwo absorbuje z zewnątrz od innych podmiotów

gospodarczych lub te

Ī w efekcie wspóápracy z innymi firmami, m.in. powiązania

handlowe, finansowe czy produkcyjne.

Do czynników po

Ğrednio wpáywających na proces innowacji zalicza siĊ [Wiązek-

Kubiak i Balcerowicz 2009]:

x kapitaá pieniĊĪny przedsiĊbiorstwa, moĪliwoĞci firmy do sfinansowania

dzia

áalnoĞci innowacyjnej,

x poziom zadáuĪenia przedsiĊbiorstwa, wiąĪe siĊ to z skáonnoĞcią firmy do

ryzykowania; przedsi

Ċbiorstwo prowadzące dziaáalnoĞü innowacyjną, jej

opracowywanie i wdra

Īanie napotyka na wiele niewiadomych; jeĞli podmiot

gospodarczy b

Ċdzie w záej kondycji finansowej, wówczas nie pozwoli sobie na

podj

Ċcie ryzyka związanego z wdroĪeniem innowacji,

x wielkoĞü przedsiĊbiorstwa.

Czynniki, które uznaje si

Ċ w przedsiĊbiorstwie za wewnĊtrzne Ĩródáa innowacji,

towarzysz

ą procesowi innowacji na kaĪdym etapie jego tworzenia. Od momentu

wykreowania pomys

áu, przez wdroĪenie i ulokowanie nowego dobra na rynku, organizacja

38

musi wprowadzi

ü inne formy innowacji (marketingowe, procesowe czy organizacyjne).

Aby wszystko mog

áo ze sobą wspóádziaáaü, jedne innowacje muszą zostaü dopasowane do

drugich, aby mog

áy tworzyü spójny system. NiezbĊdne do tego są umiejĊtnoĞci i wiedza

pracowników. Daje to wi

Ċksze szanse na osiągniĊcie sukcesu, a w konsekwencji wzrost

konkurencyjno

Ğci przedsiĊbiorstwa.

Determinanty zewn

Ċtrzne są czynnikami páynącymi z otoczenia, zatem Ĩródáem

czynników zewn

Ċtrznych jest Ğrodowisko, w którym przedsiĊbiorstwo dziaáa. NaleĪą do

nich [Wi

ązek-Kubiak i Balcerowicz 2009]:

x polityka paĔstwa i instytucji paĔstwowych, czyli reguáy jakie panują na rynku

ustalane przez prawodawstwo, jak równie

Ī dziedziczone normy i zasady dziaáania,

x dziaáania innych podmiotów gospodarczych funkcjonujących w otoczeniu firmy,

co znaczy,

Īe niekiedy dziaáania jednych przedsiĊbiorstw wpáywają pozytywnie na

stymulowanie innych przedsi

Ċbiorstw do wytwarzania innowacji lub negatywnie,

gdy dzia

áania innowacyjne są elementem gry rynkowej (obniĪenie kosztów

produkcji, spadek cen towarów, wprowadzenie nowego produktu) i prowadz

ą do

zmniejszenia pozycji rynkowej innych jednostek lub ich wyeliminowania,

x wspóápraca z innymi podmiotami gospodarczymi (konkurencyjnymi

przedsi

Ċbiorstwami, innymi uczestnikami rynku, instytucjami paĔstwowymi i

prywatnymi itp.),

x zachowanie konsumentów (np. tradycyjne zachowania konsumentów, brak ich

zainteresowania innowacjami) i innych uczestników rynku.

Jak wynika z powy

Īszych rozwaĪaĔ, na dziaáalnoĞü innowacyjną mają wpáyw nie tylko

uwarunkowania wewn

Ċtrzne, ale równieĪ otoczenie, w którym przedsiĊbiorstwo

funkcjonuje. Potencja

á innowacyjny innych przedsiĊbiorstw, struktura rynku, poziom

rozwoju gospodarczego oraz wspó

ápraca miĊdzynarodowa wpáywają na charakter

konkurencji na rynku, czyli na wybór rodzaju i strategii innowacji.

Zarówno czynniki zewn

Ċtrzne jak i wewnĊtrzne determinujące rozwój innowacji

oparte s

ą na kapitale ludzkim, jego wiedzy i umiejĊtnoĞci. To czáowiek, jego

do

Ğwiadczenia, obserwacje, inteligencja są gáównym Ĩródáem innowacji. Wprowadzenie

nowych rozwi

ązaĔ produktowych, procesowych, organizacyjnych czy marketingowych jest

konieczne, aby przedsi

Ċbiorstwo mogáo przetrwaü na rynku. DuĪa konkurencja wymusza

na firmach poszukiwanie nowych rozwi

ązaĔ, ale to czáowiek jest bodĨcem napĊdzającym

procesy.

Innowacje produktowe a zachowanie konsumentów na rynku

ĪywnoĞci

Przedsi

Ċbiorstwo, aby osiągnąü sukces, musi konsekwentnie i systematycznie

udoskonala

ü oferowane produkty przez wprowadzanie nowych rozwiązaĔ w zakresie

technologii produkcji, sk

áadu produktu, sposobu pakowania czy wáaĞciwoĞci produktu

[Górska-Warsewicz,

ĝwiątkowska i Krajewski 2009]. Celem wprowadzania nowych

produktów jest zaspakajanie potrzeb klientów, którzy na rynku

ĪywnoĞci są coraz bardziej

wymagaj

ący. WciąĪ zmieniająca siĊ moda na rynku, skracanie cyklu Īycia produktu, silna

konkurencja i zmieniaj

ący siĊ styl Īycia klientów powoduje, Īe konsumenci oczekują od

ĪywnoĞci nie tylko zaspokojenia podstawowych potrzeb, tj. zaspokojenia gáodu, ale

39

równie

Ī wymagają zaspokojenia pragnieĔ, tj. skrócenia czasu przygotowywania posiáków,

utrzymania szczup

áej sylwetki czy teĪ braku ingerencji w Ğrodowisko naturalne

[Gutkowska i Ozimek 2005]. Taka sytuacja wymusza kreowanie nowych produktów
wyró

Īniających siĊ spoĞród oferty konkurentów. Na podstawie obserwacji moĪemy

wyszczególni

ü dwa typy innowacji produktowych wystĊpujących na rynku ĪywnoĞci, są to

innowacje postrzegane przez konsumenta jako nowo

Ğci na rynku (klient ich nie zna) lub

takie, które s

ą modyfikacją dotychczasowych produktów w zakresie funkcjonalnoĞci,

warto

Ğci odĪywczych, sposobu przechowywania produktu itp. Produkt jest formą

komunikowania si

Ċ przedsiĊbiorstwa z klientem. Badania postrzegania innowacji

produktowych na rynku

ĪywnoĞci [Olejniczak 2007] pokazują, Īe wspóáczesny rynek

„zalewany” jest du

Īą iloĞcią róĪnorodnych artykuáów spoĪywczych, przez co konsument

zaczyna „gubi

ü siĊ” w okreĞleniu, który produkt jest nowy, a który nie. Prawie poáowa

badanych osób za innowacj

Ċ produktową ĪywnoĞci uwaĪa wprowadzenie produktu o

dodatkowych walorach, tj. nowym smaku, konsystencji czy formie, czyli bardzo du

Īa czĊĞü

osób uwa

Īa za innowacjĊ to, co producent postrzega jako modyfikacjĊ. Podobna liczba

osób uwa

Īa, Īe nowoĞcią jest produkt dotąd nieobecny na rynku, a prawie co trzeci

respondent uwa

Īa, Īe wprowadzenie innowacji produktowych jest związane tylko i

wy

áącznie z grą marketingową, tzn. zmianą marki produktu (tabela 1).

Tabela 1. Postrzeganie innowacji produktowej na rynku

ĪywnoĞci przez konsumentów, %

Tab.1. Perception of product innovation in the foodstuff market by consumers, %

Innowacje produktowe

Udzia

á odpowiedzi

twierdz

ących

Wprowadzenie produktów o dodatkowych walorach: nowy smak, konsystencja, forma

47,2

Wprowadzenie produktu innowacyjnego, nieobecnego na rynku

43,5

Wzbogacenie produktów w dodatkowe sk

áadniki odĪywcze

36,2

Zmiana marki, wprowadzenie nowej marki na rynek

33,5

Zmniejszenie poziomu sk

áadników niekorzystnych dla zdrowia

29,6

Zmiana opakowania produktu na inne

28,7

Dodanie nowych sk

áadników ĪywnoĞci do dotychczasowego produktu

22,6

ħródáo: [Olejniczak 2007, s. 283].

Jak pokazuje tabela 1, termin innowacja produktowa jest bardzo szeroko definiowany i

dla ka

Īdej osoby oznacza coĞ innego. Dla konsumenta nowym produktem jest dobro, które

dostarcza mu nowych korzy

Ğci funkcjonalnych, psychologicznych, spoáecznych lub teĪ w

lepszy sposób zaspokaja dotychczasowe potrzeby. Stopie

Ĕ innowacyjnoĞci jest miarą

trudn

ą do jednoznacznego wyznaczenia i zaleĪy od wzglĊdnej i subiektywnej oceny klienta.

Stopie

Ĕ nowoĞci ulega nieustannym zmianom ze wzglĊdu na to, Īe wciąĪ obserwuje siĊ

ewolucj

Ċ potrzeb i preferencji konsumentów [Sojkin i inni 2009]. W związku z tym

producent projektuj

ący nowy produkt musi pamiĊtaü, Īe to wáaĞnie konsument decyduje o

sukcesie lub pora

Īce nowego produktu przez jego akceptacjĊ i zakup lub odrzucenie.

40

Innowacje produktowe a zmiany technologiczne

Dostarczanie przez przedsi

Ċbiorstwo na rynek nowych produktów, które są atrakcyjne

dla konsumenta, zapewnia mu utrzymanie pozycji na rynku lub wzrost udzia

áu w rynku, co

prowadzi do wzrostu przychodów. Przedsi

Ċbiorstwo moĪe obniĪyü koszty produkcji przez

wprowadzenie nowych technologii i nowej organizacji produkcji. Po

áączenie obu tych

kierunków umo

Īliwia maksymalizacjĊ efektywnoĞü produkcji [Bruchart-Korol i Furman

2007].

Przedsi

Ċbiorstwo, aby wytworzyü nowy lub udoskonalony produkt, musi

zaprojektowa

ü, a nastĊpnie wprowadziü nowy proces technologiczny, który jest oparty na

przygotowaniu technologicznego oprzyrz

ądowania i obsáugi technicznej produkcji.

Przygotowanie produkcji jest to proces ukierunkowany na zmodernizowanie wyrobu,
poprzez zidentyfikowanie potrzeb klientów, zaprojektowanie oraz ustalenie parametrów
technicznych [Bruchart-Korol i Furman 2007]. W przygotowaniu produkcji nowego
produktu od strony technicznej przedsi

Ċbiorstwo musi najpierw okreĞliü asortyment,

wielko

Ğü produkcji oraz parametry techniczne, eksploatacyjne i ekonomiczne nowego

produktu. Nast

Ċpnym etapem jest przygotowanie konstrukcyjne produkcji, tzn.

przygotowanie projektu konstrukcyjnego nowego produktu. Po przygotowaniu
szczegó

áowych opisów dotyczących caáoksztaátu nowego wyrobu wykonuje siĊ

dokumentacj

Ċ technologiczną w zakresie instrukcji technologicznej, planu rozmieszczenia i

organizacji stanowisk pracowniczych, oszacowania zu

Īycia materiaáów oraz opracowania

norm pracy. Przedsi

Ċbiorstwo ocenia, które elementy nowego produktu bĊdzie

wykonywa

áo same, a które bĊdzie zlecaáo innym firmom. W ten sposób przygotowana

cz

ĊĞü technologiczna produkcji wyrobu wymaga jeszcze organizacyjnego przygotowania,

przez wykorzystanie odpowiednich dzia

áaĔ marketingowych, odpowiednią promocjĊ i

wykorzystanie strategii dystrybucji. Nast

Ċpnie nowy produkt moĪe trafiü na rynek

[Bruchart-Korol i Furman 2007].

Produkt jest istotnym elementem dla organizacji, gdy

Ī to dziĊki niemu

przedsi

Ċbiorstwo moĪe skutecznie konkurowaü na rynku. Wprowadzenie innowacji

produktowych

zazwyczaj

wi

ąĪe siĊ ze zmianami technologicznymi. Dobrze

zaprojektowany proces technologiczny lub zmiany w dotychczasowej technologii
pozwalaj

ą optymalnie wykorzystaü zasoby, a tym samym sprawiają, Īe produkt staje siĊ

bardziej konkurencyjny, np. przez obni

Īenie kosztów produkcji. Powoduje to obniĪenie

ceny produktu, a w konsekwencji jest on bardziej atrakcyjny w oczach konsumentów.
Rynek „zalewany” jest ogromn

ą iloĞcią towarów, w związku z tym zmiany technologiczne

produktów nabieraj

ą coraz wiĊkszego znaczenia. Zmieniające siĊ preferencje konsumentów

sprawiaj

ą, Īe przedsiĊbiorstwo musi wciąĪ kreowaü nowe produkty, aby zaspokoiü

potrzeby nabywców, co daje szans

Ċ na utrzymanie pozycji na rynku. Tak wiĊc zmiany

parametrów technologicznych, a tym samym innowacje produktowe s

ą konieczne, aby

przedsi

Ċbiorstwo mogáo istnieü na rynku.

Rynek przetworów owocowo-warzywnych

Owoce i warzywa najlepiej spo

Īywaü w stanie ĞwieĪym, ale w związku z tym, Īe są to

bardzo nietrwa

áe surowce i produkcja ich jest sezonowa, wiĊkszoĞü owoców i warzyw jest

poddawana obróbce technologicznej w celu ich przetworzenia i utrwalenia. Procesy te

41

cz

Ċsto przyczyniają siĊ do modyfikacji cech smakowo-zapachowych w porównaniu ze

ĞwieĪym surowcem, co sprawia, Īe owoce i warzywa stają siĊ wygodniejsze dla
konsumentów do spo

Īycia, dziĊki czemu zaspokajają ich upodobania.

W Polsce przerabia si

Ċ okoáo 50 róĪnych gatunków owoców i warzyw. Zakres

wykorzystywanych metod ich przetwarzania i utrwalania jest mocno zró

Īnicowany, dziĊki

czemu na rynku jest bardzo szeroki asortyment tych produktów.

W sezonie 2009/10 na obszarze Unii Europejskiej spad

áa w stosunku do poprzedniego

okresu produkcja wi

ĊkszoĞci przetworów owocowych, m.in. zagĊszczonych soków z

wi

ĊkszoĞci gatunków owoców, mroĪonek z miĊkkich owoców, konserw i przetworów

owocowych o wy

Īszym stopniu przetworzenia. Wynikaáo to przede wszystkim z potrzeby

dostosowania produkcji do popytu na rynku, który by

á mniejszy w tym sezonie, oraz z

mniejszej poda

Īy surowca. Z uzyskanych danych (tabela 2) wynika, Īe w okresie 2009/10

na polskim rynku produkcja przetworów owocowych spad

áa o 10% w stosunku do

poprzedniego roku. Najbardziej drastyczny spadek odnotowano w produkcji soków
zag

Ċszczonych, bo aĪ o 22%. Wzrosáa jedynie produkcja soków pitnych, nektarów i

napojów owocowych.

Tabela 2. Produkcja przetworów owocowych w Polsce w latach 2001-2010, tys. ton

Table 2. Production of fruit preserves in Poland in 2001-2010, thousand tonne

Produkt

ĝrednia

Rok

2001-2004

20004/05

2005/06

2006/07

2007/08

2008/09

2009/10

Soki zag

Ċszczone

250

260

230

275

180

325

253

w tym sok jab

ákowy

223

225

195

225

140

280

210

D

Īemy

57

77

70

58

61

55

55

Marmolady, powid

áa,

przeciery

54

61

72

93

96

85

83

Kompoty i owoce
pasteryzowane

5

12

16

19

19

21

24

Owoce mro

Īone

305

350

320

400

330

350

330

Susze

3

2

3

3

3

4

4

Pozosta

áe

14

28

64

97

111

110

106

Razem przetwory

688

790

775

945

800

950

855

Soki pitne, nektary i
napoje (

áącznie z

warzywnymi)

1133

1250

1400

1530

1610

1630

1650

ħródáo: [Rynek… 2010, s. 12].

W okresie 2009/10 wyeksportowano mniej przetworów owocowych o oko

áo 9%. Ich

cena równie

Ī spadáa, w związku z czym wpáywy ze sprzedaĪy przetworów owocowych za

granic

Ċ obniĪyáy siĊ. WartoĞü wywiezionych przetworów spadáa o okoáo 26%, z 898,9 mln

euro w okresie 2008/09 do 663 mln euro w 2009/10. W zwi

ązku z mniejszym popytem na

rodzimym rynku zmniejszy

áy siĊ równieĪ rozmiary importu wiĊkszoĞci przetworów

owocowych. Zaimportowano o oko

áo 3% przetworów owocowych mniej niĪ w roku

2008/09, natomiast warto

Ğü tych produktów równieĪ spadáa o okoáo 15% w stosunku do

poprzedniego okresu [Rynek… 2010, s. 1].

42

Na rynku europejskim odnotowano wzrost produkcji przetworów warzywnych, m.in.

przetworów z pomidorów i produkcji niemal wi

ĊkszoĞci gatunków warzyw mroĪonych.

Niski, z powodu mniejszego popytu w Unii Europejskiej i w pozosta

áych krajach, byá

wzrost produkcji innych przetworów warzywnych. W Polsce równie

Ī produkcja

przetworów warzywnych by

áa wyĪsza o okoáo 5% i wynosiáa 995 tys. ton w okresie

2009/10 (tabela 2). Bardzo du

Īy wzrost produkcji, o okoáo 9%, odnotowano przy

mro

Īonkach warzywnych. Polska w tym sezonie znalazáa siĊ na drugim miejscu, jeĪeli

chodzi o produkcj

Ċ mroĪonek warzywnych, w krajach Unii Europejskiej. Produkcja suszy

warzywnych przez ostatnie lata nie wykazuje wyra

Ĩnych tendencji rosnących, poniewaĪ na

rynku s

ą produkty o konkurencyjnych cenach, które są pozyskiwane z krajów poza

unijnych. Produkcja wi

ĊkszoĞci przetworów równieĪ wzrosáa, z wyjątkiem konserw i

koncentratów pomidorowych, których wyprodukowana ilo

Ğü zmalaáa. W przypadku

konserw warzywnych stosunkowo jednakowy poziom produkcji w ostatnich latach jest
wynikiem stabilnego popytu na te produkty.

Tabela 3. Produkcja przetworów warzywnych w Polsce w latach 2001-2010, tys. ton

Tab.3. Production of vegetable preserves in Poland in 2001-2010, thousand tonne

Produkt

ĝrednia

Rok

2001-2004

2004/05

2005/06

2006/07

2007/08

2008/09

2009/10

Konserwy

117

143

145

140

135

145

132

Marynaty

91

97

100

95

85

90

93

Kwaszonki

17

15

17

18

19

22

23

Susze warzywne

25

27

21

22

24

25

27

Koncentrat
pomidorowy

31

30

36

35

33

32

31

Mro

Īonki

348

430

450

465

530

495

540

Keczup i pasty
pomidorowe

66

70

80

97

105

110

117

Pozosta

áe

przetwory

35

28

28

28

29

31

32

Razem przetwory

730

840

877

900

960

950

995

ħródáo: [Rynek… 2010, s. 12].

W okresie 2009/10 wi

Ċkszy byá eksport przetworów warzywnych na zagraniczne rynki

zbytu. Polska wyeksportowa

áa o 18,3% wiĊcej produktów niĪ w roku poprzednim,

zwi

Ċkszenie z 452,4 tys. t w okresie 2008/09 do 535 tys. ton w nastĊpnym sezonie. W

zwi

ązku z tym, Īe obniĪono przeciĊtne ceny eksportowe z 0,69 do 0,65 euro/kg, wartoĞü

wyeksportowanych towarów wzros

áa zaledwie o 10,9% i wynosiáa 347 mln euro, a w tej

grupie najbardziej wzrós

á eksport koncentratu pomidorowego. RównieĪ odnotowano

niewielki wzrost importu przetworów warzywnych, o 4,5%. W sezonie 2008/09
zaimportowano 167,4 tys. t przetworów, natomiast w okresie nast

Ċpnym byáo to 175 tys. t.

W zwi

ązku ze spadkiem cen wartoĞü przywiezionych produktów wzrosáa o 3,2%, z 163,6

mln euro do 170 mln euro w roku 2009/10.

43

Produkcja

ĞwieĪych owoców w roku 2009 spadáa, co moĪe byü przyczyną

zmniejszenia produkcji wi

ĊkszoĞci przetworów owocowych o 10% w stosunku do

poprzedniego sezonu 2008/09. Natomiast w przypadku warzyw sytuacja przedstawia

áa siĊ

zdecydowanie lepiej. W okresie 2009/10 wyprodukowano o 5% wi

Ċcej przetworów

warzywnych ni

Ī w sezonie poprzednim.

W handlu zagranicznym odnotowano spadek obrotów przetworami owocowymi. W

okresie 2009/10 zmniejszy

áa siĊ iloĞü eksportowanych przetworów owocowych o 9% w

stosunku do poprzedniego roku. W zwi

ązku z tym, Īe ceny na eksportowane produkty

równie

Ī spadáy, wartoĞü wywoĪonych przetworów owocowych spadáa o 26%. Natomiast

ilo

Ğü wywiezionych przetworów warzywnych wzrosáa o 18,3% w stosunku do roku

poprzedniego. Jest to bardzo dobry wynik, ale ceny eksportowych produktów warzywnych
spad

áy, dlatego wartoĞü caákowita eksportu przetworów warzywnych wzrosáa zaledwie o

10,9%.

Ogólna ilo

Ğü produktów owocowych przywiezionych do Polski spadáa o 3%, przy

czym ca

ákowita wartoĞü tych produktów spadáa o 15% w stosunku do poprzedniego sezonu

2008/09. Na rynku warzyw odnotowano wzrost importu przetworów o 4,5 %, natomiast
warto

Ğü tych produktów wzrosáa o 3,2% w stosunku do okresu 2008/09.

Rok 2009 by

á bardzo korzystny dla produkcji ĞwieĪych warzyw, ale równieĪ bardzo

dobre wyniki odnotowano w produkcji przetworów z tego surowca. Natomiast ilo

Ğü i

jako

Ğü zebranych owoców byáa mniejsza i gorsza w stosunku do poprzedniego roku, a

ca

ákowita produkcja przetworów owocowych i handel zagraniczny tymi produktami byáy

mniejsze ni

Ī w roku poprzednim.

Innowacje na rynku owocowo- warzywnym, ich przyczyny oraz nowe
trendy

W ostatnich latach w zachowaniach konsumentów na rynku przetworów owocowo-

warzywnych widoczne s

ą trendy wynikające z wielu czynników. Do czynników tych

zalicza si

Ċ wzrost zamoĪnoĞci i spadek bezrobocia, czyli wzrost poziomu Īycia i

konsumpcji, wyd

áuĪenie siĊ dáugoĞci Īycia spoáeczeĔstwa, globalizacja, zmiany w modelu

funkcjonowania gospodarstwa domowego, wi

Ċksza aktywnoĞü zawodowa kobiet, dbaáoĞü o

ochron

Ċ Ğrodowiska, dbaáoĞü o zdrowie oraz wyĪsze wyksztaácenie i wiĊksza ĞwiadomoĞü

konsumentów [Sojki I inni 2009]. Determinanty te wp

áywają na zmianĊ zachowaĔ

konsumentów na rynku owocowo-warzywnym. W zwi

ązku z tym firmy produkujące

przetwory owocowo-warzywne musz

ą kreowaü nowe produkty biorąc pod uwagĊ

powy

Īsze trendy w celu zaspokojenia potrzeb konsumentów.

Od wej

Ğcia Polski do UE na rynku przetworów warzywnych odnotowano wzrost

produkcji. Wynika to z rosn

ących wymagaĔ klientów związanych z produkcją wyrobów

przetworzonych. Coraz aktywniejszy i prozdrowotny tryb

Īycia konsumentów sprzyja

rozwojowi

ĪywnoĞci szybkiej i áatwej w przygotowaniu. Producenci w związku z tym, aby

zaspokoi

ü potrzeby klientów, wprowadzają innowacje produktowe, do których moĪna

zaliczy

ü m.in. zmiany w skáadzie produktów. Dawniej produkowano mroĪonki jedno- lub

dwusk

áadnikowe, obecnie wdraĪane są innowacje bazujące na rozszerzeniu skáadu

mro

Īonek. Tutaj producenci mroĪonek mają coraz wiĊksze pole aktywnoĞci, przygotowują

nowe mieszanki warzyw o ró

Īnych smakach. Takie produkty w swoim asortymencie

oferuj

ą prawie wszystkie przedsiĊbiorstwa dziaáające na rynku mroĪonek. Dla kaĪdego

44

przedsi

Ċbiorstwa, które po raz pierwszy wprowadzaáo na rynek mieszankĊ warzyw, byáo to

innowacj

ą. Pojawienie siĊ na rynku mroĪonych daĔ gotowych, które zyskują coraz wiĊkszą

popularno

Ğü wĞród konsumentów (np. chiĔskie, wáoskie), jest wynikiem globalizacji i

przenikania ró

Īnych kultur. Producenci dokonują zmian w produktach mroĪonych przez

dodanie do kompozycji warzywnej osobnej saszetki z ró

Īną kombinacją zióá dodawanych

do kompozycji warzyw. Innowacj

ą produktową na rynku jest równieĪ wprowadzenie przez

producentów bazy do przygotowania zup, które umo

Īliwiają konsumentom sporządzenie

szybko posi

áku. Zaletą dla klientów jest fakt, iĪ mogą oni cieszyü siĊ zupami warzywnymi

przez ca

áy rok.

Wszystkie innowacje wdra

Īane przez firmy w obszarze produktu są wynikiem potrzeb

zg

áaszanych przez rynek. Producenci wychodząc im naprzeciw dodają skáadniki do

produktów, czy te

Ī zmieniają kompozycjĊ smakową, aby usatysfakcjonowaü klienta.

Przedsi

Ċbiorstwa wykorzystujące strategie systematycznego wprowadzania innowacji są

bardziej konkurencyjne w stosunku do innych podmiotów i maj

ą wiĊksze szanse utrzymaü

pozycj

Ċ na rynku lub teĪ zwiĊkszyü w nim swoje udziaáy.

W segmencie przetworów owocowo-warzywnych producenci wprowadzaj

ą oprócz

innowacji produktowych innowacje marketingowe, do których mo

Īna zaliczyü zmiany

opakowa

Ĕ. Mogą to byü innowacje dotyczące materiaáu wykorzystanego do produkcji

opakowa

Ĕ Ostatnio wprowadzane są opakowania, które umoĪliwiają przygotowanie

warzyw w mikrofali. S

ą one wykonane ze specjalnej folii, w której znajdują siĊ

zintegrowane zaworki, które pod wp

áywem ciepáa dostarczanego z kuchenki mikrofalowej

gotuj

ą warzywa. W opakowaniach moĪna dokonaü takĪe innowacji w zakresie szaty

graficznej. To w

áaĞnie dziĊki opakowaniu producent komunikuje siĊ z konsumentem.

Zmieniaj

ąc produkt firma moĪe wprowadziü modyfikacje w szacie graficznej opakowania

w celu uzyskania spójnej i atrakcyjnej identyfikacji wizualnej ca

áej marki, za pomocą której

mo

Īna podkreĞliü okreĞlone cechy produktu.

Innowacje produktowe nierozerwalnie

áączą siĊ z dziaáaniami (innowacjami)

marketingowymi, mog

ą zostaü równieĪ wprowadzone na bazie zmiany logo. Firma Agros

Nova zmodyfikowa

áa logo marki àowicz. PoniewaĪ firma pod marką àowicz najpierw

produkowa

áa dĪemy, a nastĊpnie wprowadziáa nowe produkty, tj. sosy, koncentraty czy

zupy gotowe, dlatego konieczne by

áo wprowadzenie logo bez wisienek. DziĊki tej zmianie

sta

áo siĊ ono bardziej uniwersalne i pasuje zarówno do dĪemów, jak i do koncentratów czy

sosów.

W obszarze opakowa

Ĕ mogą zostaü dokonane takĪe innowacje związane z wielkoĞcią

opakowania. W zwi

ązku z tym, iĪ zmieniá siĊ model gospodarstwa domowego, producenci

musz

ą dopasowaü wielkoĞü opakowania w zaleĪnoĞci od grupy konsumentów, do jakiej

chc

ą kierowaü swoje produkty. Mogą oni tworzyü duĪe rodzinne opakowania, ale równieĪ

mniejsze, które s

ą przeznaczone dla jednoosobowych gospodarstw domowych, których

odsetek si

Ċ zwiĊksza. Przykáadem takiej zmiany są produkty Hortex. Jeszcze kilka lat temu

„Dania

ĝwiata” pakowane byáy jako produkt o gramaturze 750g, obecnie ten sam produkt

jest w opakowaniach 450g. Zabieg zmniejszania opakowania mo

Īe byü równieĪ związany z

oszcz

ĊdnoĞciami i z wprowadzeniem odpowiedniej strategii w przedsiĊbiorstwie, jest to

tzw. „downsizing”.

Zmniejszanie opakowania wi

ąĪe siĊ ze zmniejszeniem iloĞci produktu, przez co

równie

Ī producent moĪe obniĪyü cenĊ. JeĪeli w odpowiedni sposób przedsiĊbiorstwo

wprowadzi zmiany cenowe, mo

Īe wpáynąü to na wzrost sprzedaĪy.

45

W zwi

ązku z tym, Īe rynek przetworów owocowo-warzywnych wciąĪ siĊ rozwija,

producenci coraz cz

ĊĞciej wprowadzają nowoĞci produktowe w celu zaspokojenia potrzeb

konsumenta. Zmiany w obszarze produktu wspierane s

ą innowacjami marketingowymi, w

celu wzmocnienia

ĞwiadomoĞci marki oraz wywoáaniu okreĞlonego wizerunku produktów

w oczach klientów. Dzia

áania w tych obszarach dają moĪliwoĞü utrzymania pozycji na

rynku lub te

Ī wzrost udziaáu w nim.

Podsumowanie

Przedsi

Ċbiorstwo, które ukierunkowuje swoje dziaáania na wprowadzanie innowacji,

staje si

Ċ bardziej konkurencyjne na rynku, przez co zmusza inne podmioty gospodarcze do

podj

Ċcia dziaáaĔ opartych na niszczeniu starych struktur, w celu budowania czegoĞ nowego.

W ten sposób nap

Ċdzany jest rozwój gospodarki. Dlatego wáaĞnie wprowadzanie zmian jest

tak wa

Īnym czynnikiem generującym rozwój. AktywnoĞü innowacyjna pozwala

przedsi

Ċbiorstwom wygraü konkurencjĊ na rynku.

Najlepszym tego przyk

áadem jest firma Hortex Holding S.A., która nieustannie

wprowadza zmiany, dzi

Ċki którym utrzymuje pozycjĊ lidera na rynku mroĪonych warzyw i

owoców oraz pozycj

Ċ wicelidera na rynku soków, nektarów i napojów. ZwiĊkszające siĊ

tempo

Īycia ludzi i zapotrzebowanie na ĪywnoĞü wygodną i prostą w przygotowaniu

inspiruje przedsi

Ċbiorstwa do stworzenia róĪnorodnych nowych produktów. Innowacje

produktowe firm pozwalaj

ą im utrzymaü pozycjĊ na rynku. Jednak wprowadzanie nowoĞci

produktowych musi by

ü wsparte odpowiednimi dziaáaniami marketingowymi.

Literatura

Burchart-Korol D., Furman J. [2007]: Zarz

ądzanie produkcją i usáugami. Wyd. Politechniki ĝląskiej, Gliwice.

Górska-Warsewicz H.,

ĝwiątkowska M., Krajewski K. [2009]: Model zintegrowanej komunikacji rynkowej:

aspekt zarz

ądzania produktem i marką na rynku ĪywnoĞci. Wyd. SGGW, Warszawa.

Gutkowska K., Ozimek I. [2005]: Wybrane aspekty zachowa

Ĕ konsumentów na rynku ĪywnoĞci – kryteria

zró

Īnicowania. Wyd. SGGW, Warszawa.

Olejniczak T. [2007]: Innowacja produktowa na rynku

ĪywnoĞci- postrzeganie, wpáyw na zachowania nabywcze

konsumentów. [W:] Innowacje w marketingu 4.0, T. Czuba, M. Reysowski, M. Skurczy

Ĕski (red.). Wyd.

Uniwerystetu Gda

Ĕskiego, Sopot,.

Rynek owoców i warzyw. [2010]: Wyd. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki

ĩywnoĞciowej, czerwiec.

Sojkin B., Ma

áecka M., Olejniczak T., Bakalarska M. [2009]: Konsument wobec innowacji produktowych na

rynku

ĪywnoĞci. Wyd. Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, PoznaĔ.

Wi

ązek-Kubiak A., Balcerowicz E. [2009]: Determinanty rozwoju innowacyjnoĞci firmy w kontekĞcie poziomu

wykszta

ácenia pracowników. PARP, Warszawa.