1

Wyobrażeniowe i werbalne

reprezentacje poznawcze.

Natura reprezentacji poznawczych.

Zajęcia 2

Psychologia Poznawcza

Ewa Magier

Human beings translate external events
into internal models and reason by
manipulating these symbolic
representations.

Kenneth Craik 1943

Ludzie tłumaczą zewnętrzne wydarzenia
na wewnętrzne modele i rozumują
poprzez manipulowanie tymi
symbolicznymi reprezentacjami.

Kenneth Craik 1943

2

Jakie pytanie? O Naturę Reprezentacji

• Jak nasza wiedza jest zgromadzona w

naszych zasobach pamięciowych?

• Jakie formy przyjmuje?

• W jakiej postaci zakodowana jest nasza

wiedza? Jakie kody?

Np.: w jakiej formie przechowujemy:
-”czerwoność” - reprezentację koloru czerwonego (co to jest

reprezentacja koloru można probować definiowac poprzez
odwołanie się od braku takiej reprezentacji u osób niewidomych)

-”jabłko”- reprezentację jabłka, reprezentacja karamboli
-reprezentację sprawiedliwości
-reprezentację studiowania
-reprezentacje wysiłku

Reprezentacje obiektów

Reprezentacja uzależniona od statystyki doświadczenia (od

częstości spotykania się z obiektem)

Konkretny obiekt

Konkretny obiekt

reprezentację jabłka

reprezentację karamboli

3

Reprezentacja: Sprawiedliwość

Uzależniona od nastawień, wychowania, kultury, przekonań

Mentalna Reprezentacja Wysiłku

Fizyczny:

mentalny

Zarówno jedna i druga reprezentacja jest reprezentacją złożoną.
Reprezentacja wysiłku fizycznego o wyższym poziomie wyobrażalności

4

Możemy wyróżnić nisko i wysoce

wyobrażeniowe reprezentacje

-obiekty

-relacje, stany

Reprezentacja poznawcza

• Umysłowy odpowiednik

obiektów,

stanów

,

relacji

przestrzennych,

przedmiotów

,

• Obiektów realnych, fikcyjnych,

hipotetycznych,

• Obiektów

konkretnych/abstrakcyjnych

• Nikt z nas nie ma dostępu do

procesów powstawania reprezentacji
wiedzy

• Natomiast niektóre reprezentacje są

dostępne naszej introspekcji

• Reprezentacje mogą mieć charakter:

obrazowy, werbalny, sądu

5

Koncepcje dotyczące rodzajów

REPREZENTACJI

Umysł jest narzędziem konstruowania
reprezentacji poznawczej otaczającego
ś

wiata w postaci:

1. wyobrażeń (teoria1)

2. konstrukcji pojęciowych (teoria2),

3. sądów (teoria3)

Podejścia teoretyczne do reprezentacji

poznawczych

Reprezentacje jako:

•

Koncepcja 1: Wyobrażenia- teoria reprezentacji
obrazowych

•

Koncepcja 2: Słowa i wyobrażenia- teoria podwójnego
kodowania

•

Koncepcja 3: Sądy - teoria propozycjonalna

•

Koncepcja 4: „Miszmasz” wszystkich powyższych-
teoria eklektyczna

6

Można podać przykłady mentalnego
wyobrażenia w każdej z możliwych
modalności sensorycznej

• Wizualnego

• Słuchowego

• Smakowego

• Dotykowego

• Kinestetycznego

KONCEPCJA 1: WYOBRAśENIOWA

KONCEPCJA 1: WYOBRAśENIOWA

Wyobrażenia: Reprezentacje obrazowe

• Jeden z typów reprezentacji poznawczej

• Dotyczą wszystkich modalności

• Ludzie różnią się pod względem preferencji

kanałów sensorycznych/wyobrażeniowych

• Zawiera wszystkie cechy spostrzeżenia

• Wykorzystuje materiał percepcyjny i pamięciowy

7

• Umysłowe przedstawienie przedmiotu (ale również miejsc,

relacji, zdarzeń), który przestał działać na nasze zmysły.

Wyobrażenia

Spostrzeżenia

•Dotyczy dowolnej modalności zmysłowej

•Wykorzystywane w złożonych procesach poznawczych

•

Mogą dotyczyć rzeczy

nierealnych

•

Powstają bez obecności bodźca

•

Impulsem do powstawania jest

intencja (droga odgórna)

•

Pochodzą od podmiotu

•

Dotyczą rzeczy realnych

•

Powstają przy obecności

bodźca

•

Impulsem do powstawania jest

bodziec(droga oddolna, analiza
sensoryczna)

•

Pochodzą z zewnątrz

KONCEPCJA 1: WYOBRAśENIOWA

WYOBRAśENIA: Umysłowe przedstawienie przedmiotu (ale również

miejsc, relacji, zdarzeń), który przestał działać na nasze zmysły.

KONCEPCJA 1: WYOBRAśENIOWA

8

KONCEPCJA 1: WYOBRAśENIOWA

Teoria obrazowych reprezentacji

Założenia:

• Forma obrazu:

Reprezentacje mają
charakter obrazu i
posiadają właściwości
fizyczne

• Typ kodu:

Obraz jest

kodowany analogowo i
przestrzennie

• Możliwe operacje:

dokonywanie podobnych
operacji jak na
prawdziwych obrazach

Przedstawiciel:
Stephen Kosslyn,
Harvard University

Hipoteza funkcjonalnej ekwiwalencji

Badania: rotacje umysłowe , skaning mentalny

KONCEPCJA 1: WYOBRAśENIOWA

Teoria obrazowych reprezentacji

Hipoteza Funkcjonalnej Ekwiwalencji

• Wizualne wyobrażanie, nie jest identyczne z

percepcją ale funkcjonuje tak samo jak percepcja.

• Wyobrażenie jest izomorficzne względem

odpowiedniego obiektu, co oznacza że relacje
przestrzenne są analogiczne.

• Wyobrażenie jest analogowa reprezentacją obiektu

co wykazują mentalne rotacje i mentalny
skanning.

9

Badania: Rotacje mentalne

• Czy te dwa obiekty są takie same czy różne?

KONCEPCJA 1: WYOBRAśENIOWA

Teoria obrazowych reprezentacji

Badania: Rotacje mentalne

• Czy te dwa obiekty są takie same czy różne?

KONCEPCJA 1: WYOBRAśENIOWA

Teoria obrazowych reprezentacji

10

Badania: Rotacje mentalne

• Czy te dwa obiekty są takie same czy różne?

KONCEPCJA 1: WYOBRAśENIOWA

Teoria obrazowych reprezentacji

•

Te pary obiektów ró

ż

ni

ą

si

ę

tym jak du

ż

a musi zosta

ć

dokonana

rotacja aby jedn

ą

z figur zrotowa

ć

na tyle aby była w tej samej

pozycji co pozostała.

20 stopni:

200 stopni:

KONCEPCJA 1: WYOBRAśENIOWA

Teoria obrazowych reprezentacji

Badania: rotacje mentalne

11

KONCEPCJA 1: WYOBRAśENIOWA

Teoria obrazowych reprezentacji

Badania: rotacje mentalne

Rotacje Mentalne: Badanie Sheparda

KONCEPCJA 1: WYOBRAśENIOWA

Teoria obrazowych reprezentacji

Badania: rotacje mentalne

12

Badania:

Skaning mentalny

Kosslyn, Ball &

Reiser (1978):

KONCEPCJA 1: WYOBRAśENIOWA

Teoria obrazowych reprezentacji

•

Elementy mapy ulokowane były w ró

ż

nych odległo

ś

ciach od siebie (

2 do 18 cm).

•

Badani zostali poproszenie o wyobra

ż

enie sobie czarnej kropki

wyszczególnionym miejscu zapami

ę

tanej mapy. Nast

ę

pnie zostali

poinstruowani aby wyobrazi

ć

sobie jak kropka w

ę

druje z pierwszego

oznaczonego pkt do kolejnego.

•

Mierzono czas: zanotowywano

•

Rezultaty: czas mentalnego przej

ś

cia był liniowo skorelowany z

dystansem pomi

ę

dzy wyobra

ż

anymi obiektami

•

Wskazuje to na to,

ż

e wyobra

ż

enia zachowuj

ą

przestrzenn

ą

informacj

ę

(podobnie z wielko

ś

ci

ą

i ci

ęż

arem/eksperyment z

noszeniem piłki o ró

ż

nym ci

ęż

arze.

KONCEPCJA 1: WYOBRAśENIOWA

Teoria obrazowych reprezentacji

Badania: Skannig mentalny

13

Koncepcja2: Teoria podwójnego

kodowania

Założenia:

•

Rzeczywistość reprezentowana jest w dwóch systemach :

niewerbalnym (sensorycznym) i werbalnym (językowym)

•

Modalność zmysłowa nadaje swoistość reprezentacjom

•

Imageny (

kod wyobrażeniowy

) przetwarzane szybko,

równolegle, są dynamiczne, elastyczne, ale zorganizowane
analogowo (większy element zawiera mniejszy: oko zawiera
tęczówkę, (

imagen: pewnego rodzaju wzór, układ który

identyfikuje obrazy, magazynuje

)

•

Twarz jest holistycznym imagenem!

•

Logogeny (

kod werbalny

) przetwarzane sekwencyjnie, są

zorganizowane symbolicznie i powiązane na zasadzie
konwencji

Przedstawicie:
Allan Paivio

Koncepcja2: Teoria podwójnego

kodowania

14

Koncepcja 2: Hipoteza podwójnego kodowania Paivio

pies

chow chow

Trzy poziomy relacji miedzy obydwoma systemami:
(1) Reprezentacyjny:

podwójny typ reprezentacji: logogeny, imageny

(2) Referencjalny
Relacja miedzy dwoma systemami kodowania: reprezentacje w

jednym systemie aktywizują reprezentacje w drugim systemie:
reprezentacjom obrazowym odpowiadają werbalne i odwrotnie
(choć rzadziej w przypadku bardzo abstrakcyjnych pojęć)

(3) Asocjacyjny
Oba systemy niezależnie od siebie rozszerzają swoje wzajemne

powiązania dzięki asocjacjom (doświadczeniu, indywidualnym
wydarzeniom)

Koncepcja 2: Teoria podwójnego kodowania

15

Koncepcja 3: Teoria propozycjonalna

Przedstawiciel: Anderson, Bower; Pylyshyn (skrajny

propozycjonalista)

Założenia

•

Istnieje trzeci, twierdzeniowy język kodowania. Jest to
amodalny język myśli, sądów reprezentujący relacje między
obiektami, przechowujący głębokie znaczenie informacji

•

W pamięci semantycznej zakodowane są informacje w postaci
sądów, które są amodalne, abstrakcyjne, uniwersalne i które
można uzewnętrzniać za pomocą kodu

werbalnego

i

wyobrażeniowego

•

Pylyshyn skrajnie: Reprezentacje propozycjonalne są
pierwotne. Reprezentacja umysłowa jest abstrakcyjną
strukturą poznawczą, jest częścią twierdzenia o relacji

Kod propozycjonalny=kod twierdzeniowy

Np.. Proposition attitude: nastawienie sadzeniowe: myślę, że Piotr

lubi lody

Zenon Pylyshyn

Wyobrażeniowy

i

propozycjonalny

kod dla

reprezentacji „drozd”

Koncepcja 3: Teoria propozycjonalna

16

Koncepcja 3: Teoria propozycjonalna cd.

– Nie przechowujemy mentalnych reprezentacji w postaci

wyobrażeń. Raczej nasze reprezentacje bardziej
przypominają abstrakcyjne formy
propozycjonalne/sądu.

SĄD (proposition)

– To znaczenie leżące u podstawy szczególnej relacji

pomiędzy pojęciami

– Może zostać użyty do opisu każdego rodzaju relacji:

działania, atrybucji, pozycji, przynależności
kategorialnej.

Sąd

versus

Wyobrażenie

• Abstrakcyjne znaczenie

mentalnej reprezentacji.

• Schematyczny i werbalny

• Każdy sąd jest

twierdzeniem które może
być fałszywe lub
prawdziwe.

• Kodowany w postaci

relacji (np. Piotr jest
wysoki).

• Percepcyjne znaczenie

mentalnej reprezentacji..

• Konkretne i niewerbalne

• Jedno wyobrażenie

przekazuje/wyraża wiele
cech i relacji.

• Czy wyobrażenie może

być przekształcone w sąd?

Koncepcja 3: Teoria propozycjonalna cd.

17

Teoria modeli umysłowych

•

Przedstawiciel: Johnson-Laird

•

Założenia:

•

Istnieją reprezentacje w postaci modeli umysłowych, te powstają w
wyniku rozumowania. Powstają one ze spostrzeżeń, wyobrażeń i
wiedzy.

•

Model umysłowy : struktura poznawcza, która w uproszczony
sposób reprezentuje różne fragmenty rzeczywistości, inaczej:
algorytmiczna reprezentacja sytuacji problemowej

Podejście eklektyczne.....

1. SPOSÓB REPREZENTACJI ZALEśY OD RODZAJU ODZWIERCIEDLANEGO

MATERIAŁU

A.

materiał niewerbalny reprezentowany w postaci obrazów (Kosslyn)

B.

materiał werbalny reprezentowany z wykorzystaniem etykiet słownych (Paivio) i
głębszych reprezentacji w postaci abstrakcyjnych sądów (Pylyshyn)

C.

Przy rozumowaniu wykorzystujemy wiedze reprezentowaną w modelach
umysłowych (Johnson-Laird)

2. ISTNIEJĄ RÓśNE FORMY REPREZENTACJI UMYSŁOWYCH TEGO

SAMEGO OBIEKTU

3. CZŁOWIEK KORZYSTA Z RÓśNYCH FORM REPREZENTACJI W

ZALEśNOŚCI OD SYTUACJI, ETAPU PRZETWARZANIA INFORMACJI
CZY PREFERENCJI

18

Trening Pojęć związanych z koncepcjami

reprezentacji:

Podstawowe pojęcia i definicje:

•

Reprezentacja poznawcza/umysłowa

•

Realizm

•

Konstruktywizm

•

Wyobrażenia

•

Powierzchniowy składnik reprezentacji

•

Głęboki składnik reprezentacji

•

Efekt wielkości

•

Efekt odległości

•

Efekt złożoności (ziarnistości)

•

Logogeny

•

Imageny

•

Efekt przewagi obrazu nad słowem

•

Efekt dystansu numerycznego