KOMUNIKACJA SPOŁECZNA

SAMODZIELNA PRACA STUDENTÓW

Pytania i polecenia

Pozycja literaturowa nr 1

Sztejnberg A. (2002) Podstawy komunikacji społecznej w edukacji,

Wydawnictwo Astrum, Wrocław.

a) Komunikacja społeczna jako przedmiot interdyscyplinarny

1. Dlaczego komunikacja społeczną uważamy za przedmiot interdyscyplinarny?

2. Wymień i scharakteryzuj rodzaje komunikacji społecznej.

3. Jak rozumiesz termin „kanał komunikacyjny”?

4. Jak dzielimy komunikację społeczną ze względu na kanały komunikacyjne? Który z

kanałów i dlaczego jest najbogatszy pod względem dostarczanej informacji?

5. Omów, jak zmieniały się środki technologii informacyjnej-nośniki komunikacji

społecznej na przestrzeni wieków.

6. Jak rozumiesz słowo „Internet”?

7. Dokonaj charakterystyki aksjomatów komunikacji społecznej.

8. Dlaczego rozmowę (dialog) uważa się za najskuteczniejszą metodę bezpośredniej

komunikacji międzyludzkiej typu „twarzą w twarz” ?

9. W czym wyraża się charakter relacyjny i transakcyjny komunikacji bezpośredniej typu

twarzą w twarz”?

10. Jak rozumiesz następujące zdanie: „proces komunikacji bezpośredniej typu „twarzą w

twarz” jest procesem bilateralnym i kołowym.

11. Jakie zachowania należy przejawiać, aby komunikacja bezpośrednia typu „twarzą w

twarz” była skuteczna?

12. Wymień trzy czynniki procesu komunikacji interpersonalnej, istotne dla odbiorcy

przekazu, wynikające z badań Mehrabiana.

13. Na jakie zachowania niewerbalne zwraca uwagę Erazm z Rotterdamu w dziele

„Zasady dobrego wychowania”? Podaj po kilka przykładów przyporządkowanych

różnym kategoriom zachowań niewerbalnych.

b) Językowe formy działalności komunikacyjnej

1. Jakie jest znaczenie pojęcia „komunikacja językowa” ?

2. Dokonaj klasyfikacji językowych form działalności komunikacyjnej według rodzaju

komunikatów transmitowanych, względnie odbieranych. Podaj przykłady dla każdej

wyróżnionej formy.

3. Czym różni się mówienie do słuchania? W czym te formy są podobne?

4. Czym różni się pisanie od cichego czytania? W czym te formy są podobne?

5. Podaj przykłady mieszanych form działalności językowej? Co każda z nich oznacza?

6. Czym różni się mowa od pisma? Wyjaśnij na przykładzie mownego języka polskiego i

pisma alfabetycznego tego języka.

7. Wyjaśnij na przykładach, na czym polegają procesy transmisji i recepcji komunikatów

w różnych formach językowej działalności komunikacyjnej.

c) Modele komunikacji

1. Jakie dwie szkoły funkcjonują w nauce o komunikacji społecznej? Rozwiązaniem,

jakich problemów badawczych zajmują się?

2. Jakie jest znaczenie terminu „model komunikacji”?

3. Jaki model przedstawiono na poniższym rysunku? Co było głównym celem badań

podjętych przez autora modelu? Dokonaj charakterystyki elementów modelu.

4. Którego z modeli komunikacji dotyczy poniższy rysunek? Dokonaj jego

charakterystyki.

5. Którego z modeli komunikacji dotyczy poniższy rysunek? Dokonaj jego

charakterystyki.

6. Którego z modeli komunikacji dotyczy poniższy rysunek? Dokonaj charakterystyki

jego elementów.

7. Którego z modeli komunikacji dotyczy poniższy rysunek? Dokonaj jego

charakterystyki.

d) Neurolingwistyczny model komunikacji (NLP)

1. Dokonaj charakterystyki założeń NLP.

2. Scharakteryzuj preferencje sensoryczne ludzi.

3. Jakie znasz techniki rozpoznawania preferencji sensorycznych?

4. Podaj przykładowe słowa (predykaty zmysłowe), najczęściej używane przez ludzi

preferujących w komunikowaniu się werbalnym określony system sensoryczny.

5. Wskaż preferowaną modalność sensoryczną ucznia na podstawie następujących jego

mikro - zachowań zaobserwowanych przed udzieleniem odpowiedzi na pytanie

postawione przez nauczyciela oraz w trakcie odpowiadania:

a) uczeń spogląda do góry w prawą stronę

b) ruchy gałek ocznych ucznia odbywają się w poziomie na wysokości lewego ucha;

c) uczeń kieruje swoje spojrzenie w dół, w prawą stronę;

d) ton głosu ucznia jest wysoki;

e) uczeń wykonuje różnego rodzaju gesty;

f) uczeń szybko mówi;

g) ton głosu ucznia jest melodyjny.

6. Który z trzech sposobów komunikacji zostaje uaktywniony podczas przekazu

następujących komunikatów:

a) Słuchając wypowiedzi Basi dochodzę do wniosku...

b) Wyobrażam sobie sytuację, w której...

c) Chciałbym zobaczyć, jak należy rozwiązać zadanie...

d) Czuję, że tę czynność wykonam sam ...

e) Uczeń wykonuje gest wskazujący tablicę...

f) Widzę tutaj cała naszą grupę...

g) Posłuchaj co ci powiem o ...

h) Ten kolor bardzo mi się podoba.

i) Spróbuję zanucić w myśli tę melodię.

j) jakość prezentowanych na ekranie informacji nie jest zbyt dobra.

k) Te dźwięki denerwują mnie.

l) Podczas czytania tego rozdziału.

m) Oglądając tę ilustrację.

7. Omów zastosowania NLP w edukacji.

e) Komunikacja w klasie szkolnej

1.

2. Jakie zachowania werbalne powinien przejawiać nauczyciel w celu zapewnienia

skutecznej komunikacji werbalnej z uczniami ?

3. Jakie są podobieństwa procesów komunikacji w organizacjach i w klasach szkolnych?

4. Omów, jak zachowania niewerbalne nauczyciela wpływają na relacje nauczyciel-

uczeń w klasie szkolnej ?

5. Scharakteryzuj poniższe składniki komunikacji niewerbalnej nauczyciela i uczniów w

klasie szkolnej:

a) wykorzystanie interpersonalnej przestrzeni i odległości;

b) komunikacja niewerbalna nauczyciela poprzez ruchy ciała;

c) podtrzymanie kontaktu wzrokowego;

d) kontakt dotykowy;

e) wygląd i ubiór nauczyciela i uczniów.

Pozycja literaturowa nr 2

Sztejnberg A., Jasiński T. (2007) Proksemika w komunikacji społecznej,

Wydawnictwo Naukowe NOVUM, Płock.

a) Zachowania proksemiczne w komunikacji społecznej

1. Jak rozumiesz słowo „proksemika”?

2. Jakie terytorium ludzkie nazywamy publicznym? Dlaczego przebywanie na tym

terytorium jest związane z przestrzeganiem ustalonych przepisów? Kiedy staje się ono

terytorium interakcji?

3. Czym różnią się od siebie terytoria publiczne i domowe?

4. W czasie obrad III Szczytu Europy odbywającego się w Warszawie w dniach 16- 17

maja 2005 roku premierzy, prezydenci i ministrowie reprezentujący 46 państw

członkowskich Rady Europy siedzieli wokół wielkiego okrągłego stołu, pod namiotem

ustawionym na dziedzińcu Zamku Królewskiego. W swoich przemówieniach

przedstawiali poglądy na najważniejsze sprawy naszego kontynentu. Taką informację

można było przeczytać w Rzeczposoplitej z 17 maja 2005 roku. Na jakim terytorium

odbywały się obrady III Szczytu Rady Europy?

5. Wymień trzy typy wtargnięć na terytorium ciała. Czy wtargnięcia tych typów dotyczą

także innych terytoriów? Podaj przykłady.

6. Osoba sprzątająca chodnik zamiata wprost na ciebie śmieci z ulicy. Jaki nazywamy

ten typ wtargnięcia na terytorium twojego ciała?

7. Na poczcie przy okienku stojąca za tobą osoba dosłownie „wpycha się” na ciebie. Jaki

nazywamy ten typ wtargnięcia na terytorium twojego ciała?

8. Wyobraź sobie, że stoisz przed przejściem dla pieszych. Nagle w wyniku

rozbryzgiwania się wody spod kół przejeżdżającego samochodu na twoim ubraniu

pojawiły się brudne plamy. Jaki nazywamy ten typ wtargnięcia na terytorium twojego

ciała?

9. Rozmowy trójstronne Chiny - KRLD - USA w kwietniu 2005 roku w Pekinie

poświecone północno - koreańskiemu programowi nuklearnemu toczyły się wokół

trójkątnego stołu. Jak myślisz, czy był to stół: a) w kształcie trójkąta prostokątnego

o trzech różnej długości bokach, b) w kształcie trójkąta równoramiennego, c)

w kształcie trójkąta równobocznego ?

10.

26 lipca 2005 roku wznowiono w Pekinie sześciostronne rokowania w sprawie

północno-koreańskiego

programu

atomowego.

W

obradach

uczestniczyli

przedstawiciele obydwu państw koreańskich, Japonii, Chin, USA i Rosji. Informacje

na ten temat zamieścił miedzy innymi Nasz Dziennik ( Nr 173 ( 2278) z 26 lipca

2005). Jak myślisz, przy stole o jakim kształcie toczyły się te rokowania?

11.

Jakich informacji na temat siedzących przy nim osób dostarcza okrągły stół?

14. Jakich informacji dostarcza stół kwadratowy, przy którym w czasie negocjacji lub

rozmów siedzą cztery osoby?

15. Jakich informacji na temat siedzących przy nim osób dostarcza stół prostokątny?

16. Na czym polega rozsadzanie osób na przyjęciach według stołu angielskiego?

17. Na czym polega rozsadzanie osób na przyjęciach według stołu francuskiego?

18. Wyobraź sobie, że 12 osób po 6 przedstawicieli z każdego z dwóch państw prowadzi

bilateralne rozmowy przy dwóch dużych prostokątnych stołach. Rozsadzenia osób

dokonano według stołu francuskiego. Narysuj schemat przedstawiający opisaną sytuację.

Jakie miejsca przypadły najważniejszym osobom każdej ze stron?

19.Na zebraniu kierownictwa jednej z organizacji obrady toczyły się przy prostokątnym

stole. Czołową pozycję zajął dyrektor firmy. Pozostałe osoby zajęły miejsca przy

dłuższych bokach stołu. Jaki wzorzec usadowienia (według wzoru stołu angielskiego, czy

francuskiego) wykorzystano w tej sytuacji?

b) Strefy przestrzenne Halla

1. Ile i jakie strefy przestrzenne wyodrębnił w swoich badaniach Edward T. Hall ?

Dokonaj charakterystyki każdej z nich.

c) Zagęszczenie jako czynnik środowiskowy

1. Jaka jest różnica w znaczeniach pojęć „ zagęszczenie” i „ zatłoczenie”?

2. Jaka jest różnica pomiędzy zagęszczeniem społecznym i przestrzennym?

3. Scharakteryzuj społeczno- przestrzenny model stresu wywołanego zatłoczeniem

(SSMCS), ukazujący na powiązania stresu zarówno z zagęszczeniem społecznym, jak

i przestrzennym. Kiedy zgodnie z SSMCS zostaje osiągnięty stan harmonii pomiędzy

człowiekiem, a środowiskiem?

Pozycja literaturowa nr 3

Sztejnberg A. (2007) Środowisko proksemiczne komunikacji edukacyjnej,

Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.

a) Proksemika w komunikacji edukacyjnej

1. Często uczniowie są ganieni za różne akty wandalizmu na terenie szkoły. Na przykład

niszczą ławki, wykonują napisy na ścianach. a) Na jakim terytorium mają one

miejsce? b) Które słowo (zanieczyszczenie, naruszenie, inwazja) jest właściwe do

opisania wtargnięcia ucznia na to terytorium w sytuacji bezmyślnego zniszczenia

czegokolwiek na terenie szkoły?

2. W poniższej tabeli przedstawiono powierzchnie (w m

2

) czterech klas oraz liczby

uczących się w nich uczniów: a) Oblicz, wykorzystując przedstawione dane, ile m

2

powierzchni podłogi przypada w tych klasach na jednego ucznia? b) W której z klas

zagęszczenie przestrzenne jest największe, a w której najmniejsze? c) Oblicz,

wykorzystując przedstawione dane, ilu uczniów przypada w tych klasach na 1m

2

jej

powierzchni? d) W której z klas zagęszczenie społeczne jest największe, a w której

najmniejsze?

Nr
klasy

Powierzchnia
[m

2

]

Liczba
uczniów

1

54

24

2

49

23

3

48

28

4

60

24

3. Scharakteryzuj następujące aranżacje miejsc siedzących w klasach szkolnych: a)

tradycyjną, b) segmenty, c) półkole, d) organizacja miejsc siedzących w pary, e)

organizacja miejsc siedzących typu podkowa.

Pozycja literaturowa nr 4

Sztejnberg A. (2006) Komunikacyjne środowisko nauczania i uczenia się,

Wydawnictwo Astrum, Wrocław.

a) Nauczyciel w szkole (rozdział 1)

1. Scharakteryzuj bezpośredniość jako zmienną komunikacyjną. Omów jej dwie

podstawowe formy.

2. Wymień oraz dokonaj charakterystyki kategorii zachowań świadczących o

bezpośredniości niewerbalnej.

3. Które z niżej podanych stwierdzeń uważasz za prawdziwe ( P), które za fałszywe (F)?

a) Niewerbalne zachowania nauczyciela wskazujące na jego bezpośredniość w

zasadzie nie wpływają na komunikację w klasie szkolnej.

b) Nauczyciel na zajęciach edukacyjnych wyraża siebie przede wszystkim w

komunikacji werbalnej.

c) Na postrzeganie drugiej osoby w małym stopniu wpływają jej cechy urody,

sylwetka, estetyka, ubiór oraz mimika twarzy.

d) Umiejętności operowania językiem mówionym, jego ekspresja słowna, ton

wypowiedzi, wygląd zewnętrzny, mimika jego twarzy, gesty dłoni i ramion oraz

sposób poruszania się po klasie to najistotniejsze dla procesu edukacyjnego sygnały

niewerbalne nauczyciela.

e) Uczniowie są wrażliwymi i spostrzegawczymi odbiorcami komunikatów

nadawanych przez nauczyciela.

f) Entuzjazm nauczyciela do pracy w małym stopniu jest postrzegany przez uczniów.

g) W zasadzie o samopoczuciu ucznia w zespole klasowym i jego aktywności na

zajęciach edukacyjnych decydują intuicyjnie odbierane i interpretowane

komunikaty pochodzące od jego kolegów.

h) Ubiory wykorzystujemy wyłącznie po to, by zapewnić sobie ciepło.

i) Styl pracy nauczyciela na zajęciach edukacyjnych powinien być żywy i

dynamiczny.

j) Nudni nauczyciele usypiają swoje klasy.

k) Pozytywne postawy wobec innych osób są wyrażane przez nachylanie się do nich

powiązane z uśmiechaniem się i spoglądaniem.

l) Jeżeli dwoje ludzi czuje się ze sobą dobrze, wówczas często przyjmują podobne,

niekiedy lustrzane pozycje.

m) Relacja nauczyciel – uczeń może zostać polepszona przez uśmiechanie się.

n) Nauczyciele, którzy mają otwartą pozycję ciała są postrzegani przez uczniów jako

niebezpośredni i nie chłonni na ich potrzeby.

o) śywo zainteresowani uczniowie zwykle mają głowy lekko pochylone do przodu i

zwrócone w stronę nauczyciela. Ich oczy są szeroko otwarte.

p) Nauczyciel, który ma pochmurny wyraz twarzy, kiedy mówi, jest postrzegany

przez uczniów jako znudzony zarówno nimi jak i tematem.

q) Negatywne ruchy głowy nauczyciela nie mają wpływu na komunikację w klasie.

r) Uśmiechanie się zwykle jest utożsamiane z lubieniem, przywiązaniem i

bliskością.

s) Podtrzymanie przez nauczyciela kontaktu wzrokowego z uczniami jest mało

ważnym czynnikiem w okazywaniu bezpośredniości.

4. Scharakteryzuj jasność nauczyciela jako jego zachowanie komunikacyjne.

5. Czym różni się jasność werbalna od jasności strukturalnej ?

6. Omów zastosowanie modelu sektorowego interpersonalnych zachowań nauczyciela

do interpretacji stylu komunikacyjnego.

7. Dokonaj charakterystyki poniższego profilu QTI zachowań komunikacyjnych

nauczyciela na zajęciach edukacyjnych. Jakiego Twoim zdaniem nauczyciela profil

ten prezentuje „dobrego” , czy „złego” ?

D

C

S

O

DC

CD

CS

SC

SO

OS

OD

DO

b) Środowisko komunikacji edukacyjnej (rozdział 3)

1. Omów wpływ aranżacji przestrzennych na komunikacje w klasie.

2. Porównaj tradycyjną aranżację przestrzeni klasy szkolnej z aranżacjami typu

podkowa i segmenty.

3. Jaki jest wpływ różnych aranżacji miejsc siedzących na komunikację w klasie ?

4. Nauczyciele często obserwują swoich uczniów podczas zajęć edukacyjnych.

Przesyłane przez nich komunikaty dostarczają im cennych informacji.

Przyporządkuj niewerbalnym sygnałom oznaczonym cyframi (1-14) odpowiednie

nazwy kategorii zachowań komunikacyjnych, oznaczone literami (A-F).

Uczeń:

1. patrzy na nauczyciela, kiedy do niego mówi.

2. unika siadania na krześle, na którym znajdują się rzeczy innego ucznia.

3. jest zainteresowany swoim ubiorem.

4. lubi przysunąć się do swojego kolegi, kiedy razem siedzą w ławce.

5. uśmiecha się, kiedy prawidłowo rozwiąże zadanie.

6. jest schludny i czysty.

7. patrzy na mówiącego nauczyciela.

8. głośno wypowiada swoje myśli.

9. niespokojnie wierci się, kiedy siedzi w ławce.

10. stoi bardzo blisko osoby, z którą rozmawia.

11. mówi w odpowiednim tempie.

12. wykonuje ruchy gałek ocznych, kiedy myśli.

13. chroni swoje miejsce siedzące w klasie przez położenie na nim książki lub zeszytu.

14. jest zainteresowany swoim uczesaniem.

A. Zachowanie proksemiczne

B. Zachowanie haptyczne

C. Zachowanie kinezyczne

D. Zachowanie okulezjetyczne

E. Zachowanie wokalne (paralingwistyczne)

F. Zachowanie związane z wyglądem zewnętrznym

© Aleksander Sztejnberg, 2011.