dr hab. Robert Grzeszczak

Katedra Prawa Europejskiego

Wydział Prawa i Administracji UW

KONSPEKT ZAJĘĆ – przepływ pracowników (trzy części):

I część swobody przepływu pracowników:
Podstawy prawne (art. 45 TFUE), osoby uprawnione do korzystania ze swobody przemieszczania się;
obywatelstwo UE, pojęcie unijne „pracownik”, prawa przysługujące pracownikom i ich rodzinom, praca w

administracji publicznej – wyjątek od art. 45 TFUE

Część I: WSTĘP

I.

Kategorie osób uprawnionych do korzystania ze swobody przemieszczania się

II.

Podstawy traktatowe i prawo pochodne UE:

Art. 45 TFUE, ale także - art. 3 TUE (cele) a tu m.in. (…) wysoki poziom zatrudnienia i ochrony socjalnej,
podnoszenie standardu i jakości życia i spójność gospodarczą i społeczna (…).
Stąd w pozostałych częściach (tytułach) TFUE uszczegółowienie:

TYTUŁ IV SWOBODNY PRZEPŁYW OSÓB, USŁUG I KAPITAŁU
Rozdział 1: Pracownicy

TYTUŁ IX: Zatrudnienie

Tytuł X: Polityka społeczna;
Tytuł XII: edukacja, szkolenia zawodowe i młodzież

Tytuł XVIII: Spójność ekonomiczna i społeczna

Prawo pochodne:

Rozporządzenie 1612/68 (OJ Sp. Ed. 1968, L 257/2, s. 475), prawa pracowników i ich rodzin
Dyrektywa 68/360 (OJ Sp. Ed. 1968, L 257/13, s. 485), formalności dot. wjazdu i pobytu pracownika i jego rodziny

(uchylona)
Rozporządzenie 1251/70, prawo pozostania po okresie zatrudnienia

Dyrektywa 2004/38/WE w sprawie prawa obywateli UE i członków ich rodzin do swobodnego
przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich (Dz. Urz. UE 2004 L 158/77)

Sytuację pracowników migrujących w odniesieniu do sfery zatrudnienia precyzuje rozporządzenie 492/2011

III.

Rynki pracy w EOG i w Szwajcarii oraz kwestia okresów przejściowych

IV.

Obywatelstwo UE – por. odp. konspekt z sem. zimowego!!!!



Sprawa Micheletti C-369/90; Sprawa C-413/99 Baumbast [2002] ECR I-7091; Sprawa C-138/02
Collins [2003]; Sprawa C-456/02 Trojani [2004], 7.09.04



Sprawa Zhu i Chen (2002) i sprawa Zambrano (2011)

V.

Elementy swobody z art. 45 ust. 3 TFUE – spr. C-292/89 Antonissen [1991]: wyliczenie uprawnień
pracowników migrujących w art. 45 TFUE jest przykładowe

VI.

Podmioty zobowiązane do przestrzegania przepisów dotyczących swobody pracowniczej

Część II: pojęcie pracownika

I.

Pracownik – pojęcie unijne:



Sprawa 75/63 Hoekstra [1964] ECR 177: pojęcie pracownika ma charakter wspólnotowy, definiuje

je ETS



Sprawa 53/81 Levin [1982] ECR 1035: praca w niepełnym wymiarze



Sprawa 66/85 Lawrie-Blum [1986] ECR 2121:staż nauczycielski, niskie wynagrodzenie



Sprawa 196/87 Steymann [1988] ECR 6159: praca dla wspólnoty religijnej



Sprawa 344/87 Bettray [1989] ECR 1621: NIE - praca w ramach terapii anty-narkotykowej



Sprawa C-357/89 Raulin [1992] ECR I-1027: niewielka ilość przepracowanych godzin



Sprawa C-188/00 Kurz [2002] ECR I-10691: rodzaj i wysokość wynagrodzenia



Sprawa C-138/02 Collins [2003]; status osób poszukujących pracy

II.

Swoboda i wyjątek – praca w administracji publicznej

Zatrudnienie w administracji publicznej musi być oparte na stosunku lojalności wobec państwa oraz więzi
narodowej (spr. 149-79 Komisja/Belgia; C-290/94 Komisja/Grecja). ETS sprecyzował 2 przesłanki:

(1) bezpośredni lub pośredni udział w sprawowaniu władzy;

oraz

(2) ochrona ogólnych interesów państwa lub władz publicznych.



Spr. 152/73 Giovanni Maria Sotgiu p. Poczta Niemiecka



Spr. C-15/96

–

Schöning-Kougebetopoulou



Spr. C-473/93 – Komisja/Luksemburg

III.

Zakaz dyskryminacji migrującego pracownika, Dyskryminacja pracownika – przykład z orzecznictwa „
polskiego” TSUE:



Orzeczenie TSUE w spr. połączonych C-611/10; Hudziński i C-612/10; Wawrzyniak z 29.11.2011r.



Zob także spr. C-281/98 Roman Angonese p. Cassa di Risparmio di Bolzano

Problem – tzw. dyskryminacji odwrotna

Prawo do korzyści socjalnych - korzyści socjalne – sprawa 207/78 Even



Sprawa Trojani (C-456/02)



Odmowa wypłaty zasiłku i spr. Wenda Geven p. Land Nordrhein-Westfalen, C-213/05



Przyznawanie dodatków rodzicielskich: spr. C-137/04 Rockler 2006 r.



Nabywana nieruchomości spr. 305/87, Komisja przeciwko Grecji



Dumping socjalny spr. z 4 kwietnia 1975r. spr.167/73, Komisja przeciwko Francji

oraz

spr. z

17 marca 1993 r. w spr. Sloman Neptun



Ochrona osób dotkniętych kalectwem przed wypowiedzeniem pracy, zob. wyrok z 13 grudnia
1972 w spr. 44/72, Marsman



Pozamałżeńskie wspólnoty życiowe: spr. z 17 kwietnia 1986 r. 59/85, Reed



Służba wojskowa: spr. z 15 października 1969 r. 15/69 Ugliola



I inne (por. Orzeczenie ETS w spr. połączonych C-611/10; Hudziński i C-612/10; Wawrzyniak
z 29.11.2011r.)

II część swobody przepływu pracowników:
praca nad tekstem dyrektywy 2004/38 z 29 kwietnia 2004 r. o prawie obywateli Unii oraz członków ich rodzin

do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw czł.

UWAGA: Proszę mieć tekst dyrektywy

I.

Charakterystyka dyrektywy 2004/38



sprawy C-482/01 i C-493/01 Orfanopoulos and Oliveri (pkt 97-98) oraz C-127/08 Metock



Wyjątki dyrektywy – zawężająco: sprawy 139/85 Kempf (pkt 13) i C-33/07 Jipa (pkt 23).

II.

Uprawnieni z dyrektywy



spr. C-370/90 Singh



spr. C-291/05 Eind



spr. C-60/00 Carpenter



spr. C-112/91, Werner



Pochodne prawo UE – sytuacja studentów

III.

Sytuacja obywateli Unii Europejskiej w świetle dyrektywy 2004/38

zakres podmiotowy: obywatele UE oraz członkowie ich rodzin niezależnie od przynależności państwowej,
prawo opuszczenia kraju ojczystego i wjazdu na terytorium innego państwa członkowskiego,

prawo pobytu w dowolnym państwie członkowskim na okres do 3 miesięcy – bez żadnych formalności, jedynie

za okazaniem dowodu tożsamości,
prawo pobytu na okres powyżej 3 miesięcy: przysługuje pracownikom, osobom prowadzącym działalność

gospodarczą, innym osobom posiadającym wystarczające środki finansowe, członkom rodzin obywateli UE,

prawo stałego pobytu: przysługuje wszystkim obywatelom UE, którzy w państwie przyjmującym przebywają
co najmniej 5 lat, prawo stałego pobytu można utracić jedynie w razie nieobecności w państwie przyjmującym

przez okres przekraczający 2 kolejne lata,
wzmocnienie pozycji prawnej członków rodzin obywateli UE (zwłaszcza zachowanie prawa pobytu w razie

śmierci lub wyjazdu obywatela UE, a także rozwodu lub unieważnienia małżeństwa),
sprecyzowanie możliwości podejmowania przez państwa członkowskie działań uzasadnionych ochroną

porządku, bezpieczeństwa lub zdrowia publicznego,
uregulowanie formalności związanych z pobytem w innym państwie niż kraj ojczysty.



Definicja rodziny dla celów swobodnego przemieszczania się pracowników z dyrektywy oraz

zakres pojęcia „rodzina pracownika” wg orzecznictwa ETS



Małżonek (rozp. z 68 r i dyrektywa z 2004 nie precyzują): sprawa Diatta v. Land Berlin (267/83)

– sprawa Singh (C-370/90) ; sprawa Reed (59/85) ; spr. Lubor Gaal C-7/94



Artykuł 9 Karty praw podstawowych



Członkowie rodziny pozostający na utrzymaniu: 316/85 Lebon (pkt 22) i C-1/05 Jia; w spr.
połączonych C-424/10; Tomasz Ziółkowski i C-425/10; Barbara Szeja i inni. z 16 grudnia 2011 r.



Sprawa z 25.7.2008 r. w sprawie C 127/08, Metock i inni

IV.

Uprawnienia pracowników migrujących – na podstawie dyrektywy i orzecznictwa TSUE!

III część swobody przepływu pracowników:
Dopuszczalne ograniczenia ze względu na porządek publiczny, bezpieczeństwo publiczne, zdrowie publiczne,

Unijna koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego



41/74 Van Duyn [1974] : praca dla kościoła scientologicznego



67/74 Bonsignore [1979]: nielegalne posiadanie broni



30/77 Bouchereau [1977] : uprzednio skazani



36/75 Rutili [1975] : polityczny aktywista, organizator strajków



115 i 116/81 Adoui & Cornuaille [1982] : francuskie „kelnerki”



131/79 Santillo [1980]: przestępca seksualny



C-100/01 Olazabal [2002]: członek ETA

OGRANICZENIA SWOBODY PRZEMIESZCZANIA SIĘ OSÓB ZE WZGLĘDÓW PORZĄDKU, BEZPIECZEŃSTWA LUB
ZDROWIA PUBLICZNEGO (dyrektywa 2004/38)

Sprawa 41/74 Van Duyn p. Homme Office

115/81 Adoui i Cornuaille

C-268/99 Jany
Sprawa C-473/93 KE p. Wlk. Księstwo Luxemburga

Sprawa 167/73 KE p. Francja (kodeks morski francuski)
Wyrok w sprawie C-145/08; Tsakouridis z 23.11.2010 r.

Problem: Nadużycie praw (art. 35 dyrektywy)

Względy ochrony zdrowia

Zastosowanie doktryny wymogów imperatywnych do swobody przepływu pracowników:
Sprawa C-415/93 Bosman [1995] ECR I-492:

●

Sprawa C-138/02 Collins [2003]

KOORDYNACJA KRAJOWYCH SYSTEMÓW UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH



1. Podstawy prawne:

•

art. 48 z TFUE,

•

rozporządzenie nr 883/2004 z 29.04.2004 r. o koordynacji systemów ubezpieczeń społecznych

•

dyrektywa 98/49 z 29.06.1998 r. dotycząca zachowania dodatkowych uprawnień emerytalnych
pracowników oraz osób prowadzących działalność na własny rachunek przemieszczających się w obrębie

UE

Unijna koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego
Orzeczenie w sprawie U. Ruffler (C-544/07)

Wyrok ETS w sprawie C-4/08; Filipiak