Specjalista terapii uzale

ż

nie

ń

(228907)

Specjali

ś

ci

2

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich

Publikacja opracowana w ramach projektu systemowego pn. „Rozwijanie zbioru
krajowych

standardów

kompetencji

zawodowych

wymaganych

przez

pracodawców”. Priorytet I PO KL, Działanie 1.1

Krajowy standard kompetencji zawodowych
Specjalista terapii uzale

ż

nie

ń

(228907)

© Copyright by Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, Warszawa 2013

Kopiowanie i rozpowszechnianie mo

ż

e by

ć

dokonane za podaniem

ź

ródła

ISBN 978-83-7951-000-9 (cało

ść

)

ISBN 978-83-7951-020-7 (20)

Nakład 1000 egz.

Publikacja bezpłatna

Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich
00-697 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 65/79, tel. [phone], fax [phone]
e-mail: [e-mail] http://www.crzl.gov.pl

Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – Pa

ń

stwowego Instytutu Badawczego

26-600 Radom, ul. K. Pułaskiego 6/10, tel. centr. (48) 364-42-41, fax [phone]
e-mail: [e-mail] http://www.itee.radom.pl

3

Spis tre

ś

ci

1. Dane identyfikacyjne zawodu ...................................................

4

1.1. Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu w klasyfika-

cjach.................................................................................

4

1.2. Notka metodologiczna i autorzy.......................................

4

2. Opis zawodu................................................................................

6

2.1. Synteza zawodu ..............................................................

6

2.2. Opis pracy i sposobu jej wykonywania, obszary wyst

ę

-

powania zawodu .............................................................

6

2.3.

Ś

rodowisko pracy (warunki pracy, maszyny i narz

ę

dzia

pracy, zagro

ż

enia, organizacja pracy) ............................

6

2.4. Wymagania psychofizyczne, zdrowotne, w tym prze-

ciwwskazania do wykonywania zawodu .........................

7

2.5. Wykształcenie i uprawnienia niezb

ę

dne do podj

ę

cia

pracy w zawodzie.............................................................

7

2.6. Mo

ż

liwo

ś

ci rozwoju zawodowego, potwierdzania/wali-

dacji kompetencji .............................................................

8

2.7. Zadania zawodowe ..........................................................

8

2.8. Wykaz kompetencji zawodowych ....................................

9

2.9. Relacje mi

ę

dzy kompetencjami zawodowymi a pozio-

mem kwalifikacji w ERK/PRK ..........................................

9

3. Opis kompetencji zawodowych ................................................ 10

3.1. Wdra

ż

anie działa

ń

psychoprofilaktycznych i psychoedu-

kacyjnych Kz1 ................................................................. 10

3.2. Wdra

ż

anie usług w zakresie terapii Kz2 ......................... 11

3.3. Monitorowanie, ewaluowanie i autoanalizowanie pracy

Kz3 .................................................................................. 12

3.4. Kompetencje społeczne KzS .......................................... 12

4. Profil kompetencji kluczowych ................................................ 13

5. Słownik ....................................................................................... 14

4

1. Dane identyfikacyjne zawodu

1.1. Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu

w klasyfikacjach

Według Klasyfikacji zawodów i specjalno

ś

ci na potrzeby rynku pracy

(KZiS 2010):

228907 Specjalista terapii uzale

ż

nie

ń

Grupa wielka 2 – Specjali

ś

ci (w Mi

ę

dzynarodowej Klasyfikacji Stan-

dardów Edukacyjnych ISCED 2011 – poziom 7).

Grupa elementarna 2289 – Specjali

ś

ci ochrony zdrowia gdzie in-

dziej niesklasyfikowani (w Mi

ę

dzynarodowym Standardzie Klasyfika-

cji Zawodów ISCO-08 odpowiada grupie 2269 Health professionals not
elsewhere classifield).

Według Polskiej Klasyfikacji Działalno

ś

ci (PKD 2007):

Sekcja Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna, Dział 86. Opieka
zdrowotna Grupa 86.9. Pozostała działalno

ść

w zakresie opieki

zdrowotnej.

1.2. Notka metodologiczna i autorzy

Opis standardu kompetencji zawodowych wykonano na podstawie:
analizy

ź

ródeł (akty prawne, klasyfikacje krajowe, mi

ę

dzynarodowe)

oraz głównie wyników bada

ń

analitycznych na 15 stanowiskach pracy

w 5 przedsi

ę

biorstwach (

ś

rednie – 1, mikro – 4, w tym usługowe – 5),

przeprowadzonych w marcu 2013 r.

Zespół Ekspercki:

•

Marta Kulesza – Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie,

•

Bronisław Paweł Rosik – NZOZ Centrum Interwencji Kryzysowej

Stowarzyszenia KARAN w Rzeszowie,

•

El

ż

bieta Łyczewska – Miejskie Gimnazjum im. Stefana Kardynała

Wyszy

ń

skiego w Zielonce,

•

El

ż

bieta Sałata – Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny

w Radomiu.

5

Ewaluatorzy:

•

Mariusz J

ę

drzejko – Mazowieckie Centrum Profilaktyki Uzale

ż

-

nie

ń

w Milanówku,

•

Marek Rudzi

ń

ski – Krajowe Centrum Edukacji Rolniczej w Brwi-

nowie.

Recenzenci:

•

Dorota Rybczy

ń

ska Abdel Kawy – Dolno

ś

l

ą

ska Szkoła Wy

ż

sza

we Wrocławiu,

•

Zdzisław Sawaniewicz – Mazowieckie Samorz

ą

dowe Centrum

Doskonalenia Nauczycieli w Warszawie.

Komisja Bran

ż

owa (zatwierdzaj

ą

ca):

•

Krystyna Grzywi

ń

ska (przewodnicz

ą

ca) – Stowarzyszenie dla

Rodzin Zespół Psychologiczno Terapeutyczny,

•

Urszula Michalska – Federacja Zwi

ą

zków Zawodowych Pracow-

ników Ochrony Zdrowia i Pomocy Społecznej w Warszawie,

•

El

ż

bieta Nalewczy

ń

ska-Kuli

ń

ska – Federacja Zwi

ą

zków Praco-

dawców Zakładów Opieki Zdrowotnej w Warszawie.

Data zatwierdzenia:

•

17.10.2013 r.

6

2. Opis zawodu

2.1. Synteza zawodu

Specjalista terapii uzale

ż

nie

ń

wykonuje działania diagnostyczno-

analityczne, terapeutyczne, profilaktyczne, psychoedukacyjne i psycho-
społeczne osób uzale

ż

nionych w celu realizacji zało

ż

e

ń

terapeutycznych.

2.2. Opis pracy i sposobu jej wykonywania,

obszary wyst

ę

powania zawodu

Specjalista terapii uzale

ż

nie

ń

jest zawodem z obszaru ochrony

zdrowia, wymagaj

ą

cym przede wszystkim wiedzy psychoterapeutycz-

nej, ale równie

ż

wiedzy medycznej, psychologicznej i pedagogicznej.

Celem jego pracy jest diagnoza zaburze

ń

psychicznych i zaburze

ń

zachowania spowodowanych u

ż

ywaniem substancji psychoaktywnych

(zgodnie z Mi

ę

dzynarodow

ą

Klasyfikacj

ą

Chorób i Problemów Zdro-

wotnych ICD-10), prowadzenie terapii indywidualnej i grupowej, działa-
nia psychoedukacyjne, psychospołeczne i profilaktyczne wobec osób
uzale

ż

nionych, współuzale

ż

nionych oraz ich

ś

rodowiska

ż

ycia. Specja-

lista terapii uzale

ż

nie

ń

przygotowuje analizy i diagnozy, programy profi-

laktyczne i psychoedukacyjne skierowane do osób z obszaru niskiego
i wysokiego ryzyka, dzieci, młodzie

ż

y i dorosłych oraz wdra

ż

a je. Spe-

cjalista terapii uzale

ż

nie

ń

prowadzi diagnoz

ę

zaburze

ń

psychicznych

i zaburze

ń

zachowania spowodowanych u

ż

ywaniem substancji psy-

choaktywnych w celu okre

ś

lenia zagro

ż

e

ń

i nast

ę

pstw w wymiarze

indywidualnym i społecznym. Na tej podstawie opracowuje indywidual-
ny program terapii. Realizuje terapi

ę

z u

ż

yciem metod, technik i narz

ę

-

dzi adekwatnych do typu uzale

ż

nienia. Jest odpowiedzialny za dobór

metod, technik i narz

ę

dzi diagnostyczno-analityczno-terapeutycznych

oraz motywacyjno-wspieraj

ą

cych. W pracy obowi

ą

zuj

ą

go zasady

etyczne i dbało

ść

o standard wykonywanych usług. Do jego zada

ń

nale

ż

y ocena i ewaluacja bie

żą

cych efektów pracy z pacjentem/klien-

tem oraz dbanie o samodoskonalenie.

2.3.

Ś

rodowisko pracy (warunki pracy, maszyny

i narz

ę

dzia pracy, zagro

ż

enia, organizacja pracy)

Miejscem pracy specjalisty terapii uzale

ż

nie

ń

s

ą

: poradnie leczenia

uzale

ż

nie

ń

i współuzale

ż

nie

ń

, o

ś

rodki pobytu stacjonarnego i dzienne-

go, specjalistyczne oddziały dla osób uzale

ż

nionych, osób u

ż

ywaj

ą

cych

szkodliwie lub w sposób ryzykowny substancji psychoaktywnych, pla-

7

cówki o

ś

wiatowe i edukacyjne, o

ś

rodki szkolno-wychowawcze i opie-

ku

ń

czo-wychowawcze oraz inne placówki, w których przebywaj

ą

osoby

uzale

ż

nione, osoby u

ż

ywaj

ą

ce szkodliwie lub w sposób ryzykowny

substancji psychoaktywnych. Z zawodem specjalisty terapii uzale

ż

nie

ń

zwi

ą

zane s

ą

zagro

ż

enia dla zdrowia spowodowane: obci

ąż

eniami psy-

chicznymi i kontaktem z sytuacjami stresogennymi, zachowaniami kom-
pulsywnymi i ryzykownymi pacjentów/klientów, w tym agresj

ą

, niebez-

piecze

ń

stwami zara

ż

enia chorobami zaka

ź

nymi (HIV, HCV i inne).

Z tego wzgl

ę

du wa

ż

ne jest uczestniczenie w superwizji grupowej lub

indywidualnej. Praca specjalisty terapii uzale

ż

nie

ń

mo

ż

e si

ę

odbywa

ć

w systemie zmianowym. Specjalista jest samodzielnym pracownikiem
zobowi

ą

zanym do uczestniczenia w zebraniach klinicznych. Praca te-

rapeuty uzale

ż

nie

ń

ma charakter długoterminowego kontaktu z pacjen-

tem/klientem z wysokim ryzykiem przerwania terapii. Obci

ąż

enia psy-

chiczne i kontakt z sytuacjami stresogennymi wi

ążą

si

ę

ze zwi

ę

kszonym

ryzykiem wypalenia zawodowego.

2.4. Wymagania psychofizyczne, zdrowotne,

w tym przeciwwskazania do wykonywania zawodu

Wykonywanie zawodu specjalisty terapii uzale

ż

nie

ń

wymaga wysokie-

go poziomu opanowania emocjonalnego, umiej

ę

tno

ś

ci komunikacji

w sytuacjach trudnych, umiej

ę

tno

ś

ci pracy w zespole, odporno

ś

ci na stres i

wypalenie zawodowe, wysokiej odporno

ś

ci na przem

ę

czenie, umiej

ę

tno

ś

ci

współpracy i prowadzenia pacjenta (grupy), rozpoznawania zachowa

ń

werbalnych i niewerbalnych, motywowania i wspierania, autoanalizy, pre-
cyzji w dokumentowaniu terapii, nawi

ą

zywania kontaktów, budowania

relacji terapeutycznej. Bardzo wa

ż

ne s

ą

: zdolno

ść

koncentracji, uwagi,

pami

ęć

, odporno

ść

na sytuacje krytyczne, szacunek i otwarcie na drugiego

człowieka, wra

ż

liwo

ść

na kwestie kulturowe, cierpliwo

ść

, empatia. Specyfi-

ka zawodu wymaga kreatywno

ś

ci i elastyczno

ś

ci. Specjalista terapii uza-

le

ż

nie

ń

wykonuje swoj

ą

prac

ę

najcz

ęś

ciej w pozycji siedz

ą

cej, co generuje

typowe zagro

ż

enia dla układu mi

ęś

niowo-szkieletowego.

2.5. Wykształcenie i uprawnienia niezb

ę

dne do podj

ę

cia

pracy w zawodzie

Do podj

ę

cia pracy w zawodzie specjalista terapii uzale

ż

nie

ń

wyma-

gane jest wy

ż

sze wykształcenie, uko

ń

czenie szkolenia w dziedzinie

uzale

ż

nie

ń

, zgodnie z programem wybieranym przez Krajowe Biuro do

Spraw Przeciwdziałania Narkomanii lub Pa

ń

stwow

ą

Agencj

ę

Rozwi

ą

-

zywania Problemów Alkoholowych oraz uzyskanie pozytywnego wyniku
egzaminu.

8

2.6. Mo

ż

liwo

ś

ci rozwoju zawodowego, potwierdzania/

/walidacji kompetencji

Specjalista terapii uzale

ż

nie

ń

zobligowany jest do uczestniczenia

w regularnych superwizjach. Rekomendowane jest równie

ż

doskonale-

nie umiej

ę

tno

ś

ci w obszarze psychoterapii, uczestnictwo w szkoleniach,

konferencjach naukowych oraz stałe pogł

ę

bianie wiedzy teoretycznej

z obszaru uzale

ż

nie

ń

. Czynnikiem wspieraj

ą

cym jako

ść

wykonywanej

pracy jest równie

ż

uczestnictwo we własnej psychoterapii.

2.7. Zadania zawodowe

Z1. Planowanie i organizowanie pracy z uwzgl

ę

dnieniem przepisów

prawa pracy, BHP zasad ergonomii oraz zasad etycznych (nie-
zb

ę

dne kompetencje: Kz1, Kz2, Kz3, KzS).

Z2. Konstruowanie programów profilaktycznych spójnych z progra-

mem terapii uzale

ż

nie

ń

(niezb

ę

dne kompetencje: Kz1, KzS).

Z3. Prowadzenie zaj

ęć

psychochedukacyjnych i profilaktycznych

uzale

ż

nie

ń

(niezb

ę

dne kompetencje: Kz1, KzS).

Z4. Nawi

ą

zywanie kontaktu terapeutycznego z pacjentem/klientem

(niezb

ę

dne kompetencje: Kz2, KzS).

Z5. Diagnozowanie na potrzeby opracowania planu terapii/leczenia

(niezb

ę

dne kompetencje: Kz2, KzS).

Z6. Opracowywanie celów i planów terapii uzale

ż

nie

ń

dostosowa-

nych do potrzeb pacjenta/klienta (niezb

ę

dne kompetencje: Kz2,

KzS).

Z7. Prowadzenie pracy terapeutycznej grupowej i/lub indywidualnej

oraz dobieranie odpowiednich metod, technik i narz

ę

dzi pracy

(niezb

ę

dne kompetencje: Kz2, KzS).

Z8. Prowadzenie dokumentacji merytorycznej/leczniczej (niezb

ę

dne

kompetencje: Kz3, KzS).

Z9. Monitorowanie, ocenianie efektów realizowania planów terapeu-

tycznych uzale

ż

nie

ń

(niezb

ę

dne kompetencje: Kz3, KzS).

Z10. Autoanalizowanie pracy podczas superwizji (niezb

ę

dne kompe-

tencje: Kz3, KzS).

9

2.8. Wykaz kompetencji zawodowych

Kz1 – Wdra

ż

anie działa

ń

psychoprofilaktycznych i psychoedukacyjnych

(potrzebne do wykonania zada

ń

: Z1, Z2, Z3).

Kz2 – Wdra

ż

anie usług w zakresie terapii (potrzebne do wykonania

zada

ń

: Z1, Z4, Z5, Z6, Z7).

Kz3 – Monitorowanie, ewaluowanie i autoanalizowanie pracy (potrzeb-

ne do wykonania zada

ń

: Z1, Z8, Z9, Z10).

KzS – Kompetencje społeczne (potrzebne do wykonania zada

ń

:

Z1÷Z10).

2.9. Relacje mi

ę

dzy kompetencjami zawodowymi

a poziomem kwalifikacji w ERK/PRK

Kompetencje zawodowe potrzebne do wykonywania zada

ń

w za-

wodzie sugeruje si

ę

wykorzysta

ć

do opisu kwalifikacji na poziomie 7

wła

ś

ciwym dla wykształcenia wy

ż

szego drugiego stopnia (studia magi-

sterskie) w Europejskiej i Polskiej Ramie Kwalifikacji. Poziom ten jest
uzasadniony miejscem usytuowania zawodu w Klasyfikacji zawodów
i specjalno

ś

ci (grupa wielka 2 i jej odpowiednik w ISCED 2011).

Osoba wykonuj

ą

ca zawód specjalisty terapii uzale

ż

nie

ń

:

1)

w zakresie wiedzy: w pogł

ę

biony sposób zna fakty, teorie i metody,

techniki oraz narz

ę

dzia w zawodzie specjalisty terapii uzale

ż

nie

ń

;

zna i rozumie zło

ż

one zale

ż

no

ś

ci mi

ę

dzy nimi, a tak

ż

e w powi

ą

zaniu

z innymi dziedzinami zwi

ą

zanymi ze zjawiskiem uzale

ż

nie

ń

–

współuzale

ż

nie

ń

oraz z wykonywaniem zawodu specjalisty terapii

uzale

ż

nie

ń

;

2)

w zakresie umiej

ę

tno

ś

ci: potrafi wykonywa

ć

zadania oraz formuło-

wa

ć

i rozwi

ą

zywa

ć

problemy z wykorzystaniem nowej wiedzy, tak

ż

e

z innych dziedzin w zawodzie specjalisty terapii uzale

ż

nie

ń

; samo-

dzielnie planowa

ć

własne uczenie si

ę

przez całe

ż

ycie i ukierunko-

wywa

ć

innych w tym zakresie; komunikowa

ć

si

ę

ze zró

ż

nicowanymi

kr

ę

gami odbiorców oraz odpowiednio uzasadnia

ć

prezentowane

stanowisko;

ś

wiadoma istoty uzale

ż

nienia potrafi asertywnie pod-

chodzi

ć

do problemów i oczekiwa

ń

pacjenta/klienta.

10

3. Opis kompetencji zawodowych

Opis kompetencji dotyczy tylko kompetencji zawodowych zdefinio-

wanych w badaniach na stanowiskach pracy.

Wykonanie zada

ń

zawodowych Z1, Z2, Z3 wymaga posiadania

kompetencji zawodowych Kz1.

3.1. Wdra

ż

anie działa

ń

psychoprofilaktycznych

i psychoedukacyjnych Kz1

Wiedza – w pogł

ę

biony sposób

zna fakty, teorie i metody, techniki
oraz narz

ę

dzia w zawodzie spe-

cjalisty

terapii

uzale

ż

nie

ń

do

wdra

ż

ania działa

ń

profilaktycz-

nych i psychoedukacyjnych oraz
metody i zasady pracy indywidu-
alnej i grupowej, w szczególno

ś

ci

zna:

−

zasady i przepisy BHP, zasady

ergonomii,

kodeks

pracy

w prowadzeniu działa

ń

profi-

laktycznych i psychoedukacyj-
nych;

−

techniki pracy z grup

ą

terapeu-

tyczn

ą

;

−

strategie profilaktyczne w tera-

pii uzale

ż

nie

ń

;

−

zasady i standardy konstru-

owania strategii profilaktycz-
nych w terapii uzale

ż

nie

ń

;

−

mechanizmy

przebiegu

po-

szczególnych typów uzale

ż

-

nie

ń

;

−

metody i zasady pracy indywi-

dualnej i grupowej w obszarze
profilaktyki społecznej.

Umiej

ę

tno

ś

ci – potrafi wykonywa

ć

zadania oraz formułowa

ć

i rozwi

ą

-

zywa

ć

problemy z wykorzystaniem

nowej wiedzy zakresu profilaktyki
i psychoedukacji, a tak

ż

e z innych

dziedzin w zawodzie specjalisty
terapii uzale

ż

nie

ń

; w szczególno

ś

ci

potrafi:

−

przestrzega

ć

zasad i przepisów

BHP, ergonomii, kodeksu pra-
cy w prowadzeniu działa

ń

profi-

laktycznych i psychoedukacyj-
nych;

−

nawi

ą

zywa

ć

kontakt z jednost-

k

ą

i grup

ą

terapeutyczn

ą

;

−

rozwi

ą

zywa

ć

konflikty i trudne

sytuacje w grupie terapeutycz-
nej;

−

wdra

ż

a

ć

wypracowane narz

ę

-

dzia profilaktyczne w terapii
uzale

ż

nie

ń

;

−

skutecznie działa

ć

w sytuacjach

wysokiego ryzyka i obci

ąż

enia

psychofizycznego w terapii uza-
le

ż

nie

ń

;

−

konstruowa

ć

programy profilak-

tyczne;

−

planowa

ć

prac

ę

grupy w ob-

szarze profilaktyki społecznej.

11

Wykonanie zada

ń

zawodowych Z1, Z4, Z5, Z6, Z7 wymaga posia-

dania kompetencji zawodowych Kz2.

3.2. Wdra

ż

anie usług w zakresie terapii Kz2

Wiedza – w pogł

ę

biony sposób

zna fakty, teorie i metody, techniki
oraz narz

ę

dzia w zawodzie spe-

cjalisty

terapii

uzale

ż

nie

ń

do

wdra

ż

ania usług w zakresie tera-

pii; zna ró

ż

norodne, zło

ż

one uwa-

runkowania i aksjologiczny kon-
tekst prowadzonej

działalno

ś

ci

w zawodzie

specjalisty

terapii

uzale

ż

nie

ń

, w szczególno

ś

ci zna:

−

zasady i przepisy BHP, zasady
ergonomii, kodeks pracy w pro-
wadzeniu usług w zakresie te-
rapii;

−

przepisy

prawne

dotycz

ą

ce

narkotyków i narkomanii oraz
alkoholizmu, a tak

ż

e innych

uzale

ż

nie

ń

;

−

zasady etyczne w terapii uza-
le

ż

nie

ń

;

−

klasyfikacj

ę

uzale

ż

nie

ń

oraz

metod terapeutycznych;

−

narz

ę

dzia diagnostyczne sto-

sowane w terapii uzale

ż

nie

ń

;

−

klasyfikacj

ę

zaburze

ń

psy-

chicznych i zaburze

ń

zacho-

wania spowodowanych u

ż

y-

waniem substancji psychoak-
tywnych oraz neurobiologiczne
mechanizmy uzale

ż

nie

ń

;

−

systemy pomocy osobom uza-
le

ż

nionym;

−

typologi

ę

uzale

ż

nie

ń

.

Umiej

ę

tno

ś

ci – potrafi wykony-

wa

ć

zadania oraz formułowa

ć

i rozwi

ą

zywa

ć

problemy z wyko-

rzystaniem nowej wiedzy z wdra-

ż

ania usług w zakresie terapii oraz

komunikowa

ć

si

ę

ze zró

ż

nicowa-

nymi kr

ę

gami odbiorców i odpo-

wiednio uzasadnia

ć

prezentowane

stanowisko, w szczególno

ś

ci po-

trafi:

−

przestrzega

ć

zasad i przepi-

sów BHP, ergonomii, kodeks
pracy w prowadzeniu usług
w zakresie terapii;

−

stosowa

ć

przepisy

prawne

dotycz

ą

ce narkotyków i nar-

komanii oraz alkoholizmu, jak
równie

ż

innych uzale

ż

nie

ń

;

−

post

ę

powa

ć

zgodnie z zasa-

dami etyki w terapii uzale

ż

nie

ń

;

−

prowadzi

ć

terapi

ę

z wykorzy-

staniem ró

ż

nych narz

ę

dzi, do-

pasowuj

ą

c je do sytuacji;

−

dokumentowa

ć

przebieg pro-

cesu terapeutycznego;

−

planowa

ć

terapi

ę

uzale

ż

nie

ń

;

−

diagnozowa

ć

pacjentów w za-

kresie trudno

ś

ci zachowa

ń

be-

hawioralnych,

poznawczych,

emocjonalnych i społecznych
zwi

ą

zanych z uzale

ż

nieniem;

−

przedstawia

ć

propozycje doty-

cz

ą

ce mo

ż

liwej pomocy oso-

bom uzale

ż

nionym.

12

Wykonanie zada

ń

zawodowych Z1, Z8, Z9, Z10 wymaga posiadania

kompetencji zawodowych Kz3.

3.3. Monitorowanie, ewaluowanie i autoanalizowanie

pracy Kz3

Wiedza – w zaawansowanym
stopniu zna fakty, teorie i metody,
techniki oraz narz

ę

dzia słu

żą

ce do

monitorowania, ewaluacji i auto-
analizy pracy, w szczególno

ś

ci

zna:

−

jako

ś

ciowe i ilo

ś

ciowe narz

ę

-

dzia ewaluacyjne w terapii uza-
le

ż

nie

ń

;

−

techniki monitoringowe w tera-
pii uzale

ż

nie

ń

;

−

współzale

ż

no

ś

ci mi

ę

dzy prac

ą

własn

ą

a efektywno

ś

ci

ą

terapii

uzale

ż

nie

ń

;

−

zasady sporz

ą

dzania raportów

ewaluacyjnych w terapii uza-
le

ż

nie

ń

.

Umiej

ę

tno

ś

ci – w innowacyjny

sposób potrafi dokona

ć

monitoro-

wania, ewaluacji i autoanalizy
pracy, rozwi

ą

zywa

ć

zło

ż

one i nie-

typowe problemy w zmiennych
i mało przewidywalnych warun-
kach oraz komunikowa

ć

si

ę

ze

zró

ż

nicowanymi kr

ę

gami odbior-

ców, w szczególno

ś

ci potrafi:

−

stosowa

ć

wybrane narz

ę

dzia

ewaluacyjne

i

monitoruj

ą

ce

w terapii uzale

ż

nie

ń

;

−

wypracowywa

ć

wnioski płyn

ą

ce

z działa

ń

ewaluacyjnych i moni-

toringowych w terapii uzale

ż

-

nie

ń

;

−

dokonywa

ć

analizy własnej pra-

cy;

−

sporz

ą

dza

ć

raporty ewaluacyj-

ne w terapii uzale

ż

nie

ń

.

Wykonanie wszystkich zidentyfikowanych w standardzie zada

ń

zawodowych wymaga posiadania kompetencji społecznych KzS.

3.4. Kompetencje społeczne KzS:

−

jest

ś

wiadomy społecznej wagi pracy specjalisty terapii uzale

ż

nie

ń

,

−

tworzy i rozwija wzory wła

ś

ciwego post

ę

powania w terapii uzale

ż

-

nie

ń

,

−

podejmuje decyzje i ponosi odpowiedzialno

ść

za działania o cha-

rakterze profilaktycznym, psychoedukacyjnym, pschychospłecz-
nym, diagnostycznym oraz terapeutycznym na rzecz osób uzale

ż

-

nianych i ich

ś

rodowiska

ż

ycia,

−

krytycznie ocenia swoje działania wykonywane w ramach współ-
pracy zespołowej oraz przyjmuje odpowiedzialno

ść

za ich skutki.

13

4. Profil kompetencji kluczowych

Ocen

ę

wa

ż

no

ś

ci kompetencji kluczowych dla zawodu specjalisty te-

rapii uzale

ż

nie

ń

przedstawia rys. 1.

Wykaz kompetencji kluczowych opracowano na podstawie wykazu

stosowanego w Mi

ę

dzynarodowym Badaniu Kompetencji Osób Doro-

słych − projekt PIAAC (OECD).

1

2

3

4

5

Umiejętność obsługi komputera i wykorzystania Internetu

Umiejętności matematyczne

Umiejętność czytania ze zrozumieniem i pisania

Sprawność motoryczna

Planowanie i organizowanie pracy

Wywieranie wpływu/przywództwo

Komunikacja ustna

Współpraca w zespole

Rozwiązywanie problemów

Serie1

Zbędne

Mało ważne

Ważne

Istotne

Bardzo ważne

Rys. 1. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu 228907 Specjalista terapii

uzale

ż

nie

ń

14

5. Słownik

Zawód

−

zbiór zada

ń

(zespół czynno

ś

ci) wyodr

ę

bnionych w wyniku społecz-

nego podziału pracy, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami
przez poszczególne osoby i wymagaj

ą

cych odpowiednich kwalifikacji

i kompetencji (wiedzy, umiej

ę

tno

ś

ci oraz kompetencji społecznych)

zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. Wykonywanie zawodu
stanowi

ź

ródło dochodów.

Specjalno

ść

−

jest wynikiem podziału pracy w ramach zawodu, zawiera cz

ęść

czynno

ś

ci o podobnym charakterze (zwi

ą

zanych z wykonywan

ą

funkcj

ą

lub przedmiotem pracy) wymagaj

ą

cych pogł

ę

bionej lub do-

datkowej wiedzy i umiej

ę

tno

ś

ci zdobytych w wyniku dodatkowego

szkolenia lub praktyki.

Zadanie
zawodowe

−

logiczny wycinek lub etap pracy w ramach zawodu o wyra

ź

nie okre-

ś

lonym pocz

ą

tku i ko

ń

cu, wyodr

ę

bniony ze wzgl

ę

du na rodzaj lub

sposób wykonywania czynno

ś

ci zawodowych powi

ą

zanych jednym

celem, ko

ń

cz

ą

cy si

ę

produktem, usług

ą

lub decyzj

ą

.

Kompetencje
zawodowe

−

wszystko to, co pracownik wie, rozumie i potrafi wykona

ć

, odpowied-

nio do sytuacji w miejscu pracy. Opisywane s

ą

trzema zbiorami: wie-

dzy, umiej

ę

tno

ś

ci oraz kompetencji społecznych.

Wiedza

−

zbiór opisów faktów, zasad, teorii i praktyk przyswojonych w procesie

uczenia si

ę

, odnosz

ą

cych si

ę

do dziedziny uczenia si

ę

lub działalno-

ś

ci zawodowej.

Umiej

ę

tno

ś

ci

−

zdolno

ść

wykonywania zada

ń

i rozwi

ą

zywania problemów wła

ś

ci-

wych dla dziedziny uczenia si

ę

lub działalno

ś

ci zawodowej.

Kompetencje
społeczne

−

zdolno

ść

autonomicznego i odpowiedzialnego uczestniczenia w

ż

yciu

zawodowym i społecznym oraz kształtowania własnego rozwoju,
z uwzgl

ę

dnieniem kontekstu etycznego.

Kompetencje
kluczowe

−

wiedza, umiej

ę

tno

ś

ci i postawy odpowiednie do sytuacji, niezb

ę

dne

do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem,
integracji społecznej i zatrudnienia.

Standard
kompetencji
zawodowych

−

norma opisuj

ą

ca kompetencje zawodowe konieczne do wykonywania

zada

ń

zawodowych wchodz

ą

cych w skład zawodu, akceptowana

przez przedstawicieli organizacji zawodowych i bran

ż

owych, praco-

dawców, pracobiorców i innych kluczowych partnerów społecznych.

Kwalifikacja

−

zestaw efektów uczenia si

ę

(zasób wiedzy, umiej

ę

tno

ś

ci oraz kompe-

tencji społecznych), których osi

ą

gni

ę

cie zostało formalnie potwier-

dzone przez uprawnion

ą

instytucj

ę

.

Europejska
Rama
Kwalifikacji

−

przyj

ę

ta w Unii Europejskiej struktura i opis poziomów kwalifikacji,

umo

ż

liwiaj

ą

cy porównywanie kwalifikacji uzyskiwanych w ró

ż

nych

krajach. W Europejskiej Ramie Kwalifikacji wyró

ż

niono 8 poziomów

kwalifikacji opisywanych za pomoc

ą

efektów uczenia si

ę

; stanowi

ą

one układ odniesienia krajowych ram kwalifikacji.

Polska Rama
Kwalifikacji

−

opis hierarchii poziomów kwalifikacji wpisywanych do zintegrowane-

go rejestru kwalifikacji w Polsce.

Krajowy
System
Kwalifikacji

−

ogół rozwi

ą

za

ń

słu

żą

cych ustanawianiu i nadawaniu kwalifikacji

(potwierdzaniu efektów uczenia si

ę

) oraz zapewnianiu ich jako

ś

ci.