06 WYKONYWANIE CZYNNOSCI W SPRAWACH O WYKROCZENIA

PODRĘCZNIK DLA

SŁUCHACZA

JM 06

Wykonywanie czynności

w sprawach o wykroczenia

Jednostka Szkolna nr 01

Wprowadzenie do postępowania w sprawach

o wykroczenia.

PRZEWODNIK DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS 01.
Nazwa jednostki szkolnej: Wprowadzenie do postępowania w sprawach o
wykroczenia.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Wykonywanie czynności
w sprawach o wykroczenia – SZP 01.JM 06.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie policjanta do prowadzenia postępowania
w sprawach o wykroczenia.
Stron 1
Opracował: J. Dowejko.

JM06JS01PS01

Wskazówki dla słuchacza:

1. Wymagania wejściowe.
Wymagane są od Ciebie podstawowe umiejętności z zakresu:

- materialnego prawa wykroczeń,
- kwalifikowania określonych stanów faktycznych z zakresu wykroczeń.

2. Cele szkolenia.

Po zakończeniu jednostki szkolnej będziesz potrafił:
- rozróżnić sytuację procesowe pozwalające na wszczęcie postępowania w sprawach

o wykroczenia,

- zastosować tryb postępowania w sprawach o wykroczenia,
- zastosować zasady procesowe w zależności od etapu postępowania.
3. Metody nauczania i uczenia się.
Posługując się kodeksem postępowania w sprawach o wykroczenia poznasz podstawowe pojęcia
prawa procesowego w postępowaniu w sprawach o wykroczenia oraz z zaznajomisz się z celami
prowadzenia postępowania. Poznasz zadania postępowania oraz zasady procesowe i przesłanki,
występujące w postępowaniu w sprawach o wykroczenia. Wskażesz przesłanki dodatnie i ujemne
oraz określisz ich skutki wystąpienia. W ramach pracy z tekstem poznasz rodzaje postępowań
i różnice w ich przebiegu. Dokonasz kwalifikacji określonych stanów faktycznych, pod kątem
zastosowania prawidłowego rodzaju postępowania, poczym przedstawisz prawidłowe rozwiązanie
dokonanej kwalifikacji prawnej czynu oraz określenia właściwego trybu postępowania. Zlecone
zostaną Ci treści do samo-dzielnego opanowania takie jak: zasady procesowe, rodzaje postępowań
w sprawach o wykroczenia, przesłanki prawne i faktyczne.
4. Sposoby oceniania:
- Ocenie podlega wiedza, umiejętności z zakresu: prawidłowego kwalifikowania czynu

i określania właściwego trybu postępowania – w skali zal lub nzal.

- Każda negatywna ocena uzyskana w trakcie jednostki szkolnej musi być poprawiona na ocenę

pozytywną,

- Zaliczenie jednostki szkolnej „Wprowadzenie do postępowań w sprawach

o wykroczenia” nastąpi wspólnie (od JS.01 do JS.03).

MATERIAŁY DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS.01
Nazwa jednostki szkolnej: Wprowadzenie do postępowania w sprawach
o wykroczenia.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Wykonywanie czynności
w sprawach o wykroczenia – SZP 01.JM 06.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant
Stron:
Opracował: J. Dowejko.

JM06JS01PS01

MATERIAŁY DLA SŁUCHACZA:

1.Pojęcie, cel, zadania i przedmiot procesu w sprawach o wykroczenia

Art. 1 kpw określa zakres podmiotowo-przedmiotowy regulacji wskazując, że

postępowanie w sprawach o wykroczenia toczy się według zasad ujętych w wykroczeniowym
prawie procesowym, z tym że w postępowaniu tym mają zastosowanie przepisy Ustawy z
dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego jedynie wówczas gdy wynika to z
przepisu szczególnego.

Konstrukcja przepisu (§ 1) podkreśla autonomiczność postępowania w sprawach o

wykroczenia, wskazując równocześnie na konieczność zastosowania jednoznacznie
określonych norm postępowania karnego (§ 2). Dzięki precyzyjnemu określeniu kiedy, jak
również które rozwiązania kodeksu postępowania karnego mają zastosowanie do
postępowania w sprawach o wykroczenia uniknie się błędów w sferze interpretacji kwestii,
czy dane rozwiązanie omawianego kodeksu jest wyraźne i jednoznaczne, czy też należy przed
podjęciem decyzji kończącej postępowanie sięgnąć do rozwiązań procedury karnej.

Postępowanie w sprawach o wykroczenia nie jest postępowaniem sensu stricto karnym,

lecz jedynie zbliżonym do procesu karnego, a zatem jako postępowanie odrębne dotyczące
czynów charakteryzujących się gatunkowo łagodniejszym stopniem szkodliwości społecznej,
zawiera jedynie niezbędne, (choć obszerne) odniesienie do zasad określonych w kpk.
Ustawodawca nakazał stosowanie do postępowania w sprawach o wykroczenia 264 artykuły,
spośród 687 artykułów tworzących polską procedurę karną. Są to przepisy określające:

* cel postępowania (art. 2 k.p.k.),
* badanie okoliczności sprawy (art. 4 k.p.k.),
* zasadę domniemania niewinności (art. 5 k.p.k.),
* sposób dokonywania oceny dowodów (art. 7 k.p.k.),
* tryb rozstrzygania (art. 8 k.p.k.),
* czynności procesowe przeprowadzane z urzędu (art. 9 k.p.k.),
* zezwolenie władzy na ściganie (art. 13 k.p.k.),
* postępowanie sądowe (art. 14 k.p.k.),
* obowiązek udzielania pomocy organom procesowym (art. 15 § 2 k.p.k.),
* procedurę pouczania uczestników postępowania (art. 16 k.p.k.),
* warunki przekazania sprawy innemu organowi (art. 18 § 2 k.p.k.),
* postępowanie w razie naruszenia obowiązków procesowych (art. 20 k.p.k.),
* udział małoletniego (art. 23 k.p.k.),
* właściwość miejscowa sądu (art. 31 k.p.k.),

* właściwość szczególna sądu (art. 32 k.p.k.),
* łączność podmiotową (art. 33 § 1 k.p.k.),
* łączność przedmiotową (art. 34 k.p.k.),
* sposób badania właściwości przez sąd (art. 35 k.p.k.),
* sposób przekazania sprawy innemu sądowi (art. 36 k.p.k.),
* rozpoznanie sprawy przekazanej przez sąd wojskowy (art. 39 k.p.k.),
* warunki wyłączenia sędziego z mocy prawa (art. 40 k.p.k.),
* warunki wyłączenia sędziego na wniosek (art. 41 k.p.k.),
* tryb wyłączenia sędziego (42 § 1 -3 k.p.k.),
* skutki wyłączenia sędziego (art. 43 k.p.k.),
* moc czynności dokonanych przez osobę podlegającą wyłączeniu (art. 48 § 2 k.p.k.),
* definicję pokrzywdzonego (art. 49 k.p.k.),
* zasady podejmowania w imieniu pokrzywdzonego czynności procesowych (art. 51

k.p.k.),

* uprawnienia oskarżyciela posiłkowego (art. 54 § 2 k.p.k.),
* sposób przyłączenia się do postępowania innego pokrzywdzonego (art. 55 § 3 k.p.k.),
* ograniczenia odnoszące się do oskarżyciela posiłkowego (art. 56 k.p.k.),
* skutki odłączenia się oskarżyciela posiłkowego od postępowania (art. 57 § 1 k.p.k.),
* prawa i obowiązki obwinionego (art. 74 § 1, 2 i 3 k.p.k.),
* stawiennictwo na wezwanie (art. 75 k.p.k.),
* zakres czynności procesowych podejmowanych przez przedstawiciela ustawowego (art.

76 k.p.k.),

* warunki cofnięcia wyznaczenia obrońcy z urzędu (art. 78 § 2 k.p.k.),
* kto może być obrońcą (art. 82 k.p.k.),
* warunki ustanowienia obrońcy (art. 83 k.p.k.),
* prawa i obowiązki obrońcy (art. 84 k.p.k.),
* warunki obrony kilku osób (art. 85 k.p.k.),
* kierunek czynności procesowych (art. 86 k.p.k.),
* rolę pełnomocnika (art. 89 k.p.k.),
* treść postanowienia (art. 94 k.p.k.),
* wyznaczenie rozprawy lub posiedzenia (art. 95 k.p.k.),
* konieczność sprawdzenia okoliczności (art. 97 k.p.k.),
* sposób ogłaszania orzeczeń (art. 100 § 1 i 6 k.p.k.),
* podstawę sprostowania (art. 105 k.p.k.),
* sposób nadania klauzuli wykonalności 107 k.p.k.),
* tajność głosowania (art. 108 k.p.k.),
* tryb narady i głosowania (art. 109 k.p.k.),
* sposób naradzania i głosowania nad poszczególnymi kwestiami (art. 110 k.p.k.),
* zasadę większości głosów (art. 111 k.p.k.),
* głos sędziego (art. 112 k.p.k.),
* zasadę podpisywania głosów (art. 113 k.p.k.),
* moc zdania odrębnego (art. 114 k.p.k.),
* podpisywanie uzasadnienia orzeczenia (art. 115 k.p.k.),
* wnioski stron (art. 116 k.p.k.),
* udział w czynnościach (art. 117 k.p.k.),
* ocenę znaczenia czynności procesowej (art. 118 k.p.k.),
* treść pisma procesowego (art. 119 k.p.k.),
* reakcję na stwierdzone braki formalne pisma (art. 120 k.p.k.),
* odmowę złożenia podpisu (art. 121 k.p.k.),
* skutki upływu terminu zawitego (art. 122 k.p.k.),

* bieg terminu (art. 123 k.p.k.),
* metodę zachowania terminu zawitego (art. 124 k.p.k.),
* skutki niewłaściwego określenia adresata (art. 125 k.p.k.),
* warunki przywrócenia terminu (art. 126 k.p.k.),
* wstrzymanie wykonania orzeczenia (art. 127 k.p.k.),
* sposób doręczania odpisów (art. 128 k.p.k.),
* treść wezwania (art. 129 k.p.k.),
* konieczność potwierdzania odbioru (art. 130 k.p.k.),
* sposób doręczania wezwania (art. 131 k.p.k.),
* doręczanie pisma adresatowi (art. 132 k.p.k.),
* warunki pozostawiania pisma w urzędzie pocztowym (art. 133 k.p.k.),
* pisma kierowane do szczególnych adresatów (art. 134 k.p.k.),
* skutki odmowy przyjęcia pisma (art. 136 k.p.k.),
* pilny charakter wezwania (art. 137 k.p.k.),
* konieczność wskazania adresata (art. 138 k.p.k.),
* skutki zmiany adresu (art. 139 k.p.k.),
* katalog odbiorców pism procesowych (art. 140 k.p.k.),
* delegację do określenia zasad i trybu doręczania pism procesowych (art. 141 k.p.k.),
* skutki oświadczenia o otrzymaniu pisma (art. 142 k.p.k.),
* status protokolanta (art. 144 k.p.k.),
* sporządzanie stenogramu (art. 145 k.p.k.),
* warunki wyłączenia protokolanta i stenografa (art. 146 k.p.k.),
* rolę zapisu dźwiękowego (art. 147 § 3 k.p.k.),
* treść protokołu (art. 148 k.p.k.),
* zasady podpisywania protokołów (art. 149 § 1 i 2 k.p.k.),
* asygnatę uczestników czynności procesowej (art. 150 k.p.k.),
* poprawki wniesione do protokołu (art. 151 k.p.k.),
* tryb sprostowania protokołu (art. 153 § 3 i 4 k.p.k.),
* tryb sprostowania oczywistych omyłek (art. 154 k.p.k.),
* tryb zawiadamiania stron o sprostowaniu protokołu (art. 155 k.p.k.),
* dostęp do akt (art. 156 § 1-4 k.p.k.),
* odpisy wydane na żądanie (art. 157 k.p.k.),
* uprawnienia prokuratora (art. 158 k.p.k.),
* postępowanie odtworzeniowe akt (art. 160 k.p.k.),
* odtworzenie akt w niezbędnych częściach (art. 161 k.p.k.),
* wnioski w przedmiocie odtworzenia akt (art. 162 k.p.k.),
* warunki przedstawienia dokumentów (art. 163 k.p.k.),
* przeprowadzanie dowodów (art. 164 k.p.k.),
* postanowienie w kwestii odtworzenia (art. 165 k.p.k.),
* warunki powtórzenia czynności procesowej (art. 166 k.p.k.),
* procesowy stosunek do faktów powszechnie znanych (art. 168 k.p.k.),
* formę wniosku dowodowego (art. 169 k.p.k.),
* kwestię oddalenia wniosku (art. 170 k.p.k.),
* formę przesłuchania (art. 171 k.p.k.),
* konfrontację (art. 172 k.p.k.),
* okazanie (art. 173 k.p.k.),
* prawo składania wyjaśnień przez obwinionego (art. 175),
* obowiązek stawienia się na wezwanie (art. 177 k.p.k.),
* podmioty objęte zakazem przesłuchiwania (art. 178 k.p.k.),
* sposób przechowywania protokołów z rozprawy niejawnej (art. 181 § 2 k.p.k.),

* podstawę odmowy zeznań (art. 182 k.p.k.),
* podstawę uchylenia się od odpowiedzi (art. 183 k.p.k.),
* podstawę zwolnienia z zeznań (art. 185 k.p.k.),
* zakaz dowodowy (art. 186 k.p.k.),
* formę przyrzeczenia (art. 187 k.p.k.),
* treść przyrzeczenia (art. 188 k.p.k.),
* zakaz odbierania przyrzeczenia (art. 189 k.p.k.),
* uprzedzenie o odpowiedzialności za zeznanie nieprawdy (art. 190 k.p.k.),
* sposób utrwalenia danych świadka (art. 191 § 2 k.p.k.),
* sposób ustalenia stanu zdrowia pokrzywdzonego (art. 192 k.p.k.),
* zawartość oceny psychiatrycznej (art. 202 § 4 k.p.k.),
* konieczność wezwania tłumacza (art. 204 k.p.k.),
* udział specjalistów (art. 205 k.p.k.),
* obowiązki specjalistów (art. 206 k.p.k.),
* rodzaje oględzin (art. 207 k.p.k.),
* oględziny ciała (art. 208 k.p.k.),
* dopuszczalność eksperymentu procesowego (art. 211 k.p.k.),
* dopuszczalność określonych czynności (art. 212 k.p.k.),
* warunki wydania rzeczy (art. 217 k.p.k.),
* dopuszczalność rewizji nocnej (art. 221 k.p.k.),
* zawiadomienie o przeszukaniu (art. 222 k.p.k.),
* płeć przeszukującego (art. 223 k.p.k.),
* tryb rewidowania (art. 224 k.p.k.),
* ochronę tajemnicy (art. 225 k.p.k.),
* ograniczenia dowodowe (art. 226 k.p.k.),
* kulturę rewizji (art. 227 k.p.k.),
* przechowanie dowodów (art. 228 k.p.k.),
* sposób protokołowania zatrzymania rzeczy lub przeszukania (art. 229 k.p.k.),
* zwrot rzeczy (art. 230 k.p.k.),
* depozyt sądowy (art. 231 k.p.k.),
* dopuszczalność sprzedaży depozytów (art. 232 k.p.k.),
* sposób przechowania walut (art. 233 k.p.k.),
* bezskuteczność rozporządzenia rzeczą (art. 234 k.p.k.),
* dopuszczalność zażalenia na postanowienie dotyczące przeszukania i zatrzymania

rzeczy (art. 236 k.p.k.),

* prawo ujęcia osoby na gorącym uczynku (art. 243 k.p.k.),
* sposób i wynik rozpoznawania zażalenia na zatrzymanie (art. 246 § 3 i 4 k.p.k.),
* czynności procesowe w wypadkach nie cierpiących zwłoki (art. 308 § 1 k.p.k.),
* konieczność bezzwłocznego wyznaczenia rozprawy (art. 348 k.p.k.),
* możliwość wniesienia sprawy na posiedzenie (art. 349 k.p.k.),
* obowiązek wydania zarządzenia o wyznaczeniu rozprawy głównej (art. 350 k.p.k.),
* dopuszczenie dowodów (art. 352 k.p.k.),
* terminy procesowe (art. 353 k.p.k.),
* dopuszczalność utrwalania przebiegu rozprawy przez mass media (art. 357 k.p.k.),
* rejestrowanie rozprawy (art. 358 k.p.k.),
* objęcie tajemnicą przebiegu rozprawy toczącej się z wyłączeniem jawności (art. 362

k.p.k.),

* skutki złożenia wniosku o wyłączenie jawności rozprawy (art. 363 k.p.k.),
* obowiązek wyjaśniania okoliczności (art. 366 k.p.k.)
* prawo głosu (art. 367 k.p.k.),

* kolejność przeprowadzania dowodów (art. 369 k.p.k.),
* zakaz kontaktu świadków (art. 371 k.p.k.),
* konieczność zapewnienia spokoju podczas rozprawy (art. 372 k.p.k.),
* obecności obwinionego (art. 374 § 2 k.p.k.),
* przyczynę wydalenia obwinionego z sali (art. 375 k.p.k.),
* skutki samowolnego opuszczenia sali przez obwinionego (art. 376 k.p.k.),
* skutki niezdolności obwinionego do udziału w rozprawie (art. 377 k.p.k.),
* konieczność ustanowienia nowego obrońcy (art. 378 k.p.k.),
* sposób zapewnienia powagi sądu (art. 379 k.p.k.),
* obecność podczas rozprawy (art. 384 k.p.k.),
* przesłuchanie obwinionego (art. 386 k.p.k.),
* udostępnienie dowodów rzeczowych (art. 395 k.p.k.),
* wyznaczenie sędziego (art. 396 k.p.k.),
* zmianę kwalifikacji prawnej (art. 399 k.p.k.),
* zamknięcie przewodu sądowego (art. 405 k.p.k.),
* kolejność przemówień (art. 406 k.p.k.),
* sposób tłumaczenia przemówień (art. 407 k.p.k.),
* możliwość wznowienia przewodu sądowego (art. 409 k.p.k.),
* podstawę wyroku (art. 410 k.p.k.),
* podstawę odroczenia (art. 411 k.p.k.),
* treść wyroku (art. 413 § 1 k.p.k.),
* sposób ogłoszenia wyroku (art. 418 § 1 i 3 k.p.k.),
* konsekwencje wyrokowania poza rozprawą (art. 418a k.p.k.),
* obecność podczas ogłaszania wyroku (art. 419 k.p.k.),
* warunki sporządzania uzasadnienia wyroku (art. 422 k.p.k.),
* termin sporządzenia uzasadnienia wyroku (art. 423 k.p.k.),
* treść uzasadnienia (art. 424 k.p.k.),
* możliwość zaskarżenia wyroku (art. 425 § 3 i 4 k.p.k.),
* brak możliwości odwołania (art. 426 k.p.k.),
* treść odwołania (art. 427 k.p.k.),
* odmowę przyjęcia środka odwoławczego (art. 429 k.p.k.),
* okoliczności pozostawienia bez rozpoznania środka odwoławczego (art. 430 k.p.k.),
* warunki cofnięcia środka odwoławczego (art. 431 k.p.k.),
* możliwość pozostawienia bez rozpoznania (art. 432 k.p.k.),
* zakres rozpoznania sprawy (art. 433 k.p.k.),
* warunki orzeczenia na niekorzyść (art. 434 k.p.k.),
* warunki orzeczenia na korzyść współ obwinionych (art. 435 k.p.k.),
* możliwość częściowego rozpoznania środka odwoławczego (art. 436 k.p.k.),
* orzeczenie po rozpoznaniu sprawy (art. 437 k.p.k.),
* warunki uchylenia lub zmiany orzeczenia (art. 438 k.p.k.),
* rażącą niesprawiedliwość (art. 440 k.p.k.),
* zagadnienie prawne wymagające wykładni Sądu Najwyższego (art. 441 k.p.k.),
* granice orzeczenia (art. 442 k.p.k.),
* warunki wydania surowszego orzeczenia (art. 443 k.p.k.),
* zakres apelacji (art. 447 k.p.k.),
* formę rozpoznania sprawy odwoławczej (art. 449 k.p.k.),
* sposób procedowania (art. 453 k.p.k.),
* możliwości sądu odwoławczego (art. 454 § 1 k.p.k.),
* możliwość poprawienia kwalifikacji prawnej (art. 455 k.p.k.),
* konieczność orzekania przez sąd odwoławczy wyrokiem (art. 456 k.p.k.),

* warunki wstrzymania wykonania kary (art. 462 k.p.k.),
* warunki uwzględnienia zażalenia (art. 463 § 1 k.p.k.),
* kompetencje prokuratora (art. 465 § 1 i 2 k.p.k.),
* zastosowanie przepisów dotyczących zażaleń na postanowienia do zażaleń na

zarządzenia (art. 466 k.p.k.),

* skutek zasadnego zażalenia(art. 467 § 2 k.p.k.),
* skład sądu (art. 476 § 2 k.p.k.),
* treść nakazu (art. 504 k.p.k.),
* sposób doręczenia nakazu (art. 505 k.p.k.),
* prawo wniesienia sprzeciwu (art. 506 § 1-3, § 5 i 6 k.p.k.),
* jednorazowość wniesienia kasacji (art. 522 k.p.k.),
* kompozycję zarzutu kasacyjnego (art. 526 § 1 k.p.k.),
* brak przeszkód towarzyszących wniesieniu i rozpoznaniu kasacji (art. 529 k.p.k.),
* warunki odmowy przyjęcia kasacji (art. 530 § 2 i 3 k.p.k.),
* warunki pozostawienia kasacji bez rozpoznania (art. 531 § 1 k.p.k.),
* możliwość wstrzymania wykonania zaskarżonego orzeczenia (art. 532 § 1 k.p.k.),
* skład sądu kasacyjnego (art. 534 § 2 k.p.k.),
* sposób rozpoznania kasacji (art. 535 k.p.k.),
* zakres kasacji (art. 536 k.p.k.),
* skutki wniesienia kasacji (art. 537 k.p.k.),
* skutki uchylenia wyroku (art. 538 § 1 k.p.k.),
* niedopuszczalność kasacji (art. 539 k.p.k.),
* warunki wznowienia postępowania sądowego zakończonego prawomocnym

orzeczeniem (art. 540 k.p.k.),

* niemożność wydania wyroku skazującego (art. 541 k.p.k.),
* wniosek strony w kwestii wznowienia postępowania (art. 542 k.p.k.),
* sąd właściwy do wznowienia postępowania (art. 544 § 2 i 3 k.p.k.),
* warunki formalne skutkujące wznowienie postępowania (art. 545 k.p.k.),
* udział stron w czynnościach sprawdzających (art. 546 k.p.k.),
* warunki wniesienia zażalenia w kwestii wznowienia postępowania (art. 547 k.p.k.),
* udział obrońcy we wznowionym postępowaniu (art. 548 k.p.k.),
* nieskuteczność roszczenia o odszkodowanie lub zadośćuczynienie (art. 553 k.p.k.),
* skutki śmierci obwinionego (art. 556 § 4 k.p.k.)
* zasadność roszczenia zwrotnego (art. 557 k.p.k.),
* warunki zastosowania w sprawach o odszkodowanie procedury cywilnej (art. 558

k.p.k.),

* możliwość zastosowania przepisów do cudzoziemców (art. 559 k.p.k.),
* warunki bezpośredniego porozumienia (art. 613 § 2 k.p.k.),
* koszty postępowania (art. 616 k.p.k.),
* odesłanie do odrębnych przepisów w kwestii opłat (art. 617 k.p.k.),
* wydatki Skarbu Państwa (art. 618 § 1 i 3 k.p.k.),
* powody zwolnienia z kosztów sądowych (art. 623 k.p.k.),
* względy słuszności przemawiające za zwolnieniem z kosztów sądowych (art. 624 § 1

k.p.k.),

* podmioty, od których nie pobiera się kosztów sądowych (art. 625 k.p.k.),
* koszty sądowe (art. 626 k.p.k.),
* koszty w sprawie z oskarżenia publicznego (art. 627 k.p.k.),
* warunki zastosowania częściowych kosztów (art. 630 k.p.k.),
* koszty według zasady słuszności (art. 633 k.p.k.),
* zastosowanie przepisów o kosztach za postępowanie (art. 634 k.p.k.),

* koszty procesu za postępowanie odwoławcze (art. 635 k.p.k.),
* zasady ogólne ponoszenia kosztów w razie nieuwzględnienia środka odwoławczego

(art. 636 § 1 i 2 k.p.k.),

* obciążenie kosztami w sytuacjach szczególnych (art. 637 k.p.k.),
* wydatki na kasację (art. 638 k.p.k.),
* zastosowanie przepisów odnoszących się do kosztów w sprawach o wznowienie

postępowania (art. 639 k.p.k.),

* warunki przedawnienia prawa ściągnięcia kosztów procesu (art. 641 k.p.k.),
* podstawę rozpoznania łącznego (art. 649 k.p.k.),
* właściwość sądu wojskowego (art. 651 k.p.k.).

Organami właściwymi do orzekania w postępowaniu w sprawach o wykroczenia są:
Sąd Najwyższy, sądy powszechne i wojskowe.

Przepisy kodeksu w sprawach o wykroczenie (zgodnie z treścią recypowanego art. 2 kpk )
mają na celu takie ukształtowanie postępowania , aby:

1) sprawca wykroczenia został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności , a osoba

niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności,

2) przez trafne zastosowanie środków przewidzianych w prawie karnym oraz ujawnienie

okoliczności sprzyjających popełnieniu wykroczenia osiągnięte zostały zadania
postępowania nie tylko w zwalczaniu wykroczeń, lecz również w zapobieganiu im oraz w
umacnianiu poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego,

3) uwzględnione zostały prawnie chronione interesy pokrzywdzonego,
4) rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w rozsądnym terminie.

Każde postępowanie prawne opiera się na pewnych regułach zwanych zasadami. Tak jest
w przypadku prawa karnego, cywilnego, administracyjnego, tak jest również w przypadku
postępowania w sprawach o wykroczenia. Zasady prawne to swojego rodzaju normy prawne.
Mogą być wyraźnie oznaczone w obowiązujących przepisach bądź też interpretowane z nich.
Mają one ogromne znaczenie praktyczne, ponieważ w przypadku pojawienia się wątpliwości
w trakcie toczącego się postępowania wskazują, w jakim kierunku powinniśmy poszukiwać
rozwiązania, jakich reguł powinniśmy bezwzględnie przestrzegać, a w jakich warunkach
możemy od wskazanych reguł odstąpić. Możemy zatem powiedzieć, że zasady postępowania
w sprawach o wykroczenia, to wynikające z ustawy, dyrektywy nakazujące lub
uprawniające określony sposób rozwiązywania konkretnego zagadnienia.
Podstawowym aktem prawnych, choć nie jedynym, regulującym postępowanie w
sprawach o wykroczenia jest kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. W art. 1 § 2
Kpow stwierdza, że: W postępowaniu w sprawach o wykroczenia, przepisy Kodeksu
postępowania karnego stosuje się jedynie, gdy niniejszy kodeks tak stanowi. Wśród wielu
zasad dotyczących procedury w sprawach o wykroczenia są zasady o większej doniosłości,
jak i takie, których znaczenie jest dużo mniejsze.
Pierwszą kategorię zasad procesowych odnoszących się do postępowania w
sprawach o wykroczenia, są zasady wspólne dla wszystkich postępowań prawnych:

− Zasada prawdy (zwana także zasadą prawdy materialnej) – zawarta jest w art. 2 § 2 kpk.

Oznacza, że podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić ustalenia faktyczne.
Organy procesowe są więc zobowiązane do podejmowania wszelkich starań, aby ich
ustalenia faktyczne były zgodne z prawdą. Jeżeli zatem organ podejmuje decyzję
rozstrzygającą jakąś kwestię, to ma obowiązek opierać się przy tym na ustaleniach
faktycznych, zgodnych z rzeczywistym stanem rzeczy, a nie na bardziej lub mniej
wiarygodnych przypuszczeniach co do przebiegu zdarzenia. Zasada ta zobowiązuje także

organy procesowe do wyczerpującego zebrania i wszechstronnego rozpatrzenia materiału
dowodowego, przy czym podstawa rozstrzygnięcia może być tylko całokształt
okoliczności sprawy (wszystkie za i przeciw). Jedyne ograniczenia w dochodzeniu do
prawdy mogą wynikać z zakazów dowodowych (np. zakaz przesłuchania duchownego na
okoliczność spowiedzi, czy posiadania immunitetu). Zasada prawdy jest kluczową zasadą
wszelkich postępowań. Wszystkie pozostałe zasady są jej podporządkowane.

− Zasada swobodnej oceny dowodów – polega na tym, że organ orzekający nie jest

skrępowany narzuconymi z góry regułami co do wartości dowodów w danym procesie
(reguły takie istniały w przeszłości, np. w procesie karnym inkwizycyjnym, gdzie
przyjmowano „z góry” pewną wartość dowodów – tzw. legalna teoria dowodów), lecz
wiarygodność i moc dowodów podlega jego swobodnej ocenie. Jednakże swobodna ocena
dowodów nie oznacza bynajmniej dowolności. Ocena musi być oparta na wiedzy oraz
doświadczeniu życiowym. Ponadto odrzucając pewien dowód organ musi należycie i
przekonywująco uzasadnić swoją decyzję.

− Zasada obiektywizmu – oznacza obowiązek badania i brania pod uwagę zarówno

okoliczności przemawiających na niekorzyść obwinionego, jak i na jego korzyść. Jej
wymiar praktyczny oznacza, że organy prowadzące postępowanie o wykroczenie powinny
mieć obiektywny stosunek do sprawy, jak i sprawcy czynu. Niedopuszczalna jest
stronniczość.

− Zasada prawa do obrony – obwiniony ma prawo bronić się, przy czym może to czynić

samodzielnie bądź też ustanowić sobie obrońcę. Na podstawie Kpow obwinionemu
przysługuje prawo do jednego obrońcy (adwokat lub radca prawny). O przysługującym
mu prawie do obrony, należy obwinionego bezwzględnie pouczyć. Pod pojęciem prawa
do obrony należy także rozumieć czynności podejmowane przez obwinionego w celu
uwolnienia się od ciążącego na nim zarzutu popełnienia wykroczenia (prawo do składania
wyjaśnień, odmowy składania wyjaśnień, składania wniosków dowodowych, etc.).

− Zasada domniemania niewinności – stanowi nakaz uważania obwinionego za

niewinnego i traktowania go jako osoby niewinnej dopóki nie zapadnie prawomocny
wyrok sądu stwierdzający jego winę. Z zasady domniemania niewinności wypływa szereg
ważkich konsekwencji. Przede wszystkim domniemanie to jest regulatorem ciężaru
dowodu. To oskarżyciel musi udowodnić winę obwinionemu, a nie obwiniony musi
udowadniać swojej niewinności. Zasadą domniemania niewinności wiąże się ściśle reguła,
że nie dające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść obwinionego ( łac. in dubio
pro reo).

− Zasada kontradyktoryjności - polega na wyodrębnieniu przeciwstawnych stron

prowadzących spór przed niezawisłym sądem, który ma go rozstrzygnąć. Należy
podkreślić, że zasada kontradyktoryjności zakłada równość stron procesowych, tzn., że te
same środki prawne (składanie wniosków dowodowych, możliwość wypowiedzenia się w
kwestii dotyczącej rozstrzygnięcia) przysługują zarówno stronie oskarżycielskiej jak i
obwinionemu.

− Zasada skargowości – polega na tym, że sąd nie wszczyna postępowania w sprawie o

wykroczenie z urzędu lecz tylko na skutek skargi uprawnionego podmiotu (wniosek o
ukaranie). Po wniesieniu wniosku o ukaranie decyzja o dalszym przebiegu procesu należy
do sądu.

− Zasada szybkości i ekonomiki postępowania – szybkość postępowania opiera się na

założeniu, że wychowawczy wpływ orzeczenia jest tym większy, im szybciej ono zapada i
jest wykonane. Ekonomika opiera się na ocenie społecznych kosztów postępowania. W
sprawach drobnych jest niecelowe wielokrotne wzywanie świadków czy przeprowadzanie
kosztownych badań. Należy jednak podkreślić, że szybkość i ekonomika postępowania
nie mogą być realizowane kosztem zasady prawdy, która jest zasadą nadrzędną.

− Zasada informacji prawnej – oznacza nakaz udzielania informacji prawnej uczestnikowi

postępowania nie tylko w sytuacjach wyraźnie wskazanych w ustawie, ale także w
każdym przypadku, gdy może to mieć dla niego znaczenie procesowe. Brak pouczenia lub
mylne pouczenie nie może w żadnym wypadku wywoływać ujemnych skutków prawnych
dla osoby, której nie przekazano pouczenia, bądź też pouczono ją w sposób
nieprawidłowy.

Pośród wszystkich zasad procesowych na pierwszy plan w przypadku postępowania w
sprawach o wykroczenia, wysuwają się dwie zasady, które znajdują zastosowanie wyłącznie
w tym postępowaniu i odróżniają postępowanie w sprawach o wykroczenia od innych
postępowań prawnych. Są to zasady :

− Zasada celowości (zasada oportunizmu) – jest to rozwiązanie odmienne od przyjętego w

prawie karnym, gdzie obowiązuje zasada legalizmu, która sprowadza się do tego, że organ
ścigania ma obowiązek wszczęcia i prowadzenia postępowania, jeżeli tylko ściganie jest
faktycznie zasadne oraz prawnie dopuszczalne, a więc nie zachodzą przeszkody prawne w
ściganiu. Zasada celowości oznacza uprawnienie, a nie obowiązek ścigania. Organ
ścigania może zatem ścigać sprawcę wykroczenia, ale może również poprzestać np. na
zastosowaniu tzw. środków oddziaływania wychowawczego (pouczenie, zwrócenie uwagi,
ostrzeżenia), czy też zastosowaniu innych środków, o czym mówi art. 41 kw. Podobnie
organ orzekający może poprzestać na zastosowaniu środków oddziaływania społecznego
(obowiązek przeproszenia pokrzywdzonego, zobowiązanie do przywrócenia stanu
poprzedniego itp.).

− Zasada preferencji środków poza karnych – wykroczenia to czyny zabronione o dużo

mniejszej, z założenia, szkodliwości społecznej niż przestępstwa. Zatem również reakcja
państwa na takie czyny powinna być inna niż wobec sprawców przestępstw. Kara za
wykroczenie powinna być ostatecznością. Zasada ta oznacza, że środki oddziaływania
społecznego, środki oddziaływania wychowawczego mają pierwszeństwo przed karami
przewidzianymi w kodeksie wykroczeń.

Przesłanki procesowe to pewne warunki (stany), które decydują o prawnej
dopuszczalności postępowania w sprawach o wykroczenia. W zależności od przyjętego
kryterium możemy mówić o przesłankach, które są niezbędne do tego aby
postępowanie w sprawie o wykroczenie mogło być przeprowadzone, jak również takie
przesłanki, które nie mogą zaistnieć, gdyż ich zaistnienie stanowi przeszkodę dla
postępowania. Taka przeszkoda może być trwała i nieusuwalna, a więc będzie
stanowiła trwałą przeszkodę procesową, bądź też będzie usuwalna i da się usunąć.
Wreszcie możemy wyróżnić przesłanki, od których będzie zależało, czy można

prowadzić postępowanie zwyczajne oraz takie, które warunkować będą możliwość
postępowania szczególnego.

Wyodrębnić można:

a) przesłanki ogólne, dotyczące każdego rodzaju (trybu) postępowania o wykroczenia i

taki też charakter ma większość okoliczności wskazanych w art. 5 § 1, oraz przesłanki
szczególne, odnoszące się tylko do określonego trybu (rodzaju) postępowania (np. przesłanki
trybu nakazowego - zob. art. 93, czy trybu przyspieszonego - zob. art. 90, 91) bądź do
postępowania w określonych kategoriach spraw (np. żądanie ścigania, przewidziane w art. 5 §
1 pkt 9, niezbędne tylko przy niektórych wykroczeniach);

b) przesłanki dodatnie (pozytywne), czyli takie, od których istnienia zależy, by

postępowanie było dopuszczalne (np. skarga uprawnionego oskarżyciela, istnienie czynu
będącego wykroczeniem, istnienie obwinionego, właściwość sądu), i ujemne (negatywne), a
więc takie, których wystąpienie czyni postępowanie niedopuszczalnym (np. przedawnienie
karalności, immunitet, abolicja), czyli tzw. przeszkody procesowe, z tym że rolę takiej
przeszkody pełni też zaprzeczona przesłanka dodatnia (np. śmierć oskarżonego, brak znamion
wykroczenia w czynie zarzucanym, brak skargi uprawnionego oskarżyciela czy żądania
ścigania itd.); cały § 1 art. 5 ujęty jest właśnie w taki sposób, że normuje zaprzeczone
przesłanki dodatnie i przesłanki z natury swej ujemne, zakładając ich skutek w postaci
odmowy wszczęcia procesu lub umorzenia wszczętego postępowania;

c) przesłanki bezwzględne i względne. Te pierwsze to takie przeszkody procesowe,

które nigdy nie mogą być usunięte, tym samym zawsze w razie zaistnienia skutkują
niedopuszczalnością postępowania (np. śmierć oskarżonego, przedawnienie karalności),
natomiast te drugie to przeszkody usuwalne, powodujące niedopuszczalność procesu, jeżeli
nie zostaną usunięte (np. brak zezwolenia na ściganie, brak skargi uprawnionego
oskarżyciela, brak wymaganego żądania ścigania). Prawomocne umorzenie postępowania z
uwagi na przeszkodę bezwzględną czyni tę decyzję prawomocną także w sensie materialnym
ze skutkiem ne bis in idem, natomiast przy takim umorzeniu, ale z uwagi na przesłankę
ujemną względną, nie istnieje zakaz ponownego wszczynania postępowania, jeżeli tylko
ustanie przeszkoda będąca przyczyną poprzedniego umorzenia (np. skargę wniesie teraz
prawidłowy oskarżyciel, po umorzeniu uzyskano uchylenie immunitetu, pokrzywdzony złożył
wymagane żądanie ścigania itd.);

d) przesłanki materialnoprawne, formalnoprawne i mieszane. Te pierwsze to

przesłanki, których źródło i skutek tkwią w prawie materialnym, a niedopuszczalność
postępowania jest efektem braku naruszenia prawa karnego, są one w istocie swej też
warunkami odpowiedzialności materialnoprawnej za wykroczenie, a chodzi tu o przesłanki
wskazane w pkt 1-3 § 1 art. 5. Natomiast przesłanki formalnoprawne to te, których źródło i
skutek tkwią wyłącznie w prawie procesowym, nie mają one zatem nic wspólnego z prawem
materialnym (np. brak skargi uprawnionego oskarżyciela, immunitety, śmierć oskarżonego,
brak zezwolenia na ściganie lub żądania ścigania, rzecz osądzona itd.). Z kolei przesłanki
mieszane to takie, których źródłem jest prawo materialne, ale skutek następuje dopiero w
postępowaniu (np. przedawnienie po upływie terminów określonych w art. 45 § 1 k.w. w
wyniku zbyt długotrwałego procesu).

W razie zbiegu przesłanki formalnoprawnej i materialnoprawnej prymat należy - co do

zasady - nadać przesłance formalnej, gdyż nie można orzekać odnośnie do braku
odpowiedzialności za wykroczenie, jeżeli postępowanie jest niedopuszczalne. Przy zbiegu
dwu przesłanek formalnych należy się oprzeć na tej, której skutki są dalej idące (np.
przesłanka bezwzględna i względna), a jedynie gdy skutek wielu przeszkód jest taki sam,

można wszystkie przyjąć za podstawę rozstrzygnięcia. Pamiętać też trzeba, iż w razie
ujawnienia dopiero po wszczęciu przewodu sądowego przeszkód wskazanych w pkt 1 i 2 § 1
art. 5 sąd uniewinnia obwinionego, chyba że sprawca był w chwili czynu niepoczytalny (art.
62 § 2).

Przesłanki ujemne

ujęto w art. 5 a w wśród nich wyróżniono :

1. w art.5 § 1 pkt 1-3 ujęto pięć przesłanek materialnoprawnych. Należą do nich:

a) brak czynu , tj. brak w ogóle zdarzenia (np. skradziony przedmiot znalazł się jako

zagubiony) lub zdarzenia będącego czynem, a więc świadomym zachowaniem się człowieka
(np. uszkodzenie rzeczy, o jakim mowa w art. 124 k.w., było efektem zachowania się
zwierzęcia, a nie człowieka), w tym także wykazanie takiego „braku czynu" przez
obwinionego, w sensie braku sprawstwa po jego stronie, czyn bowiem trzeba przypisać
określonej osobie (umorzenie wobec niego lub uniewinnienie tej osoby, nie przeszkadza
nowemu postępowaniu o ten sam czyn wobec innej osoby);

b) brak danych dostatecznie uzasadniających popełnienie czynu , czyli sytuacje

podobne jak w pkt a), z tym że nie chodzi tu o pozytywne wykazanie braku czynu (jego
sprawstwa przez określoną osobę), ale o brak dostatecznych danych (dowodów) do przyjęcia
zaistnienia czynu lub sprawstwa danej osoby;

c) brak znamion wykroczenia w zarzuconym czynie , tj. przy istnieniu czynu

zabronionego brak jest wszystkich wymaganych przez ustawę znamion tego zachowania,
pozwalających uznać go za określone wykroczenie, np. sprawca rzeczywiście nie opuścił
cudzego pola czy lasu mimo żądania (art. 157 k.w.), z tym że żądanie to pochodziło od osoby
nieuprawnionej do występowania z nim (np. sąsiada właściciela, który to sąsiad następnie
doprowadził do interwencji Policji, w efekcie której sprawca opuścił dane miejsce, a
pokrzywdzony zażądał ścigania), należy jednakże pamiętać, iż wiążące sąd jest jedynie samo
zdarzenie faktyczne, a nie jego opis i kwalifikacja prawna podana przez oskarżyciela, zatem
sąd może dokonać zmian w opisie czynu i przyjąć inną jego kwalifikację w granicach
zdarzenia będącego przedmiotem osądu (np. uznać przy zarzucie wybryku wywołującego
zgorszenie z art. 51 § 1 k.w., że w istocie czyn był tylko nieobyczajnym wybrykiem z art. 140
k.w.);

d) ustawa stanowi, iż sprawca nie popełnia wykroczenia , to z kolei sytuacja, gdy z

norm kodeksu wykroczeń wynika, że w danym wypadku sprawca „nie popełnia
wykroczenia". Takimi przepisami są m. in. art. 1 § 2 (brak winy), art. 7 § 2 (błąd przy
wykroczeniach umyślnych), art. 15 (obrona konieczna), art. 16 § 1 (stan wyższej
konieczności) czy art. 17 § 1 (niepoczytalność). Przez „niepopełnienie wykroczenia"
należy także rozumieć te sytuacje, gdy ustawa stwierdza, że sprawca „nie podlega
odpowiedzialności" (tak np. w art. 146 § 2 k.w.). W orzecznictwie SN na gruncie
przestępstw trafnie natomiast wskazuje się, że pod przesłankę „niepopełnienia przestępstwa"
zaliczyć też należy całkowity brak społecznej szkodliwości czynu, wywodząc to z art. 1 § 2
k.k. . Stanowisko to należy uznać za w pełni aktualne także na gruncie prawa wykroczeń,
skoro bowiem wykroczeniem jest jedynie czyn społecznie niebezpieczny zagrożony przez
ustawę, zupełny brak społecznej szkodliwości danego zachowania powoduje brak
wykroczenia, a więc niepopełnienie wykroczenia w rozumieniu art. 5 § 1 pkt 2 w zw. z art. 1
k.w.

e) nie podleganie karze , a więc te sytuacje określone w prawie materialnym, w których

przyjmuje się, iż sprawca „nie podlega karze"; taki przypadek przewiduje art. 11 § 4 k.w.
(odstąpienie od czynu przy usiłowaniu).

Stwierdzenie tych okoliczności przed wszczęciem postępowania powinno skutkować

wydanie przez prezesa sądu postanowienia o odmowie wszczęcia (art. 59 § 2), po wszczęciu
zaś - postanowienia o umorzeniu wydanego przez sąd (art. 62 § 2 ), z tym że gdy okoliczności

wskazane w pkt 1 i 2 zostaną stwierdzone dopiero po rozpoczęciu przewodu sądowego, sąd
wydaje wyrok uniewinniający, chyba że chodzi o niepoczytalność sprawcy, kiedy to
postępowanie umarza się, tyle że już wyrokiem (art. 62 § 3).

3. Przedawnienie orzekania (art. 5 § 1 pkt 4) to przeszkoda unormowana szczegółowo

w art. 45 k.w. Karalność wykroczenia ustaje z upływem roku od czasu jego popełnienia, ale
gdy w tym okresie wszczęto postępowanie - z upływem lat 2 od popełnienia czynu. Przez
wszczęcie postępowania należy rozumieć postanowienie prezesa sądu o wszczęciu (art. 59 §
2), ale też i wszczęcie np. dochodzenia karnego, gdy czyn początkowo oceniano jako
przestępstwo, a także - w sprawach w toku - wszczęcie postępowania przez
przewodniczącego kolegium, stosownie do art. 23 § 1 d.k.p.w.

Czas popełnienia czynu, od którego liczy się okres przedawnienia, określa art. 4 § 1 k.w.

Przy wykroczeniach trwałych liczy się go do momentu, w którym ustał stan bezprawny, przy
ciągłych zaś od daty ostatniego fragmentu zachowania . Żadna czynność procesowa nie
przerywa biegu terminu przedawnienia, zatem także postępowanie odwoławcze powinno
zakończyć się przed jego upływem. Ponieważ okoliczności wyłączające postępowanie
uwzględnia się w każdym stadium postępowania, i to z urzędu (art. 62 § 1), więc stwierdzenie
upływu terminu przedawnienia po wydaniu wyroku w I instancji i po złożeniu odwołania, ale
przed przekazaniem sprawy sądowi odwoławczemu, powinno prowadzić do umorzenia
procesu jeszcze przez sąd I instancji, natomiast gdy okoliczność tę stwierdzi dopiero sąd
odwoławczy, to on powinien umorzyć postępowanie. Gdyby jednak termin przedawnienia
upłynął wprawdzie tuż po wydaniu wyroku w I instancji, ale nie złożono środka
odwoławczego, to wyrok wydano ostatecznie przed upływem przedawnienia karalności,
zatem może dojść do jego uprawomocnienia się bez zaskarżania i możliwe będzie
wykonywanie takiego wyroku. Do umorzenia z uwagi na przedawnienie powinno też dojść,
gdy obwinionemu nie doręczono wyroku zaocznego w ciągu 3 miesięcy od jego wydania, a
jednocześnie stwierdzono, że upłynął już termin przedawnienia karalności, mimo że termin
ten upłynął po wydaniu tego wyroku (zob. art. 83).

Termin przedawnienia „odżywa” w razie uchylenia prawomocnego rozstrzygnięcia i

wówczas liczy się od daty tego uchylenia, czyli daty wydania orzeczenia o uchyleniu (art. 45
§ 2 k.w.). Przez uchylenie należy tu rozumieć zarówno uchylenie w trybie kasacji, jak i
wznowienia postępowania (rozdz. 18 i 19 k.p.w.). Liczony od nowa termin przedawnienia jest
tu dwuletni, gdyż postępowanie było już wszczęte . To samo należy odnieść do uchylenia
prawomocnego orzeczenia kolegium sprzed 17 października 2001 r., zarówno, gdy wniosek o
takie uchylenie złożono jeszcze przed wejściem w życie nowego kodeksu, jak i gdy
wystąpiono o to po 17 października 20001 r., gdyż do uchyleń takich stosuje się nadal dawne
przepisy (art. 8 przep. wprow. k.p.w.), a uchylenie powyższe mieści się w ramach § 2 art. 45
k.w., z tym że - zgodnie ze stosowanym wówczas art. 515 § 6 k.p.k. - uchylenie na niekorzyść
obwinionego nie jest możliwe w razie upływu w dacie orzekania w tej materii terminu z art.
45 § 1 k.w. Inaczej natomiast wygląda sytuacja, gdyby doszło do stwierdzenia nieważności
prawomocnego orzeczenia kolegium ds. wykroczeń wydanego przed 17 października 2001 r.
(tu też stosuje się przepisy dotychczasowe - art. 8 przep. wprow.), gdyż orzeczenie
unieważnia się tu, a nie uchyla, jak wymaga tego art. 45 § 2 k.w - w tym wypadku nowe
prawomocne rozstrzygnięcie nadal powinno zapaść w ciągu 2 lat od daty czynu, a nie od daty
unieważnienia poprzedniego orzeczenia .

Przedawnienie karalności nie stoi na przeszkodzie kasacji na korzyść ani wznowieniu na

korzyść obwinionego (art. 529 i 545 k.p.k. w zw. z art. 109 § 2 i art. 113 § 1 k.p.w.).

4. Śmierć obwinionego to przeszkoda procesowa bezwzględna, uniemożliwiająca

postępowanie w każdym jego stadium (art. 5 § 1 pkt 5). Jeżeli obwiniony zmarł po wydaniu
orzeczenia, a przed jego zaskarżeniem, sąd I instancji powinien postanowieniem umorzyć
postępowanie, gdyż nie można skierować sprawy do wykonania, jeżeli skazany już nie żyje, a

trzeba zważyć, że kodeks karny wykonawczy zna jedynie umorzenie wszczętego
postępowania wykonawczego, nie przewiduje natomiast odmowy jego wszczęcia (por. art. 9 §
1 i art. 15 § 1 k.k.w.); powyższe nie dotyczy jednak sytuacji, gdy orzeczono przepadek
przedmiotów, w tym zwłaszcza nie będących własnością sprawcy, które to przedmioty z
momentem uprawomocnienia się orzeczenia stają się własnością Skarbu Państwa (art. 30
k.w.). Jeżeli do śmierci doszło już po wniesieniu tego środka, sąd odwoławczy powinien
umorzyć postępowanie w tej sprawie. W razie gdyby śmierć nastąpiła już w postępowaniu
wykonawczym, umarza się postępowanie wykonawcze (art. 15 § 1 k.w.), gdyby zaś doszło do
niej po przyjęciu mandatu, ale przed jego uregulowaniem, a więc w toku egzekucji
administracyjnej, umorzenia dokonuje organ tej egzekucji (art. 59 § 1 pkt 6 ustawy o
postępowaniu egzekucyjnym w administracji z 1966 r., Dz.U. z 1991 r. Nr 36, poz. 161 z
późn. zm. - w zw. z art. 100 k.p.w.).

Śmierć obwinionego nie stoi natomiast na przeszkodzie wniesieniu i rozpoznaniu

kasacji na jego korzyść, jak i wznowieniu postępowania (art. 529 i 545 § 1 k.p.w. w zw. z art.
112 i 113 § 1 k.p.w.). Śmierć nie uniemożliwia też unieważnienia orzeczenia kolegium -
stwierdzenie nieważności umożliwia tu art. 8 przep. wprow. k.p.w. - z tym że po takiej
decyzji postępowanie musi być następnie umorzone właśnie ze względu na śmierć
obwinionego.

5. Immunitet zakrajowości to okoliczność wyłączająca postępowanie ze względu na

normy prawa międzynarodowego. Nie uchyla on karalności czynu, ale jedynie uniemożliwia
ściganie jego sprawcy. Osobom objętym tym immunitetem stosowne dokumenty wydaje
Ministerstwo Spraw Zagranicznych .

Przepis art. 5 § 1 pkt 6 powtarza rozwiązanie art. 10 § 1 pkt 5 d.k.p.w. i wyróżnia:
a) immunitet dyplomatyczny (lit. a-e) o charakterze pełnym, obejmujący wszelkie

czyny osób nim objętych, a będące wykroczeniami, bez znaczenia jest tu więc, czy
wykroczenie ma związek z czynnościami służbowymi osoby chronionej immunitetem, oraz

b) immunitet konsularny (lit. f), niepełny, obejmujący tylko zachowania w zakresie

czynności pełnionych w toku i przy wykonaniu funkcji urzędowych (art. 5 § 2 pkt 1).

Immunitet zakrajowości odnosi się do wszelkich trybów ścigania, w tym i mandatowego,

z tym, że:

a) nie obejmuje on osób określonych w art. 5 § 1 pkt 6, jeżeli są one obywatelami

polskimi lub mają w Polsce stałe miejsce zamieszkania (chodzi o osoby zatrudniane przez
przedstawicielstwa zagraniczne w Polsce i konsulów honorowych) - art. 5 § 2 pkt 1,

b) nie stosuje się wyłączenia ścigania osób objętych immunitetem dyplomatycznym lub

konsularnym spod orzecznictwa sądów polskich, jeżeli umowa międzynarodowa, której
Polska jest stroną, stanowi inaczej (art. 5 § 2 pkt 2),

c) można zaś go nie stosować wobec obywatela państwa obcego, jeżeli z państwem tym

nie ma stosownej umowy, a kraj jego obywatelstwa nie zapewnia wzajemności (art. 5 § 3).

Należy też pamiętać, że osoby objęte immunitetem dyplomatycznym nie są też w ogóle

obowiązane do składania zeznań, a objęte immunitetem konsularnym także, ale tylko wtedy
gdy okoliczności, których oświadczenie dowodowe by dotyczyło, związane byłyby z ich
czynnościami służbowymi lub urzędowymi (art. 66 § 1 i 2).

6. Immunitety krajowe stanowią także przeszkodę prawną w ściganiu określonych osób,

którą k.p.w. określa jako niepodleganie orzecznictwu w trybie przewidzianym w kodeksie
(art. 5 § 1 pkt 7). Jest to wprawdzie powtórzenie rozwiązania zawartego w art. 10 § 1 pkt 6
d.k.p.w., ale zakres działania tej przeszkody jest zdecydowanie węższy niż poprzednio.

Pod rządem d. k.p.w. przyjmowano, iż przeszkoda ta obejmuje immunitety formalno- i

materialnoprawne oraz tzw. inne wyłączenia spod orzecznictwa. Te ostatnie dotyczyły
funkcjonariuszy Policji, UOP, Straży Granicznej i Służby Więziennej w ustawach, w których
zawarte były stwierdzenia, że funkcjonariusze ci za wykroczenia podlegają tylko

odpowiedzialności dyscyplinarnej, z wyjątkiem możliwości stosowania do nich trybu
mandatowego . Już w 2001 r. przyjęto je także w odniesieniu do funkcjonariuszy Biura
Ochrony Rządu w ustawie z dnia 16 marca 2001 r. (Dz.U. Nr 27, poz. 298 - zob. art. 120
ustawy). Podobne rozwiązanie do 1 września 1998 r. dotyczyło również żołnierzy , ale zniósł
je już k.p.k. z 1997 r., poddając wykroczenia żołnierzy orzecznictwu sądów (wojskowych);
należy to odnieść też do przepisów ustaw szczególnych sprzed 1997 r., które tworząc
wykroczenia, statuowały też odrębnie wyłączenia żołnierzy spod odpowiedzialności za te
wykroczenia, uznając owe zachowania tylko za naruszenia dyscyplinarne (zob. np. art. 82
ustawy z 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospollitej Polskiej, Dz.U. Nr 86,
poz. 433 z późn. zm.). Obecny kodeks nie zna już żadnych tego typu wyłączeń, gdyż art. 5 §
3-6 i art. 11 przep. wprow. k.p.w. uchyliły te przepisy w ustawach o Policji, UOP, Straży
Graniczej, Służbie Więziennej i Biurze Ochrony Rządu, które ograniczały odpowiedzialność
ich funkcjonariuszy za wykroczenia wyłącznie do odpowiedzialności dyscyplinarnej, z tym że
odnosić się to ma do czynów popełnionych po 17 października 2001 r.; do wykroczeń
popełnionych przed wejściem w życie kodeksu przepisy te nadal mają zastosowanie (art. 11
przep. wprow.), przeto nadal jeszcze będzie tu istnieć czasowo przeszkoda procesowa z art. 5
§ 1 pkt 5 k.p.w. Zob. też uw. do art. 5 i 11 przep. wprow. k.p.w.

Spod orzecznictwa w trybie k.p.w. pozostają wyłączeni sędziowie i prokuratorzy. Do

1985 r. podmioty mogły odpowiadać przed ówczesnymi kolegiami ds. wykroczeń po
uzyskaniu przez oskarżyciela zgody sądu dyscyplinarnego lub komisji dyscyplinarnej w
prokuraturze. Obecnie jednak ustawa - Prawo o ustroju sądów powszechnych z dnia 27 lipca
2001 r. (Dz.U. Nr 98, poz. 1070) przyjmuje w art. 81 - podobnie jak poprzednia u.s. p. z 1985
r. w art. 50 § 4 - że „za wykroczenia sędzia odpowiada tylko dyscyplinarnie". Taką samą
regulację zawiera art. 37 § 1 ustawy z 1997 r. - Prawo o ustroju sądów wojskowych (Dz. U.
Nr 117, poz. 753) oraz art. 27 ust. 4 ustawy o Sądzie Najwyższym z 1984 r. (Dz.U. z 1994 r.
Nr 13, poz. 48 z późn. zm.), a przepisy tej ostatniej ustawy stosuje się też do sędziów
Naczelnego Sądu Administracyjnego (art. 15 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym
z 1995 r., Dz.U. Nr 74, poz. 368 z późn. zm.) i sędziów Trybunału Konstytucyjnego (art. 6
ust. 4 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym z 1997 r., Dz.U. Nr 102, poz. 643). Także ustawa
o prokuraturze z 1985 r. (Dz.U. z 1994 r. Nr 19, poz. 70 z późn. zm.) w art. 54 ust. 4
przyjmuje, że za „wykroczenia prokurator odpowiada tylko dyscyplinarnie". W istocie mamy
tu do czynienia z immunitetem materialnoprawnym, który uchyla odpowiedzialność za
wykroczenie na podstawie kodeksu wykroczeń, czyniąc z czynu naruszenie dyscyplinarne.
Powyższy immunitet będzie też dotyczył Rzecznika Interesu Publicznego i jego zastępców,
gdyż jeżeli są oni sędziami lub prokuratorami w stanie spoczynku, także stosuje się do nich
odpowiednio przepisy o ustroju sądów lub o prokuraturze (art. 17 ust. 3 i 4 ustawy z 1997 r. o
ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w
latach 1944-1990... - Dz.U. Nr 70, poz. 443) oraz prokuratorów Instytutu Pamięci Narodowej
jako prokuratorów w rozumieniu art. 6 ustawy o prokuraturze.

Podobny immunitet, choć niepełny, mają inspektorzy kontroli skarbowej, którzy za

wykroczenia, ale tylko „związane bezpośrednio z pełnieniem obowiązków służbowych",
odpowiadają jedynie dyscyplinarnie (art. 41 ust. 1 ustawy o kontroli skarbowej z 1991 r.,
Dz.U. Nr 100, poz. 442 z późn. zm.).

Z trwałego immunitetu, wykluczającego w ogóle odpowiedzialność przed sądami

powszechnymi (a także wojskowymi i Sądem Najwyższym), korzysta Prezydent RP, a
jedynym organem władnym do jego sądzenia jest Trybunał Stanu (art. 145 Konstytucji RP),
tym samym, mimo że wspomniany przepis ustawy zasadniczej wprost mówi tylko o
przestępstwie, wyłącza on tym bardziej (a maiori ad minus) odpowiedzialność Prezydenta za
wykroczenia w trybie k.p.w. .

7. Na gruncie d.k.p.w. przyjmowano, iż immunitet - tym razem jedynie formalnoprawny i

to uchylalny, a więc uniemożliwiający tylko ściganie sprawcy bez zezwolenia określonego
organu, ale nie uchylający karalności czynu - przysługuje na gruncie prawa wykroczeń
posłom i senatorom, wywodząc, iż skoro Konstytucja przewiduje dla nich ów immunitet dla
pociągnięcia ich do „odpowiedzialności karnej" (art. 105 ust. 2 i art. 108 Konstytucji RP), to
ponieważ od orzeczenia kolegium można odwołać się do sądu, który orzeka w trybie kodeksu
postępowania karnego, immunitet dotyczy też ścigania wykroczeń. Rozumowanie to
stosowano także do innych podmiotów objętych immunitetem w zakresie „odpowiedzialności
karnej", a więc m.in. z ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli, Rzeczniku Praw Obywatelskich,
Trybunale Stanu i wobec Generalnego Inspektora Danych Osobowych .

Trzeba jednak zauważyć, że obecnie orzekanie w sprawach o wykroczenia od początku

następuje przed sądem i to nie w trybie procedury karnej, ale na podstawie samodzielnej
regulacji procesowej, jaką jest k.p.w. (zob. uw. do art. 1). Mimo to należy uznać, że
wskazane wyżej podmioty nadal korzystają z immunitetu formalnoprawnego i bez zgody
odpowiedniego organu ich ściganie nie jest możliwe. Rzecz bowiem w tym, że
odpowiedzialność za wykroczenie ponoszona w trybie określonym w k.p.w. jest w szerokim
ujęciu odpowiedzialnością karną, czyli odpowiedzialnością za czyn zabroniony przez ustawę
pod groźbą kary, tyle że za czyn będący wykroczeniem, a nie przestępstwem . Trudno też
byłoby pogodzić się z interpretacją, wedle której wskazane wyżej podmioty korzystały i
korzystają z immunitetu przy odpowiedzialności za przestępstwa, korzystały też - i to tylko
poprzez stosowną wykładnię łączącą się z możliwością odwołania się do sądu - z takiego
immunitetu za wykroczenia, gdy w sprawach tych orzekały w I instancji kolegia, a przestały
zeń korzystać, gdy sprawy te już w I instancji przeszły do orzecznictwa sądów, i to do
postępowania bardziej jeszcze niż uprzednio zbliżonego do procedury karnej.

W konsekwencji trzeba przyjąć, że immunitet formalnoprawny, wymagający uprzedniej

zgody (zezwolenia) na ściganie sprawcy wykroczenia, obejmuje dziś:

a) posłów i senatorów ( art. 105 § 2 i art. 108 Konstytucji), przy ściganiu których w

trakcie kadencji Parlamentu (od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia
mandatu) wymagana jest zgoda, odpowiednio, Sejmu lub Senatu (zob. też uw. 11 do art. 8),

b) sędziów Trybunału Stanu ( art. 16 ust. 1 ustawy o Trybunale Stanu z 1982 r., Dz.U z

1993 r. Nr 38, poz. 172 z późn. zm.), kiedy wymagana jest zgoda Trybunału, z tym że także
po upływie kadencji, ale wówczas jedynie w odniesieniu do czynów związanych z
wykonywaniem funkcji w Trybunale,

c) Rzecznika Praw Obywatelskich ( art. 6 ust. 2 ustawy z 1987 r. o Rzeczniku Praw

Obywatelskich, Dz.U. z 1991 r. Nr 109, poz. 471 z późn. zm.), Prezesa Najwyższej Izby
Kontroli ( art. 18 ustawy o NIK z 1994 r., Dz.U. z 1995 r. Nr 13, poz. 59 z późn. zm.),
Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych ( art. 11 ustawy z 1997 r. o
ochronie danych osobowych, Dz.U. Nr 133, poz. 883) i Prezesa Instytutu Pamięci
Narodowej ( art. 14 ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej z 1998 r., Dz.U. Nr 155, poz.
1016 z późn. zm.), których ściganie wymaga zgody Sejmu,

d) wiceprezesów i dyrektora generalnego NIK, a także pracowników nadzorujących

lub wykonujących czynności kontrolne NIK, ale tylko „z powodu czynności służbowych", a
więc za czyny związane z ich wykonywaniem, a zgodę na ściganie może tu udzielić
Kolegium NIK.

W przypadku tej kategorii immunitetów podstawę odmowy wszczęcia lub umorzenia

postępowania - gdy posiadanie immunitetu ujawni się po wszczęciu - powinien jednak
stanowić art. 5 § 1 pkt 9, tam bowiem mówi się o braku wymaganego zezwolenia, którego
istnienie eliminuje ujemną przesłankę procesową. Przy pozostałych immunitetach krajowych
podstawy tej należy upatrywać w art. 5 § 1 pkt 7 k.p.w.

8. Rzecz osądzona (res iudicata) i zawisłość sprawy (lis pendens) to przeszkody

procesowe ujęte w pkt 8 § 1 art. 5 i powiązane ze sobą. Zawisłość sprawy jest bowiem

konsekwencją istnienia przesłanki rei iudicatae, skoro bowiem mogłyby toczyć się dwa lub
więcej postępowań w tej samej sprawie, to jedno z nich zakończyłoby się jako pierwsze i
stanowiło wówczas przeszkodę dla pozostałych. Względy ekonomiki procesowej nakazują
więc zakazanie prowadzenia więcej niż jednego procesu o to samo. Przez wcześniej wszczęte
postępowanie należy rozumieć zarówno inne postępowanie o ten sam czyn tej samej osoby
przed sądem właściwym według norm k.p.w., jak i postępowanie prowadzone w trybie i przed
sądem określonym w art. 400 k.p.k.

Dla istnienia obu przesłanek podstawowymi kryteriami są tożsamość osoby i

tożsamość czynu, nie wolno bowiem orzekać dwa razy „co do tego samego czynu" tego
samego obwinionego. Przez „ten sam czyn" należy rozumieć to samo zdarzenie faktyczne i
zachowania danej osoby, odnośnie do którego wydano już prawomocne rozstrzygnięcie (res
iudicata) albo co do którego toczy się wcześniej wszczęte postępowanie (lis pendens), bez
względu na przyjmowaną kwalifikację prawną tego czynu. Decydujące znaczenie ma tu
tożsamość przedmiotu ochrony i czynności wykonawczej oraz czasu i miejsca zdarzenia, a
także osoby pokrzywdzonego, gdy czyn godzi w dobro określonej osoby.

W przypadku rzeczy osądzonej istotne znaczenie ma prawomocność rozstrzyg- nięcia

kończącego poprzednie postępowania o to samo. Tak jak i w postępowaniu karnym należy tu
wyróżnić prawomocność formalną, która zachodzi w razie prawnej niemożności zaskarżenia
dalej rozstrzygnięcia w drodze zwykłych środków odwoławczych, oraz prawomocność
materialną, wyrażającą się w skutku ne bis in idem, czyli zakazie ponownego rozpatrywania
tej samej sprawy.

Te rozstrzygnięcia, które rozstrzygają o przedmiocie postępowania (odpowiedzialności

obwinionego), czyli merytoryczne (wyrok skazujący lub uniewinniający, nakaz karny, mandat
karny), a także rozstrzygnięcia formalne, decydujące w przedmiocie dopuszczalności
postępowania (postanowienia o odmowie wszczęcia, o umorzeniu procesu lub wyrok
umarzający), ale pod warunkiem że oparte są na przesłance ujemnej bezwzględnej, jeżeli są
formalnie prawomocne, są także materialnie prawomocne. Gdy chodzi o mandat karny, to
należy tu jednak uwzględnić, że mandat zaoczny staje się prawomocny tylko wtedy, gdy
uregulowano go w ustawowym terminie , a także że uchylenie prawomocnego mandatu nie
otwiera drogi do ścigania, ponieważ następuje, gdy czyn, za który nałożono mandat, nie był w
ogóle uznawany za wykroczenie (art. 101 § 1).

Jeżeli natomiast podstawę orzeczenia odnoszącego się do dopuszczalności postępowania

stanowiła przeszkoda względna, usuwalna (np. brak wymaganego żądania ścigania,
zezwolenia na ściganie czy brak skargi uprawnionego oskarżyciela), to fakt, że jest już ono
formalnie prawomocne, nie stwarza przesłanki rzeczy osądzonej, jeżeli tylko przeszkoda
będąca podstawą poprzedniego orzeczenia zostanie usunięta; stwarza natomiast taką
przeszkodę, gdy jej nadal nie usunięto. Gdyby przeszkoda stanowiąca podstawę orzeczenia
została usunięta już w postępowaniu odwoławczym od tej decyzji procesowej, organ
odwoławczy powinien fakt ten uwzględnić i orzeczenie uchylić.

9. Brak skargi uprawnionego oskarżyciela (art. 5 § 1 pkt 9 ) to przeszkoda związana z

przyjęciem w k.p.w. możliwości oskarżania w postępowaniu o wykroczenia przez różne
podmioty oraz z zasadą skargowości. Ta ostatnia - wyrażona w recypowanym przez art. 8
k.p.w. - art. 14 § 1 k.p.k. - zakłada, że postępowanie w I instancji wszczyna się tylko na
żądanie uprawnionego oskarżyciela, a więc że sąd nie może wszcząć postępowania z urzędu.
Żądaniem wszczęcia jest w k.p.w. wniosek o ukaranie złożony przez oskarżyciela
publicznego, a wyjątkowo także przez pokrzywdzonego (art. 57 § 1).

Co do zasady, oskarżycielem publicznym jest tu wprawdzie Policja (art. 17 § 1), ale już

w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika oraz o inne, związane z
wykonywaniem pracy zarobkowej, jeżeli ustawa tak stanowi, wyłącznie inspektor pracy (art.

17 § 2). Ponadto uprawnienia oskarżyciela przysługują też organom administracji
rządowej i samorządowej oraz kontroli państwowej i samorządowej, a także strażom
miejskim i gminnym, ale tylko gdy w zakresie swego działania ujawniły wykroczenie i
złożyły wniosek o ukaranie (art. 17 § 3); zakres uprawnień (działania) określają tu ustawy
szczególne o danym organie. Wreszcie i Rada Ministrów może w drodze rozporządzenia
nadać uprawnienia oskarżycielskie innym jeszcze instytucjom państwowym,
samorządowym i społecznym, określając, kiedy w ramach swego działania mogą
występować z wnioskiem o ukaranie za ujawnione przez siebie wykroczenia (art. 17 § 4).
Jednak w postępowaniu przed sądem wojskowym jednym uprawnionym oskarżycielem
publicznym jest tylko prokurator wojskowy (art. 85 § 2). Sam pokrzywdzony z kolei może
samodzielnie wystąpić z wnioskiem ukaranie jako oskarżyciel (konkurencyjny), gdy
chodzi o wykroczenia ścigane na jego żądanie (art. 27 § 1), a także przy innych
wykroczeniach (subsydiarny), jeżeli w ciągu miesiąca od powiadomienia właściwego
oskarżyciela publicznego nie zostanie zawiadomiony o wniesieniu przez niego wniosku o
ukaranie albo zostanie powiadomiony o braku podstaw do wystąpienia przez uprawniony
organ z takim wnioskiem (art. 27 § 2), w tym także przed sądem wojskowym (art. 88).

W świetle powyższego będziemy mieli do czynienia z brakiem skargi uprawnionego

oskarżyciela nie tylko wtedy, gdy w ogóle brak jest jakiegokolwiek wniosku o ukaranie, ale
także jeżeli np. pokrzywdzony wystąpi z wnioskiem o ukaranie za wykroczenie związane z
wykonywaniem pracy zarobkowej bez powiadomienia o tym uprzednio inspektora pracy i
oczekiwania na jego decyzję albo gdy straż miejska zażąda ukarania za czyn, który ujawniła,
ale jako pokrzywdzony nim podmiot, a nie w ramach swego działania, i to nie powiadamiając
o wykroczeniu Policji i nie czekając na jej decyzję, bądź gdy wniosek o ukaranie żołnierza
złoży Żandarmeria Wojskowa, ale bez zatwierdzenia go przez prokuratora wojskowego, albo
jeżeli organ administracji czy kontroli wystąpi z wnioskiem o ujawniony przez siebie czyn,
gdy ujawnienie to nastąpiło poza zakresem jego działania, tylko przypadkowo, bądź gdy
wniosek pochodzi od podmiotu, który ani nie jest organem uprawnionym do działania w
danej sprawie w roli oskarżyciela publicznego, ani nie jest pokrzywdzony danym
wykroczeniem itd.

Odmowa wszczęcia postępowania lub jego umorzenie z powodu braku skargi

uprawnionego oskarżyciela nie stwarza przesłanki rei iudicatae, jeżeli tylko po tej decyzji
procesowej wniosek o ukaranie o ten sam czyn tej samej osoby złoży prawidłowy,
uprawniony oskarżyciel.

10. Brak żądania ścigania (art. 5 § 1 pkt 9) to przeszkoda wiążąca się z konstrukcją,

zakładającą, iż przy ściganiu niektórych wykroczeń, godzących przede wszystkim w dobro
indywidualne, do ścigania konieczne jest wyrażenie przez osobę pokrzywdzoną woli
pociągnięcia sprawcy do opowiedzialności. Żądanie ścigania jest dla prawa wykroczeń
tym, czym tzw. wniosek o ściganie dla procesu karnego. Nie używa się tu określenia
„wniosek", gdyż nazwa ta została zastrzeżona dla skargi zasadniczej - wniosku o ukaranie,
czyli odpowiednika aktu oskarżenia w postępowaniu karnym .

W aktualnym stanie prawnym żądanie ścigania pochodzące od pokrzywdzonego jest

wymagalne:

a) względnie, tj. jedynie gdy sprawca jest osobą najbliższą dla pokrzywdzonego - przy

wykroczeniach: kradzieży i przywłaszczenia (art. 119 § 3 k.w.), szkodnictwa leśnego (art. 148
§ 2 k.w.), drobnych szkód leśnych (art. 153 § 2 k.w.), niszczenia substancji leśnej lub rolnej i
zaśmiecania gruntów polnych (art. 154 § 3 k.w.) oraz niszczenia zasiewów i sadzonek (art.
156 § 2 k.w.),

b) bezwzględnie, a więc niezależnie od tego, kto jest sprawcą czynu - przy

wykroczeniach: kradzieży ogrodowej (art. 123 § 2 k.w.), niszczenia cudzej rzeczy (art. 124 §
3 k.w.), kradzieży rzeczy o wartości niemajątkowej (art. 126 § 2 k.w.), samowolnego

używania cudzej rzeczy (art. 127 § 2 k.w.), uszkadzania cudzego ogrodu (art. 150 § 2 k.w.),
wypasu zwierząt na cudzym gruncie i przeganiania zwierząt przez cudzy grunt (art. 151 § 4
k.w.), nieopuszczenia cudzego gruntu wbrew żądaniu (art. 157 § 2 k.w.) oraz z ustawy z dnia
16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. Nr 47, poz. 211 z późn.
zm.), z tym że w tym ostatnim wypadku żądanie ścigania mogą też złożyć krajowe lub
regionalne organizacje, których celem statutowym jest ochrona interesów konsumentów lub
przesiębiorców, a także Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (art. 27
ustawy).

Zasady uzyskiwania żądania ścigania określa art. 6 . Obowiązek posiadania żądania

obciąża oskarżyciela występującego z wnioskiem o ukaranie (art. 6 § 1). Brak żądania
nakazuje odmówić wszczęcia postępowania, a gdyby dostrzeżono go po wszczęciu -
umorzenie postępowania. Brak ten obejmuje zarówno zupełny brak oświadczenia
domagającego się ścigania, jak i istnienie takiego żądania, tyle że nie pochodzącego od osoby
uprawnionej do jego złożenia. Nie jest to przy tym formalny brak pisma, który uzasadnia
zwrot wniosku do uzupełnienia (art. 119 i 120 k.p.k. w zw. z art. 38 k.p.w.), ale z uwagi na
względny charakter tej przeszkody można już w toku postępowania odwoławczego uzupełnić
ów brak (konwalidować go), dołączając żądanie ścigania do złożonego środka
odwoławczego, co powinno doprowadzić do uchylenia zaskarżonej decyzji procesowej. Nie
jest też wykluczone ponowne wystąpienie z wnioskiem o ukaranie za ten sam czyn tej samej
osoby po prawomocnej odmowie wszczęcia lub po prawomocnym umorzeniu postępowania i
dołączenie doń wymaganego żądania ścigania. W takim wypadku nie zachodzi przypadek
rzeczy osądzonej i nowy proces o to samo jest dopuszczalny.

11. Brak wymaganego zezwolenia na ściganie (art. 5 § 1 pkt 9 ) to ujemna przesłanka

procesowa związana z uchylalnymi krajowymi immunitetami formalnoprawnymi . Uzyskanie
tego zezwolenia jest obowiązkiem oskarżyciela (art. 13 k.p.k. w zw. z art. 8 k.p.w.), tj. tego
podmiotu, który występuje z wnioskiem o ukaranie, w tym i oskarżyciela posiłkowego
samoistnego (art. 27 § 1 i 2). To on powinien przed złożeniem skargi do sądu wystąpić do
właściwego organu o uchylenie immunitetu, czyli zezwolenie (zgodę) na ściganie. Jeżeli do
wniosku o ukaranie nie dołączono wymaganego w danym wypadku zezwolenia na ściganie,
należy odmówić wszczęcia postępowania (art. 59 § 2), a gdyby brak ten ujawnił się po
wszczęciu - umorzyć postępowanie (art. 62 § 2). Jeśliby brak ten uzupełniono w
postępowaniu odwoławczym od tych decyzji, należy je uchylić, doszło bowiem do sanacji
braku. Nie ma też przeszkody rei iudicate w ponownym wszczęciu postępowania po
prawomocnym zakończeniu procesu, gdy poprzednie postępowanie zakończono orzeczeniem
formalnym z uwagi na brak wymaganego zezwolenia na ściganie, a obecnie podmiot
oskarżający dysponuje już wymaganym zezwoleniem albo nie jest ono już potrzebne (np.
dany podmiot utracił już immunitet).

12. Inne okoliczności wyłączające orzekanie w trybie k.p.w. (art. 5 § 1 pkt 10) ujęte są

ogólnie, gdyż mogą to być różne sytuacje wynikające z rozmaitych przepisów, a także z
innych ustaw, w tym i wydanych w przyszłości.

Do przeszkód tych można zaliczyć np. abolicję, czyli zakaz wszczynania i nakaz

umorzenia postępowania wszczętego w sprawach, w których ustawa (amnestyjna lub jedynie
abolicyjna) puszcza fakt popełnienia wykroczenia „w niepamięć i przebacza"; rozwiązanie
takie istniało np. w ustawie z dnia 29 maja 1989 r. o puszczeniu w niepamięć i przebaczeniu
niektórych przestępstw i wykroczeń (Dz.U. Nr 34, poz. 179 - art. 8 i 9 w zw. z art. 13).
Podstawę rozstrzygnięcia stanowi wówczas art. 5 § 1 pkt 10 k.p.w. i określony przepis ustawy
szczególnej o abolicji.

Przeszkodę w orzekaniu w trybie k.p.w. może też stanowić nieletniość sprawcy. Zgodnie

z art. 8 k.w. na zasadach kodeksu wykroczeń, a tym samym w trybie k.p.w., odpowiada
jedynie sprawca, który ukończył lat 17. Wobec osoby, która nie osiągnęła tego wieku, a

popełniła czyn o znamionach wykroczenia, można wszcząć postępowanie, ale tylko przed
sądem rodzinnym, w trybie ustawy z 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich . Nie jest
jednak wówczas postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności nieletniego za czyn, lecz
proces, którego przedmiotem jest kwestia potrzeby stosowania środków wychowawczych
wobec tego nieletniego. W razie zatem złożenia do sądu rejonowego wniosku o ukaranie
nieletniego za czyn będący wykroczeniem nie można odmówić wszczęcia postępowania z
uwagi na brak znamion wykroczenia (art. 5 § 1 pkt 2), gdyż w czynie tkwią te znamiona, ani z
uwagi na to, że obwiniony nie podlega orzecznictwu na podstawie niniejszego kodeksu (art. 5
§ 1 pkt 7), gdyż nieletni w ogóle nie może być obwinionym o wykroczenie i podlega
wprawdzie procedurze innej, ale nie odpowiada tam za swój czyn, lecz jedynie w związku z
tym, co uczynił, rozważa się kwestię stosowania środków wychowawczych wobec niego;
zatem jak się wydaje, podstawą odmowy wszczęcia powinien tu być właśnie art. 5 § 1 pkt 10
k.p.w. ze wskazaniem na nieletniość osoby podanej we wniosku o ukaranie jako obwiniony .

Do dodatnich przesłanek zaliczana jest właściwość sądu, przeto brak tej właściwości

stanowi przeszkodę procesową, ale z uwagi na odrębną regulację tej materii nie prowadzi to
do odmowy wszczęcia czy umorzenia procesu. Zgodnie bowiem z recypowanym przez art. 11
§ 1 k.p.w. - art. 35 k.p.k. sąd bada z urzędu swą właściwość i przekazuje sprawę sądowi
właściwemu, gdy sam uzna się za niewłaściwy, z tym że gdy kwestia właściwości miejscowej
ujawni się dopiero na rozprawie, przekazanie jest możliwe tylko wtedy, gdy pojawia się
konieczność odroczenia rozprawy; nigdy zatem z tego powodu nie może nastąpić ani odmowa
wszczęcia, ani umorzenie postępowania.

Przepis § 4 art. 5 upoważnia organ uprawniony do prowadzenia czynności

wyjaśniających do podejmowania takich czynności, ale tylko w niezbędnym zakresie, w
odniesieniu do czynności nie cierpiących zwłoki dla zabezpieczenia śladów i dowodów
wykroczenia, gdy w grę wchodzą wykroczenia ścigane wyłącznie na żądanie
pokrzywdzonego lub za uprzednim zezwoleniem władzy .

Wprawdzie na gruncie k.p.w. czynności wyjaśniające nie powodują wszczęcia

(faktycznie) postępowania, jak w procedurze karnej, ale chodzi o to, że skoro organ
uprawiony do działania jako oskarżyciel publiczny - a taki prowadzi owe czynności (art. 54 §
1 i art. 56 § 1-3) - nie dysponuje wymaganym żądaniem lub zezwoleniem, to nie powinien w
ogóle prowadzić jakichkolwiek czynności dowodowych, których wyniki mogą być
wykorzystane w postępowaniu (zob. art. 54 § 3-6, art. 74 § 1, art. 75 i 76 § 2). Ze względu
wszak na obawę zniszczenia lub utraty dowodu na wypadek uzyskania zezwolenia lub
żądania kodeks zezwala mu wyjątkowo na przeprowadzenie czynności nie cierpiących
zwłoki, a więc ogranicza zakres czynności wyjaśniających w takich sytuacjach, i nakazuje
podjąć kroki w celu ustalenia, czy będzie udzielone zezwolenie bądź żądanie.

Orzekanie wbrew przesłankom określonym w art. 5 § 1 pkt 4 - 10 stanowi tzw.

bezwzględną przyczynę odwoławczą, powodującą zawsze uchylenie zaskarżonego orzeczenia
(art. 104 § 1 pkt 7 k.p.w.).

Przesłanki dodatnie

– to okoliczności, które muszą łącznie zaistnieć aby

postępowanie mogło się toczyć. Do przesłanek dodatnich zaliczamy:

− Istnienie znamion wykroczenia w czasie zarzucanym oraz prawnych

warunków odpowiedzialności obwinionego.

Nie można wszcząć i prowadzić postępowania, jeżeli w czynie zarzucanym brak jest

np. społecznej szkodliwości, zachodzi okoliczność wyłączająca bezprawność czynu lub winę,

a przede wszystkim brak jest wszystkich znamion niezbędnych do przypisania danego typu

wykroczenia – np. stwierdzono, że sprawca zniszczył rzecz własną, a nie cudzą, że zatamował

ruch ale nie na drodze publicznej itp.

− Podległość sprawy orzecznictwu sądów do spraw wykroczeń.

Zgodnie z regulacją zawartą w art. 9 i 10 Kpow, sprawy o wykroczenia
podlegają orzecznictwu sądów rejonowych, a w odniesieniu do wykroczeń związanych
ze służbą wojskową – sądów garnizonowych.

Art. 9. § 1. W sprawach o wykroczenia w pierwszej instancji orzeka sąd rejonowy, z zastrzeżeniem

spraw określonych w art. 10.
§ 2. Sąd właściwy do rozpoznania sprawy rozpoznaje także środki zaskarżenia w wypadkach
wskazanych w ustawie oraz przeprowadza inne czynności, gdy ustawa to przewiduje.

Art. 10. § 1. W sprawach o wykroczenia popełnione przez:

1) żołnierzy w czynnej służbie wojskowej,
2) żołnierzy sił zbrojnych państw obcych, przebywających na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej oraz członków ich personelu cywilnego, jeżeli pozostają w związku z pełnieniem
obowiązków służbowych, o ile ustawa lub umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita
Polska jest stroną, nie stanowi inaczej

- orzekają w pierwszej instancji wojskowe sądy garnizonowe.

- Właściwość sądu.

Nie należy rozumieć tej przesłanki jako podleganie sprawy orzecznictwu sądów
w ogóle. Chodzi tu o wniesienie wniosku o ukaranie do sądu właściwego miejscowo i
funkcjonalnie. Sąd z urzędu bada swoją właściwość, a w razie stwierdzenia
niewłaściwości przed rozpoczęciem postępowania – przekazuje sprawę sądowi
właściwemu.

- Złożenie wniosku o ukaranie przez uprawniony podmiot.

Wniosek o ukaranie może złożyć do sądu organ uprawniony do występowania w
charakterze oskarżyciela publicznego w danej sprawie (Policja, Inspektor pracy w
sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika, organ administracji rządowej
lub samorządowej, straż miejska albo inna organizacja, której Rada Ministrów nadała
rozporządzeniem takie uprawnienie), a także pokrzywdzony (gdy wykroczenie podlega
ściganiu na żądanie pokrzywdzonego albo zachodzą okoliczności określone w art. 27§2
Kpow (oskarżyciel posiłkowy).

Rodzaje postępowań i warunki ich dopuszczalności .

Orzekanie w sprawach o wykroczenie następuje w trzech trybach :

-zwyczajnym;
- przyspieszonym;
- nakazowym.

Podstawę do wszczęcia postępowania zwyczajnego stanowi wniosek o ukaranie złożony

przez organ uprawniony do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego w danej
sprawie. W sprawach o wykroczenia ścigane na żądanie pokrzywdzonego, pokrzywdzony
może samodzielnie wnieść wniosek o ukaranie jako oskarżyciel posiłkowy. Natomiast w
sprawach o wykroczenia ścigane z urzędu, pokrzywdzony również może samodzielnie
sporządzić wniosek o ukaranie jako oskarżyciel posiłkowy, ale wówczas jeżeli w ciągu
miesiąca od ujawnienia wykroczenia organowi uprawnionemu do występowania w tych
sprawach w charakterze oskarżyciela publicznego nie zostanie zawiadomiony o skierowaniu
przez ten organ do sądu wniosku o ukaranie albo otrzyma od organu prowadzącego czynności
wyjaśniające zawiadomienie o braku podstaw do sformułowania wniosku o ukaranie.
Zawiadomienie to musi zawierać wyraźne uzasadnienie, które w sposób nie budzący
wątpliwości wyjaśni pokrzywdzonemu na czym uprawniony organ oparł swoją decyzję.
Pozwoli to pokrzywdzonemu na przemyślenie jego dalszych czynności w danej sprawie.

Wniosek o ukaranie powinien obejmować: imię i nazwisko oraz adres obwinionego, a

także inne dane niezbędne do ustalenia jego tożsamości, rodzaj zarzucanego mu czynu ze
wskazaniem miejsca, czasu, sposobu i okoliczności jego popełnienia, dowody, a nadto
wniosek powinien być własnoręcznie podpisany przez sporządzającego, przy czym wniosek
pochodzący od pokrzywdzonego powinien zawierać jego adres zamieszkania. Natomiast
wniosek o ukaranie składany przez oskarżyciela publicznego powinien ponadto wskazać:
kwalifikację prawną czynu, z wyszczególnieniem naruszonych przepisów, miejsce
zatrudnienia obwinionego i dane o jego warunkach materialnych, rodzinnych i osobistych,
pokrzywdzonych (jeżeli zostali ujawnieni), wysokość wyrządzonej szkody oraz czy objęty
określonym zarzutem był uprzednio karany. Wniosek taki powinien być podpisany przez
sporządzającego, z podaniem stanowiska służbowego. Do wniosku o ukaranie należy
dołączyć materiały postępowania przygotowawczego lub czynności wyjaśniających, jeżeli
były one prowadzone, a także do wiadomości sądu adresy świadków i pokrzywdzonych.
Jeżeli wniosek o ukaranie nie odpowiada wskazanym warunkom formalnym prezes sądu
zwraca wniosek w celu usunięcia braków w terminie 7 dni. Natomiast sformułowanie
wniosku o ukaranie zgodnie z warunkami formalnymi powoduje wszczęcie przez prezesa
sądu postępowania w trybie zarządzenia i skierowanie sprawy do rozpoznania na rozprawie
lub na posiedzeniu. W myśl zasad określonych w art. 58 k.p.w. oskarżyciel publiczny może za
zgodą obwinionego, który był przesłuchany uprzednio w toku czynności wyjaśniających (art.
54 § 6 k.p.w.), umieścić we wniosku o ukaranie wniosek o skazanie obwinionego za
zarzucany mu czyn bez przeprowadzania rozprawy i wymierzenie mu określonej kary lub
środka karnego albo odstąpienie od wymierzenia kary lub środka karnego. Nie ma
wątpliwości, iż wniosek o skazanie bez rozprawy jest możliwy wówczas, gdy zebrane w
sprawie dowody jednoznacznie wskazują, iż wyjaśnienia obwinionego oraz okoliczności
popełnienia wykroczenia nie budzą wątpliwości, a skazanie bez rozprawy nie uchybi celom
postępowania. Sąd może uwzględnić wniosek o skazanie obwinionego bez przeprowadzania
rozprawy, pod warunkiem, że nie zgłosił wobec niego sprzeciwu oskarżyciel publiczny, a
także występujący w sprawie oskarżyciel posiłkowy.

Postępowanie przyspieszone jest trybem szczególnym, stosowanym do osób nie

mających stałego miejsca zamieszkania, miejsca stałego pobytu lub przebywających jedynie
czasowo na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że
rozpoznanie sprawy w postępowaniu zwyczajnym będzie niemożliwe lub znacznie

utrudnione. Wydanie orzeczenia w postępowaniu przyspieszonym jest możliwe tylko
wówczas, gdy sprawca został ujęty na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu
wykroczenia i niezwłocznie doprowadzony do sądu. Prawo zatrzymania i doprowadzenia ma
Policja, której podstawowym zadaniem, wyznaczonym mocą ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r.
- o Policji (tj. Dz. U. z 2000 r. Nr 101, poz. 1092 ze zm.), są: ochrona życia ludzi oraz mienia
przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra, bezpieczeństwa i porządku
publicznego, działania mające na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz
zjawiskom kryminogennym.

Postępowanie nakazowe ma zastosowanie do spraw o wykroczenia, w których

wystarczające jest wymierzenie grzywny w kwocie nie wyższej niż połowa przewidzianej w
art. 24 § 1 k.w. górnej granicy wysokości grzywny, a więc do 2.500 zł. Orzekanie w
postępowaniu nakazowym może nastąpić wyłącznie na podstawie wniosku o ukaranie
złożonego przez oskarżyciela publicznego, sporządzonego w wyniku ustaleń popartych
wiarygodnymi dowodami, jeżeli z dowodów tych wynika, że obwiniony nie kwestionuje
popełnienia zarzucanego mu czynu, a okoliczności tego czynu i wina obwinionego nie budzą
wątpliwości. Postępowanie nakazowe nie może być prowadzone wobec obwinionego, który
jest głuchy, niemy lub niewidomy, a także wtedy, gdy zachodzi uzasadniona wątpliwość w
kwestii jego poczytalności. (art. 93 § 4 w zw. z art. 21 § 1 k.p.w.).

Możliwe jest nałożenie grzywny w drodze mandatu karnego (§ 2), przy czym mandat

karny nie należy do afery orzekania, lecz jedynie zastępczego rozstrzygania spraw o
wykroczenie. Głównym gospodarzem postępowania mandatowego jest Policja, przy czym
ustawa dopuszcza prowadzenie tego postępowania, ale w ograniczonym zakresie, również
przez inne organy. Mając na względzie konieczność zapewnienia szybkiej reakcji na
popełniane wykroczenia, a także potrzebę właściwej ochrony dóbr szczególnie narażonych na
naruszenia ze strony sprawców wykroczeń, określenie, w drodze rozporządzenia, wykazu
wykroczeń, za które funkcjonariusze Policji oraz Żandarmerii Wojskowej uprawnieni są do
nakładania grzywny w drodze mandatu karnego powierzono odpowiednio ministrowi
właściwemu do spraw wewnętrznych oraz Ministrowi Obrony Narodowej, którzy działają w
porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości. Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra
właściwego do spraw wewnętrznych złożony w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości
może nadać w drodze rozporządzenia uprawnienia do nakładania grzywien w drodze mandatu
karnego funkcjonariuszom innych organów, określając jednocześnie wykaz wykroczeń, za
które funkcjonariusze ci upoważnieni są do nakładania grzywien oraz zasady i sposób
wydawania im stosownych upoważnień. Wymienionymi rozporządzeniami można także
określić zróżnicowaną wysokość mandatów karnych za poszczególne rodzaje wykroczeń w
zależności od stopnia społecznej szkodliwości czynu i rodzaju naruszonego dobra, przy czym
uprawniony organ nie może całkowicie wyłączyć stosowania mandatów karnych w
wysokości równej dolnej granicy grzywny przewidzianej w ustawie za wykroczenie (20 zł),
za które grzywna może być nałożona w drodze mandatu karnego. Prezesowi Rady Ministrów
powierzono określenie, również w drodze rozporządzenia, wzorów formularzy mandatu
karnego oraz szczegółowego sposobu nakładania grzywien w drodze mandatu karnego, celem
ujednolicenia zasad wymierzania przez funkcjonariuszy uprawnionych organów grzywny w
drodze mandatu karnego, a także sposobu i zakresu pouczania osób ukaranych mandatem o
ich prawach i obowiązkach.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS 01
Nazwa jednostki szkolnej: Wprowadzenie do postępowania w sprawach o
wykroczenia.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Postępowanie w sprawach
o wykroczenia – SZP 01.JM 06.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do prowadzenia postępowań w sprawach
o wykroczenia.
Stron: 1
Opracował: J. Dowejko.

JM06JS01LU01

Literatura uzupełniająca:

1. Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 roku Kodeks postępowania w sprawach

o wykroczenia (Dz. U. Nr 106, poz. 1148, z późn. zm.).

2. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 lutego 2002 roku w sprawie

nakładania grzywien w drodze mandatu karnego (Dz. U. Nr 20, poz. 201, z późn.
zm.).

3. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 11

października 2002 roku w sprawie wykroczeń, za które policjanci są uprawnieni do
nakładania grzywien w drodze mandatu karnego oraz wysokości mandatów karnych
nakładanych przez policjantów za poszczególne rodzaje wykroczeń, (Dz. U. Nr 174,
poz. 1430, z późn. zm.).

4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 1994 roku w sprawie sposobu

dokumentacji i ewidencji grzywien za wykroczenia, ściąganych w postępowaniu
mandatowym oraz organów właściwych w sprawach rozprowadzania i rozliczania
bloczków mandatowych.

5. Grzegorczyk T., Komentarz. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia,

Warszawa 2002.

6. Bojarski M., Świda Z., Podstawy materialnego i procesowego prawa

o wykroczeniach, Wrocław 2002.

7. Marek A., Prawo wykroczeń, Warszawa 2000.

Jednostka Szkolna nr 02

Pouczenie sprawcy wykroczenia.

PRZEWODNIK DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS 02.
Nazwa jednostki szkolnej: Pouczenie sprawcy wykroczenia.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Wykonywanie czynności
w sprawach o wykroczenia – SZP 01.JM 06.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do prowadzenia postępowania w sprawach
o wykroczenia.
Stron 2
Opracował: H. Frątczak, M. Podgórski.

JM06JS02PS01

1. Wymagania wejściowe.

Wymagane są podstawowe informacje z zakresu :
- komunikacji interpersonalnej oraz legitymowania,
- nawiązywania kontakt z dyżurnym jednostki oraz przekazywania drogą radiową danych do

sprawdzenia,

- zasad odpowiedzialności za wykroczenia.

2. Cele szkolenia.

Po zakończeniu jednostki szkolnej będziesz potrafił:

- posługiwać się aktem prawnym z zakresu wykroczeń,
- nawiązać kontakt z osobą,
- ustalić tożsamość osoby,
- określić (sformułować) rodzaj popełnionego wykroczenia i poinformować o tym sprawcę,
- przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności wyjaśniające,
- dokonać właściwej oceny przesłanek pozwalających na zastosowanie środka oddziaływania

wychowawczego,

- pouczyć sprawcę wykroczenia,
- dokonać zapisu w notatniku służbowym.
3. Metody nauczania i uczenia się.
Od nauczyciela policyjnego prowadzącego zajęcia otrzymasz pełny zakres materiału pomocy do
opanowania umiejętności określonych wyżej. Twoim zadaniem jest aktywny udział w zajęciach.
W pierwszej części zajęć, w oparciu o kodeks wykroczeń, poznasz istotę i cel pouczenia oraz
przesłanki stosowania pouczenia wobec sprawcy wykroczenia.
Zaprezentowany zostanie Ci wzorcowy zapis takiego pouczenia w notatniku służbowym oraz
pouczenie sprawcy wykroczenia. Dokonasz samodzielnie pouczenia sprawcy wykroczenia (wg
założeń) i udokumentujesz wykonaną czynność w notatniku służbowym. Na zakończenie
prowadzący zajęcia wskaże błędy jakie popełniłeś, stosując pouczenie i zapis w notatniku
służbowym.
4. Sposoby oceniania.

- Na bieżąco sprawdzany będzie Twój poziom opanowania wiedzy i umiejętności.

- W trakcie w/w jednostki szkolnej szczególnej ocenie podlegać będzie: prawidłowość

wykonanej czynności, prawidłowość kwalifikacji prawnej czynu oraz prawidłowe
dokonanie zapisu czynności w notatniku służbowym – według zapisu uogólnionego – zal.
lub nzal.

- Zaliczenie wpisane jest do dziennika.

- Każda negatywna ocena uzyskana w trakcie realizacji jednostki szkolnej musi być

poprawiona na ocenę pozytywną, jest to warunek niezbędny dopuszczenia do zaliczenia
części szkolenia,

- Zaliczenie jest wspólne dla jednostek szkoleniowych od JS01 do JS03.
Obszary podlegające ocenie przy zadaniu praktycznym.
- Praworządność działania (znajomość przepisów prawa).
- Stosowanie procedur postępowania policjanta podczas pouczenia sprawcy wykroczenia.
- Postawa moralna.
- Komunikowania się.
- Dokumentowania wykonanych czynności.
Obszary podlegające ocenie przy sporządzeniu dokumentacji.
- Zawartość merytoryczna dokumentu.
- Wymogi formalne dokumentu.
- Estetyka, przejrzystość i poprawność językowa dokumentu.

MATERIAŁY DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS.02
Nazwa jednostki szkolnej: : Pouczenie sprawcy wykroczenia.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Wykonywanie czynności
w sprawach o wykroczenia – SZP 01.JM 06.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant
Stron:
Opracował: H. Frątczak,

JM06JS02PS01

MATERIAŁY DLA SŁUCHACZA:

1. Istota i cel stosowania środka oddziaływania wychowawczego.

Środkami oddziaływania wychowawczego są wszelkiego rodzaju przedsięwzięcia stosowane
w celach wychowawczych przez organy uprawnione do prowadzenia postępowania
mandatowego w przypadkach zaistnienia okoliczności łagodząco wpływających na wymiar
kary.
Ograniczenie się do zastosowania wobec sprawcy wykroczenia środków oddziaływania
wychowawczego może nastąpić w trzech podstawowych sytuacjach przewidzianych w
kodeksie wykroczeń i kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia.
Pierwsza sytuacja – organ upoważniony do złożenia wniosku o ukaranie czy do nałożenia
grzywny w drodze mandatu karnego może bowiem zawsze w sprawie o wykroczenie, bez
kontroli prokuratorskiej poprzestać na:

a) pouczeniu,
b) zwróceniu uwagi,
c) ostrzeżeniu,
d) zastosowaniu innych środków oddziaływania wychowawczego.

Art. 41 kodeksu wykroczeń mówi: „W stosunku do sprawcy czynu można poprzestać na
zastosowaniu pouczenia, zwróceniu uwagi, ostrzeżeniu lub na zastosowaniu innych środków
oddziaływania wychowawczego”.

Druga sytuacja – może nastąpić po złożeniu wniosku o ukaranie i wiąże się z decyzją sądu o
odmowie wszczęcia postępowania lub umorzeniu już wszczętego.

Art. 61 § 1 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia mówi: „Można odmówić
wszczęcia postępowania, a wszczęte umorzyć, także wtedy, jeżeli:
2) wobec sprawcy zastosowano środek oddziaływania w postaci pouczenia, zwrócenia uwagi
lub ostrzeżenia albo środek przewidziany w przepisach o odpowiedzialności dyscyplinarnej
lub porządkowej, a środek ten jest wystarczającą reakcją na wykroczenie”.

Trzecia sytuacja – art. 39 § 4 kodeksu wykroczeń upoważnia do zastosowania do sprawcy
środka oddziaływania społecznego, który może przykładowo (w szczególności) polegać na:
a)

przeproszeniu pokrzywdzonego,

uroczystym zapewnieniu nie popełnienia więcej takiego czynu,

przywróceniu stanu poprzedniego.

Art. 39 § 4 – W razie odstąpienia od wymierzenia kary można zastosować do sprawcy środek

oddziaływania społecznego, mający na celu przywrócenie naruszonego porządku prawnego
lub naprawienie wyrządzonej krzywdy, polegający zwłaszcza na przeproszeniu
pokrzywdzonego, uroczystym zapewnieniu nie popełnienia więcej takiego czynu albo
zobowiązaniu sprawcy do przywrócenia stanu poprzedniego.

Ustawodawca posłużył się liczbą pojedynczą, z czego wynika, że organ orzekający może
zastosować tylko jeden ze wskazanych środków, nie może ich kumulować. Oczywiste jest, że
jeżeli wykroczeniem została wyrządzona szkoda, to preferować należy zobowiązanie sprawcy
do przywrócenia stanu poprzedniego.
Środki te nie są zabezpieczone sankcją przymusu państwowego. Należy zatem stosować je z
wyczuciem, gdyż jeżeli sprawca się im nie podporządkuje, nie ma żadnej możliwości
wpłynięcia na niego, aby środek ten wykonał.

2. Przesłanki zastosowania pouczenia sprawcy wykroczenia.

Pouczenia są to wszelkiego rodzaju uwagi, wytknięcia kierowane przez policjanta pod
adresem sprawcy wykroczenia w celu wdrożenia go do poszanowania prawa i przestrzegania
zasad współżycia społecznego. Stosuje się je, gdy zachodzą przesłanki prowadzenia
postępowania mandatowego, a wymierzenie grzywny w postaci mandatu karnego byłoby karą
niewspółmierną do społecznej szkodliwości popełnionego wykroczenia.
Ponadto w takich przypadkach policjant może zobowiązać sprawcę wykroczenia do:

naprawienia wyrządzonej krzywdy,

przywrócenia stanu poprzedniego lub innego zachowania zgodnego z prawem.

3. Dokumentowanie wykonywanej czynności.

Policjant dokumentuje pouczenie sprawcy wykroczenia w notatniku służbowym, względnie
na odpowiednim nośniku technicznym lub w notatce służbowej.
Policjant musi określić czas, miejsce i przyczynę pouczenia oraz następujące dane:

imię (imiona) i nazwisko,

datę i miejsce urodzenia, adres zamieszkania lub pobytu, w miarę możliwości numer

PESEL,

rodzaj i cechy identyfikacyjne dokumentu, na podstawie którego ustalono tożsamość

osoby.

(zgodnie z Rozporządzeniem RM z dnia 8 lutego 2005 roku w sprawie sposobu postępowania
przy wykonywaniu niektórych uprawnień Policji oraz wzorów dokumentów stosowanych w
tych sprawach – Dz.U. Nr 25, poz 204 z 2005 roku).

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS 02
Nazwa jednostki szkolnej: Pouczenie sprawcy wykroczenia.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Postępowanie w sprawach
o wykroczenia – SZP 01.JM 06.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do prowadzenia postępowań w sprawach
o wykroczenia.
Stron: 1
Opracował: H. Frątczak, M. Podgórski.

JM06JS02LU01

Literatura uzupełniająca:

1. Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 roku Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia

(Dz.U. Nr 106, poz. 1148, z późn. zm.).

2. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 lutego 2002 roku w sprawie

nakładania grzywien w drodze mandatu karnego (Dz.U. Nr 20, poz. 201, z późn. zm.).

3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 1994 roku w sprawie sposobu

dokumentacji i ewidencji grzywien za wykroczenia, ściąganych w postępowaniu
mandatowym oraz organów właściwych w sprawach rozprowadzania i rozliczania
bloczków mandatowych.

4. Grzegorczyk T., Komentarz. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia,

Warszawa 2002.

5. Bojarski M., Świda Z., Podstawy materialnego i procesowego prawa o wykroczeniach,

Wrocław 2002.

6. Marek A., Prawo wykroczeń, Warszawa 2002.

Jednostka Szkolna nr 03

Postępowanie mandatowe.

PORADNIK DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS.03.
Nazwa jednostki szkolnej: Postępowanie mandatowe.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Wykonywanie czynności
w sprawach o wykroczenia – SZP 01.JM 06.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do prowadzenia postępowania w sprawach
o wykroczenia.
Stron 2
Opracował: W. Cejmański, D. Siemko.

JM06JS03PS01

Wskazówki dla słuchacza:
1. Wymagania wejściowe.
Wymagane są podstawowe wiadomości z zakresu:
- legitymowania i zatrzymywania sprawców wykroczeń,
- nawiązywania kontaktu z dyżurnym jednostki oraz przekazania drogą radiową danych do

sprawdzenia,

- materialnego prawa wykroczeń oraz postępowania w sprawach o wykroczenia.
2. Cele szkolenia.
Po zakończeniu jednostki szkolnej będziesz potrafił:

- nawiązać kontakt z osobą i ustalić jej tożsamość,
- określić rodzaj popełnionego wykroczenia, przeprowadzić w niezbędnym zakresie

czynności wyjaśniające,

- ustalić czy w danym przypadku postępowanie mandatowe jest dopuszczalne,
- poinformować sprawcę o zastosowaniu postępowania mandatowego, określić rodzaj

mandatu i wysokość grzywny ( taryfikator),

- pouczyć o prawie odmowy przyjęcia mandatu karnego i związanych z tym

konsekwencjach,

- wypełnić blankiet mandatu karnego i wręczyć właściwe odcinki,
- sporządzić zapis w notatniku służbowym oraz, w przypadku odmowy przyjęcia mandatu,

notatkę urzędową,

- rozliczyć bloczek mandatów karnych.
3. Metody nauczania i uczenia się.
W oparciu o kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia oraz akty wykonawcze
i przygotowane foliogramy, zapoznany zostaniesz z istotą postępowania mandatowego,
z podstawami prawnymi i warunkami stosowania tego postępowania. Poznasz rodzaje
mandatów karnych i wysokość grzywien. W trakcie zajęć na podstawie kodeksu wykroczeń i „
taryfikatora” omówione zostaną zasady pobierania i rozliczania bloczków mandatowych.
Poznasz rodzaje mandatów karnych oraz sposób ich wypełniania. Wypracujesz katalog
podstawowych czynności policjanta związanych z nakładaniem grzywny w postępowaniu
mandatowym. Weźmiesz udział w symulacji nałożenia mandatu karnego i samodzielnie
wypełnisz mandat karny oraz udokumentujesz ten fakt w notatniku służbowym. Sporządzisz
notatkę urzędową związaną z odmową przyjęcia mandatu karnego. Poznasz podmioty
upoważnione do ściągania należności oraz warunki uzasadniające przeprowadzenie czynności
wyjaśniających w postępowaniu mandatowym.

Zaliczenie części szkolenia JS 01, JS 02, JS 03 Test osiągnięć- („ Wprowadzenie do

postępowania w sprawach o wykroczenia”, „ Pouczenie sprawcy wykroczenia”,
„Postępowanie mandatowe”).
4. Sposoby oceniania:
- Na bieżąco sprawdzany będzie Twój poziom opanowania wiedzy i umiejętności.
- W trakcie w/w jednostki szkolnej szczególnej ocenie podlegać będzie: sposób sporządzenia

wymaganej dokumentacji – zapis w notatniku służbowym, notatka urzędowa oraz
wypełniony blankietu MKK, zaliczenie następuje według zapisu uogólnionego – zaliczono
(zal) lub nie zaliczono (nzal).

- Zaliczenie wpisane jest do dziennika.
- Każda negatywna ocena uzyskana w trakcie szkolenia musi być poprawiona,
- Zaliczenie dokumentacji jest warunkiem niezbędnym dopuszczenia do zaliczenia części

szkolenia,

- Zaliczenie jest wspólne dla jednostek szkoleniowych od JS01 do JS03 ( tj. „ wprowadzenie

do postępowania w sprawach o wykroczenia”, „ zastosowanie pouczenia sprawcy
wykroczenia”, nakładanie mandatu karnego”).

Obszary podlegające ocenie przy zadaniu praktycznym.
- Praworządność działania (znajomość przepisów prawa ).
- Stosowanie procedur postępowania policjanta podczas nakładania mandatu karnego.
- Postawa moralna.
- Komunikowania się.
- Dokumentowania wykonanych czynności.
Obszary podlegające ocenie przy sporządzeniu dokumentacji.
- Zawartość merytoryczna dokumentu.
- Wymogi formalne dokumentu.
- Estetyka, przejrzystość i poprawność językowa dokumentu.

II.

MATERIAŁY DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS.03
Nazwa jednostki szkolnej: Postępowanie mandatowe.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Wykonywanie czynności
w sprawach o wykroczenia – SZP 01.JM 06.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant
Stron:
Opracował: W. Cejmański, D. Siemko.

JM06JS03PS01

MATERIAŁY DLA SŁUCHACZA:

Istota i cel postępowania mandatowego.

Postępowanie mandatowe to postępowanie szczególne, prowadzone przez organ
niesądowy. Jest najbardziej uproszczonym trybem postępowania w sprawach o wykroczenia.
W postępowaniu tym kary nakładane są przez policjantów lub innych upoważnionych do tego
funkcjonariuszy organów administracji. Ma ono charakter zastępczy wobec postępowań o
wykroczenia prowadzonych przed sądem. Dzięki temu odciąża się sądy od konieczności
rozpoznawania dużej ilości drobnych spraw, co pozwala na skoncentrowanie się sądów na
sprawach o większym ciężarze gatunkowym. Zastępczy charakter tego postępowania
przejawia się tym, że decyzje funkcjonariusza są warunkowe. Warunkiem tym jest zgoda na
przyjęcie mandatu karnego przez osobę, którą funkcjonariusz uważa za sprawcę wykroczenia.
Ma on obowiązek pouczyć ją o prawie odmowy przyjęcia mandatu oraz poinformować, że w
przypadku odmowy sporządzony zostanie wniosek o ukaranie do sadu (art. 97 § 2 i 3 oraz art.
99 k.p.w.) Istotnym jest również fakt społecznych kosztów postępowania. W trybie
mandatowym nie przeprowadza się rozprawy, a w związku z tym nie ma postępowania
dowodowego, karę natomiast nakłada organ ścigający wykroczenie. Nie bez znaczenia są
także koszty postępowania (zaoszczędza się wzywania świadków, biegłych itp.). Ten rodzaj
postępowania jest także korzystny dla sprawcy wykroczenia, kiedy nie kwestionuje on swojej
winy. Dzięki natychmiastowej reakcji na wykroczenie, postępowanie mandatowe spełnia
funkcję prewencyjno – wychowawczą.

Jego celem jest szybka reakcja na naruszenie prawa, załatwienie sprawy „od ręki”, a

mandat karny staje się prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny lub po pokwitowaniu
odbioru przez ukaranego. Może być stosowane w przypadku drobnych wykroczeń, w których
nie zachodzi potrzeba orzekania innych kar niż stosunkowo niskiej grzywny (zgodnie z art. 96
§ 1 k.p.w. do 500 zł. a wyjątkowo do 1000 zł.). Podstawę prawną jego stosowania daje art.95
§ 1 k.p.w.

Jak z powyższego wynika , w postępowaniu mandatowym dominująca role odgrywają

zasady szybkości i ekonomiki postępowania. Nie mają tu zastosowania zasady występujące w
postępowaniu zwyczajnym takie jak: kontradyktoryjności i rozdziału funkcji procesowych, a
cale postępowanie oparte są na kumulacji tych funkcji w rękach jednego organu
(funkcjonariusza). Oczywiście decyzja w sprawie nałożenia mandatu karnego może być
poprzedzona wymianą zdań, wyjaśnieniem okoliczności zdarzenia, ale nie stanowi to prawa
podmiotowego sprawcy, a zależy od dobrej woli funkcjonariusza.
Należy podkreślić, iż w postępowaniu mandatowym muszą być spełnione ogólne
przesłanki dopuszczalności postępowania i orzekania w sprawach o wykroczenia (przesłanki
dodatnie i brak przesłanek ujemnych).

PODSTAWY PRAWNE I WARUNKI POSTĘPOWANIA
MANDATOWEGO

Podstawy prawne i organy uprawnione do stosowania postępowania mandatowego.

Do nakładania kar grzywien w drodze mandatów upoważnieni są funkcjonariusze

Policji, a także innych organów, jeżeli ustawa tak stanowi (art. 95 § 1 k.p.w.). Z mocy samego
kodeksu postępowanie mandatowe może prowadzić Policja (§1 art. 95 kpw) i inspektor pracy
(§ 3 art.95 kpw). W przypadku osób podlegających orzecznictwu sadów wojskowych
uprawnienia Policji ma Żandarmeria Wojskowa. Policjanci w zakresie postępowania
mandatowego maja najszersze uprawnienia w porównaniu z innymi organami. Policji
przekazano największą liczbę wykroczeń i to dotyczących naruszenia przepisów
obowiązujących w różnych dziedzinach życia.
Inspektorzy

pracy

mogą stosować mandat przy każdym wykroczeniu leżącym w sferze

ich ścigania (wykroczenia przeciwko prawom pracownika, a także związane z
wykonywaniem pracy zarobkowej). Mogą oni stosować postępowanie mandatowe także po
przeprowadzeniu pełnych czynności wyjaśniających, jeżeli uznają, ze grzywna jest
wystarczającą reakcją prawną na wykroczenie.

Inne organy mogą prowadzić postępowanie mandatowe tylko wtedy, gdy przepis

szczególny tak stanowi (art. 95 § 1 kpw). Zgodnie z art.95 § 5 przepisem takim może być
rozporządzenie Prezesa rady Ministrów albo ustawa szczególna.
Ustawami szczególnymi wskazującymi uprawnienia do nakładania grzywien w drodze
mandatu karnego m.in. są:
- ustawa o strażach gminnych z 1997 r. (Dz. U. Nr 123 poz. 779), uprawniająca straż do

nakładania grzywny w drodze mandatu karnego na zasadach określonych w odrębnych
przepisach,

- ustawa o transporcie kolejowym z 2003 r. (Dz. U. Nr 86, poz. 789), upoważnia ona

funkcjonariuszy Straży Ochrony Kolei do stosowania postępowania mandatowego na
zasadach określonych w odrębnych przepisach,

- ustawa Prawo o miarach z 2001 r.(Dz. U. Nr 63, poz. 636 z późn. zm.) nadaje

pracownikom Głównego Urzędu Miar oraz okręgowych i obwodowych urzędów
probierczych uprawnienia do stosowania postępowania mandatowego na zasadach
określonych w odrębnych przepisach,

- ustawa o lasach z 1991 r. (Dz. U. Nr 101, poz. 444 z późn. zm.), upoważnia strażników

leśnych do nakładania grzywny w drodze mandatu w sprawach i zakresie określonym w
odrębnych przepisach,

- ustawa o ochronie przyrody z 1991 r. (Dz. U. Nr 114 poz. 492 z późn. zm.), dająca prawo

stosowania postępowania mandatowego funkcjonariuszom Straży Parku, ale tylko za
wykroczenia przeciwko przepisom z zakresu ochrony przyrody,

- ustawa Prawo łowieckie z 1995 r. (Dz. U. Nr 147, poz. 713 z późn. zm.), upoważnia ona

strażników państwowej Straży Łowieckiej do nakładania grzywny w drodze mandatu za
wykroczenia popełnione na terenie obwodów łowieckich w zakresie szkodnictwa
łowieckiego,

- ustawa o rybactwie śródlądowym z 1995 r. (Dz. U. Nr 21, poz. 91 z późn. zm.)

upoważniająca do stosowania grzywny w drodze mandatu strażników Państwowej Straży
Rybackiej za wykroczenia określone w ustawie.
Jeżeli uprawnienia określonego organu do stosowania postępowania mandatowego

wynikają z ustaw szczególnych, a te nie określają wykroczeń, za które stosuje się ten tryb, ma
je określić w drodze rozporządzenia odpowiedni minister w porozumieniu z Ministrem
Sprawiedliwości. Rozporządzenie ma też wskazywać zasady wydawania upoważnień dla
funkcjonariuszy danego organu do stosowania postępowania mandatowego. Należy, zatem

pamiętać, iż nie każdy funkcjonariusz upoważnionego organu może stosować grzywnę w
drodze mandatu (mogą tylko ci, którym wydano upoważnienia).

Innym przepisem szczególnym dającym określonym organom uprawnienia do stosowania

postępowania mandatowego jest rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów, wydane na
wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych złożony w porozumieniu z ministrem
Sprawiedliwości. (art. 95 §5 k.p.w.). Rozporządzenie takie nadaje uprawnienia do stosowania
postępowania mandatowego, określając jednocześnie wykaz wykroczeń, za które
funkcjonariusze ci uprawnieni są do nakładania grzywien oraz zasady i sposób wydawania
upoważnień mając na względzie zakres ustawowych uprawnień tych organów oraz potrzebę
ochrony dóbr szczególnie narażonych na naruszenia ze strony sprawców.

Prezes Rady Ministrów upoważnił do nakładania grzywien w drodze mandatów karnych

funkcjonariuszy innych organów wydając między innymi. następujące rozporządzenia:

.- z dnia 21 marca 2003 r. w sprawie nadania inspektorom Inspekcji Transportu
Drogowego uprawnień do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego (Dz. U. Nr 59,
poz. 522),

- z dnia 17 listopada 2003 r. w sprawie określenia wykroczeń za które strażnicy straży

gminnych są uprawnieni do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego (Dz. U. Nr
208, poz. 2026),

- z dnia 17 października 2002r. w sprawie nadania funkcjonariuszom Straży granicznej

uprawnień do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego (Dz. U. Nr 174, poz.
1427),

- z dnia 13 października 2002 r. w sprawie nadania inspektorom Inspekcji Ochrony

Środowiska uprawnień do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego (Dz. U. Nr
151, poz. 1253),

- z dnia 17 października 2002 r. w sprawie nadania funkcjonariuszom organów Państwowej

Inspekcji Sanitarnej uprawnień do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego (Dz.
U. Nr 174, poz. 1426),

- z dnia 16 października 2002 r. w sprawie nadania pracownikom organów nadzoru

budowlanego uprawnień do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego (Dz. U. Nr
174, poz. 1423),

- z dnia 16 października 2002 r. w sprawie nadania pracownikom Głównego Inspektoratu

Kolejnictwa uprawnień do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego (Dz. U. Nr
174, poz. 1422).

Wykazy wykroczeń, za które poszczególne organy mogą nałożyć grzywnę w drodze
mandatu karnego, zostają określone w rozporządzeniach zainteresowanych ministrów.

Nowelizacja ustawy Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, która weszła w

życie z dniem 1. 07. 2003 r. wprowadziła zmiany wymogów postępowania mandatowego w
sprawach o wykroczenia. Ustawodawca uchylił w art. 95 k.p.w. wcześniej obowiązujący § 2,
który był delegacją ustawową dla ministra właściwego do spraw wewnętrznych do wydania
rozporządzenia określającego wykaz wykroczeń, za które policjanci uprawnieni byli do
nakładania grzywny w drodze mandatu karnego. Konsekwencją takiego rozwiązania jest
możliwość stosowania postępowania mandatowego przez policjantów za wszystkie
wykroczenia, za wyjątkiem tych, za które organ może nakładać grzywny w drodze mandatu
karnego na zasadach wyłączności oraz kiedy pojawią się ograniczenia ustawowe a więc tzw.
przesłanki negatywne (art. 96 § 2 k.p.w.).. Przykładem ograniczenia Policji, wymienionym w
art. 95 § 3 k.p.w., są wykroczenia przeciwko prawom pracownika określone w kodeksie
pracy, a także inne, związane z wykonywaniem pracy zarobkowej. W tym przypadku
organem mandatowym jest inspektor pracy (art. 17 § 2 k.w.).
Policjanci

nabywają prawo do nakładania grzywny w drodze mandatu karnego po

ukończeniu szkolenia podstawowego – zawodowego, w czasie, którego poznają
najważniejsze zagadnienia związane z tą procedurą.

Warunki dopuszczalności postępowania mandatowego (przesłanki dodatnie)
W postępowaniu mandatowym, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, funkcjonariusz
uprawniony do nakładania grzywny w drodze mandatu karnego może ją nałożyć jedynie, gdy:

− schwytano sprawcę wykroczenia na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu

wykroczenia,

− stwierdzi popełnienie wykroczenia naocznie pod nieobecność sprawcy albo za pomocą

urządzenia pomiarowego lub kontrolnego, a nie zachodzi wątpliwość co do osoby
sprawcy czynu

− popełnione wykroczenie jest objęte postępowaniem mandatowym ,

− sprawca wyraża zgodę na przyjęcie mandatu karnego.

Zakazy stosowania postępowania mandatowego (przesłanki ujemne)
Nie stosuje się postępowania mandatowego gdy:

− sprawca popełnił wykroczenie, za które należałoby orzec środek karny (art. 96 § 2 Kpow)

− wystąpiła sytuacja określona w art. 10 § 1 Kw (zbieg wykroczenia z przestępstwem),

− wystąpiła sytuacja określona w art. 9 § 1 Kw (zbieg wykroczeń), nałożenie mandatu

karnego w takiej sytuacji jest możliwe jedynie, gdy w zakresie wszystkich naruszonych
przepisów postępowanie mandatowe jest dopuszczalne,

− sprawca wykroczenia odmówił przyjęcia mandatu karnego.

Mandat nie może być też nałożony na osoby korzystające z immunitetu zakrajowości

(dyplomatycznego i konsularnego), nie można go też stosować wobec osoby, która powołuje
się na (i ma rzeczywiście) immunitet materialnoprawny, a więc gdy za wykroczenie
odpowiada tylko dyscyplinarnie (sędziowie, prokuratorzy), a także gdy powołuje się na
posiadany krajowy immunitet formalnoprawny, a więc gdy ściganie jej za wykroczenie
wymaga zezwolenia odpowiedniej władzy (np. parlamentarzyści). Jeżeli korzystający z
immunitetu nie powołuje się na fakt jego posiadania, a także inne okoliczności nie wskazują
na jego istnienie, można nałożyć grzywnę mandatem karnym. Gdyby grzywny tej nie
uregulowano w terminie (zob. art. 98 § 3 i 4 oraz art. 100), to przy mandacie zaocznym
ściganie sprawcy nie będzie możliwe bez uprzedniego uchylenia immunitetu
formalnoprawnego, o co musi postarać się sam oskarżyciel, albo będzie możliwe tylko w
drodze dyscyplinarnej, lub - przy immunitecie zakrajowym - w ogóle będzie wykluczone,
przy mandacie kredytowanym zaś możliwa będzie egzekucja administracyjna (z wyłączeniem
jednak osób objętych immunitetem zakrajowości), ale tylko w takim zakresie, w jakim wobec
danych osób dopuszczają to przepisy o tej egzekucji.

Rodzaje mandatów karnych

Rozporządzenie Prezesa Rady ministrów z dnia 22 lutego 2002 r. w sprawie
nakładania grzywien w drodze mandatu karnego ( Dz. U. Nr 20 poz. 201, z późniejszymi
zamianami) określa m.in. wzór formularza mandatu karnego oraz rozróżnia trzy rodzaje
mandatów karnych:

Mandat karny gotówkowy (MKG) – wydawany ukaranemu po uiszczeniu grzywny
bezpośrednio funkcjonariuszowi, który ją nałożył. Mandatem tym może być nałożona
grzywna jedynie na osoby czasowo tylko przebywające na terytorium RP. Mandat taki staje
się prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny funkcjonariuszowi.

Mandat karny kredytowany (MKK) – wydawany ukaranemu za pokwitowaniem odbioru.
Mandat karny kredytowany powinien zawierać pouczenie o obowiązku uiszczenia grzywny w
terminie 7 dni od daty jego przyjęcia oraz o skutkach nieuiszczenia grzywny w terminie. Staje
się on prawomocny z chwilą pokwitowania jego odbioru przez ukaranego.

Mandat karny zaoczny (MKZ) – tym rodzajem mandatu karnego można nałożyć grzywnę w
razie stwierdzenia wykroczenia, którego sprawcy nie zastano na miejscu jego popełnienia,
gdy nie zachodzi wątpliwość co do osoby tego sprawcy; mandat taki pozostawia się wówczas
w takim miejscu, aby sprawca mógł go niezwłocznie odebrać. Mandat karny zaoczny
powinien zawierać informację, gdzie w terminie 7 dni od daty jego wystawienia ukarany
może uiścić grzywnę oraz informować o skutkach jej nieuiszczenia w tym terminie. Staje się
on prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny we wskazanym miejscu i terminie.

WYSOKOŚĆ GRZYWIEN

W postępowaniu mandatowym można nałożyć grzywnę w wysokości od 20 zł do 500 zł,
a w wypadku, o którym mowa w art. 9 § 1 Kodeksu wykroczeń (zbieg wykroczeń) do 1000
złotych. Należy jednak pamiętać o ograniczeniach wynikających z sankcji wykroczenia, za
które policjant nakłada grzywnę w drodze mandatu karnego (w niektórych przepisach górna
granica grzywny wynosi 250 zł) oraz ograniczeniach wynikających z rozporządzenia Prezesa
Rady Ministrów z dnia 24 listopada 2003 r. w sprawie wysokości grzywien nakładanych w
drodze mandatów karnych za wybrane rodzaje wykroczeń (Dz. U. Nr 208, poz. 2023),
Przykład

. Jeżeli kierujący nie ma zapiętych pasów bezpieczeństwa, rozmawia przez telefon

komórkowy, a następnie zatrzymuje się na pasie między jezdniami wówczas popełnia trzy
wykroczenia formalne stanowiące naruszenie zasad bezpieczeństwa i porządku w ruchu
drogowym określonych w art. 97 k.w., z powodu niezastosowania się do przepisów kolejno
art. 39, 45 ust. 2 pkt 1 i art. 49 pkt 8 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu
drogowym (Dz. U. Nr 98, poz. 602 ze zm.). Jest to realny zbieg wykroczeń. W takiej
sytuacji sprawca może być ukarany mandatem karnym za każdy z trzech samodzielnych i
niezależnych czynów, na zasadzie kumulacji.

Zasady nakładania i ściągania grzywien w postępowaniu mandatowym

Czynności związane z nakładaniem mandatu karnego gotówkowego

− błyskawiczna analiza ujawnionego wykroczenia w celu wyeliminowania wszelkich

wątpliwości co do faktu popełnienia wykroczenia, osoby sprawcy i jego winy;

− podejście do sprawcy, przedstawienie się (oddanie honoru, podanie stopnia, imienia i

nazwiska oraz jednostki Policji) podanie rodzaju wykroczenia jakie jest zarzucane
sprawcy (krótki opis słowny, ewentualna kwalifikacja prawna);

− legitymowanie, zapisanie w notatniku służbowym danych sprawcy: imię i nazwisko, adres

zamieszkania, ewentualne dane pojazdu (wszelkich danych, które będą niezbędne do
sporządzenia wniosku o ukarania na wypadek odmowy przyjęcia mandatu karnego);

− pozwolenie sprawcy na wyjaśnienie motywów i okoliczności swojego zachowania;

− wyjaśnienie sprawcy ewentualnych wątpliwości oraz wskazanie na niebezpieczeństwo

podobnych zachowań;

− podjecie decyzji o ukaraniu mandatem karnym i o wysokości grzywny (niedopuszczalne

jest targowanie się o wysokość grzywny);

− zakomunikowanie sprawcy o decyzji o ukaraniu go mandatem karnym gotówkowym

(podać przyczynę zastosowania takiego właśnie mandatu), podając jednocześnie
wysokość grzywny.

PRZYKŁAD:
Za popełnienie wykroczenia polegającego na niezastosowaniu się do znaku STOP
karzę pana mandatem karnym w wysokości 50 zł, a z uwagi na to , że jest pan osobą czasowo
przebywającą na terytorium Polski grzywnę musi pan uiścić w gotówce. Pouczam pana o
prawie do odmowy przyjęcia mandatu karnego. W przypadku skorzystania przez pana z tego
uprawnienia zostanie przeciwko panu skierowany wniosek o ukaranie, do sądu. Jeżeli okaże
się, że rozpoznanie sprawy w trybie zwyczajnym nie będzie możliwe lub znacznie utrudnione
rozpoznanie sprawy nastąpi w trybie przyspieszonym.

Następnie należy pouczyć o konsekwencjach zastosowania trybu przyspieszonego
(niezwłoczne doprowadzenie do sądu, etc.)

W przypadku wyrażenia zgody przez sprawcę wykroczenia na przyjęcie mandatu
karnego należy wykonać następujące czynności:
− przyjąć pieniądze (tylko w walucie polskiej),

− wypełnić odcinek „C” formularza: wpisać wysokość grzywny, oznaczyć rodzaj

mandatu, wypełnić rubryki dotyczące ukaranego zgodnie z opisem, w razie
niemożności ustalenia nr PESEL wpisać datę urodzenia ukaranego, wpisać rodzaj i
charakter wykroczenia oraz kwalifikację prawną, w przypadku naruszenia
przepisów ruchu drogowego wpisać liczbę punktów karnych przewidzianych za to
wykroczenie, wpisać swój identyfikator, datę nałożenia mandatu oraz złożyć swój
podpis,

− sprawca wykroczenia potwierdza przyjęcie mandatu karnego gotówkowego

składając czytelny podpis na odcinku „C” formularza,

− odcinek „C” mandatu karnego wręczyć wraz z dokumentem tożsamości sprawcy,

poinformować sprawcę o zakończeniu czynności.

Czynności związane z nakładaniem mandatu karnego kredytowanego

− błyskawiczna analiza ujawnionego wykroczenia w celu wyeliminowania wszelkich

wątpliwości co do faktu popełnienia wykroczenia, osoby sprawcy i jego winy;

− podejście do sprawcy, przedstawienie się (oddanie honoru, podanie stopnia, imienia i

nazwiska oraz jednostki Policji) podanie rodzaju wykroczenia jakie jest zarzucane
sprawcy (krótki opis słowny, ewentualna kwalifikacja prawna);

− legitymowanie, zapisanie w notatniku służbowym danych sprawcy: imię i nazwisko, adres

zamieszkania, ewentualne dane pojazdu (wszelkich danych, które będą niezbędne do
sporządzenia wniosku o ukarania na wypadek odmowy przyjęcia mandatu karnego);

− pozwolenie sprawcy na wyjaśnienie motywów i okoliczności swojego zachowania;
− wyjaśnienie sprawcy ewentualnych wątpliwości oraz wskazanie na niebezpieczeństwo

podobnych zachowań;

− podjecie decyzji o ukaraniu mandatem karnym i o wysokości grzywny (niedopuszczalne

jest targowanie się o wysokość grzywny);

− zakomunikowanie sprawcy o decyzji o ukaraniu go mandatem karnym gotówkowym

(podać przyczynę zastosowania takiego właśnie mandatu), podając jednocześnie
wysokość grzywny oraz termin 7 dniowy uiszczenia mandatu.

PRZYKŁAD:
Za popełnienie wykroczenia polegającego na kąpieli w miejscu niedozwolonym (art.
55 Kw)

karzę panią mandatem karnym w wysokości 250 zł. Pouczam panią o prawie do odmowy
przyjęcia mandatu karnego. W przypadku skorzystania przez panią z tego uprawnienia
zostanie przeciwko pani skierowany wniosek o ukaranie, do sądu. Mandat należy uiścić w
terminie 7 dni.

W przypadku wyrażenia zgody przez sprawcę wykroczenia na przyjęcie mandatu

karnego należy wykonać następujące czynności:
− oddzielić części A i b od części C – E formularza,
− na odcinku „A” formularza wpisać wysokość nałożonej grzywny,

− wypełnić odcinek „C” formularza: wpisać wysokość grzywny, oznaczyć rodzaj

− sprawca wykroczenia potwierdza przyjęcie mandatu karnego kredytowanego

składając czytelny podpis na odcinku „C” formularza,

− Odcinki „A”, „B” i „C” mandatu karnego wręczyć wraz z dokumentem tożsamości

sprawcy, poinformować sprawcę o zakończeniu czynności.

Czynności związane z nakładaniem mandatu karnego zaocznego

− Analiza ujawnionego wykroczenia w celu wyeliminowania wszelkich wątpliwości co

do faktu popełnienia wykroczenia, osoby sprawcy i jego winy;

− Upewnienie się, że sprawca wykroczenia nie jest obecny na miejscu popełnienia

wykroczenia;

− Podjęcie decyzji o ukaraniu mandatem karnym i o wysokości grzywny,
− Oddzielenie części A i B od części C- E formularza,

− Na odcinku „A” wpisać wysokość nałożonej grzywny;

− Na odcinku „C” formularza wpisać wysokość nałożonej grzywny, oznaczyć rodzaj

mandatu, wypełnić rubryki dotyczące ukaranego zgodnie z opisem, z tym, że zamiast
danych osobowych i adresu można wpisać inne informacje wskazujące na sprawcę

wykroczenia, wpisać rodzaj i charakter wykroczenia oraz kwalifikację prawną, w
przypadku naruszenia przepisów ruchu drogowego wpisać liczbę punktów karnych
przewidzianych za to wykroczenie, wpisać swój identyfikator, datę nałożenia
mandatu oraz złożyć swój podpis,

− Sprawcy wykroczenia ukaranemu mandatem karnym zaocznym pozostawia się

odcinki „A”, „B” i „C” formularza.

− Mandat karny zaoczny można pozostawić osobie pełnoletniej, która zobowiąże się do

przekazania go sprawcy wykroczenia. Osoba ta potwierdza otrzymanie druków A”,
„B” i „C” formularza, wpisując swoje imię i nazwisko oraz adres zamieszkania na
odwrocie odcinka „E”, jak również potwierdzając prawdziwość tych danych
własnoręcznym podpisem.

− W razie niemożności doręczenia osobiście sprawcy wykroczenia odcinków

formularza mandatu karnego, w drzwiach mieszkania sprawcy wykroczenia lub w
miejscu widocznym na terenie nieruchomości lub też w pojeździe należącym do
sprawcy, bądź przez niego użytkowanym umieszcza się zawiadomienie.

− Zawiadomienie powinno wskazywać gdzie i kiedy odcinki mandatu karnego

pozostawiono oraz, że należy je odebrać w ciągu 7 dni, wraz z pouczeniem, że
docinki mandatu nieodebrane w terminie uważa się za doręczone.

− W przypadku stwierdzenia wykroczenia za pomocą urządzenia pomiarowego lub

kontrolnego, rejestrującego obraz, funkcjonariusz nakładając na sprawcę
wykroczenia mandat karny zaoczny, może wysłać mu przesyłką poleconą odcinki
A”, „B” i „C” formularza, wraz z zarejestrowanym obrazem, po usunięciu z niego
wizerunków innych osób niż sprawca zarejestrowanego wykroczenia.

− Po upływie 7 dni sprawdzić czy grzywna wpłynęła na konto organu, wskazanego w

formularzu mandatu karnego. W przypadku nie wpłacenia grzywny wystąpić z
wnioskiem o ukaranie do sądu.

Czynności wyjaśniające w postępowaniu mandatowym

Zgodnie z obowiązującym kodeksem postępowania w sprawach o wykroczenia policjant może poprzedzić nałożenie mandatu karnego
przeprowadzeniem czynności wyjaśniających w niezbędnym zakresie. (art.97 §1 pkt. 2 k.p.w.). Celem prowadzenia czynności
wyjaśniających jest ustalenie, czy istnieją podstawy do ukarania sprawcy mandatem karnym oraz zebranie niezbędnych danych np.
ustalenie tożsamości sprawcy. W takim wypadku policjant może nałożyć grzywnę w drodze mandatu karnego w ciągu 14 dni od
schwytania sprawcy na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia, ale tylko wówczas, gdy niezwłocznie podjęte
zostały czynności wyjaśniające. W przypadku, gdy wykroczenie zostało ujawnione naocznie pod nieobecność sprawcy lub za pomocą
urządzenia pomiarowego, a nie zachodzi wątpliwość, co do osoby sprawcy termin wynosi wówczas 30 dni. W obu tych przypadkach po
upływie odpowiednio 14 lub 30 dni od ujawnienia wykroczenia stosowanie postępowania mandatowego jest niedopuszczalne. Policjant
w tej sytuacji powinien sporządzić wniosek o ukaranie.

Zasady pobierania i rozliczania się z mandatów karnych.

Pobieranie i rozliczanie się z mandatów karnych regulują przepisy Rozporządzenia

Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 1994 roku w sprawie sposobu dokumentacji i ewidencji
grzywien za wykroczenia, ściganych w postępowaniu mandatowym, oraz organów
właściwych w sprawach rozprowadzania i rozliczania bloczków mandatowych. Zgodnie z
tymi przepisami bloczki mandatów karnych są drukami ścisłego zarachowania i podlegają
wpisowi do księgi druków ścisłego zarachowania. W związku z tym „obrót” nimi nie może
odbywać się na zasadzie dowolności.
Organem

właściwym w sprawach rozprowadzania i rozliczania bloczków

mandatowych jest właściwy terytorialnie wojewoda. Organy upoważnione do stosowania
postępowania mandatowego zaopatrują się nieodpłatnie w bloczki mandatowe wykonane na
zlecenie ministra Spraw Wewnętrznych we właściwym urzędzie wojewódzkim na podstawie
pisemnego zapotrzebowania.

Czynności związane z zaopatrywaniem i rozliczaniem mandatów karnych oraz
prowadzeniem ewidencji w jednostkach Policji zajmuje się wyznaczony przez kierownika
jednostki pracownik. Policjantom uprawnionym do nakładania grzywien w drodze mandatu
karnego wydaje się bloczek mandatów, który kwitują własnoręcznym podpisem.
Po wykorzystaniu blankietów mandatów policjant niezwłocznie wypełnia rozliczenie
jednostkowe, znajdujące się na ostatniej kartce w bloczku, i przekazuje je osobie, od której
pobrał mandaty, wraz z grzbietem” bloczka oraz dowodami wpłaty lub gotówką z nałożonych
i pobranych grzywien w celu ich rozliczenia. Dopiero po rozliczeniu wykorzystanego bloczka
mandatów karnych pobiera nowy.
Kwoty

pieniężne uzyskane przez policjantów z grzywien nałożonych w drodze

mandatu gotówkowego niezwłocznie wpłacane są na konto właściwego terytorialnie urzędu
wojewódzkiego.
Rozliczając mandaty karne kredytowane i zaoczne policjant sprawdza poprawność i
czytelność wypełnienia poszczególnych rubryk i odcinków a następnie odrywa od grzbietu
odcinek „D” – dla organu egzekucyjnego i przekazuje go wyznaczonemu pracownikowi,
który wpisuje przekazany mandat do rejestru potwierdzeń ukarania mandatem. Mandaty te, co
pewien czas zbiorczo (zebrane od wszystkich policjantów z danej jednostki Policji)
przekazywane są do urzędu wojewódzkiego. Jednostki Policji prowadzą statystykę grzywien
nałożonych w drodze mandatu karnego, inwentaryzują mandaty karne oraz prowadzą
sprawozdawczość z tym związaną.

W przypadku utraty lub zagubienia bloczka mandatów karnych policjant niezwłocznie

powiadamia pisemnym raportem przełożonego oraz podejmuje prawem dopuszczone
działania mające na celu odzyskanie utraconego bloczka. W przypadku pojawienia się takiej
sytuacji przeprowadza się każdorazowo postępowanie wyjaśniające, na podstawie, którego
ustala się winę i okoliczności zaginięcia bloczków mandatowych. W zależności od wyników
postępowania wyjaśniającego, kierownik jednostki decyduje o sposobie załatwienia sprawy.
Informację, wynikającą z przeprowadzonego postępowania, co do sposobu rozliczenia
funkcjonariuszy z utraconych druków mandatów karnych (obciążenie funkcjonariusza,
anulowanie mandatu itp.) kieruje się do osoby zajmującej się w jednostce rozliczaniem
druków mandatów karnych, jak i do urzędu wojewódzkiego, który wydał bloczki mandatów
karnych.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS 03
Nazwa jednostki szkolnej: Postępowanie mandatowe.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Postępowanie w sprawach
o wykroczenia – SZP 01.JM 06.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do prowadzenia postępowań w sprawach
o wykroczenia.
Stron 1
Opracował: W. Cejmański, D. Siemko.

JM06JS03LU01

Literatura uzupełniająca:

1. Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 roku Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia

(Dz.U. Nr 106, poz. 1148, z późn. zm.).

2. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 lutego 2002 roku w sprawie nakładania

grzywien w drodze mandatu karnego (Dz.U. Nr 20, poz. 201, z późn. zm.).

3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 1994 roku w sprawie sposobu

dokumentacji i ewidencji grzywien za wykroczenia, ściąganych w postępowaniu
mandatowym oraz organów właściwych w sprawach rozprowadzania i rozliczania bloczków
mandatowych.

4. Grzegorczyk T., Komentarz. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, Warszawa

2002.

5. Bojarski M., Świda Z., Podstawy materialnego i procesowego prawa o wykroczeniach,

Wrocław 2002.

Marek A., Prawo wykroczeń, Warszawa 2002.

Jednostka Szkolna nr 04

Czynności wyjaśniające.

PRZEWODNIK DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS.04.
Nazwa jednostki szkolnej: Czynności wyjaśniające.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Postępowanie w sprawach
o wykroczenia – SZP 01.JM.06.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie policjanta do prowadzenia postępowania
w sprawach o wykroczenia.
Stron: 2
Opracował: J. Dowejko.

JM06JS04PS01

Wskazówki dla słuchacza:
1. Wymagania wejściowe.
Wymagane są podstawowe wiadomości z zakresu:
- Komunikacji interpersonalnej, oraz z zakresu legitymowania, zatrzymania osoby, kontroli

osobistej i przeszukania osoby.

- Znajomość zasad odpowiedzialności w sprawach o wykroczenia.
- Znajomość części szczególnej kodeksu wykroczeń
- Kwalifikowania stanów faktycznych.
- Przyjęcia informacji o przestępstwie i przesłuchania świadka
2. Cele szkolenia.
Po zakończeniu jednostki szkolnej będziesz potrafił:
- nawiązać kontakt z osobą i ustalić jej tożsamość;
- wysłuchać spontanicznej relacji zawiadamiającego i sformułować pytania uzupełniające;
- prawidłowo zakwalifikować czyn i określić tryb ścigania;
- sporządzić protokół ustnego zawiadomienia o wykroczeniu wraz z wymaganymi pouczenia-

mi i czynnościami końcowymi;

- sporządzić protokół przesłuchania świadka wykroczenia,
- sporządzić notatkę urzędową z przeprowadzonej czynności dowodowej,
- przeprowadzić i udokumentować podstawowe czynności dowodowe w sprawie.
3. Metody nauczania i uczenia się.

W pierwszej części zajęć poznasz cel i zadania czynności wyjaśniających oraz sytuacje
procesowe uprawniające Policję do ich prowadzenia. Poznasz zakres i czas trwania czynności
wyjaśniających oraz organy uprawnione do ich prowadzenia a także omów ich kompetencje.
Poznasz rodzaje czynności dowodowych wykonywanych w ramach czynności wyjaśniających,
a także sposób dokumentowania materiału dowodowego Następnie w grupach dokonasz
kwalifikacji prawnej określonych stanów faktycznych i zaplanujesz czynności dowodowe,
w ramach czynności wyjaśniających, w oparciu o ćwiczenie nr 1 Będziesz brał udział
w symulacji przyjęcia ustnego zawiadomienia o wykroczeniu i przesłuchania świadka –
pokrzywdzonego. W ramach nauki własnej utrwal poznane na zajęciach zagadnienia,
szczególną uwagę zwróć na rodzaje czynności dowodowych w ramach czynności
wyjaśniających i ich dokumentowanie, uprawnienia organów procesowych.

4. Sposoby oceniania.

Na bieżąco sprawdzany będzie Twój poziom opanowania wiedzy i umiejętności,
Sporządzona przez słuchaczy dokumentacja w postaci: protokołu przyjęcia zawiadomienia
o wykroczeniu, notatka urzędowa, protokół przesłuchania świadka podlega ocenie według
zapisu uogólnionego – zaliczono(zal.) lub nie zaliczono (nzal.).
Każda negatywna ocena uzyskana w trakcie realizacji jednostki szkolnej musi być
poprawiona na ocenę pozytywną, jest to warunek, który musi być spełniony abyś został
dopuszczony do zaliczenia części szkolenia (zaliczenie będzie wspólne dla jednostek
szkoleniowych od S.J04 do SJ.07).

Obszary podlegające ocenie przy sporządzaniu dokumentów.
- Estetyka i przejrzystość dokumentów.
- Poprawność merytoryczna sporządzonych dokumentów.
- Poprawność formalna dokumentów.
- Poprawność językowa.

MATERIAŁY DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS.04
Nazwa jednostki szkolnej: Czynności wyjaśniające.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Postępowanie w sprawach
o wykroczenia – SZP 01.JM.06.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant
Stron:
Opracował: M. Organiściak

JM06JS04PS01

MATERIAŁY DLA SŁUCHACZA:

Podstawy prawne i faktyczne , pojęcie, cel , zadania i przedmiot czynności
wyjaśniających.

Podstawą prawną prowadzenia czynności wyjaśniających są art. : 54, 55,56 kpw , ujęte
w Dziale VII pt. Czynności wyjaśniające. Czynności, o jakich mowa w art. 54, to działania
podejmowane z własnej inicjatywy przez organ uprawniony do ich przedsięwzięcia; zob. art.
56 kpw. Uzupełnieniem powyższego jest art. 55, normujący czynności wyjaśniające polecone
przez sąd dla uzupełnienia lub sprawdzenia danych z wniosku samodzielnego oskarżyciela
posiłkowego.

Podstawa faktyczna czynności wyjaśniających sprowadza się do sytuacji gdy organ

dostrzega taką konieczność, a więc nie ma on przekonania, czy popełniono wykroczenie albo
o jakie wykroczenie chodzi, lub brak jest wystarczających danych odnośnie tego, kto popełnił
wykroczenie. Jak wskazano w art. 54 § 1 zd. drugie, czynności te należy, w miarę możności,
podjąć w miejscu popełnienia czynu bezpośrednio po jego ujawnieniu.

Jeżeli zatem np. wezwany na miejsce tzw. kolizji drogowej (art. 86 k.w.) funkcjonariusz,

po wylegitymowaniu jej uczestników i ewentualnych świadków, wysłuchawszy ich relacji,
widzi zgodność oświadczeń, z których wynika wyraźnie, kto był sprawcą czynu, może
ograniczyć się do sporządzenia notatki urzędowej z zeznań osoby pokrzywdzonej tym
wykroczeniem oraz świadków zdarzenia i ewentualnie odnotować też informację sprawcy
odnośnie do jego zatrudnienia, warunków rodzinnych i zarobków, kończąc na tym owe
czynności, gdyż pozwala mu to sporządzić wniosek o ukaranie, jeżeli uważa przy tym, że
reakcja w formie mandatu jest niewystarczająca. Będą one wtedy trwały wyjątkowo krótko, a
i ich zakres nie będzie zbyt obszerny. Jeżeli zaś np. organ stwierdza fakt wykroczenia pod
nieobecność sprawcy (np. parkowanie w miejscu niedozwolonym) albo poprzez urządzenie
kontrolne, nie będąc na miejscu zdarzenia (np. naruszenia w zakresie ruchu drogowego
poprzez wideo za pomocą stacjonarnej aparatury kontrolnej), i nie wie przy tym, kim jest ta
osoba, to niezbędne będzie - nawet dla wymierzenia mandatu, co obecnie jest wyraźnie
dopuszczone (zob. art. 97 § 1) - podjęcie najpierw działań zmierzających do ustalenia tej
osoby, a następnie dopiero jej przesłuchanie i zebranie stosownych danych dla rozstrzygnięcia
w przedmiocie ewentualnego wniosku o ukaranie. Także w razie zgłoszenia jednostce Policji
o wykroczeniu, np. przez osobę pokrzywdzoną, trzeba będzie sprawdzić informacje podane
przez tę osobę odnośnie okoliczności czynu, osoby sprawcy itd., co może wymagać
dłuższego lub krótszego czasu. Jeżeli natomiast funkcjonariusz Policji ujmuje sprawcę na
gorącym uczynku np. wybryku nieobyczajnego z art. 140 k.w. (np. załatwianie potrzeby
fizjologicznej w miejscu publicznym) czy jazdy bez dokumentów (art. 95 k.w.) albo

znacznego przekroczenia dopuszczalnej prędkości (art. 86 § 1 i art. 92 § 1 k.w.) - i nie widzi
możliwości ograniczenia się do nałożenia grzywny mandatem karnym, a także w razie
odmowy przyjęcia mandatu - wystarczające może być ograniczenie się przez tegoż
funkcjonariusza do wylegitymowania sprawcy i spisania jego danych niezbędnych do
sporządzenia wniosku o ukaranie, a następnie ewentualne przesłuchanie przez organ
odpowiedzialny za złożenie wniosku o ukaranie, który ujął sprawcę wykroczenia na gorącym
uczynku, w charakterze świadka .
Czynności wyjaśniające są czynnościami dowodowymi, niesformalizowanymi, a
zatem można je utrwalić również w formie notatki urzędowej, co zwiększa szansę na
szybkie ich przeprowadzenie. Jeżeli czynności wyjaśniające nie dostarczą podstaw
do wniesienia wniosku o ukaranie, zawiadamia się o tym ujawnionych
pokrzywdzonych oraz osobę, która złożyła zawiadomienie o wykroczeniu, wskazując
przyczynę nie wniesienia wniosku o ukaranie . Pokrzywdzony może wnieść
samodzielnie wniosek o ukaranie jako oskarżyciel posiłkowy, natomiast osobie, która
złożyła zawiadomienie o popełnieniu wykroczenia , przysługuje zażalenie do organu
nadrzędnego na nie wniesienie wniosku o ukaranie, jeżeli nie zachodzą okoliczności
określone w art. 27 k.p.w.

Cele i zadania czynności wyjaśniających
Wyróżnia się następujące cele stojące przed organem prowadzącym czynności
wyjaśniające . Z punktu widzenia policjanta będą one zależały od charakteru tychże
czynności. Jeśli zostaną podjęte z własnej inicjatywy albo na polecenie prokuratora , ich
celem będzie :

a) ustalenia, czy istnieją podstawy do wystąpienia z wnioskiem o ukaranie, a więc

czy popełniono czyn wypełniający znamiona wykroczenia i jakiego, oraz czy i
kogo można obwinić o ten czyn, a przy ustaleniu pozytywnym w tej materii także

b) zebrania danych niezbędnych do sporządzenia wniosku o ukaranie, tzn. informacji

o obwinionym, jego warunkach rodzinnych i majątkowych, uprzedniej karalności
oraz o samym zdarzeniu, aby je opisać i podać jego kwalifikację prawną, wskazać
ewentualnie wielkość szkody, dane pokrzywdzonego itd. (o wymogach wniosku o
ukaranie zob. art. 57 § 3) .

Przedmiot czynności wyjaśniających

Katalog czynności, które można przeprowadzić w ramach czynności wyjaśniających , nie jest określony, a zatem jest dopuszczalne
przeprowadzenie każdej czynności dowodowej, jeżeli pojawi się taka konieczność procesowa. Ich zakres jest uzależniony od tego,
czy okoliczności sprawy budzą wątpliwości , czy też nie. Jedyną czynnością, na którą ustawodawca położył szczególny nacisk , jest
przesłuchanie osoby, jeżeli istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie. Czynność tę należy
przeprowadzić niezwłocznie po zaistnieniu tejże przesłanki. Osoba taka ma prawo odmówić złożenia wyjaśnień oraz zgłosić wnioski
dowodowe, o czym należy ją pouczyć. Przesłuchanie osoby zaczyna się od powiadomienia jej o treści zarzutu wpisanego do
protokołu przesłuchania. Utrwalenie tej czynności następuje w formie protokołu ograniczonego do zapisu najbardziej istotnych
oświadczeń danej osoby. Od takiego przesłuchania można odstąpić , jeśli wiązałoby się ono ze znacznymi trudnościami. W takim
wypadku osoba ta można nadesłać wyjaśnienia do właściwego organu w terminie 7 dni od odstąpienia od przesłuchania, o czym
należy ja pouczyć. Odstąpienie od przesłuchania oraz pouczenie dokumentuje się notatką urzędowa.

2. CHARAKTERYSTYKA CZYNNOŚCI WYJAŚNIAJĄCYCH

Czynności wyjaśniające są czynnościami dowodowymi, niesformalizowanymi, a zatem
można je utrwalić również w formie notatki urzędowej, co zwiększa szansę na szybkie ich

przeprowadzenie. Czynności wyjaśniające są prowadzone przez Policję z własnej
inicjatywy. W miarę możliwości należy je podjąć w miejscu popełnienia czynu
bezpośrednio po jego ujawnieniu i zakończyć w ciągu miesiąca. Jeżeli nie dostarczą
podstaw do wniesienia wniosku o ukaranie, zawiadamia się o tym ujawnionych
pokrzywdzonych oraz zawiadamiającego o wykroczeniu, wskazując przyczynę nie
wniesienia wniosku o ukaranie . Jeżeli natomiast będzie konieczne dalsze ich prowadzenie ,
mimo upływu miesięcznego terminu , należy pokrzywdzonego poinformować o tym fakcie,
wskazując przy tym przypuszczalny termin zakończenia . Gdy czynności wyjaśniające są
wykonywane na polecenie sądu należy je przeprowadzić w terminie oraz zakresie
określonym w poleceniu sądu, chyba że w toku wykonywania tych czynności wyjdą na jaw
okoliczności wymagające utrwalenia dowodu, którego nie będzie można powtórzyć przed
sądem, lub zostanie znaleziony i zatrzymany przedmiot. W razie konieczności
przesłuchania obwinionego, wskazanego we wniosku o ukaranie, czynności przeprowadza
się według tych samych zasad , zgodnie z którymi przesłuchuje się osobę, jeżeli istnieje
uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie. Czynności
wyjaśniające o tym charakterze będą prowadzone wtedy, gdy do sądu wpłynie wniosek o
ukaranie od oskarżyciela posiłkowego, a okaże się, że jest on niekompletny i zaistnieje
konieczność przeprowadzenia określonych czynności dowodowych. Przeprowadzenie
czynności wyjaśniających może zlecić Policji także prokurator ( zob. art. 56 & 1 kpw.).
Nadzór nad czynnościami wyjaśniającymi sprawuje organ nadrzędny w stosunku do

organu prowadzącego te czynności ( zob. art. 56 & 4 kpw). Sposób sprawowania nadzoru

nie został określony w ustawie , w związku z czym jest on uzależniony od praktyki

wypracowanej w poszczególnych jednostkach . Nadzór ten sprawuje bezpośredni

przełożony funkcjonariusza prowadzącego czynności wyjaśniające.

b) Zakres i czas trwania czynności wyjaśniających

Art. 54 § 5 stanowi , że można tu dokonywać wszelkich czynności dowodowych
dopuszczalnych przez k.p.w., ustawa bowiem stwierdza, że „w szczególności" można
przeprowadzać tu przesłuchania świadków, oględziny, przeszukania, okazywać osoby,
wzywać do wydania lub okazania dokumentu lub rzeczy oraz powoływać specjalistów i
biegłych. Nie jest to katalog zamknięty, stąd też możliwe są i inne czynności, np.
eksperyment, pobranie odcisków palców czy wskazane w art. 54 § 6 przesłuchanie osoby
podejrzanej. Decyzje procesowe, postanowienia lub zarządzenia o przeprowadzeniu danego
dowodu, gdy ustawa ich wymaga, leżą w gestii organu prowadzącego czynności, chyba że
przepis szczególny stanowi inaczej (np. jeśli chodzi o przeszukanie, należy co do zasady mieć
postanowienie prokuratora lub sądu art. 44 § 3). Dopuszczalne są też czynności leżące w
gestii danego organu, np. legitymowanie, kontrola osobista czy kontrola bagażu albo środka
transportu, rozpytywanie itd. Przeprowadzając daną czynność dowodową, organ ją
prowadzący może też stosować środki przymusu dla wymuszenia obowiązków procesowych
na osobowych źródłach dowodowych lub dla uzyskania przedmiotu oględzin albo dowodu
rzeczowego (zob. art. 51 i uwagi do niego).

Jak zaznaczono w art. 54 § 4, w stosunku do osoby podejrzanej o popełnienie

rozpoznawczych oraz poddać innym badaniom nie połączonym z naruszeniem integralności
ciała, a za jej zgodą również pobrać od niej krew i wydzieliny organizmu (art. 74 § 3 k.p.k.),
gdyby jednak było to niezbędne dla zabezpieczenia śladów i dowodów czynu i nie cierpiało
zwłoki, a więc gdy zwłoka groziłaby utratą dowodu lub jego zniekształceniem, można pobrać
od niej krew i wydzieliny organizmu bez jej zgody (art. 308 § 1 k.p.k.), np. bezpośrednio po
czynie poddać pobraniu krwi dla ustalenia, czy nie jest w stanie po użyciu alkoholu. Ponieważ
na osobie podejrzanej ciąży obowiązek prawny poddania się tym zabiegom, organ ścigania
może także siłą fizyczną wymusić od niej poddanie się tym czynnościom; wolno jednak użyć
tylko takiej siły, jaka jest niezbędna do realizacji danej czynności, np. przytrzymać rękę do
pobrania odcisków palców czy przytrzymać siłą dla umożliwienia pobrania krwi .
Jedyną czynnością, na którą ustawodawca położył szczególny nacisk , jest przesłuchanie
osoby, jeżeli istnieje uzasadniona podstawa sporządzenia przeciwko niej wniosku o
ukaranie . Czynność tę należy przeprowadzić niezwłocznie po zaistnieniu tejże przesłanki.
Osoba taka ma prawo odmówić złożenia wyjaśnień oraz zgłosić wnioski dowodowe, o
czym należy ją pouczyć. Przesłuchanie osoby zaczyna się od powiadomienia jej o treści
zarzutu wpisanego do protokołu przesłuchania. Utrwalenie tej czynności następuje w
formie protokołu ograniczonego do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń danej osoby.
Od takiego przesłuchania można odstąpić , jeżeli wiązałoby się ono ze znacznymi
trudnościami .

Czynności wyjaśniające powinny być zakończone w ciągu miesiąca od ich podjęcia

(art. 54 § 1 ) . Jest to termin instrukcyjny , a jego przekroczenie nie powoduje ujemnych
konsekwencji procesowych . W efekcie powinny posłużyć stwierdzeniu , czy doszło do
popełnienia wykroczeniem. Należy pamiętać, iż w razie podejmowania ich po uprzednim
zawiadomieniu o wykroczeniu pokrzywdzony, który w ciągu miesiąca od złożenia
zawiadomienia nie otrzyma informacji o wystąpieniu przez oskarżyciela publicznego z
wnioskiem o ukaranie lub o braku - zdaniem tego podmiotu - podstaw do jego złożenia, może
samodzielnie złożyć wniosek o ukaranie jako oskarżyciel publiczny (art. 27 § 2).

Jeżeli w sprawie, w której może być nałożona grzywna mandatem karnym, podjęto

czynności wyjaśniające, po których można jeszcze stosować mandat, powinny one jednak
trwać nie dłużej niż 3 dni, gdy sprawcę ujęto na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem, i
14 dni, jeżeli wykroczenie stwierdzono pod nieobecność sprawcy lub za pomocą urządzenia
pomiarowego albo kontrolnego (art. 97 § 1 in fine). Jeżeli okresy powyższe nie wystarczyły
na ustalenie niezbędnych okoliczności, mandat staje się niedopuszczalny, a po ustaleniu
podstaw do oskarżenia organ może jedynie wystąpić z wnioskiem o ukaranie do sądu.

c) Organy uprawnione do prowadzenia czynności wyjaśniających
Obecnie z mocy art. 54 & 1 do przeprowadzenia czynności wyjaśniających
upoważniona jest zawsze Policja ; może je także przeprowadzić prokurator ( zob. art. 56 &
1); natomiast w sprawach należących do właściwości sądów wojskowych uprawniona jest
Żandarmeria Wojskowa ( art. 85 & 2 kpw).
Przepis art. 55 kpw rozszerza prawo prowadzenia tych czynności na inne organy , a
mianowicie :

a) prokuratora, który jednak może zlecić je Policji ( art. 56 & 1),
b) organy uprawnione wskazane w art. 17 &2 kpw ( inspektor pracy) i art.

17& 3 kpw ( organy administracji, kontroli oraz straże gminne i miejskie) z
tym że organy uprawnione do występowania w roli oskarżyciela
publicznego na podstawie rozporządzenia wykonawczego Rady Ministrów (
art. 17& 4) tzn. inne – niż wskazane w art. 17 & 1 – 3 instytucje państwowe,
samorządowe , a także wyjaśniających. Mogą one jedynie - w razie
ujawnienia wykroczenia zwrócić się do Policji o przeprowadzenie czynności

wyjaśniających w zakresie niezbędnym do ustalenia podstaw do wystąpienia
z takim wnioskiem i zebrania danych koniecznych do jego sporządzenia (
art. 56 & 3 ) . Organy te powinny więc, zwracając się do Policji, określić ,
jaki czyn ujawniły , i wskazać jakie czynności są w ich ocenie niezbędne.
Policja powinna wówczas podjąć czynności sprawdzające i przeprowadzić je
w miarę swoich możliwości. Policja może też „ przejąć „ niejako taką
sprawę , gdyż jest zasadniczym oskarżycielem publicznym w każdej sprawie
( art. 17 & 1 ) , i po takich sprawdzeniach wnieść własny wniosek o
ukaranie , eliminując w ten sposób organ szczególny , ten bowiem , jeżeli nie
złoży sam takiego wniosku do sądu , nie będzie oskarżycielem publicznym,

c) Straż Graniczna która umocowanie swoje do oskarżenia czerpie z art. 17 &

3 k.pw jako oskarżyciel publiczny i na podstawie Ustawy o Straży
Granicznej która daje jej prawo ścigania sprawców wykroczeń , a tym samym
może też dokonywać czynności wyjaśniających w tych sprawach i
występować z wnioskami o ukaranie,

d) Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska ;
e) Inne organy, jeżeli ustawa je upoważnia do prowadzenia czynności

wyjaśniających ( art. 56& 2 ) są to w kolejności :

• strażnicy Państwowej Straży Rybackiej ( art. 23 pkt 5 ustawy z

1985 r. o rybactwie śródlądowym, Dz. U. z 1999 r. Nr 66, poz. 750),

• strażnicy Państwowej Straży Łowieckiej ( art. 39 ust. 2 pkt 8

ustawy z 1995 r. – Prawo łowieckie , Dz. U Nr 147, poz. 713 z
późn. Zm.),

• Dyrektor Parku Narodowego i upoważnieni przez niego

funkcjonariusze Straży Parku ( art. 15 ust. 6 i 7 ustawy o ochronie
przyrody z 1991 r. , Dz. U. Nr 114 , poz. 492 z późn. Zm.) przy
czym funkcjonariusze ci mają w granicach parku odpowiednio
uprawnienia Państwowej Straży Łowieckiej w zakresie zwalczania
kłusownictwa i Państwowej Straży Rybackiej w zakresie kontroli
legalności dokonywania połowu ( art. 18 ust. 8 ustawy), co eliminuje
straż rybacką i łowiecką, oraz

• Strażnicy leśni Straży Leśnej Państwowych ( art. 47 ust. 8 ustawy

o lasach z 1991 r., Dz. U. Nr 101, poz. 444 ).

d) Uczestnicy postępowania , ich prawa i obowiązki :
Uczestnikiem postępowania w sprawach o wykroczenia jest każda osoba fizyczna
lub prawna, a także jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej,
która bierze udział w postępowaniu przed odpowiednim organem w charakterze
określonym przez prawo procesowe .

1. Organy procesowe :

a) ścigania ;
b) orzekające;
c) wykonawcze.

2. Strony procesowe :
a) czynna
b) bierna.
Organy procesowe to te podmioty , które na podstawie przepisów są powołane do
pełnienia funkcji procesowych. Organem procesowym będzie zatem Policja, a także inne
podmioty zobowiązane do wykonywania czynności w razie popełnienia wykroczenia, w

szczególności czynności wyjaśniających . Do grupy organów orzekających należą : sądy
powszechne , wojskowe, a także w zależności od poglądu, organy mandatowe.
Nakładając grzywnę w drodze mandatu karnego, rozstrzygają one tym samym o winie, a
zatem grzywna jest jakby odpowiednikiem kary orzekanej przez sąd. Należy jednak
podkreślić , że kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia mówi o nakładaniu
grzywny w drodze postępowania mandatowego, a nie o orzekaniu przez organ mandatowy.
Dlatego taki pogląd ma rację bytu w wypadku szeroko rozumianego pojęcia „
organy orzekające „ .
Za stronę procesową należy uznać podmiot, który ma interes prawny w korzystnym
dla siebie rozstrzygnięciu o przedmiocie procesu . Strony procesowe dzieli się na czynną
( oskarżającą ) i bierną ( oskarżaną ). Stroną czynną jest oskarżyciel ( publiczny ,
posiłkowy, prywatny), powód cywilny, a więc podmiot występujący z określonym
żądaniem wobec strony oskarżonej.
Stroną bierną jest podmiot , pod którego adresem jest skierowane żądanie ; jest to więc
obwiniony. Jest nim osoba , przeciwko której wniesiono do sądu grodzkiego wniosek o
ukaranie w sprawie o wykroczenie .
Strony postępowania mogą mieć swoich przedstawicieli procesowych , którzy mają
gwarantować lepszą realizację praw tychże stron. Zarówno obwiniony jak i pokrzywdzony
mogą mieć po jednym przedstawicielu procesowym . Obrońcą obwinionego może być
adwokat lub radca prawny.
Pełnomocnikiem pokrzywdzonego lub oskarżyciela posiłkowego może być adwokat ,
radca prawny, a wtedy , gdy pokrzywdzonym jest instytucja państwowa, samorządowa lub
społeczna - także pracownik tej instytucji lub jej organu nadrzędnego.

Prawa i obowiązki pokrzywdzonego.
W myśl przepisów kodeksu postępowanie w sprawach o wykroczenia można przedstawić
następującą definicję pokrzywdzonego:
pokrzywdzony – jest to ten czyje dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub
zagrożone przez przestępstwo lub wykroczenie .

Definiując pojęcie pokrzywdzonego nie używa się tu, jak w k.p.k. (zob. art. 49 § 1 i 2),

dodatkowych określeń, wskazujących, iż chodzi o osobę fizyczną lub prawną albo jednostkę
organizacyjną, lecz ogólnego określenia „ten", obejmującego z założenia każdy podmiot.
Podobnie jak w k.p.k. chodzi o podmiot, którego dobro prawne zostało bezpośrednio
zagrożone lub naruszone przez wykroczenie. Między naruszeniem lub zagrożeniem dobra
prawnego a czynem nie może być zatem żadnych ogniw pośrednich, co odróżnia pojęcie
pokrzywdzonego od poszkodowanego w ujęciu prawa cywilnego, gdzie owa bezpośredniość,
także przy poszkodowaniu czynem niedozwolonym, nie jest wymagana. Naruszenie pośrednie
nie czyni danej osoby pokrzywdzonym, zatem kradzież czy zniszczenie rzeczy osobistego
użytku jednego ze współmałżonków nie czyni drugiego pokrzywdzonym, choć faktycznie -
przez potrzebę ponownego nabycia podobnej rzeczy - powoduje uszczerbek w majątku
wspólnym.
Recypowanie art. 51 k.p.k. ( zob. art. 25 § 3) oznacza z kolei, iż za pokrzywdzonego,
który nie jest osobą fizyczną, czynności procesowych dokonuje organ uprawniony do
działania w jego imieniu (art. 51 § 1 k.p.k.), a więc stosowny organ statutowy czy ustawowy.
Jeżeli jest pokrzywdzonym małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo,
prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą
pokrzywdzony pozostaje (art. 51 § 2 k.p.k.), czyli tzw. opiekun faktyczny. .

Przepis § 2 zakłada, podobnie jak art. 52 k.p.k., że w razie śmierci pokrzywdzonego

prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać osoby najbliższe dla zmarłego (pojęcie
osoby najbliższej formułuje § 3 art. 47 k.w.). Nie może tego natomiast, jak w k.p.k.,

realizować prokurator, gdyby brak było osób najbliższych dla zmarłego albo ich nie
ujawniono. Osoby najbliższe dla zmarłego mogą zatem wytoczyć samodzielne oskarżenie
posiłkowe (art. 27 § 1 i 2) lub przyłączyć się do oskarżenia publicznego jako oskarżyciel
uboczny (art. 26 § 3). Stają się w ten sposób tzw. stroną zastępczą. Ich uprawnienia w razie
śmierci pokrzywdzonego będącego już stroną postępowania, jako tzw. stron nowych, reguluje
art. 31kpw.

Stroną zastępczą lub nową może być każda osobą będąca najbliższym dla

pokrzywdzonego, z tym że wstąpienie do postępowania jednej z nich eliminuje uprawnienia
pozostałych. Osoba najbliższa działająca jako strona zastępcza lub nowa samodzielnie
decyduje o zakresie, w jakim wykorzysta uprawnienia służące pokrzywdzonemu. Może więc
wytoczyć samodzielne oskarżenie posiłkowe, mimo że zmarły tego sobie nie życzył, jak
również cofnąć je i odstąpić od oskarżenia posiłkowego.

7.Prawa i obowiązki świadka

Przeprowadzanie dowodu z zeznań świadka w postępowaniu w sprawach o wykroczenia

opiera się właściwie w całości na przepisach k.p.k., jak bowiem wynika z art. 41 § 1 nie
przejęto z k.p.k. jedynie przepisów odnośnie do zwalniania z tajemnicy, tj. art. 179-181, co
wiąże się z własną regulacją w tej materii zawartą w art. 41 § 2-5 k.p.w., oraz przepisów
dotyczących świadka incognito (art. 184 i 191 § 3 k.p.k.), która to instytucja na gruncie k.p.w.
nie występuje.

Przejęcie przepisów kpk przewidzianych w § 1 oznacza, że:
a) na osobie wezwanej w charakterze świadka ciąży obowiązek stawienia się i

obowiązek złożenia zeznań (art. 177 § 1 k.p.k.), nadto zaś też mówienia prawdy pod
rygorem odpowiedzialności karnej (art. 233 k.k.), o czym powinien on być uprzedzony przed
rozpoczęciem przesłuchania (art. 190 k.p.k.); Przed rozpoczęciem przesłuchania należy
uprzedzić świadka o odpowiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy
(art. 190 k.p.k.). W postępowaniu wyjaśniającym świadek podpisuje oświadczenie, że został
uprzedzony o tej odpowiedzialności. Przesłuchanie rozpoczyna się od zapytania świadka o
imię, nazwisko, wiek, zajęcie, miejsce zamieszkania, karalność za fałszywe zeznanie lub
oskarżenie oraz stosunek do stron (art. 191 § 1 i 2 k.p.k.). Świadka należy uprzedzić o treści
art. 182 k.p.k., a o treści art. 183 k.p.k. oraz art. 185 k.p.k., jeżeli ujawnią się okoliczności
objęte tymi przepisami.
b) z obowiązku stawiennictwa świadek jest zwolniony, jeżeli z powodu choroby,
kalectwa lub innej nie dającej się pokonać przeszkody (np. powódź) nie może się on stawić na
wezwanie; można wtedy dokonać przesłuchania w miejscu jego pobytu, w tym w drodze
pomocy prawnej (art. 177 § 2 k.p.k.), przy czym - ponieważ recypowano także art. 396 k.p.k.
(zob. art. 81 k.p.w.) - dotyczy to też sytuacji, gdy świadek nie mógł się stawić z powodu
przeszkód zbyt trudnych do usunięcia (np. podeszły wiek utrudniający poruszanie się
świadka);
c) nie wzywa się i nie przesłuchuje osób do powoływania na świadka, wobec których
istnieje bezwzględny zakaz dowodowy (art. 178 k.p.k.);
d) świadkowi będącemu osobą najbliższą dla obwinionego (pojęcie osoby najbliższej
określa art. 47 § 3 k.w.) oraz takiemu, który w innym toczącym się postępowaniu jest
obwiniony lub oskarżony o współudział w czynie objętym tym postępowaniem, przysługuje
prawo do odmowy zeznań (art. 182 k.p.k.), świadek zaś pozostający z obwinionym w
szczególnie bliskim stosunku osobistym może wnosić o zwolnienie go od zeznawania (art.
185 k.p.k.), a o uprawnieniach tych powinien być pouczony, gdy tylko ujawnią się
okoliczności uzasadniające możliwość skorzystania z nich przez świadka (art. 191 § 2 k.p.k.);
osoba uprawniona do odmowy zeznań lub zwolniona od zeznawania może skorzystać ze

swego prawa jedynie do rozpoczęcia pierwszego jej przesłuchania przed sądem I instancji
(art. 186 k.p.k.) - chyba że jest po raz pierwszy przesłuchiwana dopiero przed sądem
odwoławczym - i wówczas jej poprzednio złożone (np. w toku czynności wyjaśniających)
zeznanie nie stanowi dowodu i nie może być w żaden sposób odtworzone, w tym także np.
przez przesłuchanie osoby przesłuchującej czy protokołującej poprzednie zeznanie świadka;
e) świadek może też zawsze uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli jej udzielenie
mogłoby narazić jego lub osobę mu najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub za
wykroczenie, a także wnosić o przesłuchanie go z wyłączeniem jawności, jeżeli treść zeznań
mogłaby narazić na hańbę jego lub osobę mu najbliższą (art. 183 k.p.k.), i o tym uprawnieniu
świadek powinien być pouczony, gdy ujawni się okoliczność objęta tym prawem (art. 191 § 2
k.p.k.);

f) w postępowaniu przed sądem od świadka odbiera się przyrzeczenie na zasadach

określonych w art. 187-189 k.p.k., a jego przesłuchanie, także w toku czynności
wyjaśniających, powinno rozpocząć się od zapytania o imię i nazwisko, wiek, zajęcie, miejsce
zamieszkania, karalność za fałszywe zeznanie lub oskarżenie oraz o stosunek do stron (art.
191 § 1 k.p.k.). Świadek składa przyrzeczenie przed rozpoczęciem zeznań. Można odstąpić od
odebrania przyrzeczenia od świadka, jeżeli obecne strony nie sprzeciwiają się temu. Świadek
składa przyrzeczenie powtarzając za sędzią słowa: "Świadomy znaczenia moich słów i
odpowiedzialności przed prawem przyrzekam uroczyście, że będę mówił szczerą prawdę,
niczego nie ukrywając z tego, co mi jest wiadome" (art. 188 k.p.k.). W czasie składania
przyrzeczenia wszyscy, nie wyłączając sędziów, stoją. Osoby nieme i głuche składają
przyrzeczenie przez podpisanie tekstu przyrzeczenia. Świadkowi, który w danej sprawie
składał już przyrzeczenie, sąd przypomina je przy przesłuchaniu, chyba że uzna za potrzebne
ponowne odebranie przyrzeczenia. Nie odbiera się przyrzeczenia (art. 189 k.p.k.): od osób,
które nie ukończyły 17 lat, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że świadek z powodu
zaburzeń psychicznych nie zdaje sobie należycie sprawy ze znaczenia przyrzeczenia, gdy
świadek jest osobą podejrzaną o popełnienie wykroczenia będącego przedmiotem
postępowania lub pozostającego w ścisłym związku z czynem stanowiącym przedmiot
postępowania albo gdy za to wykroczenie został skazany, gdy świadek był prawomocnie
skazany za fałszywe zeznanie lub oskarżenie.
g) świadek może być też przesłuchany z udziałem psychologa lub lekarza, gdy
zachodzą wątpliwości co do jego stanu psychicznego lub rozwoju umysłowego albo zdolności
postrzegania i odtwarzania spostrzeżeń, a także poddany oględzinom i badaniom, gdy
karalność czynu zależy od jego stanu zdrowia (art. 192 k.p.k.); te ostatnie sytuacje zwłaszcza
w sprawach o wykroczenia w zasadzie się nie zdarzają, ale przy obecnym ujęciu znamion
wypadku drogowego w odniesieniu do obrażeń ciała (art. 177 § 1 k.k.) i powiązaniu innych
obrażeń z tzw. kolizją drogową (art. 86 k.w.) wystąpią one, z tym że raczej w postępowaniu
karnym, po którym rozstrzygnie się, czy czyn jest przestępstwem, czy tylko wykroczeniem.

Odmienną niż w k.p.k., własną regulację zawiera k.p.w. odnośnie do zwalniania

świadków z zachowania tajemnicy państwowej, służbowej, zawodowej i funkcyjnej (art. 41 §
2-5) :
a. Kodeks przyjmuje więc, że osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej
mogą być przesłuchane co do okoliczności, na które obowiązek ten się rozciąga, tylko po
zwolnieniu ich od jej zachowania przez uprawniony organ przełożony (§ 2), z tym że nie
zakłada, jak czyni to k.p.k. (zob. art. 179 § 2 k.p.k.), by organ ów mógł odmówić zwolnienia
jedynie ze względu na poważną szkodę państwa. Zatem uprawniony do zwolnienia organ ma
tu się kierować wyłącznie interesem państwa, powodem objęcia danych okoliczności
tajemnicą, możliwością i potrzebą jej uchylenia w danej sytuacji, zgodnie z przepisami
ustawy o ochronie informacji niejawnych z dnia 22 stycznia 1999 r. (Dz.U. Nr 11, poz. 95)
oraz rozporządzeń wykonawczych do tej ustawy. Praktycznie należałoby przyjąć, iż ze

względu na wagę wykroczeń uchylenie tajemnicy państwowej w zasadzie nie powinno tu
następować.
b. W wypadku tajemnicy służbowej - jej pojęcie określa art. 2 pkt 2 i art. 23 ust. 2
ustawy o ochronie informacji niejawnych z 1999 r., a możliwość zwolnienia przez sąd
zakłada też jej art. 4 - zawodowej (wynikającej z ustaw o różnych zawodach) oraz
funkcyjnej świadek, powołując się na nie, może odmówić zeznań, ale sąd uprawniony jest
wówczas do zwolnienia go od ich zachowania (§ 3). Uczynić to może jedynie sąd, w tym
również w toku czynności wyjaśniających, a na postanowienie sądu służy zażalenie;
przysługuje ono tak na decyzję o zwolnieniu (np. zwalnianemu świadkowi), jak i o odmowie
zwolnienia (np. oskarżycielowi, ale i oskarżonemu, np. przy świadku obrony). Każde z tych
postanowień powinno zatem zawierać uzasadnienie (art. 36 § 1) .

c. Osoby zwolnione

od zachowania tajemnicy są na rozprawie przesłuchiwane z wyłączeniem jej jawności (§ 5);
osoby pozostające na sali rozpraw powinny być wówczas pouczone o obowiązku zachowania
tajemnicy i konsekwencjach jego niedopełnienia (art. 361, 362 k.p.k. w zw. z art. 70 § 5
k.p.w.), tj. odpowiedzialności karnej przewidzianej w art. 241 § 2 k.k.
d. Kodeks wyklucza jednak, ze względu na wagę czynów, których dotyczy, możliwość
zwalniania świadka od zachowania tajemnicy zawodowej adwokata, radcy prawnego,
lekarza i dziennikarza (§ 4), którą to możliwość zna k.p.k. . Osoby te mają zatem prawo do
odmowy zeznań z powołaniem się na wskazane tajemnice zawodowe i nie mogą być
wówczas przesłuchane w sprawie o wykroczenie na okoliczności objęte tymi tajemnicami.
Świadkowi wezwanemu w prawidłowy sposób przez organ prowadzący postępowanie w
sprawach o wykroczenie przysługuje zwrot kosztów stawiennictwa i utraconego zarobku na
podstawie przedstawionych dokumentów np. biletu , zaświadczenia z zakładu pracy itp.

Prawa i obowiązki osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia .

Czynności wyjaśniające, które mogą poprzedzać wniosek o ukaranie i które faktycznie

zastępują w k.p.w. dochodzenie karne, nie są formalnie jeszcze postępowaniem o
wykroczenie, choć są to czynności procesowe, przewidziane w kodeksie, ale funkcjonują one
poza oficjalnym postępowaniem, ograniczonym do postępowania przed sądem. W toku tych
czynności może pojawić się „osoba podejrzana o popełnienie wykroczenia", wobec której
mają odpowiednie zastosowanie przepisy art. 74 § 3 i art. 308 § 2 k.p.k. jak do tzw. osoby
podejrzanej w ujęciu k.p.k. Chodzi tu o osobę, którą podejrzewa się tylko o popełnienie
wykroczenia. Osoba podejrzana nie jest stroną postępowania o wykroczenie, gdyż takiego
postępowania jeszcze nie ma. Gdyby jednak została ona np. zatrzymana lub przeszukana, to
posiada takie uprawnienia, jakie kodeks przyznaje każdej osobie, u której dokonano
przeszukania lub którą zatrzymano (zob. art. 44 § 2-5 oraz art. 46 i 47). Przepis art. 20 § 3
odnosi stosowanie art. 74 § 2 do obwinionego, a więc osoby, co do której złożono już
wniosek o ukaranie a ponieważ w toku czynności wyjaśniających obwiniony jeszcze nie
występuje, występuje tu natomiast osoba podejrzana o popełnienie wykroczenia i w związku
z tym do osoby tej mają z kolei odpowiednie zastosowanie art. 74 § 3 i art. 308 § 1 k.p.k., co
oznacza, iż:
- w toku tych czynności wobec osoby podejrzanej można, bez potrzeby uzyskiwania jej
zgody, dokonywać czynności wskazanych w art. 74 § 1 pkt 1 k.p.k., czyli wymagających
jedynie znoszenia przez nią określonych tam działań organu ścigania (pobranie odcisków
palców, próby zapachowej, oględziny, okazanie itd.), natomiast przy czynnościach
wskazanych w art. 74 § 2 pkt 2 k.p.k., tj. wymagających jej aktywności, w tym i pobrania
próby krwi lub wydzielin organizmu, potrzebna jest już jej zgoda (art. 74 § 3 k.p.k.),

- gdyby jednak były to jednocześnie czynności nie cierpiące zwłoki, a więc podejmowane
bezpośrednio po czynie dla zabezpieczenia śladów i dowodów wykroczenia przed ich utratą,

zniekształceniem lub zniszczeniem (np. na miejscu tzw. kolizji drogowej, przy ujęciu na
prowadzeniu pojazdu po użyciu alkoholu itp.), można wobec osoby podejrzanej podjąć bez
jej zgody nie tylko czynności z art. 74 § 2 pkt 1 k.p.k., ale też i inne niezbędne czynności, nie
wyłączając pobrania próby krwi lub wydzielin organizmu (art. 308 § 1 k.p.k.).

Prawa i obowiązki osoby co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia
wniosku o ukaranie.

Kodeks zna też podmiot określany mianem „osoby, co do której istnieje uzasadniona

podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie" (art. 54 § 6). Osoba taka,
którą można by ewentualnie, operując pojęciem procedury karnej, określać mianem
podejrzanego, może być przesłuchana przez organ prowadzący czynności wyjaśniające - ale
przesłuchanie to nie jest niezbędne do wystąpienia z wnioskiem o jej ukaranie - i wówczas
należy jej wyjaśnić, o jaki czyn może być obwiniona, wpisując zarzut do protokołu
przesłuchania; ma ona wówczas prawo do odmowy złożenia wyjaśnień i zgłoszenia organowi
własnych wniosków dowodowych, o czym powinna być pouczona.

Osoba o której mowa powyżej podobnie jak obwiniony jako strona postępowania korzysta
w nim z uprawnień przyznanych każdej stronie, takich jak np. prawo udziału w rozprawie i
posiedzeniach sądu, zaskarżania orzeczeń, przedkładania własnych dowodów itd., oraz z
uprawnień szczególnych, przyznanych tylko jemu, a więc z domniemania niewinności, prawa
do obrony, w tym korzystania z pomocy obrońcy, czy prawa do składania wyjaśnień (a nie
zeznań składanych pod groźbą odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznawanie) oraz do
odmowy ich złożenia bez podania powodów itd.

Przesłuchanie, o jakim mowa w art. 54 § 6, odnosi się do osoby, co do której istnieje

już uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie.
Podstawa ta może wynikać zarówno z przeprowadzonych już wyjaśniających czynności
dowodowych, jak i z działań operacyjnych czy ze spostrzeżeń własnych organu (np. przy
ujęciu sprawcy na gorącym uczynku wykroczenia). Przesłuchanie takie nie jest jednak
obligatoryjne. Powinno następować wtedy, kiedy organ ścigania dostrzega taką potrzebę, np.
choćby dla rozwiania własnych wątpliwości co do przebiegu zdarzenia lub uściślenia
pewnych okoliczności albo ewentualnie dla uzyskania od przesłuchanego jego własnych
dowodów, prezentujących inaczej istotne aspekty tego zdarzenia itd. Nie jest jednak
wykluczone wystąpienie z wnioskiem o ukaranie bez uprzedniego przesłuchania przyszłego
obwinionego, jak i w ogóle bez przeprowadzania czynności wyjaśniających. Tylko jednak po
uprzednim przesłuchaniu przyszłego obwinionego oskarżyciel publiczny może wystąpić o
skazanie go bez rozprawy (art. 58 § 1). Jednak obwiniony może złożyć taki wniosek także
wtedy, gdy nie przesłuchiwano go w toku czynności wyjaśniających, a wówczas sąd
przesłucha go na posiedzeniu lub przyjmie jego pisemne wyjaśnienia nadesłane sądowi albo
wręcz będzie orzekał bez wyjaśnień obwinionego (art. 64 § 3). Bez przesłuchania
obwinionego w toku czynności wyjaśniających nie jest natomiast możliwe orzekanie
nakazem karnym, gdyż wymaga się tu, by z dowodów dołączonych do wniosku o ukaranie
wynikało, że obwiniony nie kwestionuje popełnienia zarzucanego mu czynu (art. 93 § 2 zd.
pierwsze in fine), zatem bez jego przesłuchania przesłanka ta nie jest spełniona.
Przesłuchanie wskazane w art. 54 § 6 zawsze musi być utrwalone w formie protokołu,
choćby przesłuchiwany skorzystał z prawa do odmowy składania wyjaśnień. Jest to protokół,
który można określić jako „protokół przesłuchania osoby, co do której istnieje podstawa
do sporządzenia wniosku o ukaranie". Przez przesłuchanie to osoba owa nie staje się
bowiem podejrzanym, jak w procesie karnym, nie można zatem operować tu pojęciem
„podejrzanego". Można też ewentualnie twierdzić, iż jest to przesłuchanie „w charakterze
obwinionego", gdyż takim określeniem operuje się np. w art. 74 § 1 k.p.w., z tym że należy

pamiętać, iż po takim przesłuchaniu przesłuchany nie staje się jednak obwinionym w
rozumieniu prawa (ma tylko niektóre uprawnienia jak obwiniony, tj. prawo do składania
wyjaśnień i ich odmowy oraz składania wniosków dowodowych, ale już nie do korzystania z
pomocy obrońcy), a będzie nim dopiero, gdy zostanie złożony wniosek o ukaranie go.

Przed przesłuchaniem należy wezwanemu wyjaśnić, o jakie wykroczenie może być

obwiniony, a zarzut ten wpisuje się do protokołu (§ 6 zd. trzecie). Należy też pouczyć go o
prawie do odmowy składania wyjaśnień i do zgłoszenia własnych wniosków dowodowych (§
6 zd. drugie). Przesłuchujący zatem po odebraniu od wezwanego danych osobowych
powinien poinformować go o treści zarzutu i o powyższych uprawnieniach, wpisując to do
protokołu przesłuchania, a następnie umożliwić mu swobodne wypowiedzenie się odnośnie
do tego zarzutu, odnotowując to oświadczenie w protokole, i dalej ewentualnie zadawać
pytania i odnotowywać odpowiedzi na nie, chyba że przesłuchiwany oświadczy, że odmawia
wyjaśnień albo że odmawia ich składania od pewnego momentu. Protokół przesłuchania
powinien być następnie odczytany i podpisany tak przez przesłuchującego, jak
przesłuchiwanego, a gdy sporządzał go odrębnie wezwany protokolant, także i przez tę osobę
(art. 150 k.p.k. w zw. z art. 37 § 5 k.p.w.). Na wniosek przesłuchiwanego należy też
umożliwić mu złożenie wyjaśnień na piśmie na zasadach określonych w art. 40; są one
wówczas załącznikiem do protokołu przesłuchania (art. 40 § 2 zd. drugie). Protokół
przesłuchania, o jakim mowa w art. 54 § 6, i załączniki do niego odczytuje się w
postępowaniu przed sądem w wypadkach wskazanych w art. 74.

RODZAJE CZYNNOŚCI DOWODOWYCH

Jak zaznaczono w art. 54 § 5, w stosunku do osoby podejrzanej o popełnienie

wykroczenia stosuje się odpowiednio przepisy art. 74 § 3 i art. 308 § 1 k.p.k., co oznacza, że
osobę taką można bez jej zgody - ale jedynie gdy jest to niezbędne dla danej sprawy - poddać
oględzinom ciała, pobrać od niej odciski palców, fotografować ją i okazać w celach
rozpoznawczych oraz poddać innym badaniom nie połączonym z naruszeniem integralności
ciała, a za jej zgodą również pobrać od niej krew i wydzieliny organizmu (art. 74 § 3 k.p.k.),
gdyby jednak było to niezbędne dla zabezpieczenia śladów i dowodów czynu i nie cierpiało
zwłoki, a więc gdy zwłoka groziłaby utratą dowodu lub jego zniekształceniem, można pobrać
od niej krew i wydzieliny organizmu bez jej zgody (art. 308 § 1 k.p.k.), np. bezpośrednio po
czynie poddać pobraniu krwi dla ustalenia, czy nie jest w stanie po użyciu alkoholu. Ponieważ
na osobie podejrzanej ciąży obowiązek prawny poddania się tym zabiegom, organ ścigania
może także siłą fizyczną wymusić od niej poddanie się tym czynnościom; wolno jednak użyć
tylko takiej siły, jaka jest niezbędna do realizacji danej czynności, np. przytrzymać rękę do
pobrania odcisków palców czy przytrzymać siłą dla umożliwienia pobrania krwi.

Zagadnienie dokumentowania czynności dowodowych sprowadza się do sporządzenia

dokumentacji w postaci protokołu :

• przesłuchania świadka,

• przesłuchania sprawcy wykroczenia,
• oględzin,

• przeszukania,

• użycia urządzenia elektronicznego dokonującego pomiaru stężenia

alkoholu w wydychanym powietrzu, pobrania krwi,

• tymczasowego zajęcia przedmiotów w celu zabezpieczenia przepadku

Przeprowadzając czynności dowodowe, organ prowadzący czynności sprawdzające musi

dopełnić rygorów ustawowych wymaganych dla ważności czynności procesowej, a więc
np. uprzedzić świadka o jego prawie do odmowy zeznań lub do odmowy odpowiedzi na

pytanie, gdy prawo takie mu przysługuje, uprzedzić go o odpowiedzialności karnej za
składanie fałszywych zeznań, sporządzić protokół z czynności, gdy przepisy k.p.w. lub
recypowane normy k.p.k. tego wymagają itd.; należy pamiętać, że k.p.w. nakazuje co do
zasady protokołowanie każdej czynności dowodowej dokonanej poza rozprawą (zob. uw. do
art. 37). Zgodnie jednak z art. 54 § 5, jeżeli przeprowadzana czynność jest powtarzalna, a
więc można ją będzie powtórzyć na rozprawie, organ może ograniczyć utrwalenie każdej
takiej czynności do sporządzenia notatki urzędowej zamiast wymaganego protokołu.

Przesłuchanie, o jakim mowa w art. 54 § 6, odnosi się do osoby, co do której istnieje

Przed przesłuchaniem należy wezwanemu wyjaśnić, o jakie wykroczenie może być

umożliwić mu złożenie wyjaśnień na piśmie na zasadach określonych w art. 40; są one
wówczas załącznikiem do protokołu przesłuchania (art. 40 § 2 zd. drugie). Protokół
przesłuchania, o jakim mowa w art. 54 § 6, i załączniki do niego odczytuje się w
postępowaniu przed sądem w wypadkach wskazanych w art. 74

Zgodnie z treścią & 3 art. 54 kpw , jeżeli okoliczności czynu nie budzą wątpliwości,
utrwalenie czynności wyjaśniających można ograniczyć do sporządzenia notatki urzędowej,
zawierającej ustalenia niezbędne do sporządzenia wniosku o ukaranie.
Z uwagi na rolę notatek urzędowych jaką spełniają , należy zwrócić uwagę , że notatka
taka powinna zawierać :

• wskazanie rodzaju czynności , np. rozpytanie osoby, czasu i miejsca oraz

osób uczestniczących, a także krótki opis przebiegu czynności i podpis
osoby, która sporządziła notatkę. Rozwiązanie takie ułatwić ma działania
Policji i innych organów prowadzących czynności sprawdzające, uwalniając
je od potrzeby każdorazowego protokołowania czynności dowodowych,

• okoliczności ujawnienia wykroczenia ( czas, źródło informacji itp.);
• podjęte czynności i wyniki ustaleń ( rozmowy, oględziny, pościg,

zatrzymanie sprawcy czynu ),

• dane o sprawcy wykroczenia :
- personalia sprawcy wykroczenia;
- stosunki rodzinne i majątkowe sprawcy wykroczenia,
- zachowanie się sprawcy po popełnieniu wykroczenia,
- stan trzeźwości w czasie popełnienia wykroczenia,
- informacje o ewentualnej uprzedniej karalności( za co i kiedy),

• źródła dowodowe ( np. świadkowie i ich adresy),
• propozycje co do merytorycznego załatwienia sprawy,

• miejscowość, datę sporządzenia , personalia, nazwę jednostki i podpis

sporządzającego.

Notatka może być sporządzona w trakcie czynności , ale też można ja sporządzić po
jej dokonaniu i poza miejscem czynności, podczas której funkcjonariusz organu czynił
jedynie zapiski, będące następnie podstawą do sporządzenia notatki. Rozwiązanie takie
ułatwić ma działanie Policji i innych organów prowadzących czynności sprawdzające ,

uwalniając je od potrzeby każdorazowego protokołowania czynności dowodowych .

Notatki urzędowe, o jakich mowa w art. 54 § 3, włączone do akt sprawy stanowią

materiał dowodowy dla sądu, gdy wydaje on wyrok skazujący na posiedzeniu na wniosek
oskarżyciela publicznego lub obwinionego (art. 63 § 1 i art. 64 § 1), mogą też być odczytane
na rozprawie lub uznane za ujawnione bez odczytywania, chyba że strona zażąda
bezpośredniego przeprowadzenia czynności, której notatka dotyczy (art. 76 § 2); nie mogą
one jednak stanowić podstawy wydania wyrokiem nakazu karnego (art. 93 § 2 zd.
trzecie). To ostatnie wynika z przyjęcia założenia, iż nakaz karny wydawany jest na
posiedzeniu i wola stron nie ma tu znaczenia, podczas gdy przy skazywaniu w trybie art. 63 i
64 dochodzi do niego za zgodą oskarżyciela i obwinionego, a na rozprawie, jeżeli strona nie
żąda bezpośredniego przeprowadzenia danego dowodu, to uznaje poprawność notatki z jego
przeprowadzenia i przyjmuje za dowód odnotowane tam wypowiedzi i stwierdzenia. Nie
można zatem tych sytuacji porównywać z wydaniem wyrokiem nakazu karnego, dlatego
podstawy nakazu nie mogą stanowić notatki wymienione w art. 54 § 3 kpw.

Notatka, o której mowa w art. 54 § 3, nie może utrwalać czynności dowodowej o

charakterze niepowtarzalnym. Do czynności takich w doktrynie procesu karnego zalicza się
np. przesłuchanie świadka lub osoby cierpiącej na chorobę mogącą wywołać patologiczne
zmiany w psychice czy też osoby wyjeżdżającej na dłuższy pobyt za granicę, konfrontację,
oględziny i eksperyment, gdy ujawniają one ślady i dowody o charakterze zanikowym,
przeszukanie czy pobranie próby krwi i wydzielin, jest to aktualne także na gruncie
procedury ujętej w k.p.w. Tego typu czynności muszą więc być utrwalone w formie
protokołu. Protokołu wymaga się też dla utrwalenia przesłuchania osoby, co do której istnieje
podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie (art. 54 § 6).

W formie „zwykłej" niejako notatki urzędowej - innej niż wskazane w art. 54 § 3 -

można natomiast w toku czynności wyjaśniających utrwalać czynności nie wymagające w
ogóle sporządzania protokołu i inne zdarzenia mające znaczenie dla postępowania (art. 37 §
2; zob. uw. 4 do art. 37), np. fakt zgłoszenia przez świadka swego wyjazdu za granicę, co
albo zmusi do jego protokolarnego przesłuchania, albo - gdy takie już istnieje - będzie miało
znaczenie dla sądu przy ustalaniu terminu wezwania go na rozprawę lub decydowaniu o
odczytaniu protokołu jego zeznań. Tego typu notatki podlegają odczytaniu na rozprawie tak
jak i inne dokumenty zawarte w aktach (art. 76 § 1).

Z treści & 7 art. 54 kpw wynika , iż odstąpienie od przesłuchania osoby, o której mowa

w & 6 można dokumentować notatką urzędową.

B. Przyjęcie ustnego zawiadomienia o wykroczeniu,

Informacje o popełnieniu wykroczenia docierają do organów ścigania różnorodnymi
drogami.
Podstawowym źródłem informacji o wykroczeniu jest zawiadomienie o popełnieniu
wykroczenia. Zawiadomienie o wykroczeniu może mieć formę pisemną i ustną. Ustne
zawiadomienie o wykroczeniu podlega protokołowaniu . W przypadku otrzymania
informacji telefonicznej o popełnionym wykroczeniu , a także obserwacje własne organów
ścigania wymagają sporządzenia notatki urzędowej. Najczęściej zawiadomienie o
wykroczeniu składa pokrzywdzony. Może to uczynić także inna osoba, która ujawniła fakt
popełniania wykroczenia . Anonim jest formą zawiadomienia o wykroczeniu, lecz nie
zawiera danych o nadawcy informacji . Przedmiotem zainteresowania jest zawarta w nim
treść. W takich wypadkach organ ścigania w trakcie sprawdzanie informacji zawartych w
treści anonimu powinien postępować bardzo ostrożnie . Podane fakty w anonimie powinny

być sprawdzone .W zależności od wyniku uzyskanych w następstwie sprawdzenia anonim
może być źródłem wiadomości o przestępstwie. Zawiadamiającemu powinno towarzyszyć
przekonanie , że wykroczenie miało miejsce. Świadome wprowadzenie w błąd organu
ścigania fałszywym oskarżeniem stanowi przestępstwo z art. 234 k.k.

c) dokumentowanie czynności procesowych z osobowymi źródłami dowodowymi

Przez czynność procesową powszechnie rozumie się jakiekolwiek zachowanie
uczestnika procesu, mające na celu wywołanie odpowiednich skutków przewidzianych w
procesowym prawie wykroczeń.
Przez źródło dowodowe rozumie się osobę lub rzecz, które dostarczają środków
dowodowych.

Protokoły stanowią podstawową formę dokumentowania czynności procesowych.
Protokół jest dokumentem sporządzonym w formie pisemnej. Protokół spisuje się z każdej
czynności mającej istotne znaczenie dla sprawy, w szczególności z rozprawy i posiedzenia ,
a także z dokonanych poza rozprawą czynności dowodowych , chyba że ustawa stanowi
inaczej ( zob. art. 37 & 1 kpw). Ustawa określa , z jakich czynności sporządza się protokół .
Z pozostałych czynności procesowych spisuje się protokół , jeżeli tego wymaga szczególny
przepis albo przeprowadzający czynność uznaje to za potrzebne . W takiej sytuacji
spisanie protokołu jest uprawnieniem, a nie obowiązkiem osoby prowadzącej czynność
procesową .
Wyjaśnienia , zeznania, oświadczenia i wnioski oraz stwierdzenie określonych
czynności przez organ prowadzący postępowanie zamieszcza się w protokole z możliwą
dokładnością, a osoby biorące udział w czynności mogą żądać wciągnięcia do protokołu
wszystkiego, co dotyczy ich praw i interesów.
Czynności, z których nie sporządza się protokołu , a także inne zdarzenia , które mają
znaczenie dla postępowania , utrwala się w aktach w formie notatki urzędowej podpisanej
przez osobę, która dokonała tych czynności ( zob. art. 37 & 2 Kpw.) .
Przebieg czynności protokołowanych może być utrwalony ponadto za pomocą
urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk, pozostałych czym należy uprzedzić osoby
uczestniczące w czynności. Zapis taki i jego przekład , jeżeli został sporządzony, są
załącznikami do protokołu. W pozostałym zakresie formą dokumentowania czynności
procesowych jest sporządzenie notatki urzędowej.
Protokół jest tradycyjną formą dokumentowania czynności procesowych

przeprowadzonych z osobowymi źródłami dowodowymi. Przebieg czynności
protokołowanych może być ponadto utrwalony za pomocą aparatury utrwalającej obraz i
dźwięk. Niezależnie więc od spisania protokołu może być sporządzony stenogram z
przeprowadzonej czynności.
Wyjaśnienia , zeznania , oświadczenia i wnioski oraz stwierdzenie określonych
czynności przez organ prowadzący postępowanie zamieszcza się protokole z możliwa
dokładnością , a osoby biorące udział w czynnościach mogą żądać wciągnięcia do
protokołu wszystkiego , co dotyczy ich praw i interesów .

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS 04

Nazwa jednostki szkolnej: Czynności wyjaśniające.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny Postępowanie w sprawach
o wykroczenia. – SZP 01. JM 06.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do prowadzenia postępowań w sprawach
o wykroczenia.
Stron: 1
Opracował: J. Dowejko.

JM06JS04LU01

Literatura uzupełniająca:

1. Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 roku Kodeks postępowania w sprawach o

wykroczenia (Dz.U. Nr 106, poz. 1148, z późn. zm.).

2. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 lutego 2002 roku w sprawie

nakładania grzywien w drodze mandatu karnego (Dz.U. Nr 20, poz. 201, z późn.
zm.).

3. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 11

października 2002 roku w sprawie wykroczeń, za które policjanci są uprawnieni do
nakładania grzywien w drodze mandatu karnego oraz wysokości mandatów
karnych nakładanych przez policjantów za poszczególne rodzaje wykroczeń, (Dz.
U. Nr 174, poz. 1430,
z późn. zm.).

4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 1994 roku w sprawie sposobu

dokumentacji i ewidencji grzywien za wykroczenia, ściąganych w postępowaniu
mandatowym oraz organów właściwych w sprawach rozprowadzania i rozliczania
bloczków mandatowych.

5. Grzegorczyk T., Komentarz. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia,

Warszawa 2002.

6. Bojarski M., Świda Z., Podstawy materialnego i procesowego prawa

o wykroczeniach, Wrocław 2002.

7. Marek A., Prawo wykroczeń, Warszawa 2002.

Jednostka Szkolna nr 05

Przesłuchanie osoby, co do której istnieje uzasadniona

podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku

o ukaranie.

PRZEWODNIK DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS 05
Nazwa jednostki szkolnej: Przesłuchanie osoby, co do której istnieje
uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku
o ukaranie
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Wykonywanie czynności
w sprawach o wykroczenia – SZP 01.JM.06.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie policjanta do przedstawienia zarzutu
popełnienia wykroczenia i przesłuchania

osoby, co do której istnieje

uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku
o ukaranie
Stron: 2
Opracował: M. Podgórski.

JM06JS05PS01

Wskazówki dla słuchacza:
1. Wymagania wejściowe.
Wymagane są podstawowe wiadomości i umiejętności z zakresu:
- komunikacji interpersonalnej,
- kodeksu wykroczeń – część ogólna i szczególna,
- legitymowania, zatrzymania osoby, kontroli osobistej i przeszukania,
- rodzaje postępowań w sprawach o wykroczenia, przesłanki dodatnie i ujemne postępowania,
- zasad odpowiedzialności w sprawach o wykroczenia,
- praw i obowiązków osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia, podejrzany.
2. Cele szkolenia.
Po zakończeniu jednostki szkolnej będziesz potrafił:

- zinterpretować prawa i obowiązki osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia,
- sprawdzić osobę Pkr-1A,
- sformułować i przedstawić zarzut popełnienia wykroczenia,
- pouczyć osobę o przysługujących jej prawach i obowiązkach,
- wysłuchać spontanicznych wyjaśnień, zadać pytania uzupełniające,
- sporządzić protokół przesłuchania ( art. 54§6 kpow )
- rozważyć zasadność wniesienia wniosku o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy,
- zaznajomić osobę podejrzaną o popełnienie wykroczenia z treścią protokołu,

3. Metody nauczania i uczenia się.
Podczas realizacji zajęć zostaniesz zapoznany z prawami i obowiązkami osoby podejrzanej
o popełnienie wykroczenia. W ramach nauki własnej utrwalisz sobie pojęcia: osoby co do której
istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie,

obwiniony.

Nauczyciel policyjny sprawdzi Twoją wiedzę z tematyki wykroczeń, zwłaszcza z części ogólnej
i szczególnej kodeksu wykroczeń. Poznasz zagadnienia związane z zasadami formułowania
zarzutu popełnienia wykroczenia oraz chronologię czynność przesłuchania osoby, co do której
istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie. Nauczyciel
policyjny omówi„krok po kroku” czynności związane z przygotowaniem policjanta do
przedstawienia zarzutu. Sprawdzisz osobę Pkr-1A Będziesz uczestniczył w symulacji związanej

z przesłuchaniem osoby co, do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko
niej wniosku o ukaranie czynności tej sporządzisz protokół przesłuchania osoby podejrzanej
o popełnienie wykroczenia.

4. Sposoby oceniania:
- Na bieżąco sprawdzany będzie Twój poziom opanowania wiedzy i umiejętności,
- Sporządzona przez słuchaczy dokumentacja w postaci: protokołu przesłuchania osoby

podejrzanej o popełnienie wykroczenia podlega ocenie według zapisu uogólnionego –
zaliczono(zal.) lub nie zaliczono (nzal.).

- Każda negatywna ocena uzyskana w trakcie realizacji jednostki szkolnej musi być

poprawiona na ocenę pozytywną, jest to warunek który musi być spełniony abyś został
dopuszczony do zaliczenia części szkolenia,(zaliczenie będzie wspólne dla jednostek
szkoleniowych od SJ04 do SJ07).

Obszary podlegające ocenie przy sporządzaniu dokumentów:
- Estetyka i przejrzystość dokumentów.
- Poprawność merytoryczna sporządzonych dokumentów.
- Poprawność formalna dokumentów.
- Poprawność językowa.

MATERIAŁY DLA SŁUCHACZA

osoby, co do której istnieje

uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku
o ukaranie
Stron: 5
Opracował: M. Podgórski.

JM06JS05MS01

Przesłuchanie sprawcy wykroczenia

Podejrzany w sprawie o wykroczenie jest jedną z centralnych postaci, zarazem

podmiotem tego postępowania jak i pełnoprawną stroną. Jego wyjaśnienia posiadają moc
dowodową. Uzyskanie od podejrzanego prawdziwych i zarazem wyczerpujących wyjaśnień
uwarunkowane jest wieloma czynnikami. Wśród nich należy wymienić jego procesowe
uprawnienia, które w pewnym zakresie pozwalają mu nawet kłamać. Dowód z przesłuchania
podejrzanego winien być przeprowadzony przez organ procesowy w prawidłowy sposób.
Uzyskane wyjaśnienia sprawcy wykroczenia są pełnoprawnym, podobnie jak inne, środkiem
dowodowym. Na ich podstawie dokonuje się ustaleń faktycznych. Podobnie jak inne dowody
podlegają one weryfikacji i ocenie ze strony organu prowadzącego postępowanie. Jego wartość
dowodowa zależy od tego czy podejrzany skorzystał ze swoich uprawnień w zakresie odmowy
złożenia wyjaśnień lub też kłamał. Organ procesowy może dojść do wniosku, że dowód ten jest
wiarygodny, o ile jest zgodny z innymi ustaleniami stanu faktycznego; może być wtedy
podstawą do dalszych czynności lub decyzji podjętych w sprawie. Należy zaznaczyć, że
wyjaśnienia podejrzanego w sprawie o wykroczenia nie stanowią „koronnego dowodu” w
sprawie.

Prawa i obowiązki osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia .
W toku prowadzonych czynności w sprawie o wykroczenie p-ko osobie podejrzanej o
popełnienie wykroczenia, mają zastosowanie przepisy art. 74 § 3 i art. 308 § 2 k.p.k. jak do tzw.
osoby podejrzanej w ujęciu k.p.k. Chodzi tu o osobę, którą podejrzewa się tylko o popełnienie
wykroczenia. Osoba podejrzana nie jest stroną postępowania o wykroczenie, gdyż takiego
postępowania jeszcze nie ma. Gdyby jednak została ona np. zatrzymana lub przeszukana, to
posiada takie uprawnienia, jakie kodeks przyznaje każdej osobie, u której dokonano
przeszukania lub którą zatrzymano (zob. art. 44 § 2-5 oraz art. 46 i 47). Przepis art. 20 § 3
odnosi stosowanie art. 74 § 2 do obwinionego, a więc osoby, co do której złożono już wniosek
o ukaranie a ponieważ w toku czynności wyjaśniających obwiniony jeszcze nie występuje,
występuje tu natomiast osoba podejrzana o popełnienie wykroczenia i w związku z tym do
osoby tej mają z kolei odpowiednie zastosowanie art. 74 § 3 i art. 308 § 1 k.p.k., co oznacza, iż:
-

- w toku tych czynności wobec osoby podejrzanej można, bez potrzeby uzyskiwania jej

zgody, dokonywać czynności wskazanych w art. 74 § 1 pkt 1 k.p.k., czyli wymagających
jedynie znoszenia przez nią określonych tam działań organu ścigania (pobranie odcisków
palców, próby zapachowej, oględziny, okazanie itd.), natomiast przy czynnościach
wskazanych w art. 74 § 2 pkt 2 k.p.k., tj. wymagających jej aktywności, w tym i pobrania
próby krwi lub wydzielin organizmu, potrzebna jest już jej zgoda (art. 74 § 3 k.p.k.),

- gdyby jednak były to jednocześnie czynności nie cierpiące zwłoki, a więc podejmowane

bezpośrednio po czynie dla zabezpieczenia śladów i dowodów wykroczenia przed ich utratą,
zniekształceniem lub zniszczeniem (np. na miejscu tzw. kolizji drogowej, przy ujęciu na
prowadzeniu pojazdu po użyciu alkoholu itp.), można wobec osoby podejrzanej podjąć bez
jej zgody nie tylko czynności z art. 74 § 2 pkt 1 k.p.k., ale też i inne niezbędne czynności,
nie wyłączając pobrania próby krwi lub wydzielin organizmu (art. 308 § 1 k.p.k.).

Sprawdzenie osoby drukiem Pkr-1A

Obowiązek zarejestrowania informacji o osobie w KSIP ( zgodnie z instrukcją do zarządzenia nr
6 z dnia 16 maja 2002r. z późn. zmianami ) spoczywa na policjancie wykonującym czynności
służbowe, podczas których zaistniały okoliczności wymagające zarejestrowanie tej informacji.
Policjant rejestruje informację niezwłocznie po zebraniu niezbędnych danych.

Przed rozpoczęciem czynności procesowych z osobą, co do której istnieje podstawa do

przesłuchani jej w charakterze sprawcy wykroczenia należy taką osobę sprawdzić w systemie
KSIP drukiem Pkr 1A. Jako powód sprawdzenia osoby podajemy symbol „G” - przed
przedstawieniem zarzutu, sporządzeniem wniosku o ukaranie

Metody przesłuchania podejrzanego.

Metoda przesłuchania podejrzanego jest to świadomy wybór i stosowany sposób postępowania
przesłuchującego w trakcie przesłuchania, oparty na podstawie podstawowych zasad
procesowych, zmierzający do uzyskania prawdziwych wyjaśnień.

1. Metoda czołowego natarcia.
2. Metoda dawkowania dowodów.
3. Metoda perswazji.
4. Metoda oddziaływania na uczucia podejrzanego.
5. Metoda pogrążania podejrzanego w sprzecznościach.
6. Metoda deprymacji.
7. Metoda szczegółowych pytań.
8. Metoda wykorzystania nieporozumień miedzy współpodejrzanymi.
9. Metoda odtwarzania przebiegu zdarzeń wobec podejrzanego.

10. Metoda wszechwiedzy.

Techniki obronne stosowane przez podejrzanych i ich wpływ na wybór metody przesłuchania.

Należy wskazać, że taktykę przy przesłuchaniu w charakterze podejrzanych o popełnienie
wykroczenia stosują nie tylko organa ścigania, ale i sami przesłuchiwani. Do najczęściej
spotykanych taktyk w wyżej opisanym zakresie należą:

9 Taktyka „w zaparte” – stosowana przez mało inteligentnych i wyrobionych

podejrzanych; polega na upartym, gołosłownym zaprzeczaniu wszelkim zarzutom bez

podejmowania chociażby tylko prób wskazywania na dowody, które mogłyby świadczyć
na korzyść podejrzanego; bywa niekiedy stosowana (wbrew dowodom) przez cały czas
postępowania,

9 Taktyka „zagadania – jest odwrotnością poprzedniej; polega na „zalewaniu”

przesłuchującego potokiem słów rzekomo wskazujących na całkowitą niewinność
sprawcy wykroczenia, lecz w gruncie rzeczy nie mających nic wspólnego z treścią
stawianych mu zarzutów,

9 Taktyka „powoływania się” – polega na różnych próbach zastraszania przesłuchującego,

powoływaniem się na rzekome poparcie osób wysoko postawionych w hierarchii
społecznej i grożeniem ich interwencją,

9 Taktyka „przekonywania” – wyraża się w pozornie logicznym udowadnianiu przez

podejrzanego, iż nie dopuścił się on zarzucanych mu czynów; stosowane w tej taktyce
argumenty bywają starannie przygotowane, logiczne i przekonujące, lecz zazwyczaj
jeden element argumentacji jest zafałszowany i przez to pozornie wskazuje na
niewinność podejrzanego,

9 Taktyka „obciążania” – polega na obciążaniu przez sprawcę wykroczenia wszelkich

możliwych osób odpowiedzialnością za jego czyn, a ponadto na usłużnym informowaniu
przesłuchującego o rzekomych lub niekiedy rzeczywistych przestępstwach i
wykroczeniach popełnionych przez inne osoby,

9 Taktyka „dowodowa” – polega na domaganiu się przez podejrzanego przedstawiania mu

przekonujących (w jego pojęciu) dowodów potwierdzających każdy, nawet
najdrobniejszy fragment stawianych mu zarzutów; po zapoznaniu się z tymi dowodami,
jeżeli uzna je za przekonujące podejrzany, czasem przyznaje się do zarzucanych mu
czynów; na ogół uważa on te dowody za nieprzekonujące, ostro je krytykuje i pozostaje
przy dotychczasowej linii obrony.

Przebieg przesłuchania.

Przesłuchanie jest sposobem przeprowadzenia dowodu z osobowych źródeł dowodowych.
KPoW przewiduje pewne unormowania odnoszące się do przesłuchania. Ogólne reguły
obowiązują przy każdym przesłuchaniu, bez względu, w którym stadium postępowania karnego
ma ono miejsce.
Do ogólnych reguł można zaliczyć:
− swobodę wypowiedzi składającego wyjaśnienia lub zeznania
− porządek przesłuchania
− zakaz substytuowania zeznań lub wyjaśnień treścią pism, zapisków lub notatek urzędowych

Przysługujące prawo do obrony może być realizowane przez składanie wyjaśnień lub za

pomocą prawa do milczenia. Nie może to powodować dla obwinionego niekorzystnych
następstw procesowych. Nie może być potraktowane jako milczące przyznanie się do winy,
gdyż obowiązuje zasada domniemania niewinności, wzmocnienie podejrzenia popełnienia
przestępstwa przez podejrzanego. Korzystanie z własnych uprawnień nie może być oceniane
negatywnie.
W niektórych przypadkach nie można wykluczyć faktycznych ujemnych następstw
milczenia obwinionego. Np. milczenie na temat danych personalnych może powodować
zatrzymanie sprawcy wykroczenia.
Organ przesłuchujący może podejmować zabiegi taktyczne w celu uzyskania wyjaśnień,
pod warunkiem, że nie naruszają swobody wypowiedzi. Podejrzany ma prawo do milczenia i nie
można pociągnąć go do odpowiedzialności za zatajenie dowodów niewinności
współdziałającego.

Przesłuchanie sprawcy wykroczenia.

Wyjaśnienia obwinionego są to jego własne oświadczenia wiedzy dostarczające
informacji o okolicznościach faktycznych sprawy, złożone przed uprawnionym organem
procesowym i zaprotokołowane.

Przedmiot wyjaśnień obwinionego to wszystkie okoliczności mogące mieć znaczenie w sprawie:
bezpośrednio czynu zabronionego,
opisu czynu,
miejsca popełnienia,
motywów,
sposobu popełnienia,
użytych środków,
okoliczności, które ułatwiły popełnienie wykroczenia.

Obwiniony we własnej sprawie nie może występować jako świadek.

Stadia przesłuchania.
W przesłuchaniu jako czynności procesowej możemy wyodrębnić pewne stadia:

Stadium wstępno-obserwacyjne.
Po sprawdzeniu tożsamości osoby przeprowadzamy luźną rozmowę ze sprawcą
wykroczenia. Dla przesłuchującego taka rozmowa powinna dać maksimum informacji o
obwinionym, wytworzyć odpowiednią atmosferę dla dalszego przesłuchania, zorientować
przesłuchującego, czy wybrał odpowiednią metodę przesłuchania. Następnie należy wykonać
czynności związane z przedstawieniem zarzutów, spisać część formalną protokołu przesłuchania
sprawcy wykroczenia. Ten pierwszy etap należy zakończyć pouczeniem o jego prawach i
obowiązkach. Na przesłuchującym leży obowiązek pouczenia podejrzanego o popełnienie
wykroczenia przed pierwszym przesłuchaniem pouczenie o uprawnieniach.
Pouczenie należy wręczyć podejrzanemu na piśmie, co podejrzany potwierdza podpisem.

Stadium spontanicznych wyjaśnień.
Stadium to rozpoczyna się od postawienia podejrzanemu podejrzanemu popełnienie
wykroczenia pytania: czy przyznaje się do popełnienia czynu określonego w protokole
przesłuchania sprawcy wykroczenia i czy chce składać wyjaśnienia bądź odpowiadać na
zadawane pytania?

W tym stadium przesłuchujący powinien uważnie słuchać i obserwować obwinionego.

Pytania można stawiać tylko wtedy, gdy obwiniony wyraźnie zbacza z tematu. Na podstawie
zewnętrznych objawów zachowania obwinionego należy wyciągnąć wnioski o zachodzących u
niego procesach psychicznych. Nie wolno przerywać swobody wypowiedzi nawet, jeżeli
obwiniony kłamie.

Stadium uściślające wyjaśnienia i zaprotokołowanie ich.
Dla uściślenia wyjaśnień obwinionego należy zadawać pytania, które mają na celu:

1. wyjaśnienie niejasności,

2. powtórzenie niektórych fragmentów,
3. ujawnienie sprzeczności,
4. podkreślenie okoliczności, które mają istotne znaczenie,
5. uzupełnienie okoliczności pominiętych przez podejrzanego,
6. kontrolę wiarygodności podejrzanego.

Nie wolno zadawać osobie pytań sugerujących treść. Istotne pytania należy

zaprotokołować. Prawo zadawania pytań mają strony, obrońcy, pełnomocnicy, biegli.
Pytania mają na celu:
− uzupełnienie, czyli wzbogacenie treści zawartej w relacji spontanicznej, a zarazem o istotne

dla odtworzenia przebiegu zdarzenia, a pominięte przez obwinionego,

− wyjaśnienie, gdy w swej wypowiedzi podejrzany wyraził się w sposób niejasny lub

ogólnikowy,

− kontrolę, czyli sprawdzenie prawdziwości wyjaśnień lub sprawdzenie informacji uzyskanych

z innych źródeł.

Nie należy zadawać pytań niestosownych lub niedozwolonych, np.:

− podchwytliwych, tj. takich, w których każda odpowiedź pozytywna lub negatywna jest

odpowiedzią godzącą w obwinionego,

− niezrozumiałych /niedostosowanych do poziomu intelektualnego osoby pytanej/,
− nieostrych,
− wieloznacznych,
− o charakterze sugestywnym, czyli podsuwających treść wypowiedzi.

Etap końcowy.

1. omówienie poprawek w tekście,
2. zapoznanie podejrzanego ze sporządzonym protokołem,
3. ewentualne uzupełnienie wyjaśnień,
4. podpisanie protokołu przez osoby uczestniczące w przesłuchaniu.

Przygotowanie się do przesłuchania.

Przesłuchanie podejrzanego powinno być poprzedzone przygotowaniem się
przesłuchującego do dokonania tej czynności procesowej. W związku z tym należy:

1. Zaznajomić z dotychczasowymi wynikami sprawy o wykroczenie - przeanalizowanie

wszystkich okoliczności sprawy / również informacji z materiałów operacyjnych/ analiza
ta powinna dać nam odpowiedź na dwa pytania: co wiemy o wykroczeniu oraz o
sprawcy wykroczenia? czy wykonano wszystkie czynności wyjaśniające rolę i
działalność przestępczą sprawcy wykroczenia?

2. przygotować dowody świadczące o tym, że wykroczenia dopuścił się podejrzany o jego

popełnienie.

3. zebrać dane osobopoznawcze, również o jego zainteresowaniach, charakterze, nawykach,

nałogach, informacje co do pobytu w określonych miejscach przed i po dokonaniu
przestępstwa, jego kontaktach, stosunku do pokrzywdzonego, świadków.

4. zapewnić odpowiednie pomieszczenia do przesłuchania oraz potrzebne środki

techniczne.

5. wybrać i opracować odpowiednią taktykę przesłuchania.
6. wezwać podejrzanego o popełnienie wykroczenia,
7. wezwać inne osoby, których obecność jest niezbędna przy przesłuchaniu podejrzanego,

np. biegłego, psychologa, obrońcę.

8. zapewnić warunki bezpieczeństwa.

KARTA OCENY ĆWICZENIA NR 1

Sprawdzana umiejętność wystąpiło nie wystąpiło

Umiejętności przy wykonywaniu czynności

1.1

Dokonał prawidłowej kwalifikacji

1.2

Poprawnie sformułował zarzut

1.3

Przedstawił zarzut

1.4

Przesłuchał sprawcę wykroczenia

1.5 Pouczył sprawcę o uprawnieniach i obowiązkach

2.1.

Prawidłowe wypełnienie protokołów

2.2.

Dokonał stosownych skreśleń w protokole

2.3.

Zebrał w odpowiednich miejscach podpisy

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS 05
Nazwa jednostki szkolnej: Przesłuchanie osoby co, do której istnieje
uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie

Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny Wykonywanie czynności
w sprawach o wykroczenia – SZP 01.JM.06.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie policjanta do przedstawienia zarzutu
popełnienia wykroczenia i przesłuchania osoby co, do której istnieje
uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku
o ukaranie.

Stron 1
Opracował: M. Podgórski.

JM06JS05LU01

Literatura uzupełniająca:

1. Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 roku Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia

(Dz.U. Nr 106, poz. 1148, z późn. zm.).

2. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 lutego 2002 roku w sprawie

nakładania grzywien w drodze mandatu karnego, (Dz.U. Nr 20, poz. 201, z późn. zm.).

3. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 11 października

2002 roku w sprawie wykroczeń, za które policjanci są uprawnieni do nakładania
grzywien w drodze mandatu karnego oraz wysokości mandatów karnych nakładanych
przez policjantów za poszczególne rodzaje wykroczeń, (Dz.U. Nr 174, poz. 1430, z
późn. zm.).

4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 1994 roku w sprawie sposobu

dokumentacji i ewidencji grzywien za wykroczenia, ściąganych w postępowaniu
mandatowym oraz organów właściwych w sprawach rozprowadzania i rozliczania
bloczków mandatowych.

5. Grzegorczyk T., Komentarz. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia,

Warszawa 2002.

6. Bojarski M., Świda Z., Podstawy materialnego i procesowego prawa o

wykroczeniach., Wrocław 2002.

7. Marek A., Prawo wykroczeń, Warszawa 2002.

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS 05.

Nazwa jednostki szkolnej: Przesłuchanie osoby podejrzanej o popełnienie
wykroczenia.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny Wykonywanie czynności
w sprawach o wykroczenia – SZP 01.JM.06.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do prowadzenia postępowania w sprawach
o wykroczenia
Stron 1
Opracował: R. Powolny

JM06JS05SP01

SPRAWDZIAN POSTĘPÓW:

Oceń na podstawie przekazanych wiadomości oraz przeprowadzonych zajęć praktycznych
realizowanych w trakcie jednostek szkoleniowych od 01 do 05, czy nabyłeś w sposób wystarczający
wiedzę i umiejętności – zaznaczając w odpowiednim miejscu „X” jako odpowiedź TAK lub NIE.

− Potrafię nawiązać kontakt interpersonalny z przesłuchiwanym

− Potrafię zakwalifikować czyn i wybrać rodzaj postępowania

− Znam prawa i obowiązki zawiadamiającego o wykroczeniu

− Znam procedurę przyjęcia o popełnionym wykroczeniu

− Potrafię zadawać pytania uzupełniające zawiadamiającemu

− Potrafię udokumentować podstawowe czynności dowodowe

− Znam prawa i obowiązki podejrzanego o popełnienie wykroczenia

− Potrafię wypełnić druk Pkr-1A

− Potrafię przesłuchać podejrzanego o popełnienie wykroczenia

TAK NIE

Jednostka Szkolna nr 06

Wniosek o ukaranie.

PRZEWODNIK DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS 06.
Nazwa jednostki szkolnej: Wniosek o ukaranie.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny Wykonywanie czynności
w sprawach o wykroczenia – SZP 01.JM.06.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do prowadzenia postępowania w sprawach
o wykroczenia.
Stron 2
Opracował: M. Macierzyński

JM06JS06PS01

Wskazówki dla słuchacza:

1. Wymagania wejściowe.

Wymagane są od Ciebie podstawowe umiejętności z zakresu:

− przesłuchania osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia,

− materialnego i prawa wykroczeń,

− prowadzenia postępowania w sprawach o wykroczenia
2. Cele szkolenia.

Po zakończeniu jednostki szkolnej będziesz potrafił:
- dokonać samodzielnej oceny materiału dowodowego pod względem formalnym

i merytorycznym w odniesieniu do wykroczeń,

- wypełnić formularz wniosku o ukaranie,
- sporządzić wykaz adresów świadków i pokrzywdzonych do wiadomości sądu,
- sporządzić zawiadomienie ujawnionego pokrzywdzonego o przesłaniu wniosku o ukaranie.

3. Metody nauczania i uczenia się.
W pierwszej części zajęć poznasz podstawy prawne faktyczne sporządzenia wniosku o ukaranie
oraz podmioty uprawnione do występowania z wnioskiem o ukaranie. W dalszej części zapoznany
zostaniesz z wymogami formalnymi sporządzania wniosku oraz z elementami konkluzji wniosku
o ukaranie. Na kolejnej godzinie w oparciu o akta sprawy o wykroczenie pisemnych ramach
ćwiczeń pisemnych sporządzisz: wniosek o ukaranie, wykaz adresów świadków i pokrzywdzonych,
zawiadomienie ujawnionego pokrzywdzonego o przesłaniu wniosku o ukaranie.
Sporządzona przez Ciebie dokumentacja zostanie oceniona i omówiona przez nauczycieli
policyjnych.
4. Sposoby oceniania:

- sporządzona przez słuchaczy dokumentacja w postaci: wniosku o ukaranie, wykazu adresów

świadków i pokrzywdzonych, zawiadomienia ujawnionego pokrzywdzonego o przesłaniu
wniosku o ukaranie podlega ocenie według zapisu uogólnionego – zaliczono(zal.) lub nie
zaliczono (nzal.),

- każda negatywna ocena uzyskana w trakcie realizacji jednostki szkolnej musi być poprawiona

na ocenę pozytywną, jest to warunek niezbędny do zaliczenia części szkolenia (zaliczenie
będzie wspólne dla jednostek szkoleniowych od SJ04 do SJ07).

MATERIAŁY DLA SŁUCHACZA

JM06JS06MS01

MATERIAŁY DLA SŁUCHACZA:

1. Podstawy prawne i faktyczne występowania z wnioskiem o ukaranie

Podstawą wszczęcia postępowania jest w k.p.w. wniosek o ukaranie, który pełni tu taką

samą rolę jak akt oskarżenia w procesie karnym. Mimo sugestii nie decydowano się wprowadzić do

procedury wykroczenia aktu oskarżenia (chodź jeden z projektów tak właśnie zakładał), uznając, iż

pojęcie to powinno być zastrzeżone dla spraw poważniejszej natury, tj. dla procedury karnej.

Zostano zatem przy określeniu, które funkcjonowało w poprzednim kodeksie.

Podstawa faktyczna wynika z okoliczności zdarzenia i sytuacji procesowej jego
uczestników (w tym istnienie źródeł dowodowych w sprawie).

2. Podmioty uprawnione do występowania z wnioskiem o ukaranie

Stąd też w § 1 kpw art. 57 przyjmuje się, iż podstawę wszczęcia postępowania stanowi jedynie

wniosek o ukaranie złożony przez:

a) organ uprawniony do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego w danej

sprawie oraz

b) pokrzywdzonego w wypadkach określonych w art. 27 § 1 i 2 kpw (tzw. oskarżenie

posiłkowe konkurencyjne i subsydialne – zob. uw. do art. 27).

Organem uprawnionym do występowania w roli oskarżyciela publicznego są organy

wskazane w art. 17 i 18 kpw (Policja, prokurator, inspektor pracy, organy administracji, kontroli

itd.), a także uprawnione do tego z mocy przepisów szczególnych; uprawnieniach tych ostatnich

pozostają w mocy z uwagi na treść art.2 § 3 przepisów wprowadzających kpw. W sprawach przed

sądami wojskowymi prawnie skuteczny wniosek o ukaranie może pochodzić jednak tylko od

prokuratora wojskowego (art. 85§2 kpw).

Wniosek o ukaranie jest przy tym skuteczny tylko wtedy, gdy dany podmiot jest

uprawniony w sprawie o dane wykroczenie do występowania w roli oskarżyciela publicznego.

Jedynie Policja i prokurator mogą złożyć ów wniosek w każdej sprawie (art. 17 § 1 kpw i art. 18 § 1

kpw), inne uprawnione organy mogą to uczynić tylko wtedy, gdy ujawniły (także w wyniku

powiadomienia o czynie) wykroczenie w zakresie swego działania lub w zakresie spraw wyraźnie

im przydzielonych do ścigania (zob. art. 17 § 3 i 4 kpw). Inspektor pracy może przy tym

występować z wnioskiem jedynie w sprawach o wykroczenia wskazane w art. 17 § 2 kpw, a

prokurator wojskowy tylko w sprawach o wykroczenia podlegające orzecznictwu sądów

wojskowych.

Zarówno wtedy gdy wniosek pochodzi od podmiotu w ogóle nie uprawnionego do

występowania z nim, jak i jeżeli złożył go podmiot, nie mający tych uprawnień akurat w sprawie o

to wykroczenie, którego wniosek dotyczy, zachodzi przeszkoda procesowa w postaci braku skargi

uprawnionego oskarżyciela (art. 5 § 1 pkt 9 kpw).

Przypadki obligatoryjnego sporządzania wniosku o ukaranie

1) Odmowa przyjęcia mandatu karnego.

2) Nastąpiła szkoda w mieniu, której sprawca nie chce naprawić.

3) Istnieje konieczność orzeczenia nawiązki, odszkodowania lub kary dodatkowej przez

uprawniony organ.

4) Istnieje konieczność orzeczenia przepadku narzędzi lub innych przedmiotów służących do

popełnienia wykroczenia.

Elementy sporządzania konkluzji wniosku o ukaranie.

1. Opis czynu ze wskazaniem:

a) miejsca,

b) czasu,

c) sposobu i okoliczności jego popełnienia,

d) ujawnionego pokrzywdzonego (pokrzywdzonych),

e) rodzaju i wysokości wyrządzonej szkody,

f) jeżeli jest współsprawca, to należy go wskazać.

tj. za wykroczenie z art. ... w zw. z art. (§) ...

(art. ... i art. ...)

Wniosek o ukaranie, jako skarga zasadnicza wszczynająca postępowanie, powinien zakreślać

granice podmiotowe i przedmiotowe tego postępowania. Sąd może bowiem orzekać tylko w

sprawie osoby wskazanej w skardze oraz o czyn w skardze tej opisany. Dlatego też w art. 57 § 2 i 3

kpw określono wymogi formalne wniosku o ukaranie, które realizują powyższe potrzeby

procesowe.

Uwaga! Jeden wniosek o ukaranie na jednego sprawcę.

Przepis § 2 określa wymogi każdego wniosku o ukaranie, bez względu na to, czy składa go

oskarżyciel publiczny, czy samoistny posiłkowy, z wyjątkiem określonym w pkt 4, który dotyczy

tylko oskarżyciela posiłkowego( wymóg podania adresu wnioskodawcy).

Każdy wniosek powinien zatem zawierać:

a) dane umożliwiające zidentyfikowanie obwinionego (zawsze co najmniej jego imię,

nazwisko i adres),

b) określenie zarzucanego mu czynu, przez wskazanie miejsca, czasu, sposobu i okoliczności

jego popełnienia,

c) wskazanie dowodów na poparcie zarzutu, czyli np. imion i nazwisk świadków (ich adresy

należy podać sądowi odrębnie, w załączniku do wniosku o ukaranie), dołączonych do

wniosku dokumentów, opinii, przedmiotów itd., oraz

d) imię, nazwisko i podpis wnioskodawcy - nie może być to anonim, który nie może wywołać

skutku o ukaranie (w takim przypadku konieczne jest wcześniejsze wykonanie czynności

wyjaśniających).

Do wniosku powinien być też dołączony jego odpis dla obwinionego, gdyż zgodnie z art. 67 §

1 kpw sąd doręcza obwinionemu wraz z zawiadomieniem o rozprawie odpis wniosku o ukaranie.

Z recypowanego przez art. 38 kpw przepisu art. 119 k.p.k. wynika też, że jako pismo

procesowe wniosek taki powinien zawierać również oznaczenie organu, do którego jest kierowany

(tj. sądu rejonowego lub garnizonowego sądu wojskowego), datę pisma i oznaczenie wnoszącego,

co przy organie będzie oznaczało wymóg podania jego nazwy (np. prokurator rejonowy, inspektor

pracy, Komenda Policji, Delegatura NIK, komenda Straży Granicznej itd.).

Wniosek

może, ale nie musi zawierać uzasadnienia. Stosuje się tu wymóg wskazany w

recypowanym art. 119 § 1 pkt 3 kpk, że każde pismo powinno „w miarę potrzeby” zawierać

uzasadnienie; można to odnieść zwłaszcza do oskarżyciela publicznego, w tym w szczególności gdy

występuje też o skazanie bez rozprawy.

Wniosek składany przez oskarżyciela publicznego powinien ponadto, czyli poza tymi,

jakie wynikają z art., 57 § 2 kpw, zawierać dane wymagane przez art. 57 § 3 kpw, a więc:

kwalifikację prawną czynu, czyli wskazanie przepisu materialnego prawa wykroczeń, pod

który czyn podpada;

informację o warunkach rodzinnych, osobistych i majątkowych, oraz o zatrudnieniu

obwinionego, gdyż mają one istotne znaczenie zwłaszcza przy wymiarze kary grzywny (art. 24 § 3

k.w.);

c) informacje o uprzednim skazaniu obwinionego za podobne przestępstwo lub

wykroczenie, tzn. dane o takim skazaniu, jeżeli ustalono, że miało ono miejsce (pojęcie

wykroczenia i przestępstwa podobnego definiuje art. 47 § 2 k.w.); informacje powyższe są dla

procesu istotne, gdyż po pierwsze, uprzednie ukaranie za podobne przestępstwo lub wykroczenie

jest okolicznością obciążającą przy wymiarze kary (art. 33 § 4 pkt 5 k.w), po wtóre zaś przy tzw.

recydywie wielokrotnej, dotyczącej podobnych umyślnych wykroczeń, możliwe jest orzeczenie

aresztu za czyn zagrożony tylko grzywną (art. 38 k.w.), ponieważ chodzi o podanie danych

„dotyczących uprzedniego skazania” za podobny do obecnego czyn, to są one niezbędne, gdy

ustalono, że do takiego ukarania doszło;

d) wskazanie osób pokrzywdzonych (ich imiona i nazwiska, bez adresu), jeżeli czyn

naruszał dobra indywidualne i jeżeli je w ogóle ujawniono;

określenie wysokości szkody, jeżeli wystąpiła ona jako skutek wykroczenia;

f) wskazanie sądu właściwego miejscowo dla danej sprawy oraz

g) stanowisko osoby sporządzającej wniosek, co jest istotne dla ustalenia, czy pochodzi on

od podmiotu uprawnionego do występowania w roli oskarżyciela publicznego (zob. uw. do art. 17

kpw).

Do wniosku należy dołączyć (poza odpisem dla obwinionego - zob. uw. 5) materiały

czynności wyjaśniających, jeżeli je prowadzono, albo postępowania przygotowawczego, gdy to je

prowadzono, uznając początkowo czyn za przestępstwo, jak również – ale tylko do wiadomości

sądu, zatem w odrębnym piśmie – adresy świadków i pokrzywdzonych (art. 57 § 4 kpw). Kodeks

uznaje , iż tam gdzie pokrzywdzony sam występuje z własnym, samodzielnym wnioskiem o

ukaranie, powinien w tym wniosku podać swój adres, natomiast tam gdzie wniosek ów pochodzi od

oskarżyciela publicznego, adres pokrzywdzonego nie musi być ujawniany i pozostaje do

wiadomości sądu.

Jeżeli wniosek o ukaranie nie zawiera wszystkich wymaganych przez art. 57 § 2-4 kpw

wymogów, które w danej sprawie powinny być spełnione, prezes sądu zwraca go wnioskodawcy

do uzupełnienia (art. 59 § 1 kpw).

Wniosek o ukaranie może też zawierać inne elementy, jeżeli wynika to z przepisów

kodeksu. W art. 58 § 1 kpw mówi się o możliwości zawarcia w nim wniosku o skazanie

obwinionego bez rozprawy, z tym że może to uczynić tylko oskarżyciel publiczny (zob. szerzej uw.

do art. 58).

Przepis § 5 dotyczy wniosku samoistnego oskarżyciela posiłkowego (art. 27 § 1 i 2 kpw).

Po wpłynięciu takiego wniosku prezes sądu powinien zawiadomić o tym fakcie organ, który w

sprawie o dane wykroczenie ma uprawnienia oskarżyciela publicznego (art. 27 § 4 kpw), i w

zawiadomieniu tym wezwać go jednocześnie do nadesłania – w razie niewnoszenia wniosku o

ukaranie o tej sprawie – w terminie 7 dni materiałów dowodowych, jakimi dysponuje, lub

oświadcza, że ich nie posiada. Zawiadomienia należy jednak uznać za zbędne, jeżeli z wniosku

wyraźnie wynika np., że doszło już do upływu terminu przedawnienia karalności, wskazanego w

art. 45 § 1 k.w., a zatem, że nikt nie może ścigać sprawcy wykroczenia. Zawiadomienie

oskarżyciela publicznego bowiem jest tu kierowane doń jedynie dlatego, że może on wystąpić z

własnym wnioskiem o ukaranie w tej sprawie, eliminując oskarżenie posiłkowe samoistne, zawsze

zatem tam gdzie „przystąpienie” takie w świetle prawa nie wchodzi w rachubę, zawiadomienie jest

zbędne (zob. też uw.4 do art. 27).

Organ wezwany powinien bądź to powiadomić prezesa sądu, że będzie składał wniosek o

ukaranie w tej sprawie (powinien go wtedy złożyć w ciągu 14 dni od otrzymania zawiadomienia od

prezesa sądu) albo że właśnie już go wysłał, bądź też przesłać sądowi akta czynności

wyjaśniających w tej sprawie albo oświadczenie o nieposiadaniu materiału dowodowego, jeżeli z

wnioskiem o ukaranie nie będzie występował. Przewidziany w art. 57 § 5 termin siedmiodniowy na

przesłanie materiału dowodowego lub oświadczeń, o których wyżej była mowa, jest terminem

instrukcyjnym, ale z uwagi na potrzeby szybkiego i sprawnego postępowania należałoby się doń

ściśle stosować. W tym samym terminie organ może tez powiadomić prezesa sądu, że nie jest

właściwym oskarżycielem publicznym w danej sprawie i dlatego nie dysponuje żadnym materiałem

dowodowym. Podzielając pogląd prawny organu w tej materii, prezes powinien przekazać kolejne

zawiadomienie i wezwanie właściwemu organowi, a gdy stanowisko podane w informacji

podanego jest błędne, poprzestać na podanej przezeń informacji o braku materiału dowodowego i

rozstrzygnąć w przedmiocie wszczęcia postępowania (art. 59 § 3 kpw).

Sytuacje procesowe występowania z wnioskiem o ukaranie bez

przeprowadzenia rozprawy.

Wniosek o ukaranie bez przeprowadzenia rozprawy.

Przepis art. 58 kpw wprowadza do postępowania o wykroczenie instytucje dotąd tu

nieznane, znane jednak procedurze karnej pod rządem k.p.k. z 1997 r. (zob. art. 335 i 387 k.p.k.),

czyli wniosek oskarżyciela publicznego o skazanie obwinionego bez rozprawy (§ 1) oraz wniosek

obwinionego o takie samo skazanie go (§ 3).

Wniosek o skazanie bez rozprawy nie może ograniczać się do samego stwierdzenia, iż wnosi

się o skazanie obwinionego bez rozprawy, ale ma jednocześnie określać sposób skazania. Wniosek

taki powinien zatem wskazywać:

karę, jaka ma mu być wymierzona i w jaki sposób, np. grzywna w wysokości X, kara

aresztu w rozmiarze X z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres Y itd., albo

środek karny, także ze sprecyzowaniem, o jaki środek chodzi i w jaki sposób ma być

wymierzony, np. przepadek przedmiotów ze wskazaniem (opisem), jakie przedmioty maja nim być

objęte, czy zakaz prowadzenia pojazdów z określeniem rodzaju pojazdów oraz na jaki okres, albo

nawiązkę z podaniem, w jakim rozmiarze i na czyją rzecz itd., lub

c) zarówno karę, jak i środek, łącznie, zwłaszcza gdy środek karny jest obligatoryjny, bądź

karę nadzwyczajnie złagodzoną w rozmiarze X, gdyż wprawdzie przepis art. 58 § 1 nie

wspomina o nadzwyczajnym złagodzeniu kary, ale skoro dopuszcza on wniosek z propozycją

odstąpienia w ogóle od wymierzenia kary lub środka karnego, to a Maori ad minus można też

wnosić o skazanie z nadzwyczajnym złagodzeniem kary (nadzwyczajne złagodzenie normuje art. 39

§ 2 k.w.), co jest też jej wymierzeniem w rozumieniu art. 58 § 1

e) tylko karę, z zaznaczeniem odstąpienia od orzekania środka karnego, który jest

obligatoryjny, albo tylko środka karnego, z zaznaczeniem odstąpienia od wymierzenia kary (art. 39

§ 1 k.w.) i ewentualnym wskazaniem na środek oddziaływania społecznego, jaki należy tu

zastosować, np. zobowiązanie sprawcy do przywrócenia stanu poprzedniego (art. 39 § 4 k.w.).

Wprawdzie na gruncie art. 39 § 1 k.w. Przyjmuje się – i słusznie –że obejmuje on też

możliwość odstąpienia przez sąd zarówno od kary, jak i od środka karnego (zob. M. Bojarski, W.

Radecki: Kodeks wykroczeń, s. 198; A. Marek; Prawo wykroczeń, s. 125), to jednak skoro wniosek

oskarżyciela jest wnioskiem „o skazanie” obwinionego „i wymierzenie mu kary lub środka karnego

albo odstąpienie od kary lub środka karnego”, nie może on zawierać sugestii rezygnacji ze

stosowania wszelkich środków reakcji karnej. Ma to być przecież uzgodniony z obwinionym

środek karny albo kara, a nie uzgodnione z nim niestosowanie żadnej reakcji karnej ( zob.

Uzasadnienie projektu).wprawdzie przy odstąpieniu można zastosować tzw. środki oddziaływania

społecznego (art. 39 § 4 k.w.), ale w cytowanym uzasadnieniu projektu wskazano wyraźnie, iż

chodzi o uzgodnione przez strony kary i środki karne, a nie ograniczenie się jedynie do środków

oddziaływania społecznego, czyli środków reakcji prawnej nie będących środkami karnymi.

Wniosek o jakim mowa w art. 58 § 1, może dotyczyć tylko obwinionego uprzednio

przesłuchiwanego w toku czynności wyjaśniających. Wyjaśnienia te w świetle zebranych

dowodów, nie mogą przy tym budzić wątpliwości (art. 58 § 2), co oznacza, że przesłuchany

powinien przyznać się do winy, a zebrane dowody potwierdzić jego sprawstwo i winę, jako że

celem postępowania jest m. in., by tylko osoba winna ponosiła odpowiedzialność (art. 2 § 1 pkt 1

k.p.k. w zw. z art. 8 k.p.w.), a cele postępowania mają być tu osiągnięte bez rozprawy (art. 58 § 2 in

fine). Także okoliczności popełnienia czynu w świetle materiału dowodowego nie mogą budzić

wątpliwości. Chodzi tu zatem o taką sytuację, gdy dowody wskazują na sprawstwo i winę danej

osoby, ta zaś przyznaje się do popełnienia wykroczenia. Warunek powyższy jest spełniony, jeżeli

przyznając się, przesłuchiwany odmówi składania dalszych wyjaśnień.

Kolejnym merytorycznym warunkiem dopuszczalności wystąpienia oskarżyciela z

wnioskiem o skazanie obwinionego bez rozprawy jest, by w ogóle cele postępowania, wynikające

z odpowiedniego stosowania recypowanego art. 2 § 1 k.p.k. (art. 8 k.p.w.), zostały osiągnięte mimo

nieprzeprowadzenia rozprawy (art. 58 § 2 in fine). Skazanym ma więc być – jak już podniesiono

wcześniej – wyłącznie osoba będąca sprawca czynu i winna, a stosowane wobec obwinionego

środki reakcji prawnej muszą być dobrane tak trafnie, że m. in. Zapobiegają one popełnianiu

wykroczenia w przyszłości, umacniają poszanowanie prawa i uwzględniają tez interesy

ewentualnego pokrzywdzonego.

Wydaje

się zatem, że występując z wnioskiem o skazanie obwinionego bez rozprawy,

oskarżyciel powinien sporządzić też uzasadnienie wniosku o ukaranie, w którym wypowie się także

odnośnie do wszystkich przesłanek swego wniosku o skazanie obwinionego bez rozprawy (zob. tez

uw. 6 do art. 57).

Formalnym warunkiem skuteczności wniosku oskarżyciela o skazanie obwinionego bez

rozprawy jest dysponowanie zgodą obwinionego na taki wniosek (art. 58 § 1). Ma to być zgoda

wyraźna, może ona być wyrażona do protokołu przesłuchania w toku czynności wyjaśniających

albo odrębnie na piśmie. Ma to byś przy tym nie zgoda na sam wniosek, ale na wniosek o

uzgodnionej treści, tj. na skazanie w określony sposób; uzgodnienia takie można prowadzić także za

pośrednictwem adwokata lub radcy prawnego jako obrońcy. Dopóki wniosek nie zostanie przez sąd

uwzględniony, obwiniony może cofnąć swą zgodę; cofnięcie może nastąpić tak na piśmie, jak i

ustnie np. do protokołu posiedzenia sądu.

W razie złożenia wniosku o ukaranie z wnioskiem o skazanie obwinionego bez rozprawy,

prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie (art. 60 § 1 pkt 1). Sposób dalszego procedowania w

przedmiocie tego wniosku określa art. 63. wniosek może być uwzględniony przez sąd tylko wtedy,

gdy wskazane powyżej warunki dopuszczalności wniosku zostaną spełnione. Przepis § 3

przewiduje możliwość wystąpienia samego obwinionego z wnioskiem o skazanie go bez

rozprawy, jeżeli oskarżyciel publiczny propozycji takiej nie zawarł we wniosku o ukaranie.

Obwiniony może swój wniosek zgłosić po wezwaniu go na rozprawę lub zawiadomieniu o niej, a

wówczas prezes sądu kieruje ten wniosek na posiedzenie (art.60 § 1 pkt 2) albo, gdy złożono go

zbyt późno, na rozprawę, ale jest wówczas rozpatrywany przed rozpoczęciem przewodu sądowego

(art. 60 § 3). Informacja o prawie do złożenia omawianego wniosku powinna być zawarta w treści

zawiadomienia obwinionego o rozprawie (art.67 § 2 zd. drugie).

Fakt umieszczenia przepisu § 3 wśród przepisów o oskarżeniu publicznym, jak i treść art. 64

§ 2,który przy uwzględnianiu tego wniosku wymaga zgody oskarżyciela publicznego, wskazują iż

wniosek obwinionego o skazanie go bez rozprawy odnosi się jedynie do spraw z wniosku

oskarżyciela publicznego. Wniosek taki nie jest zatem możliwy przy oskarżeniu posiłkowym

samoistnym (art. 27 § 1 i 2 ), kiedy to obwiniony może skrócić proces tylko albo przez złożenie

wniosku o skazanie go bez postępowania dowodowego (art. 73), albo przyznać się do winy w

niebudzący wątpliwości sposób, co może prowadzić do rezygnacji przez sąd z przeprowadzenia

dalszych dowodów (art. 72 § 3). W tym wypadku chodzi o respektowanie chronionych interesów

pokrzywdzonego jako strony procesu (art.2 § 1 pkt 3 k.p.k. w zw. Z art. 8 k.p.w.).

Wniosek obwinionego o skazanie go bez rozprawy to wniosek o skazanie „w określony

sposób”. Nie chodzi więc o wniosek z prośbą o skazanie w ogóle, a ze wskazaniem rodzaju

skazania. Może to być zatem wniosek o skazanie na bezwzględnie wykonaną karę, karę z

warunkowym zawieszeniem wykonania, gdy jest ono przewidywane (tak przy areszcie), lub z

nadzwyczajnym złagodzeniem, więc karę łagodniejszego rodzaju niż przewidziana w naruszonym

przepisie, albo poniżej dolnej granicy, odstąpienie od kary i ograniczenie się do środka karnego lub

odstąpienie od obligatoryjnego środka i ograniczenie się do kary z ewentualnym środkiem

oddziaływania społecznego, albo o skazanie na karę i środek karny w rozmiarze określonym we

wniosku. Musi to być jednak zawsze wniosek o skazanie w określony sposób, a więc wskazujący

dokładnie sposób skazania, czyli rodzaj i rozmiar kary, lub także środka karnego, zakres

(przedmiotowy lub również czasowy) tego ostatniego itd. Można żywić wątpliwości, tak jak przy

wniosku oskarżyciela publicznego (zob. uw. 3), czy może to być wniosek zakładający rezygnację z

wszystkich środków reakcji karnej; z uzasadnienia projektu kodeksy wynika, że nie.

Ponieważ do zadań postępowania należy m.in. zapewnienie, by tylko osoba winna poniosła

odpowiedzialność (art. 2 § 1 pkt 1 kpk w zw. Art. 8 k.p.w.), obwiniony może liczyć na

uwzględnienie wniosku także tylko wtedy, gdy okoliczności popełnienia zarzucanego czynu i jego

wyjaśnienia w kontekście materiały dołączonego prze oskarżyciela publicznego do wniosku o

ukaranie nie budzą wątpliwości. Jeżeli zatem przesłuchany w toku czynności wyjaśniających nie

przyznawał się do sprawstwa i winy, przedstawiając odmiennie przebieg zdarzenia, niż wynika to z

pozostałych dowodów, brak będzie podstaw do uwzględniania obecnie jego wniosku o skazanie bez

rozprawy.

Dokumentowanie wykonanych czynności

1) Dane o ukaraniu ze względów finansowych (sprawdzeń dokonuje się wyłącznie, kiedy

istnieje podejrzenie, że osoba była wcześniej karana za przestępstwo lub wykroczenie

podobne).

2) Wniosek o ukaranie od pokrzywdzonego może być sporządzony w formie pisma

zawierającego elementy określone w art. 57 § 2 kpw.

3) Należy pamiętać, że wniosek w postępowaniu przyspieszonym może być sporządzony tak,

jak w postępowaniu zwyczajnym, może ograniczyć się do wymogów wskazanych w art. 57

§ 2 i § 3 pkt 1 i 3 kpw lub być złożonym ustnie do protokołu.

4) Art. 58 kpw, w przypadkach uzasadniających skazanie bez rozprawy, nakłada prawo dla

sporządzającego wniosek do zamieszczenia w nim wniosku o ukaranie klauzuli o skazanie

sprawcy wykroczenia bez przeprowadzania rozprawy i wymierzenie mu określonej kary

lub środka karnego albo odstąpienie od wymierzenia kary lub środka karnego.

5) Dokument powinien:

a) być zarejestrowany,

b) wypełniony czytelnie drukowanymi literami,

c) wszystkie pozycje wypełnione zgodnie z szatą graficzną druku – za wyjątkiem

wymaganych skreśleń (dot. tylko wniosku sporządzanego przez oskarżyciela publicznego),

d) odnosić się do załączników (ilość, nazwa),

e) posiadać wszystkie wymagane podpisy.

PRZYKŁADY KONKLUZJI

art. 43 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.

W dniu 13 lutego 2005 r. o godz. 13.00 w Pile przy pijalni piwa „Alf” na

ul. Brzozowej spożywał wino w miejscu publicznym (można dopisać z kim)

(wniosek bez przeprowadzenia rozprawy)

art. 50 kw.

W dniu 1 września 2004 r. o godz. 15.30 w Bydgoszczy przy ul. Długiej nie opuścił

zbiegowiska powstałego w związku z zaistniałym zdarzeniem drogowym, pomimo

wezwania przez policjanta.

art. 51 § 1 kw.

W dniu 31 stycznia 2005 r. o godz. 8.00 w Bydgoszczy przy ul. Szubińskiej podstawiał

przechodniom nogę, czym zakłócił porządek publiczny.

W dniu 2 lutego 2005 r. o godz. 20.00 w Bydgoszczy przy ul. Grabowej 6 alarmował

(telefonicznie, głośnym krzykiem) mieszkańców o niezaistniałym pożarze, czym zakłócił

spokój publiczny.

W dniu 20 lutego 2005 r. o godz. 2.00 w Bydgoszczy przy ul. Spokojnej 5 krzykiem zakłócił

spoczynek nocny Janowi Kowalskiemu.

W dniu 22 lutego 2005 r. o godz. 18.00 w Pile na ul. Dębowej oddawał mocz, czym

wywołał zgorszenie Jana Nowaka.

W dniu 26 lutego 2005 r. o godz. 22.30 w Pile przy ul. Wąskiej 43, będąc pracownikiem

baru „Retman”, poprzez głośne używanie sprzętu radiowego zakłócił ład, porządek i

spoczynek nocny Łucji Szczepańskiej zam. Piła ul. Łączna.

art. 51 § 2 kw.

W dniu 24 lutego 2005 r. o godz. 2.00 w Pile przy ul. Krótkiej 3, będąc w stanie po użyciu

alkoholu (0,35 promila), głośnym śpiewem zakłócił spoczynek nocny Ewie Kowalskiej.

W dniu 25 lutego 2005 r. o godz. 2.45 w Pile przy klubie Eden przy

ul. Słonecznej, będąc w stanie po użyciu alkoholu, zakłócił spokój i porządek publiczny

używając słów wulgarnych, krzycząc oraz zaczepiając przechodniów.

art. 63a kw.

W dniu 23 lutego 2005 r. o godz. 10.00 w Toruniu przy ul. Lipowej 12 przykleił do ściany

budynku ogłoszenie reklamowe.

Uwaga! W przypadku szkody w mieniu – art. 124 kw.

art. 65 § 1 kw.

W dniu 20 lutego 2005 r. o godz. 8.00 w Bydgoszczy na dworcu PKP podczas

legitymowania podał policjantowi nieprawdziwe miejsce swojego zamieszkania.

art. 65 § 2 kw.

W dniu 21 lutego 2005 r. o godz. 13.00 w Bydgoszczy na dworcu PKS wbrew żądaniu

odmówił policjantowi okazania dokumentu tożsamości, pomimo
iż posiadał go przy sobie.

art. 70 § 2 kw.

W dniu 22 lutego 2005 r. około godz. 23.00 w Pile przy ul. Kwiatowej 16

w barze „U Iwony”, będąc w stanie nietrzeźwości (0,6 promila) wykonywał obowiązki

zawodowe jako barman.

art. 86 kw.

W dniu 11 lutego 2005 r. o godz. 10.00 w Bydgoszczy na ulicy Fordońskiej na wysokości

Marketu OBI wtargnął bezpośrednio przed nadjeżdżający samochód osobowy marki Fiat

126p, nr rej. BCD 8899, zmuszając kierującego do gwałtownego hamowania, czym

spowodował zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym.

W dniu 12 lutego 2005 r. o godz. 21.15 na trasie Bydgoszcz-Nakło

w miejscowości Ślesin kierując samochodem osobowym marki Dacia, nr rej. BCG 2132,

podczas wyprzedzania rowerzysty zajechał drogę jadącemu prawidłowo z przeciwka

motocykliście, zmuszając go do gwałtownego hamowania, czym spowodował zagrożenie w

ruchu drogowym.

W dniu 13 lutego 2005 r. o godz. 4.55 w Bydgoszczy na ul. Pięknej, będąc

w stanie po użyciu alkoholu (0,45 promila) wtargnął na jezdnię bezpośrednio przed

nadjeżdżający samochód osobowy marki Trabant, nr rej. BDY 3421, zmuszając kierującego

do gwałtownej zmiany pasa ruchu, czym spowodował zagrożenie w ruchu drogowym.

art. 86 § 2 kw.

W dniu 6 stycznia 2005 r. o godz. 17.20 w Pile na ul. Krętej, kierując samochodem marki

Nissan Micra nr rej. PAT 9161 spowodował zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym,

najeżdżając na tył jadącego przed nim samochodu.

art. 87 § 1 lub 2 kw.

W dniu 14 lutego 2005 r. o godz. 5.15 na trasie Bydgoszcz – Łochowo, będąc w stanie po

użyciu alkoholu (0,4 promila) prowadził samochód osobowy marki Fiat 125p, nr rej. BDV 2233

W dniu 15 lutego 2005 r. o godz. 23.00 w Pile na ul. Długiej, będąc w stanie po użyciu alkoholu

(0,35 promila) kierował rowerem.

art. 87 § 2 i 88 kw.

1) W dniu 25 lutego 2005 r. o godz. 0.55 w Pile na ul. Niepodległości kierował rowerem będąc

w stanie po użyciu alkoholu

2) W tym samym miejscu i czasie kierował rowerem bez wymaganych przepisami świateł.

art. 92 § 2 kw.

W dniu 16 lutego 2005 r. o godz. 19.00 na trasie Łochowo – Potulice, prowadząc samochód

osobowy marki Mercedes, nr rej. BCD 2456, w celu uniknięcia kontroli drogowej nie

zastosował się do sygnału policjanta nakazującego zatrzymanie się pojazdu.

art. 97 kw.

W dniu 16 lutego 2005 r. o godz. 16.25 na drodze K-10 na obwodnicy miasta Piły,

kierując samochodem marki Fiat Uno o nr rej. BCY 7380 przekroczył dozwoloną

prędkość, tj. 128 km/h przy dozwolonej 90 km/h.

art. 97 kw. w zw. z art. 20 ust. 1 PRD

W dniu 10 sierpnia 2004 r. o godz. 17.05 w Pile na al. Poznańskiej, kierując samochodem

marki Ford Mondeo o nr rej PP 33874 przekroczył dopuszczalną prędkość o 29 km/h w

terenie zabudowanym.

art. 97 i 90 kw. w zw. z art. 51 ust. 3 pkt 2 i 24 ust. 6 PRD

W dniu 23 lutego 2005 r. około godz. 22.35 na trasie Dolnik - Piła, kierując samochodem

marki Audi A4 o nr rej. PP 1777A używał świateł drogowych niezgodnie z przeznaczeniem

oraz utrudniał wyprzedzanie wobec samochodu marki Toyota Corolla o nr rej. PP 23703,

kierowanym przez Jacka Krojca.

art. 119 § 1 kw.

W dniu 17 lutego 2005 r. o godz. 12.30 w Bydgoszczy przy ul. Zielonej

z kawiarni „Bajka” zabrał w celu przywłaszczenia, kryształową popielnicę wartości 230 zł na
szkodę Jana Trawy.

W dniu 18 lutego 2005 r. o godz. 15.00 w Pile z poczekalni dworca PKP przywłaszczył sobie

znaleziony parasol wartości 140 zł na szkodę NN osoby.

art. 119 § 1 kw.

W dniu 17 lutego 2005 r. o godz. 14.00 w Pile w sklepie „Biedronka” przy

ul. Wielkopolskiej 68 dokonał kradzieży 4 (czterech) opakowań pasty do zębów „Colodent” o

łącznej wartości 11,10 zł działając na szkodę „JEREMINO MARTINS” dystrybucja sp. z o.o. w

Poznaniu.

W dniu 18 lutego 2005 r. o godz. 18.00 w Pile w Domu Handlowym Merkury przy ul. 1 Maja

dokonał przywłaszczenia telefonu komórkowego Nokia 3330

o wartości 200 zł działając na szkodę Beaty Kozłowskiej zam. Piła ul. Łączna 12/30.

W dniu 19 lutego 2005 r. około godz. 17.00 w Pile przy ul. Różyckiego

z ogródków działkowych wspólnie i w porozumieniu z Piotrem Hadzickim dokonał kradzieży

krawężników betonowych – około 26 sztuk – o łącznej wartości około 230 zł na szkodę Bożeny

Warkowskiej.

art. 119 § 2 kw.

W dniu 21 lutego 2005 r. ok. godz. 11.00 w Pile przy ul. Ludowej w sklepie Multus

usiłował dokonać kradzieży 4 (czterech) sztuk bombonierek „Merci”

o łącznej wartości 51,90 zł.

art. 120 kw.

W dniu 20 lutego 2005 r. ok. godz. 10.00 z lasu w pobliżu miejscowości Pawłówek zabrał,

w celu przywłaszczenia 1,5 m

powalonego drzewa wartości 68 zł na szkodę Nadleśnictwa

Potulice.

art. 121 § 1 kw.

W dniu 21 lutego 2005 r. w Pile, pomimo ni uiszczenia dwukrotnie nałożonej kary

pieniężnej określonej w taryfie po raz trzeci w ciągu roku bez zamiaru uiszczenia

należności wyłudził przejazd autobusem MZK w Pile.

art. 121 § 2 kw.

W dniu 22 lutego 2005 r. ok. godz. 23.00 w Bydgoszczy przy ul. Dworcowej

w restauracji „Lwowska” bez zamiaru uiszczenia należności, wyłudził wypijając 5,5 l piwa

„Lech: ogólnej wartości 66 zł na szkodę Spółdzielni Gastronomicznej „Jedność” w

Bydgoszczy.

art. 122 §1 kw.

W dniu 25 lutego 2005 r. o godz. 12.50 w Pile na targowisku miejskim przy

ul. Targowej nabył od Karola Jankowskiego zegarek naręczny „Omega” wartości 225 zł

wiedząc o tym, że pochodzi on z kradzieży.

art. 122 § 2

W dniu 28 lutego 2005 r. o godz. 8.00 w Bydgoszczy przy ul. Brzozowej 12

w bramie budynku nabył od Józefa Pieronia wiertarkę elektryczną „Bosch” wartości 240 zł,

dokonując zamiany na karton papierosów „Popularne” wartości 45 zł, na podstawie czego

mógł przypuszczać, że pochodzi ona z kradzieży.

art. 123 kw.

W dniu 15 sierpnia 2004 r. ok. godz. 21.00 w Pile przy ul. Jasnej 5

z przydomowego ogrodu zabrał trzy róże na szkodę Eleonory Kwiatkowskiej.

art. 124 kw.

W dniu 26 lutego 2005 r. o godz. 13.00 w Bydgoszczy przy ul. długiej

w kawiarni „Julia” umyślnie stłukł popielnicę wartości 220 zł na szkodę Jana Nowaka.

W dniu 28 lutego 2005 r. o godz. 11.00 w Pile przy ul. Grabowej w barze „Wang” umyślnie

poplamił tłuszczem garnitur Józefa Gazdy, powodując straty wartości 230 zł.

art. 124 § 1 kw.

W dniu 24 lutego 2005 r. o godz. 21.00 w Pile na ul. Motylewskiej w bloku nr 9

umyślnie wybił szybę w oknie na klatce schodowej.

art. 128 kw.

Od dnia 25 lutego do 28 lutego 2005 r. w Bydgoszczy przy ul. Górzystej 12

w zamian za 100 zł użyczył Janowi Nowakowi swego mieszkania w celu zorganizowania w nim

gry hazardowej w karty.

art. 129 kw.

W dniu 1 marca 2005 r. o godz. 23.00 w Pile przy ul. Krętej 2 od Jana Nowaka nabył wytrychy,

przy pomocy których zamierzał dokonać kradzieży z włamaniem.

art. 140 kw.

W dniu 1 marca 2005 r. o godz. 14.00 w Bydgoszczy przy ul. Długiej w pobliżu Szkoły

Podstawowej nr 6 załatwiał potrzebę fizjologiczną (oddawał mocz), czym dopuścił się

nieobyczajnego wybryku.

W dniu 15 lutego 2005 r. o godz. 16.10 w Pile na ul. Buczka 38, będąc

w stanie po użyciu alkoholu leżał na placu zabaw, czym dopuścił się nieobyczajnego

wybryku.

art. 143 kw.

W dniu 2 marca 2005 r. ok. godz. 19.20 w Bydgoszczy przy ul. Jasnej w parku miejskim,

chcąc się popisać przed kolegami złamał oparcie ławki, czym utrudnił korzystanie z niej.

art. 147 kw.

Od dnia 28 stycznia do 28 lutego 2005 r. w Pile przy ul. Krótkiej 16 m. 2 zamieszkiwał u

Jana Karpowicza, nie dopełniając obowiązku meldunkowego.

SPRAWDZIAN POSTĘPÓW

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS 06.
Nazwa jednostki szkolnej: Wniosek o ukaranie.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny Wykonywanie czynności
w sprawach o wykroczenia – SZP 01.JM.06.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.

JM06JS06SP01

Zakres pracy: Przygotowanie do prowadzenia postępowania w sprawach
o wykroczenia
Stron 1
Opracował: J. Kazulek.

Sprawdzian postępów:

Oceń na podstawie przekazanych wiadomości oraz przeprowadzonych zajęć praktycznych
realizowanych w trakcie jednostek szkoleniowych od 01 do 04, czy nabyłeś w sposób wystarczający
wiedzę i umiejętności – zaznaczając w odpowiednim miejscu „X” jako odpowiedź TAK lub NIE.

− Potrafię zakwalifikować czyn i określić tryb ścigania

− Potrafię przyjąć ustne zawiadomienia o wykroczeniu wraz z

wymaganymi pouczeniami i czynnościami końcowymi

− Potrafię przeprowadzić i udokumentować podstawowe czynności

dowodowe w sprawie

− Znam prawa i obowiązki osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia

− Potrafię przesłuchać sprawcę wykroczenia

− Znam podstawy prawne i faktyczne wystąpienia z wnioskiem o ukaranie.

− Identyfikuję podmioty uprawnione do występowania z wnioskiem

o ukaranie.

− Potrafię sporządzić wniosek o ukaranie.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS 06.
Nazwa jednostki szkolnej: Wniosek o ukaranie.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Postępowanie w sprawach
o wykroczenia – SZP 01.JM.06.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie do prowadzenia postępowania w sprawach
o wykroczenia.

JM06JS06LU01

TAK NIE

Stron 1
Opracował: M. Macierzyński

Literatura uzupełniająca:

1. Ustawa z dnia 24.08.2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U.

Nr 106, poz. 1148), z późniejszymi zmianami.

2. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 lutego 2002 roku w sprawie

nakładania grzywien w drodze mandatu karnego, Dz. U. Nr 20, poz. 201, z późn zm.

3. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 11 października

4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 09 grudnia 1994 r. w sprawie sposobu

dokumentacji i ewidencji grzywien za wykroczenia, ściąganych w postępowaniu
mandatowym oraz organów właściwych w sprawach rozprowadzania i rozliczania
bloczków mandatowych.

5. T. Grzegorczyk „Komentarz. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.”,

Warszawa 2002 r.

6. M. Bojarski, Z. Świda, „Podstawy materialnego i procesowego prawa o

wykroczeniach.”, Wrocław 2002,

7. Marek A., Prawo wykroczeń, wyd. 3, Warszawa 2002.

Jednostka Szkolna nr 07

Zastosowanie postępowania przyspieszonego.

PRZEWODNIK DLA SŁUCHACZA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS 07.
Nazwa jednostki szkolnej: Zastosowanie postępowania przyspieszonego.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Wykonywanie czynności
w sprawach o wykroczenia – SZP 01.JM.06.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie policjanta do zastosowania trybu
przyspieszonego w sprawach o wykroczenia.
Stron: 2
Opracował: M. Podgórski.

JM06JS07PS01

Wskazówki dla słuchacza:

1. Wymagania wejściowe.

Wymagane są od Ciebie podstawowe umiejętności z zakresu:
- komunikacji interpersonalnej,
- legitymowania, zatrzymania osoby, kontroli osobistej i przeszukania osoby,
- znajomości rodzajów postępowań w sprawach o wykroczenia, przesłanki dodatnie
- i ujemne postępowania,
- zasad odpowiedzialności w sprawach o wykroczenia.
2. Cele szkolenia.
Po zakończeniu jednostki szkolnej będziesz potrafił:
- zatrzymać sprawcę wykroczenia objętego postępowaniem przyspieszonym i poinformować go

o zastosowaniu wobec niego trybu przyspieszonego,

- pouczyć zatrzymanego o jego uprawnieniach,
- zastosować wobec zatrzymanego odpowiednie środki przymusu,
- zabezpieczy dowody w sprawie,
- sporządzić stosowną dokumentację.
3. Metody nauczania i uczenia się.

W pierwszej części zajęć nauczyciel policyjny przypomni podstawy prawne i faktyczne
zatrzymania osoby, ze zwróceniem uwagi na zatrzymanie w oparciu o kpow oraz omówi specyfikę
zatrzymania sprawcy wykroczenia objętego postępowaniem przyspieszonym. Następnie w ramach
ćwiczenia wykonasz następujące czynności: pouczysz zatrzymanego o jego uprawnieniach,
zastosujesz wobec zatrzymanego odpowiednie środki przymusu oraz zabezpieczysz dowody
w sprawie, a następnie sporządzisz notatki urzędowe z wykonanych czynności. Po realizacji
zagadnień dotyczących postępowania przyspieszonego, przeprowadzone zostanie zaliczenie części
szkolenia (od JS 04 do JS 07).

4. Sposoby oceniania:
- Na bieżąco z nabytej wiedzy i umiejętności,
- Sporządzona przez słuchaczy dokumentacja w postaci notatki urzędowej podlega ocenie

według zapisu uogólnionego – zaliczono(zal.) lub nie zaliczono (nzal.).

- Każda negatywna ocena uzyskana w trakcie realizacji jednostki szkolnej musi być poprawiona

na ocenę pozytywną, jest to warunek niezbędny do zaliczenia części szkolenia (zaliczenie
będzie wspólne dla jednostek szkoleniowych od SJ04 do SJ07).

Obszary podlegające ocenie przy sporządzaniu dokumentów.

- Estetyka i przejrzystość dokumentów.
- Poprawność merytoryczna sporządzonych dokumentów.
- Poprawność formalna dokumentów.
- Poprawność językowa.

MATERIAŁY DLA SŁUCHACZA

JM06JS07PS01

MATERIAŁY DLA SŁUCHACZA:

1. Istota i cele zastosowania postępowania przyspieszonego.

Postępowanie przyspieszone jest jedną ze szczególnych form postępowania w sprawach
o wykroczenia. Podstawą prawną stosowania tego postępowania jest Ustawa z dnia 24
sierpnia 2001r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Zasady stosowania trybu
przyspieszonego opisane są w rozdziale 15 tegoż kodeksu.
Postępowanie przyspieszone może być stosowane jedynie wobec niektórych osób. Kwestie tą
precyzuje art.90 kpow. Zgodnie z jego treścią ten rodzaj postępowania stosuje się wobec
osób nie mających stałego miejsca zamieszkania lub miejsca stałego pobytu ( art.90 par.1) a
także osób przebywających jedynie czasowo na terytorium RP ( art.90 par.2 ), jeżeli zachodzi
uzasadniona obawa, że rozpoznanie sprawy w postępowaniu zwyczajnym będzie niemożliwe
lub znacznie utrudnione.
Osoba nie mająca stałego miejsca zamieszkania lub miejsca stałego pobytu – to osoba, która
faktycznie nie ma żadnego stałego miejsca pobytu. Aby wobec takiej osoby można było
zastosować postępowanie przyspieszone, spełniony musi zostać dodatkowy warunek, tj. musi
zachodzić uzasadniona obawa, że rozpoznanie sprawy w postępowaniu zwyczajnym będzie
niemożliwe lub znacznie utrudnione. Fakt, że sprawca wykroczenia nie ma żadnego stałego
miejsca pobytu, stawia oczywiście pod znakiem zapytania możliwość doręczenia mu
wezwania i innych pism procesowych w postępowaniu zwyczajnym.
Osobą przebywającą jedynie czasowo na terytorium RP może być zarówno cudzoziemiec, jak
i osoba mająca obywatelstwo polskie. O spełnieniu dodatkowego warunku tj. o uzasadnionej
obawie, że rozpoznanie sprawy w postępowaniu zwyczajnym będzie niemożliwe lub znacznie
utrudnione, można mówić wówczas, gdy pobyt ten jest tak krótki, iż mało realne jest
doprowadzenie w tym czasie do rozprawy w postępowaniu zwyczajnym.
Oprócz w/w kategorii osób postępowanie przyspieszone stosuje się wobec sprawców
wykroczeń popełnionych w związku z imprezą masową, określoną w przepisach o
bezpieczeństwie imprez masowych :

- przeciwko porządkowi i spokojowi publicznemu, określonych w art.50, 51, 52a

Kodeksu wykroczeń,

- przeciwko mieniu i urządzeniom użytku publicznego, określonych w art. 124 i 143

Kodeksu wykroczeń ( art.90 par.3 k.p.w) .

Stosując postępowanie przyspieszone wobec sprawcy wskazanych wyżej wykroczeń trzeba
mieć pewność, że jego czyn rzeczywiście stanowi wykroczenie i że popełnione zostało w
związku z imprezą masową. Nie wystarczy stwierdzenie, że uczestnik imprezy masowej
złamał na stadionie ławkę, bo jeżeli nie uczynił tego umyślnie, to w ogóle nie popełnił
wykroczenia.
Nie popełnia również wykroczenia uczestnik imprezy masowej, który krzyczy, bo tratują go
inni uczestnicy imprezy, albo nie opuszcza zbiegowiska publicznego nie dlatego, że nie chce,

ale dlatego, że obiektywnie nie ma takiej możliwości.
Wykroczenie opisane w art.90 par.3 może być popełnione nie tylko w miejscu i czasie
trwania imprezy np. kibice niszczą samochody kibiców drużyny przyjezdnej, na pobliskim
parkingu w czasie wyjazdu po zakończonym meczu.
Art.90 par.4 przewiduje możliwość stosowania trybu przyspieszonego w innych
przypadkach, gdy ustawa tak stanowi.
Zgodnie z art.21a Ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych, postępowanie przyspieszone
stosuje się w sprawach o wykroczenia określone w art.21 ust.2-4 tejże ustawy ( nie
wykonanie polecenia porządkowego, wydanego na podstawie ustawy lub regulaminu imprezy
masowej (obiektu) przez organizatora imprezy lub służby porządkowe, wnoszenie lub
posiadanie na imprezie masowej broni, innych niebezpiecznych przedmiotów, materiałów
wybuchowych, wyrobów pirotechnicznych lub materiałów pożarowo niebezpiecznych oraz
wnoszenie lub posiadanie na imprezie masowej napojów alkoholowych ).
Postępowania przyspieszonego nie stosuje się wobec osób podlegających orzecznictwu
sądów wojskowych ( art.90 par.5 kpow).

Opisane wyżej przesłanki nie stanowią jednak dostatecznej podstawy do orzekania w
postępowaniu przyspieszonym. Spełnione muszą zostać dodatkowe warunki określone w art.
90 par.1 kpow. Sprawca wykroczenia musi zostać ujęty na gorącym uczynku lub
bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia i niezwłocznie ( bez uzasadnionej zwłoki )
doprowadzony do sądu. Ujęcie sprawcy na gorącym uczynku, to ujęcie w czasie popełniania
przez niego wykroczenia. Ujęcie bezpośrednio po popełnionym wykroczeniu, to ujęcie w
wyniku podjęcia niezwłocznie czynności ( np. pościgu ).
Ujęcia dokonać może także i obywatel, niekoniecznie funkcjonariusz organu ścigania.
Ujęty przez obywatela sprawca wykroczenia winien być niezwłocznie przekazany np. Policji.
Prawo zatrzymania sprawcy wykroczenia i doprowadzenia go do sądu przysługuje Policji
oraz innemu organowi, któremu szczególne ustawy powierzają zadania w zakresie ochrony
porządku lub bezpieczeństwa publicznego. Organami takimi są w szczególności: Straż
Graniczna, straże gminne (miejskie). Do zatrzymania stosuje się art. 45-47 kpow.
Zgodnie z art. 91 par.3 kpow Policja i inny organ uprawniony do zatrzymania sprawcy
wykroczenia i doprowadzenia go do sądu nie muszą korzystać z tych uprawnień. Mogą
zobowiązać sprawcę wykroczenia do stawienia się w sądzie we wskazanym miejscu i czasie.
W takim wypadku sprawcę należy pouczyć, że w razie nie usprawiedliwionego
niestawiennictwa na rozprawę sąd przeprowadzi rozprawę zaocznie albo zarządzi jego
przymusowe doprowadzenie przez Policję oraz że wydanego wówczas pod nieobecność
obwinionego wyroku nie uważa się za zaoczny. Termin stawiennictwa powinien być
wyznaczony tak, aby mieścił się w ramach dopuszczalnego czasu zatrzymania, czyli w ciągu
48 godzin. W tym też czasie organ powinien wystąpić z wnioskiem o ukaranie.
Odstąpienie od zatrzymania i przymusowego doprowadzenia można uznać za zasadne, jeżeli
nie zachodzi uzasadniona obawa, że sprawca na rozprawę się nie stawi i że sąd uzna udział
obwinionego na rozprawie za konieczny.
Jeśli organem odstępującym od zatrzymania i przymusowego doprowadzenia jest Policja lub
Straż Graniczna, to może ona zatrzymać paszport lub inny dokument uprawniający do
przekroczenia granicy. Zatrzymanie takiego dokumentu jest celowe wówczas, gdy sprawcą
wykroczenia jest osoba przebywająca jedynie czasowo na terytorium RP. Powinno ono
bowiem uniemożliwić opuszczenie terytorium RP. Dokument taki przekazuje się wraz z
wnioskiem o ukaranie sądowi. Sąd powinien zwrócić sprawcy dokument z chwilą wydania
orzeczenia albo zmiany trybu postępowania na zwyczajny.
Art. 91 par 5 stanowi dla Policji, a także dla innego organu uprawnionego do stosowania
postępowania przyspieszonego, podstawę prawną do wzywania określonych osób, aby stawiły
się w sądzie w charakterze świadka w określonym miejscu i czasie. Stanowi to odstępstwo od

zasady, że na rozprawę w sądzie wzywa sąd (art.65 kpow).
Świadek, który bez usprawiedliwienia nie stawi się na rozprawę naraża się nie tylko na karę
porządkową (art.49 kpow), ale można też zarządzić jego przymusowe doprowadzenie (art.50
kpow).

Celem postępowania przyspieszonego jest m.in. uproszczenie postępowania. Dlatego też
wniosek o ukaranie w tym postępowaniu może ograniczyć się do wymagań wskazanych w
art. 57 par 2 i 3 pkt 1 i 3 a więc nie musi wskazywać m.in. miejsca zatrudnienia obwinionego,
I danych o jego warunkach materialnych, rodzinnych i osobistych, a także wysokości
wyrządzonej szkody. W tym ostatnim przypadku należy przyjąć, że chodzi wyłącznie o
szkodę, której wysokość nie ma znaczenia dla oceny, czy czyn stanowi wykroczenie, czy
przestępstwo.
Obowiązek wskazania pokrzywdzonych we wniosku o ukaranie, jeżeli takich ujawniono,
powinien pociągać za sobą obowiązek powiadomienia ich nie tylko o przesłaniu wniosku o
ukaranie i o uprawnieniach, ale i o terminie rozprawy, jeżeli jest on znany.
Art. 92 par.1 pkt 1 dopuszcza złożenie wniosku o ukaranie ustnie do protokołu z rozprawy.
Wniosek składany ustnie musi spełniać te same wymagania co wniosek składany na piśmie.
W praktyce jednak wniosek o ukaranie składany ustnie do protokołu nie przyspiesza ani nie
upraszcza czynności organu występującego z tym wnioskiem, a dodatkowo angażuje do tej
czynności pracowników sądu.
Wniosek o ukaranie podlega kontroli prezesa sądu na ogólnych zasadach. Jeżeli wniosek nie
odpowiada warunkom formalnym (art. 57 kpow), prezes sądu zwraca wniosek do
uzupełnienia braków w terminie 7 dni. Z reguły wyklucza to możliwość rozpoznania sprawy
w postępowaniu przyspieszonym.
Jeżeli prezes sądu wszczął postępowanie i skierował sprawę do rozpoznania na rozprawie w
postępowaniu przyspieszonym, to obowiązkiem sądu jest przystąpienie do rozpoznania
sprawy bez zbędnej zwłoki. W protokole rozprawy należy bezwzględnie odnotować, że toczy
się ona w postępowaniu przyspieszonym, oraz godzinę doprowadzenia obwinionego.
Sąd zobowiązuje obwinionego do pozostania w dyspozycji sądu do zakończenia rozprawy i
poucza go, że w razie niezastosowania się do tego obowiązku orzeczenie może być wydane
pod jego nieobecność i że tak wydanego wyroku nie traktuje się jako zaoczny.
W przypadku, gdy okoliczności sprawy wskazują na potrzebę orzeczenia natychmiastowej
wykonalności wyroku skazującego, zwłaszcza gdy celowe jest orzeczenie kary aresztu i
zarządzenie natychmiastowego osadzenia skazanego w zakładzie karnym, sąd nie powinien
poprzestać na zobowiązaniu obwinionego do pozostania do dyspozycji sądu do zakończenia
rozprawy, lecz powinien także wydać zarządzenie w celu uniemożliwienia obwinionemu
wydalenia się z sądu przed zakończeniem rozprawy.
W postępowaniu przyspieszonym sąd może zarządzić przerwę raz lub więcej razy, lecz
łącznie nie może ona trwać dłużej niż 3 dni. W przypadku przerwania rozprawy na okres
powyżej 3 dni, sprawę rozpoznaje się w postępowaniu zwyczajnym.
Zarządzenie przerwy w rozprawie może okazać się niezbędne w szczególności w razie
konieczności doprowadzenia na rozprawę obwinionego, który nie stawił się na rozprawę
będąc do tego zobowiązany przez organ, który odstąpił od przymusowego doprowadzenia.
W postępowaniu przyspieszonym uzasadnienie wyroku z urzędu sporządza się w dwóch
przypadkach:
1) gdy zostanie on wydany pod nieobecność obwinionego, który będąc zobowiązany przez
sąd do pozostania do jego dyspozycji do czasu zakończenia rozprawy samowolnie opuścił
salę rozpraw,
2) gdy zostanie on wydany pod nieobecność obwinionego, który nie stawił się na rozprawę
będąc zobowiązany do stawienia się przez organ stosujący postępowanie przyspieszone.
W pozostałych wypadkach uzasadnienie wyroku sporządza się na wniosek stron.

Od orzeczenia wydanego na rozprawie przysługuje środek odwoławczy na zasadach
określonych w art. 92 par. 2 pkt 6.
Brak warunków uzasadniających prowadzenie rozprawy w postępowaniu przyspieszonym
ma miejsce wówczas, gdy nie zostaną spełnione przesłanki określone w art. 90 i 91 par. 1 i 3.
Jeżeli brak ten ujawni prezes sądu przed wszczęciem postępowania, to w wypadku, gdy
wniosek o ukaranie spełnia wszystkie wymagania określone w art. 57 par. 2-4 wszczyna
postępowanie i w zależności od okoliczności kieruje sprawę do rozpoznania w postępowaniu
zwyczajnym lub nakazowym. Jeżeli brak ten ujawni się po wszczęciu postępowania, sąd
wydaje postanowienie o zmianie trybu na zwyczajny. W obu przypadkach za zgodą
obwinionego sąd może niezwłocznie rozpoznać sprawę na rozprawie w postępowaniu
zwyczajnym.

2. Pouczenie zatrzymanego o prawach i obowiązkach w postępowaniu przyspieszonym.

W przypadku zatrzymania sprawcy wykroczenia, korzysta on z uprawnień
przysługujących zatrzymanemu zgodnie z przepisami kpow (art. 45-47), a więc:

- prawo do informacji o przyczynach zatrzymania,
- prawo do otrzymania kopii protokołu zatrzymania,
- prawo do powiadomienia o zatrzymaniu osoby najbliższej a także pracodawcy,
- prawo do nawiązania w dostępnej formie kontaktu z adwokatem albo z radcą

prawnym oraz do bezpośredniej z nim rozmowy,

- prawo do złożenia zażalenia na zatrzymanie do sądu. W zażaleniu zatrzymany może

domagać się zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości zatrzymania.

Jak wiadomo z treści art. 45 par.1 pkt 1, jedną z przesłanek dopuszczających zatrzymanie
sprawcy wykroczenia jest popełnienie przez niego czynu, wobec którego zachodzą podstawy
do zastosowania postępowania przyspieszonego. Logicznym jest więc, że mając do czynienia
np. z bezdomnym sprawcą wykroczenia należy go poinformować, że zatrzymanie nastąpiło w
związku z przesłanką wymienioną w art. 90 par. 1 (nie ma stałego miejsca zamieszkania lub
pobytu).

Obwiniony w postępowaniu przyspieszonym korzysta z szeregu uprawnień procesowych
przewidzianych w kodeksie. Uprawnienia te są podobne jak w postępowaniu zwyczajnym i
tak:

- prawo do składania wyjaśnień,
- prawo do odmowy składania wyjaśnień lub odmowy odpowiedzi na poszczególne

pytania bez podawania powodów,

- prawo do składania wniosków dowodowych,
- prawo złożenia wyjaśnień na piśmie,
- w przypadku obwinionego, który nie włada językiem polskim wniosek o ukaranie

ogłasza się obwinionemu z tłumaczeniem jak również rozstrzygnięcia podlegające
zaskarżeniu lub kończące postępowanie,

- prawo do korzystania z pomocy obrońcy lub radcy prawnego.

W postępowaniu przyspieszonym nie wszystkie obowiązki obwinionego będą miały
zastosowanie jak np. w przypadku przebywania za granicą, obowiązek podania organowi
ścigania adresu dla doręczeń w kraju.
Obowiązki obwinionego wynikają z kpow jak również z kpk:
- obowiązek poddania się oględzinom zewnętrznym ciała i innym badaniom nie naruszającym
integralności ciała, w szczególności pobraniu odcisków, fotografowaniu oraz okazywaniu w
celach rozpoznawczych innym osobom,

- poddania się badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z
dokonywaniem zabiegów, bez zabiegów chirurgicznych, pod warunkiem, że są dokonywane
przez uprawnionego do tego pracownika służby zdrowia, nie zagrażają zdrowiu i są
nieodzowne, w szczególności pobrania krwi i wydzielin ciała,
- stawiania się na każde wezwanie w toku postępowania,
- stawienia się do sądu w określonym miejscu i czasie w przypadku, gdy organ odstąpił od
zatrzymania i przymusowego doprowadzenia,
- pozostawania do dyspozycji sądu do zakończenia rozprawy.

3. Dokumentowanie wykonanych czynności.

Dokumentowanie wykonanych czynności odbywa się w formie protokołów oraz notatek
urzędowych. Protokół spisuje się z każdej czynności mającej istotne znaczenie dla sprawy, w
tym takiej, której nie będzie można powtórzyć w postępowaniu przed sądem. Czynności, z
których nie sporządza się protokołu, a także inne zdarzenia, które mają znaczenie dla
postępowania, utrwala się w aktach w formie notatki urzędowej podpisanej przez osobę, która
dokonała tych czynności. Notatka taka powinna zawierać wskazanie rodzaju czynności, jej
czasu i miejsca oraz osób uczestniczących, a także krótki opis przebiegu czynności. Pełni ona
więc rolę dokumentu procesowego.
Z wykonanych czynności mających związek z ujawnionym wykroczeniem policjant winien
uczynić stosowny zapis w notatniku służbowym.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

JEDNOSTKA SZKOLNA – JS 07.
Nazwa jednostki szkolnej: Zastosowanie postępowania przyspieszonego.
Nazwa jednostki modułowej – numer kolejny: Wykonywanie czynności
w sprawach o wykroczenia – SZP 01.JM 06.
Nazwa zawodu/stanowiska pracy: policjant/aplikant.
Zakres pracy: Przygotowanie policjanta do zastosowania trybu
przyspieszonego w sprawach o wykroczenia.
Stron: 1
Opracował: M. Podgórski.

JM06JS07LU01

Literatura uzupełniająca:

1. Ustawa z dnia 24.08.2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.

U. Nr 106, poz. 1148), z późn. zm.

2. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 lutego 2002 r. w sprawie

nakładania grzywien w drodze mandatu karnego (Dz. U. Nr 20, poz. 201), z późn.
zm.

3. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 11

października 2002 r. w sprawie wykroczeń, za które policjanci są uprawnieni do
nakładania grzywien w drodze mandatu karnego oraz wysokości mandatów karnych
nakładanych przez policjantów za poszczególne rodzaje wykroczeń. (Dz. U. Nr 174,
poz. 1430), z późn. zm.

4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 09 grudnia 1994 r. w sprawie sposobu

dokumentacji i ewidencji grzywien za wykroczenia, ściąganych w postępowaniu
mandatowym oraz organów właściwych w sprawach rozprowadzania i rozliczania
bloczków mandatowych.

5. Grzegorczyk T.Komentarz : Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.”,

Warszawa 2002 roku.

6. Bojarski M. Świda materialnego. „Podstawy materialnego i procesowego prawa

o wykroczeniach.”, Wrocław 2002,

7. Marek A. „Prawo wykroczeń”, wyd. 3, Warszawa 2002 rok..

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
WYKONYWANIE CZYNNOŚCI W SPRAWACH O WYKROCZENIA
Prawo Wykroczeń, Czynności sprawdzające w sprawach o wykroczenia, Czynności sprawdzające w sprawach
06 Wykonywanie podstawowych robót ślusarskich
kodeks postepowania w sprawach o wykroczenia
ZASADY JAKICH NALEÅ»Y PRZESTRZEGAÄ PRZYSTÄPUJÄC DO WYKONYWANIA CZYNNOÅI PIELÄGNACYJNOx
713[05] Z1 06 Wykonywanie posad Nieznany (2)
06 Wykonywanie prac z zakresu obróbki mechanicznej metali
06 Wykonywanie prac przygotowawczo zakończeniowych
06 Wykonywanie badan mikrobiolo Nieznany
06 Wykonywanie prostych prac z Nieznany
06 Wykonywanie badań mikrobiologicznych
POSTĘPOWANIE W SPRAWACH O WYKROCZENIA, BECHAPOWIEC
Oddzia éywanie czynn szkodli na pracownika Wykonywanie czynno Ťci zwi¦ůzanych z prowadzeniem pojazd
Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia
Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, Dz
Stanowisko do wykonywania czynności higienicznych i pielęgnacyjnych u osoby chorej

więcej podobnych podstron