Leki działające na układ

oddechowy

Układ oddechowy- fizjologia

1. Płuca i drogi oddechowe
2. Oskrzela i pęcherzyki płucne. Pęcherzyki płucne mają

kształt półkuli o średnicy 0,2-0,3nm. Ich liczba wynosi

300mln, a łączna powierzchnia 80-90m². Otoczone są

gęstą siecią naczyo włosowatych, przez które

przepływa krew żylna z tętnicy płucnej. Dzięki

kontaktowi krwi w naczyniach włosowatych z

powietrzem w pęcherzykach płucnych możliwa jest

wymiana gazów oddechowych.

3. Wentylacja. Polega na krążeniu powietrza w drogach

oddechowych. Możliwa jest dzięki rytmicznym,

naprzemiennym wdechom i wydechom powietrza.

Układ oddechowy- fizjologia

4. Wymiana gazów oddechowych. Wymiana na

drodze dyfuzji jest efektywna tylko wtedy, gdy
powierzchnia wymiany jest duża, a droga dyfuzji
jest krótka.

W stanach patologicznych w wyniku zmniejszenia

powierzchni wymiany oraz wydłużenia drogi
dyfuzji może nastąpid ograniczenie ilości
wymienianych gazów (niedodma płuc, obrzęk
płuc, zwłóknienie płuc)

Układ oddechowy- fizjologia

5. Regulacja oddychania. Celem regulacji oddychania jest

optymalne dopasowanie stopnia wentylacji do

aktywności metabolicznej organizmu w spoczynku i w

czasie wysiłku, a także utrzymania w granicach normy

ciśnienia parcjalnego O₂ i CO₂ oraz wartości pH krwi

tętniczej.

6. Formy oddychania.
Oddech prawidłowy , odbywający się bez udziału

świadomości, wykonywany z częstotliwością 16

oddech./min.

Asfiksja- brak oddechu lub jego znaczne osłabienie w

wyniku porażenia ośrodków oddechowych.

Leki stosowane w chorobach dróg oddechowych

można podzielid na cztery podstawowe grupy:

1. Leki wykrztuśne
2. Leki przeciwkaszlowe
3. Leki przeciwstmatyczne
4. Leki inne

Leki wykrztuśne

Stosuje się w celu ułatwienia wydalenia wydzieliny

zalegającej w oskrzelach. Mają one zastosowanie
głównie w stanach zapalnych dróg oddechowych,
którym towarzyszy suchy kaszel z niewielką ilością
wydzieliny lub silny kaszel z gęstą i lepką wydzieliną.

Mogą byd stosowane w postaci inhalacji (działanie

miejscowe na nabłonek oskrzeli). Po podaniu
doustnym lub pozajelitowym dochodzą wraz z krwią
do nabłonka dróg oddechowych i tam wykazują swe
działanie.

Podział : leki sekretolityczne i mukolityczne

Leki wykrztuśne

1. Leki o drażniącym mechanizmie działania:

a. Wykazujące działanie wykrztuśne przez

drażnienie nabłonka oskrzeli (działanie
bezpośrednie) :olejki eteryczne, pochodne
gwajakolu

b. Wykazujące działanie wykrztuśne przez

drażnienie błony śluzowej układu pokarmowego
(działanie pośrednie):alkaloidy wymiotnicy,
benzoesan sodu, saponiny

Leki wykrztuśne

2. Solne środki wykrztuśne:

a. Działające bezpośrednio: jodek potasu
b. Działające pośrednio (zmieniające odczyn pH

wydzieliny gruczołów oskrzelowych):
wodorowęglan sodu, chlorek amonu

3. Leki o działaniu mukolitycznym :

acetylocysteina, karbocysteina, mesna,
bromheksyna, ambroksol.

4. Detergenty: tyloksapol.

Leki sekretolityczne

1.Olejki eteryczne. Drażnią błonę śluzową

oskrzeli i zwiększają wydzielanie śluzu w
oskrzelach oraz ułatwiają odksztuszanie.
Wykazują słabe działanie odkażające. Stosuje
się je w postaci syropów (Sirupus Pini
Compositus, Sirupus Thymi) oraz w postaci
wziewów (Oleum Pini silvestris, Oleum
Terebinthinae, Oleum Eucalypti). Źródłem
olejków mogą byd napary z ziół

Leki sekretolityczne

Pochodne gwajakolu. Po podaniu doustnym działają

drażniąco na tkanki, mają również działanie

bakteriobójcze i odkażające. Są wydzielane do światła

dróg oddechowych i drażniąc tam błonę śluzową,

pobudzają wydzielanie gruczołów śluzowych i

surowiczych, zmniejszając lepkośd i gęstośd wydzieliny

w obrębie dróg oddechowych.

Sulfogwajakol –syrop, gwajfenezyna (Guajazyl syrop);

sulfogwajakol –tabl.; gwajafenezyna (Robitussin

Expectorans Syrop); sulfogwajakol+wyciąg z lukrecji

(Pastylki wykrztuśne) ; gwajakosulfonian potasu

+0,015g kodeiny-Thiocodin tabl.; Preparaty złożone:

Apipulmol, Apitussic, Herbapect.

Leki sekretolityczne

Alkaloidy wymiotnicy (Radix Ipecacuane)
Benzoesan sodu drażni błonę śluzową żołądka i

odruchowo przez pobudzenie nerwu błędnego
powoduje zwiększenie wydzielania druczołów
w oskrzelach. Substancja do receptury.

Saponiny

Leki sekretolityczne

Solne środki wykrztuśne.
Jodek potasu. Przenika do gruczołów śluzowych i

surowiczych oskrzeli i bezpośrednio pobudza
ich wydzielanie. Ponieważ nie działa swoiście
może pobudzad wydzielanie ślinianek i
powodowad ich obrzęk. może powodowad
zaburzenia czynności tarczycy,
przeciwwskazany u chorych na grużlicę.

Leki sekretolityczne

Wodorowęglan sodu. Po podaniu doustnym zobojętnia

kwas solny w żołądku i po wchłonięciu z jelit powoduje

alkalizację wydzieliny w drogach oddechowych, co

powoduje zwiększenie jej wydzielania i ułatwienie

odksztuszania.

Sal Ems Factitium- tabl. Mus.
Wody mineralne.Józefina
Chlorek amonu.
Ammonium chloratum – subst. Do receptury
Apipulmol-syrop (chlorek amonu + gwajakosulfonian

potasu) syrop.

Mukolityki

Leki mukolityczne są to leki, które zmniejszają

lepkośd śluzu w oskrzelach i w związku z tym

ułatwiają jego usuniecie przez odksztuszanie.

Stosuje się w:
• pulmonologii (zapalenie oskrzeli a gęstą

wydzieliną, mukowiscydoza)

• Laryngologii (zapalenie krtani, zapalenie ucha,

utrzymywanie drożności rurek tracheostomijnych

• Chirurgii, OiT (profilaktyka przed pooperacyjnym

zaleganiem śluzu w oskrzelach)

Mukolityki

Acetylcysteina i karbocysteina. Obniża lepkośd śluzu oskrzelowego

poprzez rozbicie mostków dwusiarczkowych w części białkowej

cząsteczki śluzu. Acetylocysteina pobudza też produkcję śluzu,

czynnośd rzęsek oskrzeli. Stanowi antidotum w zatruciu

paracetamolem.

Na skutek nasilonego efektu pierwszego przejścia tylko 10%

niezmienionego leku dociera do krwioobiegu.

Działania niepożądane: zaburzenia żołądkowo-jelitowe, ból głowy,

reakcje alergiczne

Przeciwwskazania:choroba wrzodowa, ciąża. Podawanie z

acetylocysteiną doustnych leków przeciwbakteryjnych (penicyliny,

tetracykliny, cefalosporyny), wymaga zachowania przynajmniej

dwugodzinnego odstępu między jednym a drugim środkiem,

ponieważ acetylocysteina może spowodowad ich inaktywację.

Mukolityki

Bromheksyna. Stymuluje komórki gruczołowe do wytwarzania

śluzu, ułatwia transport rzęskowy w oskrzelach, zwiększa

wytwarzanie surfaktantu, rozrzedza gęsta wydzielinę

poprzez rozkład kwaśnych mukopolisacharydów śluzu

oskrzelowego.

Stosowana drogą doustną, pozajelitową lub w postaci

inhalacji.

Działania niepożądane: zaburzenia ze strony przewodu

pokarmowego

Przeciwwskazania: uczulenie na lek, ostroznie w I trymestrze

ciąży.

Ambroksol. Biologicznie aktywny główny metabolit

bromheksyny.

Mukolityki

Mesna. Lek mukolityczny do stosowania

miejscowego w postaci inhalacji do oskrzeli lub w

postaci rozpylao w drzewie oskrzelowym.

(Mistabron, Mucofluid aerzol do nosa).

Mesna jest podawana dożylnie jako środek

zapobiegający powstaniu krwotocznego zapalenia

pęcherza moczowego przy stosowaniu

cyclofosfamidu. W obrębie pęcherza moczowego

mesna reaguje grupami sulfhydrylowymi z

metabolitami cyklofosfamidu i znosi ich toksyczny

wpływ na śluzówkę pęcherza moczowego.

Leki przeciwkaszlowe

Kaszel jest odruchem obronnym mającym na celu

usunięcie zalegającej wydzieliny lub ciała obcego
z dróg oddechowych.

W zależności od punktu uchwytu działania leki

przeciwkaszlowe dzielimy na :

• Działające ośrodkowo (hamujące czynnośd

ośrodka oddechowego i ośrodka kaszlu)

• Działające obwodowo (hamujące czynnośd

zakooczeo nerwowych w drogach oddechowych)-
śluzy roślinne

Leki przeciwkaszlowe

Leki przeciwkaszlowe działające ośrodkowo:
1. Opioidowe leki przeciwkaszlowe :

- o silnym działaniu narkotycznym : morfina,

metadon

-

O słabych właściwościach narkotycznych :
kodeina

-

Nie powodujące uzależnienia : destrometorfan,

2. Nieopioidowe leki przeciwkaszlowe:

pentoksyweryna, okseladyna, butamirat.

Kodeina

Kodeina. Wykazuje ośrodkowe działanie przeciwkaszlowe

słabsze od morfiny, zwalnia rytm oddychania i działa
przeciwbólowo. Jako środek przeciwkaszlowy może byd
stosowana krótkotrwale, może powodowad
uzależnienia. Przy przedawkowaniu występują: euforia,
niepokój, zwężenie źrenic, zaburzenia widzenia,
zaparcia, a w stanach ciężkich obrzęk płuc. Antidotum-
nalokson.

Jako środek przeciwkaszlowy stosuje się w dawce 20-

60mg.

Przeciwwskazana: chorzy na dychawicę oskrzelową.

Surfaktant

Surfaktant – płynna substancja pokrywająca powierzchnię

pęcherzyków, zawierająca substancje obniżające napięcie

powierzchniowe. Składa się w 90% z mieszaniny

fosfolipidów oraz z obojętnych lipidów i białek.

Rola: ochrona pęcherzyków płucnych przed zapadaniem się w

koocowej fazie wydechu, umożliwia równomierną

wentylację, poprawia transport śluzu.

Niedobór surfaktantu jest przyczyną niewydolności

oddechowej u wcześniaków, który cechuje się ciężkimi

poporodowymi zaburzeniami oddechu.

Do zapobiegania wystąpienia u noworodków zespołu zaburzeo

oddychania stosuje surfaktanty otrzymane z płuc zwierząt

:Exosurf Neonatal, Survanta, Curosurf.

Zaburzenia oddychania

Zaburzenia oddychania dzielimy w zależności od ich

rozwoju na

• Zaburzenia wynikające ze zmniejszenia sprawnie

funkcjonującego miąższu płucnego (resekcja płuca);
zwłóknienie płuc (choroba płuc polegająca na
odkładaniu się w płucach dodatkowej tkanki łącznej)

• Choroby płuc, w których przebiegu następuje zwężenie

dróg oddechowych, a tym samym zwiększenie oporu
przepływającego przez nie strumienia powietrza (astma
oskrzelowa, przewlekła obturacyjna choroba płuc,
rozedma płuc)

Unerwienie współczulne układu

oddechowego

• na komórkach mięśni gładkich na każdym poziomie

drzewa oskrzelowego od tchawicy do oskrzelików

znajdują się ß2-receptory

• pobudzenie receptora powoduje rozkurcz mięśnia
• pobudzenie receptorów ß2 gruczołów oskrzeli

doprowadza do sekrecji lepkiej wydzieliny, a

receptorów nabłonka - do przyspieszenia czynności

rzęsek i do poprawy oczyszczania rzęskowego

• pobudzenie receptorów ß w naczyniach płucnych

powoduje rozszerzenie naczyo i spadek naczyniowego

oporu płucnego.

Unerwienie układu oddechowego

Podstawą unerwienia płuc u człowieka są cholinergiczne

włókna nerwowe układu przywspółczulnego,

przewodzone przez nerw błędny

przekaźnikiem pobudzenia jest acetylocholina

- działa na receptory muskarynowe znajdujące się w

komórkach mięśniówki gładkiej oskrzeli i gruczołów

śluzowych, prowadząc do skurczu oskrzeli i wydzielania

śluzu

• unerwienie cholinergiczne obejmuje przede wszystkim duże i

średnie oskrzela, ale receptory muskarynowe znajdują się również

w obwodowych drogach oddechowych

• u ludzi stwierdzono obecnośd trzech różnych rodzajów receptorów

muskarynowych w drzewie oskrzelowym: M1, M2, M3.

• Receptory beta

2

-adrenergiczne występują bardzo licznie na

wielu kluczowych komórkach układu oddechowego

• Znajdują się na powierzchni:

– komórek nabłonka
– komórek mięśni gładkich
– komórek tucznych
– komórek śródbłonka
– pneumocytów typu II
– gruczołów podśluzowych
– komórek zwojów cholinergicznych

• Efektem pobudzenia jest wielokierunkowe działanie

Podstawy leczenia rozszerzającego

oskrzela

• Główną, zależną od unerwienia przyczyną skurczu oskrzeli u

ludzi jest aktywnośd przywspółczulnego układu nerwowego

• Wiele czynników drażniących pobudza receptory czuciowe

w oskrzelach czy w górnych drogach oddechowych i

doprowadza do odruchowego skurczu oskrzeli

przewodzonego przez układ cholinergiczny

• W drzewie oskrzelowym utrzymywane jest stałe, zależne od

nerwu błędnego, napięcie mięśni gładkich oskrzeli (większe

w nocy)

Leki rozszerzające oskrzela

• Istnieją trzy grupy leków o odmiennym

mechanizmie działania

• leki sympatykomimetyczne (beta-mimetyki)
• leki antycholinergiczne
• metyloksantyny
• możliwa jest też terapia skojarzona

Leki antycholinergiczne

• czwartorzędowe pochodne atropiny, oddziałują

zarówno na duże, jak i na obwodowe oskrzela

• są one niewybiórczymi antagonistami, oddziałując

zarówno na receptory M2, jak M1 i M3

• mechanizmy działania

– zmniejszanie wzmożonego napięcia mięśni gładkich

oskrzeli zależnego od układu przywspółczulnego

– ograniczenie wydzielania śluzu (bez wpływu na lepkości)
– zapobieganie nocnemu skurczowi oskrzeli związanemu z

przewagą aktywności układu cholinergicznego w nocy

Leki antycholinergiczne

• są równie skuteczne jak sympatykomimetyki w rozszerzaniu

oskrzeli, zarówno w stabilnej jak i zaostrzonej POChP

• działanie rozszerzające oskrzela jest proporcjonalne do

dawki leku

• dawkę można znacznie zwiększad bez obawy wystąpienia

działao niepożądanych, ponieważ leki te nie wchłaniają się

przy stosowaniu miejscowym (inhalacje)

• działanie leków antycholinergicznychjest wolniejsze niż

sympatykomimetyków (szczyt działania po 30-60 minutach)

• ale długotrwałe (6-8 godzin)

• Działania niepożądane, które mogą wystąpid przy

stosowaniu leków antycholinergicznych, to

– paradoksalny skurcz oskrzeli (zazwyczaj wynikający z

działania nośników leku)

– gorzki smak
– jaskra (przy dostaniu się leku do gałki ocznej)
– wyjątkowo rzadko występują objawy ogólne, takie jak:

suchośd w ustach, zatrzymanie moczu, zaparcia

Leki antycholinergiczne

• Ipratropium bromide Atrovent aerozol (1-2

inhalacji co 6 godz. )

• Spiriva- tiotropium (jedna dawka na dobę)
• Lek złożony: Ipratropium bromide + fenoterol
(Berodual) (1-2 wzi

Astma oskrzelowa

• Astma jest przewlekłą chorobą zapalną dróg

oddechowych

• W jej przebiegu odgrywają rolę różne komórki i
elementy komórkowe
• Przewlekłe zapalenie powoduje nadreaktywnośd dróg
oddechowych, która prowadzi do nawracających
epizodów świszczącego oddechu, duszności, ściskania
w klatce piersiowej i kaszlu
• Epizodom tym zwykle towarzyszy rozlane ograniczenie

przepływu (obturacja oskrzeli) o zmiennym nasileniu,

Astma oskrzelowa

• Astma jest jedną z najczęstszych
przewlekłych chorób na świecie
• Zapadalnośd rośnie w wielu krajach,
szczególnie u dzieci
• Główna przyczyna absencji w szkole/pracy
• Ogólny wzrost ciężkości astmy powoduje
wzrost populacji zagrożonej zgonem

Czynniki ryzyka astmy

• Czynniki osobnicze: predysponujące do
rozwoju astmy lub chroniące przed jej
wystąpieniem
• Czynniki środowiskowe: kształtujące
podatnośd na rozwój astmy u osób
predysponowanych, wyzwalające napady
astmy i/lub podtrzymujące jej objawy

Czynniki ryzyka prowadzące do

rozwoju astmy

Czynniki osobnicze
• Genetyczna
predyspozycja
• Atopia
• Nadreaktywnośd dr.
oddechowych
• Płed
• Rasa

Czynniki środowiskowe
• Alergeny domowe
• Alergeny zewnętrzne
• Uczulacze zawodowe
• Dym tytoniowy
• Zanieczyszczenie powietrza
• Infekcje dr. Odechowych
• Parazyty
• Czynniki socjoekonomiczne
• Wielkośd rodziny
• Dieta i leki
• Otyłośd

Czynniki wyzwalające napady astmy

• Alergeny
• Zanieczyszczenie powietrza
• Infekcje dróg oddechowych
• Wysiłek fizyczny i hiperwentylacja
• Zmiany pogody
• Pokarmy, dodatki do żywności, leki

Leczenie astmy

Celem leczenia astmy jest poprawa jakości życia

oraz rokowao poprzez:

Kontrola objawów
Unikanie ostrych pogorszeo
Osiągnięcie możliwej prawidłowej czynności płuc
Utrzymanie normalnej aktywności fizycznej
Leczenie astmy można zacząd już na poziomie

reakcji alergen-przeciwciało- leczenie
przyczynowe

Leczenie przyczynowe

Leczenie przyczynowe jest możliwe pod warunkiem:
Utrzymania karencji
Przeprowadzeniu odczulania (tylko w astmie

alergicznej)

Wiązania IgE przez monoklonalne przeciwciała

anty-IgE –humanizowane przeciwciało anty-IgE
omalizumab. Tworzy kompleksy z krążącymi
cząsteczkami IgE, zapobiega ich łączeniu się z
receptorami IgE na powierzchni komórek
tucznych.

Leki stosowane w leczeniu astmy

Ze względu na mechanizm (punkt uchwytu):
1. Leki rozszerzające oskrzela:

a. Leki β-adrenomimetyczne
b. Metyloksantany
c.

Leki cholinolityczne

2. Leki przeciwzapalne i zapobiegające reakcji

alergicznej:

a. Glikokortykosteroidy
b. Inhibitory rozpadu komórek tucznych
c.

Inhibitory lub antagoniści leukotrienów

3. Leki stosowane pomocniczo

Receptory β

Funkcje receptorów β w wybranych typach komórek:

– Mięśnie gładkie

• Rozkurcz (oskrzela zlokalizowane centralnie i obwodowo)
• Hamowanie proliferacji komórek

– Nabłonek

• Wydzielanie czynnika rozkurczającego oskrzela

– Gruczoły śluzowe

• Przyspieszenie oczyszczania oskrzeli

– Naczynia krwionośne

• Rozszerzenie światła naczynia,
• uszczelnianie śródbłonków

– Tkanka płucna

• Pneumocyty typu I – zwiększenie resorpcji płynu
• Pneumocyty typu II – nasilenie wytwarzania surfaktantu

Działanie β₂-mimetyków w obrębie

układu oddechowego

• rozkurcz mięśni gładkich
• hamowanie uwalniania mediatorów reakcji alergicznej
• zmniejszenie przepuszczalności śródbłonka oraz

zwiększenie sekrecji śluzu

• pobudzenie ruchu rzęsek, a przez to poprawa klirensu

śluzowo- rzęskowego

• zwiększenie sekrecji nabłonkowego czynnika

relaksacyjnego (epithelium derived relaxing factor -
EDRF)

Działanie przeciwzapalne β₂-

mimetyków

• hamowanie napływu komórek zapalnych

(neutrofilów, eozynofilów)

• hamowanie uwalniania mediatorów zapalnych z

komórek tucznych, śródbłonka, nabłonka

• zmniejszenie uwalniania eozynofilowego białka

kationowego (ECP)

• zmniejszenie przepuszczalności naczyo
• modulowanie klirensu śluzowo-rzęskowego oraz

transportu jonów i wody

Leki sympatykomimetyczne

• ich działania nie ograniczają się do płuc, ale

dotyczą również układu krążenia

– zwiększają frakcję wyrzutową serca oraz obniżają

naczyniowy opór płucny

• ich stosowanie wiąże się z szybkim

rozkurczem oskrzeli i poprawą kliniczną stanu
pacjenta

Farmakokinetyka-czas działania

• Różne mechanizmy działania beta-mimetyków

determinują początek oraz czas trwania ich działania

• Długotrwałe działanie wynika z połączenia dużej

lipofilności, wysokiego powinowactwa do receptora i
dużej siły pobudzania

• Formoterol wykazuje szybki początek działania, będący

efektem szybkiej stymulacji receptora

• Ze względu na miejscowe gromadzenie się cząsteczek

leku w błonie komórkowej jego czas działania jest
dłuższy niż salbutamolu

Wskazania w astmie

β2-mimetyki wziewne krótko działające
•

szybkie

opanowanie ostrych objawów

– zapobieganie powysiłkowemu skurczowi oskrzeli

•

Są lekami z wyboru w leczeniu ostrego skurczu oskrzeli

•

Stosowanie wziewne wiąże się z szybszym początkiem działania, rzadszym

występowaniem działań niepożądanych i większą skutecznością w

porównaniu ze stosowaniem ogólnym

β2-mimetyki długo działające
•

przewlekłe zapobieganie objawom, zwłaszcza nocnym;

•

dodawane do leczenia przeciwzapalnego,

•

zapobieganie powysiłkowemu skurczowi oskrzeli

Nie należy ich stosować zamiast leków przeciwzapalnych
Dołączenie długo działającego β2-mimetyku do kortykosteroidu wziewnego

może zapewnić lepszą kontrolę objawów niż zwiększenie dawki
kortykosteroidu wziewnego

Leki sympatykomimetyczne

• leki krótko działające (głównie w postaci inhalacji) działają szybko;

szczyt działania po ok. 30-60min.

– Salbutamol - Salbutamol, Ventolin
– Fenoterol - Berotec
– Terbutalina - Bricanyl Turbuhaler
– Orciprenalina- Astmopent

• leki długo działające

– Formoterol - Foradil, Oxis Turbuhaler
– Salmeterol – Serevent aer.; Dysk.; Rotadisk

• Preparaty złożone:

– Combivent (Ipratropii bromidum +salbutamolum aerozol)
– Seretide 50, Seretide 125; Seretide 250; Seretide Dysk 100; Seretide

Dysk500 (Fluticasonum +Salmeterolum) aerozol

Działania niepożądane β₂-mimetyków

Działania niepożądane
Najczęściej występujące to:
• drżenie mięśniowe będące wynikiem pobudzenia

receptorów ß2 mięśni szkieletowych

• tachykardia (w wyniku pobudzenia receptorów ß2

przedsionków)

• zaburzenia rytmu serca
• hipokaliemia
• zaburzenia gospodarki węglowodanowej

Działania niepożądane β₂-mimetyków

β2-mimetyki krótko działające
•

tachykardia

•

drżenie mięśni szkieletowych

•

hipokaliemia

•

wzrost stężenia kwasu mlekowego w osoczu

•

bóle głowy

•

hiperglikemia

Przy stosowaniu wziewnym ogólnoustrojowe objawy niepożądane obserwuje się rzadko.

U chorych ze współistniejącą chorobą sercowo-naczyniową, zwłaszcza w podeszłym

wieku, mogą wystąpić niepożądane reakcje ze strony układu sercowo-naczyniowego.

β2-mimetyki długo działające
•

tachykardia

•

drżenie mięśni szkieletowych

•

hipokaliemia

Metyloksantyny

Przedstawicielem tej grupy jest teofilina
o Rozkurcza mięśnie gładkie oskrzeli i naczyo krwionośnych,

zmniejsza opór naczyniowy w łożysku naczyniowym płuc i w

naczyniach obwodowych

o Pobudza częstośd oddechu przez zwiększenie wrażliwości

ośrodka oddechowego na pobudzające działanie C0₂

o Zwiększa kurczliwośd mięśnia sercowego i przepony
o Zwiększa wydzielanie kwasu solnego w żołądku
o Zwiększa diurezę
o Działa pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy

Teofilina

• Działanie teofiliny, rozkurczające mięśnie gładkie

oskrzeli, jest mniejsze niż ß

2

-

mimetyków, jednak

dodanie jej do innych leków rozszerzających
oskrzela u chorych na POChP

wyraźnie wzmaga

działanie rozkurczowe

•

Stosowanie teofiliny zwiększa wydolność

wysiłkową chorych na POChP, pomimo braku
poprawy spirometrycznej

– istotnym działaniem teofiliny jest poprawa wentylacji płuc przez

pobudzenie ośrodka oddechowego oraz poprawę kurczliwości

mięśni oddechowych

Teofilina

• teofilina jest zalecana do stosowania jako lek trzeciej

kolejności u tych chorych na POChP, u których nie uzyskuje

się dostatecznej poprawy przy stosowaniu

parasympatykolityków i beta₂-sympatykomimetyków

• ma korzystne działanie u chorych z dusznością nocną
• teofilinę można stosowad dożylnie, doodbytniczo oraz

doustnie

• z wyboru stosuje się wolno wchłaniające się preparaty

mikrokrystaliczne, tabletki o przedłużonym działaniu

(retard) do stosowania 2 x dziennie lub long 1 x dziennie

• dawkę należy ustalad indywidualnie

Teofilina

• Działania niepożądane (zależne od dawki)

– po przekroczeniu poziomu terapeutycznego teofiliny może dojśd do

wystąpienia następujących reakcji:

– zaburzenia żołądkowe

– nudności i wymioty
– bóle głowy
– niepokój
– drżenie, bezsennośd, zaburzenia rytmu serca,
– napady padaczkowe, a nawet nagłe zgony

• objawy te jednak mogą również wystąpid przy dawkach

mieszczących się w zakresie terapeutycznym

• Stężenie teofiliny we krwi zwiększają antybiotyki makrolidowe,

cymetydyna, cyprofloksacyna; obniżają induktory enzymatyczne (

barbiturany, karbamazepina, dym tytoniowy)

Teofilina

• postacie doustneTeofilina - Theophyllinum

prolongatum, Afonilum retard (forte),
Theospirex retard, Euphyllin CR retard
Euphyllin-long

• postad dożylnaTeofilina - Teofilina

Terapia skojarzona

• Leki cholinolityczne, ß2-sympatykomimetyki oraz

teofilinę można stosowad w terapii skojarzonej

• ponieważ często stosowane dawki pojedynczych

leków rozszerzających oskrzela są niedostateczne,
podanie kilku leków o różnym mechanizmie
działania zwiększa rozszerzenie oskrzeli

• łączne stosowanie leków powinno się jednak

poprzedzid wypróbowaniem pojedynczych leków

Terapia skojarzona

• Wyniki badao wskazują na większą poprawę

drożności oskrzeli przy jednoczesnym stosowaniu

cholinolityków i ß2-mimetyków

– fabryczne połączenie ipratropium i fenoterolu,

stosowane w Europie (Berodual, Duovent)

– fabryczne połączenie ipratropium i albuterolu

(Combivent), stosowane w USA

• podobnie, dodanie teofiliny do leczenia lekami

cholinolitycznymi oraz ß2-mimetykami, poprawia

drożnośd oskrzeli

Leki przeciwzapalne- astma

Ograniczenie reakcji zapalnej w błonie śluzowej oskrzeli w

przebiegu astmy można osiągnąd za pomocą:

a. Substancji hamujących uwalnianie mediatorów
b. Glukokortykosteroidów
c.

Antagonistów receptorów leukotrienów CysLT₁

Dzięki ograniczeniu wydzielania mediatorów leki o

działaniu przeciwzapalnym, stosowane przez dłuższy
czas, powodują ograniczenie nacieku z komórek
zapalnych w tkankach, zmniejszenie obturacji dróg
oddechowych oraz nadreaktywności na bodźce
kurczące oskrzela.

Leki przeciwzapalne- astma

Substancje hamujące uwalnianie mediatorów .
Kwas kromoglikanowy i nedokromil(kromony).

Mechanizm działania polega na ograniczeniu
napływu jonów wapniowych do wnętrza komórek, w
wyniku czego następuje hamowanie uwalniania
mediatorów zapalenia z ziarnistości tych komórek(np.
histaminy, leukotrienów, prostaglandyn)

Ze względu na dużą polarnośd i wynikającą z nie

niewielką lipofilnośd kwas kromoglikanowy i
nedokromil wchłaniają się bardzo słabo i w związku z
tym działają tylko miejscowo.

Leki przeciwzapalne- astma

Kromony stosuje się również w alergicznym zapaleniu spojówek oraz

alergicznym nieżycie nosa, a także w chorobach alergicznych przewodu

pokarmowego (alergiach pokarmowych)

Preparaty:
Nedocromilum natricum- Tilade aerozol do inh.; aerozol do nosa, krople do

oczu 2%

Acidum cromoglicicum (kwas kromoglikanowy)-Cusicrom 4%-krople do oczu;

Intal-aerol wziewny, Kromoglikan-tabl. Do przygotowania zawiesiny

doustnej; Polcrom-krople do oczu

Natrii cromoglicas(kromoglikan disodowy)-Cromogen EB-aerozol wziewny;

Cromogen inhaler- aerozol wziewny; Cromohexal –aerozol do nosa;

Cromosol-aerozol do nosa; Cropoz-aerozol

Preparaty złożone:
Duotec (Fenoterol + Kromoglikan disodowy)

Glukokortykosteroidy

Kortyzol i jego pochodne należą do najsilniejszych

leków przeciwzapalnych. W astmie oskrzelowej

a. ograniczają reakcje zapalne w tkankach, zmniejszają

wydzielanie śluzu,

b. poprawiają oczyszczanie rzęstkowe
c. Zmniejszają obrzęk błony śluzowej oskrzeli
d. Przeciwdziałają uszkodzeniu nabłonka
e. Wzmacniają(przez zwiększoną ekspresję receptorów

β-adrenergicznych) działanie leków β₂-
sympatykomimetycznych.( tzw. Efekt beta-
tolerancyjny)

Glukokortykosteroidy

W astmie oskrzelowej stosowane są :

1. Glikokortykosteroidy w postaci inhalacji

:budesonid, beklometazon

2. Glikokortykosteroidy działające ogólnie

:wodorobursztynian hydrokortyzonu, prednison,
deksametazon, octan metyloprednizolonu.

Glukokortykosteroidy

Glikokortykosteroidy w postaci inhalacji. Są lekami z

wyboru w dłogoterminowym leczeniu astmy.

Beclometazon i cyclezonid są prolekami, a ich hydroliza

do postaci czynnej odbywa się pod wpływem esteraz
płucnych. Dzięki temu udaje się uniknąd zarówno
ogólnoustrojowego, jak i miejscowego działania leku.

Skutecznośd leczenia jest uzależniona od techniki ( ilośd

połykanej substancji powinna byd jak najmniejsza)
oraz regularności przeprowadzania inhalacji.

Glukokortykosteroidy

Działania niepożądane:

a. Chrypka
b. Suchośd w jamie ustnej
c. Drożdżkowate zapalenie jamy ustnej.

Wykonywanie inhalacji przed posiłkami pozwala
nie tylko uniknąd infekcji grzybiczych, ale także
znacząco zmniejsza chrypkę.

Glukokortykosteroidy

Preparaty:
Budesonid : Budesonit mite-aerozol; Budesonit forte-

aerozol; Miflonide-proszek do inh.; Pulmicort-zawiesina

do inh.; Pulmocort Turbuhaler- proszek do inh.;

Rhinocort-aerozol do nosa,; Tafen nasal-aerozol do

nosa.

Beclometazon –Beclocort forte-aerozol; Becotide –aerozol
Flutykazon- Flixonase-aerozol do nosa; Flixotide-aerozol

wziewny,

Cyklezonid- Alvesco-aerozol wziewny
Preparaty złożone

Antagoniści receptorów leukotrienów CysLT

₁

Leukotrieny (są prostanoidami), są wytwarzane z

kwasu arachidonowego pod wpływem 5-
lipooksygenazy. Pobudzają proces zapalny w
oskrzelach, zwiększają migrację granulocytów
obojętnochłonnych, kwasochłonnych i monocytów,
powodują zwiększoną reaktywnośd dróg
oddechowych, wzmagają wydzielanie śluzu i
zmniejszają jego transport oraz zwiększają
przepuszczalnośd naczyo krwionośnych, co prowadzi
do obrzęku dróg oddechowych.

Antagoniści receptorów leukotrienów

cysteinowych

Antagoniści receptorów leukotrienów cysteinowych

(lukasty), łączą się selektywnie z receptorem CysLT₁ i
tym samym hamują prowokowane przez leukotrieny
cysteinowe wytwarzanie śluzu, obrzęk, skurcz oskrzeli
oraz uszkodzenie nabłonka oskrzelowego.

Leki przeciwleukotrienowe są wskazane w celu

zapobiegania napadom i długotrwałego leczenia astmy.
Nie są stosowane w celu przerywania napadów, gdyż
wykazują zbyt słabe działanie rozszerzające oskrzela.

Antagoniści receptorów leukotrienów

cysteinowych

Preparaty:
Zafirlukast – Accolate tabl. 10mg,20 mg.
Montelukast- Singulair tabl do żucia. Może byd

stosowany u dzieci powyżej 6 r. życia. Stosuje
się jako lek wspomagający wziewną
kortykoterapię oraz w astmie aspirynowej.

Wziewne podawanie leków

Rekomendowany sposób podawania leków w leczeniu POChP i astmy

oskrzelowej

• leki podane tą drogą: mają podobną lub wyższą skutecznośd w

porównaniu z lekami podanymi ogólnie

• docierają bezpośredniego do narządu docelowego
• działają znacznie szybciej niż po podaniu doustnym
• są lepiej tolerowane
• wywierają niewielkie działanie ogólne
• podawanie leków w ten sposób jest bezbolesne i wygodne
• drogą wziewną podawane sąß2-mimetyki,
• leki antycholinergiczne
• leki przeciwzapalne (steroidy i kromony)

Wziewne podawanie leków

Podawanie leków w ten sposób ma też pewne

wady:

• Koniecznośd opanowania właściwej techniki

używania każdego typu inhalatora

• Wskutek nieprawidłowej techniki do płuc

może docierad mniejsza ilośd leku, co
ograniczy jego skutecznośd

Wziewne podawanie leków

• trudności i nieprawidłową technikę inhalacji przezwycięża

stosowanie przedłużaczy (Nebuhaler, Volumatic, Aeroscopic, Rondo

itp.), czyli komór powietrznych zwiększających przestrzeo pomiędzy

inhalatorem a ustami pacjenta

• są to przystawki objętościowe (tzw. spejsery) z jednokierunkową

zastawką lub komory ze ślepym zamknięciem

• dzięki ich stosowaniu omija się potrzebę koordynacji ruchowej,

zwalnia szybkośd przepływu aerozolu oraz wydłuża czas inhalacji

• dodatkowe korzyści ze stosowania przedłużaczy wynikają ze

zmniejszenia dawki leku, który wchłania się do krążenia przez

śluzówki jamy ustnej i przewód pokarmowy, co ogranicza częstośd

występowania działao niepożądanych

Wziewne podawanie leków

• przy stosowaniu przedłużaczy ilośd leku pozostającego

w górnych drogach oddechowych zmniejsza się z 60-
80% do 10-30%

• użycie przedłużaczy poprawia również dostępnośd leku

przez zwiększenie depozycji płucnej (z 8% do 13%),
nawet u osób ze słabą koordynacją ruchową

• stosowanie przedłużaczy jest obowiązkowe podczas

inhalacji steroidów

– zapobiega grzybicy śluzówek
– zwiększa ilośd leku dostającego się do oskrzeli

nebulizatory

• leki wziewne można podawad w postaci aerozoli wytwarzanych

przez nebulizatory ultradźwiękowe lub sprężarkowe

• ten sposób podania eliminuje koniecznośd dokładnej koordynacji

podania leku z wdechem i dostarcza większą dawkę leku do drzewa

oskrzelowego

• wymaga minimalnej współpracy i koordynacji ze strony chorego,

ale nebulizatory są nieporęczne i czasochłonne w użyciu

• lekami najczęściej podawanymi tą drogą są leki rozszerzające

oskrzela i steroidy

• obecnie można tak podawad również antybiotyki, leki mukolityczne

i surfaktanty

POChP-definicja

Przewlekła obturacyjna choroba płuc jest schorzeniem,
któremu można zapobiegad oraz leczyd.
• Charakteryzuje się nie całkowicie odwracalnym
ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi
oddechowe.
• Ograniczenie przepływu ma zwykle charakter
postępujący i wiąże się z nieprawidłową odpowiedzią
zapalną płuc na szkodliwe pyły i gazy. Najważniejszym
czynnikiem ryzyka jest palenie papierosów.
• Chociaż POChP głównie dotyczy płuc, to także powoduje
znamienne ogólnoustrojowe konsekwencje

POChP

Epidemiologia
• Europa: choruje 8-15%

mężczyzn i 3-5% kobiet
powyżej 30 rż

• Polska: chorobowośd

szpitalna

- mężczyźni 302/100 tys.
– kobiety 171/100 tys.

• ~ 500 tys. chorych na

POChP wymaga leczenia

Etiologia
• PALENIE PAPIEROSÓW !!!
• Infekcje bakteryjne i

wirusowe

• Zanieczyszczenia powietrza
• Zanieczyszczenia zawodowe

i środowiskowe

• Klimat wilgotny i chłodny
• Zapalenie zatok
• Niedobory: IgA, L1-AT
• Dyskineza rzęsek