DENTAL FORUM

/2/2010/XXXVIII

33

PRACE ORYGINALNE

Anna Jankowska

1

, Michał Jankowski

1

, Mateusz Krajecki

1

, Magdalena Roszak

2

,

Teresa Matthews-Brzozowska

3

Analiza symetrii, proporcji twarzy oraz profilu twarzy

u młodych dorosłych osób

Analysis of facial symmetry, proportions and profile in young adults

1

Koło Naukowe STN przy Klinice Ortodoncji Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

2

Katedra i Zakład Informatyki i Statystyki Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

3

Klinika Ortodoncji, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Streszczenie
Wstęp. Normy estetyczne twarzy są różne w poszczególnych rasach, nawet w Europie każdy kraj ma własne kryteria

pojęcia jej piękna. Na profil i wygląd tkanek miękkich twarzy rzutuje rodzaj zaburzeń wyrostkowo-zębowych oraz relacja

struktur kostnych części twarzowej czaszki.

Cel pracy. Celem pracy była ocena estetyki twarzy i jej profilu u osób młodych dorosłych.

Materiał i metody. Ocenie poddano 77 kompletów dokumentacji fotograficznej twarzy (en face i z profilu) u studentów

V roku stomatologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Na zdjęciach wykonanych en face oceniono symetrię twa-

rzy, zasadę złotego podziału twarzy według Kollmana oraz „regułę pięciu” oceniającą szerokość twarzy. Na zdjęciach

bocznych twarzy oceniono profil według Schwarza, analizę dywergencyjną, linię estetyczną, kąt nosowo-wargowy,

bruzdę wargowo-bródkową oraz strzałkową relację warg według Korkhausa.

Wyniki. Symetria twarzy zachowana była u 71 studentów. Zastosowanie zasady złotego podziału twarzy wykazało, że

odcinek czołowy był najwyższym piętrem twarzy w badanej grupie. „Reguła pięciu” została spełniona w środkowym

odcinku twarzy w 54 przypadkach, jednak nie występowała w bocznych odcinkach twarzy. W badanej grupie zaobser-

wowano dominację wypukłego profilu twarzy oraz tendencję do występowania wąskiej twarzy.

Wnioski. Młodzi dorośli (studenci stomatologii) w większości przypadków mają zachowane normy estetyczne.

Słowa kluczowe: analiza profilu twarzy, symetria twarzy, proporcje twarzy, normy estetyczne.

Abstract
Introduction. Esthetic norms are different depending on racial ethnicity, even in Europe each country has its own per-

ception of beauty and the ideal facial features. Profile and facial soft tissues appearance is influenced by the type of

dento-alveolar malocclusions and skeletal relations in the facial part of the cranium.

Objectives. The purpose of the study was to evaluate facial esthetics and profiles in young adults.

Material and methods. 77 well documented photographs of the face (en face and profile photographs) of 5

th

year

dental students of University of Medical Sciences in Poznan were obtained. Facial symmetry, Kollman rule and eye

proportion according to facial width were estimated from frontal view photographs. The type of profile was evaluated

from photographs according to Schwarz, divergence analysis, E-line, nasolabial angle, labiomental sulcus and sagittal

relationship between upper and lower lip by Korkhaus.

Results. Facial symmetry was seen in 71 students. Kollman’s proportionality of the face indicated the frontal floor to be

the highest when compared to nasal or maxillary floor. Eye proportion according to the facial width rule was observed

in the middle of the face in 54 cases, but was not seen on facial profile. In the study group there was a dominance of

a convex profile and a tendency for a narrow face.

Conclusions. Young adults (dental students) in the majority of cases have preserved esthetic norms.

Key words: profile analysis, facial symmetry, facial proportions, esthetic norms.

Wstęp

Od najdawniejszych czasów interesowano się

harmonią, proporcjami twarzy i próbowano zde-

finiować pojęcie idealnej twarzy. W starożytnej

Grecji określono kanony urody funkcjonujące do

dziś. W okresie renesansu artysta Leonardo da

Vinci opisał proporcje pomiędzy odcinkami twa-

rzy, co pozwoliło znaleźć w profilu twarzy zasadę

złotego podziału. Niemiecki malarz tego samego

okresu, Albrecht Dürer, także poszukiwał norm

estetycznych w twarzy, co znalazło wyraz w jego

schematach przedstawiających różne nachylenia

profilu twarzy [za: 1].

Koncepcja atrakcyjnej i pięknej twarzy zmie-

niała się nieustannie na przekroju wieków pozo-

stając pod wpływem środowisk artystycznych,

politycznych i kulturowych. Jest to nadal bardzo

aktualny temat badań i rozważań naukowców [2,

34

PRACE ORYGINALNE

Anna Jankowska, Michał Jankowski, Mateusz Krajecki, Magdalena Roszak, Teresa Matthews-Brzozowska

DENTAL FORUM

/2/2010/XXXVIII

3, 4, 5]. Normy estetyczne twarzy są różne w po-

szczególnych rasach, a każdy kraj ma własne

kryteria pojęcia piękna i idealnych cech twarzy

[6, 7, 8]. Doskonała symetria twarzy zawiera w so-

bie informację o nieznacznym wpływie środowi-

ska zewnętrznego na człowieka, np. o braku po-

ważnych chorób, zatruć, ale także genetycznych

mutacji. Przyjmuje się, że twarz jest harmonijna,

gdy występuje równość trzech odcinków twa-

rzy: czołowego, nosowego i dolnego oraz gdy

jest zachowana jej symetria. Estetyka twarzy we

współczesnym świecie stanowi pojęcie kluczowe,

dlatego coraz częściej poza uzyskaniem prawid-

łowej okluzji dąży się do poprawy estetyki profilu

tkanek miękkich. Na profil i wygląd tkanek mięk-

kich twarzy rzutuje rodzaj zaburzeń wyrostkowo-

-zębowych oraz relacja struktur kostnych części

twarzowej czaszki [5, 9]. Stosuje się różne me-

tody pozwalające na ocenę profilu twarzy, takie

jak antropometryczne, kefalometryczne, a także

dokumentację fotograficzną, które umożliwiają

analizę struktur kostnych jak i tkanek miękkich.

W piśmiennictwie niewiele jest publikacji ocenia-

jących normy estetyczne twarzy u młodych doro-

słych osób.

Cel pracy

Celem pracy była ocena estetyki twarzy i jej

profilu u studentów stomatologii na podstawie

dokumentacji fotograficznej twarzy (en face

i z profilu).

Materiał i metody

Materiał badawczy stanowiła dokumenta-

cja fotograficzna 77 kompletów twarzy– en face

i z profilu – studentów V roku stomatologii Uni-

wersytetu Medycznego w Poznaniu (58 kobiet

i 19 mężczyzn; średnia wieku 24,9).

Na zdjęciach wykonanych en face, po wykre-

śleniu linii pomocniczej względem płaszczyzny

pośrodkowej, oceniono symetrię twarzy. Następ-

nie zaznaczono sześć pionowych linii dzielących

twarz na pięć odcinków, które według „reguły

pięciu” Powella i Humphreysa z 1984 [2] powinny

być równe. Względem płaszczyzny horyzontalnej

wykreślono cztery poziome linie w punktach tri-

chion (Tr), ophryon (On), subnasale (Sn), gnathion

(Gn), względem których oceniono zasadę złotego

podziału twarzy według Kollmana (Rycina 1).

Na zdjęciach bocznych twarzy, po wykreśle-

niu pola biometrycznego, oceniono profil według

Schwarza. Po naniesieniu punktów glabella (G),

labrale superior (Ls), pogonion (Pg) i połączeniu

ich dokonano analizy dywergencyjnej profilu. Po-

łożenie warg oceniono względem linii poprowa-

dzonej pomiędzy punktami pronasale (Pr) i pogo-

nion (Pg), zwanej linią estetyczną Rickettsa. Kąt

nosowo-wargowy, utworzony przez połączenie

linii subnasale-columella (Sn-c) i subnasale-la-

brale superior (Sn-Ls), zmierzono kątomierzem.

Ponadto w profilu twarzy oceniono strzałkową

relację warg według Korkhausa oraz bruzdę war-

gowo-bródkową (Rycina 2).

Uzyskane wyniki poddano analizie statystycz-

nej wykonanej na poziomie istotności α = 0,05.

Do porównań zastosowano testy Wilcoxona

i Friedmana, założenie o normalności badano te-

stem Shapiro-Wilka. Użyto także testy chi kwa-

drat dla liczebności obserwowanych względem

oczekiwanych oraz test średnich względem stałej

wartości odniesienia.

Rycina 1. Schemat przedstawiający proporcje twarzy

w oparciu o „regułę pięciu” i zasadę złotego podziału

twarzy wg Kollmana.
Figure 1. Kollman’s rule and eye proportion according

to facial width.

Rycina 2. Schemat przedstawiający ocenę dywergencji

profilu twarzy: profil wklęsły (1), profil prosty (2), profil

wypukły (3).
Figure 2. Divergence analysis: concave profile (1),

straight profile (2), convex profile (3).

35

PRACE ORYGINALNE

Analiza symetrii, proporcji twarzy oraz profilu twarzy u młodych dorosłych osób

DENTAL FORUM

/2/2010/XXXVIII

Wyniki

Symetria twarzy zachowana była u 71 studen-

tów. Zastosowanie zasady złotego podziału twarzy

według Kollmana wykazało, że odcinek czołowy

był najdłuższym piętrem twarzy w badanej grupie

(mediana 34%). Piętra nosowe i szczękowe twa-

rzy były krótsze w stosunku do odcinka czołowe-

go i miały równą wartość (mediana 33%). „Reguła

pięciu” została spełniona w środkowym odcinku

twarzy w 54 przypadkach. W 14 przypadkach

środkowy odcinek twarzy był węższy, a w 9 przy-

padkach szerszy w stosunku do długości szpa-

ry powiekowej. „Reguła pięciu” nie występowała

w bocznych odcinkach twarzy. Wychodzenie oka

poza wyznaczone linie po bokach twarzy było

statystycznie na tym samym poziomie i wynosiło

odpowiednio: po prawej stronie 41,0%, a po lewej

stronie 41,8% szpary powiekowej. Dominującym

typem profilu według Schwarza był transfrontalny

szczękowy prosty profil obserwowany w 32 przy-

padkach. U 18 młodych dorosłych wystąpił profil

transfrontalny, szczękowy skośny do tyłu. Żadna

z ocenianych osób nie miała profilu cisfrontalne-

go szczękowego skośnego do przodu. Pozostałe

wartości zestawiono w tabeli (Tabela I). W ocenie

analizy dywergencyjnej wszyscy studenci, z wy-

jątkiem jednej osoby, mieli profil wypukły. Linia

estetyczna była zachowana w 68 przypadkach,

a w 9 profil warg wychodził przed tę linię. Prawid-

łową relację strzałkową warg według Korkhausa

stwierdzono w 73 przypadkach. Odchylenie od

normy o charakterze pogłębionego stopnia ob-

serwowano u 3 osób, z kolei odwrotną relację

warg (tzw. schodek dodatni) wystąpił u 1 osoby.

Średnia wartość kąta nosowo-wargowego wy-

niosła 109,5 stopnia. Bruzda wargowo-bródkowa

wykazywała większe zróżnicowanie. Jedynie u 45

studentów była ona prawidłowa. U 25 młodych

dorosłych wystąpiła pogłębiona bruzda wargo-

wo-bródkowa, a u 7 osób wygładzona.

Dyskusja

W przeprowadzonym badaniu za normę este-

tyczną uznano twarz symetryczną. Z badań wielu

autorów wynika, że symetria twarzy jest cechą

charakterystyczną atrakcyjnej twarzy [5, 10]. Jed-

nakże według Spronger i wsp. lekka asymetria

nie zaburza atrakcyjności twarzy [11].

Na podstawie naszych badań i przeprowadzo-

nej analizy twarzy młodych dorosłych w nawiąza-

niu do „reguły pięciu”, stwierdzono tendencję do

występowania wąskiej twarzy. U Lasoty i Komo-

rowskiej, które oceniały zgodnie z „regułą pięciu”

atrakcyjność 123 wybranych młodych Polaków

wyniki wskazały tendencję do hyperteloryzmu,

czyli w środkowym odcinku wymiar przekraczał

szparę powiekową, podobnie jak w zewnętrznych

odcinkach twarzy [12].

W naszych analizach na fotografiach studen-

tów dominował wypukły profil twarzy według ana-

lizy dywergencyjnej. Matoula i Pancherz uważali,

że twarze osób atrakcyjnych mają bardziej wypu-

kły profil i mniejszą odległość warg od linii este-

tycznej w porównaniu do twarzy osób uznanych

Tabela I. Zestawienie rodzaju i częstości występowania

profilu według Schwarza u badanych
Table I. Incidence and type of the profile according to

Schwarz

Rodzaj profilu według Schwarza

Schemat profilu

według Schwarza

Liczba

osób

Profil mezofrontalny, szczękowy

prosty

7

Profil mezofrontalny, szczękowy

skośny do tyłu

8

Profil mezofrontalny, szczękowy

skośny do przodu

3

Profil transfrontalny, szczękowy

prosty

32

Profil transfrontalny, szczękowy

skośny do tyłu

18

Profil transfrontalny, szczękowy

skośny do przodu

3

Profil cisfrontalny szczękowy prosty

1

Profil cisfrontalny szczękowy skośny

do tyłu

5

Profil cisfrontalny szczękowy skośny

do przodu

0

36

PRACE ORYGINALNE

Anna Jankowska, Michał Jankowski, Mateusz Krajecki, Magdalena Roszak, Teresa Matthews-Brzozowska

DENTAL FORUM

/2/2010/XXXVIII

za nieatrakcyjne [13]. Ponadto autorzy ci dowied-

li, że piękno twarzy en face jest tylko w niewielkim

stopniu związane z budową anatomiczną części

twarzowej czaszki z profilu ocenianej na podsta-

wie zdjęć cefalometrycznych. Tak więc określenie

budowy kośćca twarzowo-szczękowego na pod-

stawie analizy tkanek miękkich twarzy okazało

się niejednokrotnie zawodne.

Warunki wewnątrzustne wpływają zarówno

na profil struktur kostnych czaszki jak i profil tka-

nek miękkich. Dla celów diagnostycznych należy

najpierw zorientować się, czy zmiany zauważone

w rysach twarzy mają istotny związek z niepra-

widłowością zgryzu, a więc, czy należą one do

rzędu zaburzeń rozwojowych, czy też mieszczą

się w granicach zmienności morfologicznych pra-

widłowych wzorców wzrostowych. Istnieją różne

wzorce twarzy zdeterminowane genetycznie, na

formowanie których w procesie rozwoju zgryz ma

niewielki wpływ. W pozostałych przypadkach,

gdy konieczne jest leczenie ortodontyczne, nale-

ży uwzględnić, że zdolności adaptacyjne tkanek

miękkich twarzy po zmianie relacji zębowo-wy-

rostkowych są dużo mniejsze niż ograniczenia

anatomiczne wynikające z korekty warunków

okluzyjnych [14]. Według Arnett i Bergmana,

zmiana warunków okluzyjnych może negatywnie

wpłynąć na estetykę twarzy, jeśli nie zostanie ona

uwzględniona przed rozpoczęciem leczenia [15].

Piśmiennictwo
[1]

Bielicka B.: Ocena profilu twarzy w wadach zgryzu le-

czonych bez i z ekstrakcjami zębów przedtrzonowych.

Akademia Medyczna we Wrocławiu. Praca doktorska,

2009.

[2] Powell N., Humphries B.: Proportions of the Aesthetic

Face. Thieme-Stratton, New York 1984, 51-55.

[3] Naini F.B., Moss J.P., Gill D.S.: The enigma of facial

beauty: esthetics, proportions, deformity, and contro-

versy. Am. J. Orthod. Dentofacial Orthop., 2006; 130, 3:

277-282.

[4] Ioannidou-Marathiotou I., Papamanou D.A., Papado-

poulos M.A.: Orthodontics and esthetics of the face:

from the “canons” of ancient times to contemporary

pluralism. A critical review. Prog. Orthod., 2008; 9, 2:

20-33.

[5] Hönn M., Göz G.: The ideal of facial beauty: a review. J.

Orofac. Orthop., 2007; 68, 1: 6-16.

[6] Nomura M., Moetegi E., Hatch J.P., Gakunga P.T.,

Ng’ang’a P.M., Rugh J.D., Yamaguchi H.: Esthetic pref-

erences of European American, Hispanic American,

Japanese, and African judges for soft-tissue profiles.

Am. J. Orthod. Dentofacial Orthop., 2009; 135, 4:

87-95.

[7] Kang Y.G., Lee Y.H., Kook Y.A., Kim S.H., Sinclair P.M.:

Comparison of the frontal esthetic preferences in the

lower facial portion of Koreans and Caucasians. World

J. Orthod., 2009; 10, 2: 111-116.

[8] McKoy-White J., Evans C.A., Viana G., Anderson N.K.,

Giddon D.B.: Facial profile preferences of black women

before and after orthodontic treatment. Am. J. Orthod.

Dentofacial Orthop., 2006; 129, 1: 17-23.

[9] Obwegeser H.L., Marenette L.J.: Profile planning based

on alterations in the positions of the bases of the facial

thirds. J. Oral Maxillofac. Surg., 1986; 44, 4: 302-311.

[10] Heir J.S., Sandhu B.S., Barber H.D.: Considerations for

esthetic facial surgery in the African-American patient.

Atlas Oral Maxillofac. Surg. Clin. North Am., 2000; 8, 2:

113-125.

[11] Spronger I.N., Wannicke B., Warnke P.H., Zernial O.,

Wiltfang J., Russo P.A., Terheyden H., Reinhardt A,

Wolfart S.: Facial attractiveness: visual impact of sym-

metry increases significantly towards the midline. Ann.

Plast. Surg., 2007; 59, 2: 156-162.

[12] Lasota A., Komorowska A.: Poprzeczne proporcje

twarzy u młodych Polaków. 10. Zjazd Polskiego To-

warzystwa Ortodontycznego. Materiały konferencyjne,

Warszawa 2006, 80.

[13] Matoula S., Pancherz H.: Skeletofacial morphology of

attractive and nonattractive faces. Angle Orthod., 2006;

76, 2: 204-210.

[14] Ackerman J.L., Proffit W.R: Soft tissue limitations in

orthodontics: treatment planning guidelines. Angle Or-

thod., 1997; 67, 5: 327-336.

[15] Arnett G.W., Bergman R.T.: Facial keys to orthodontic

diagnosis and treatment planning. Part I. Am. J. Or-

thod. Dentofacial Orthop., 1993; 103, 4: 299-312.

Adres do korespondencji:

Collegium Stomatologicum UM

60-812 Poznań, ul. Bukowska 70

a-mail: [e-mail]