Szkoła Policji w Katowicach

Taktyka i Techniki Interwencji

Interwencje policyjne

(materiały do ćwiczeń)

cz. I

Opracowanie:

nadkom. Andrzej Kłosek

Zakład Służby Prewencyjnej

kom. Przemysław Cichoń

Zakład Wyszkolenia Specjalnego

Wydawnictwo
Szkoły Policji w Katowicach
2007

S

Z

K

OŁ

A POL

IC

JI

2

Wszelkie prawa zastrzeżone – Szkoła Policji w Katowicach 2007

Książki nie wolno reprodukować (adaptować) ani w całości, ani w części, niezależnie od
zastosowanej techniki (druk, fotografia, komputer, kserograf, fonografia itd.), bez pisemnej zgody
Wydawcy.

Druk i oprawa: Szkoła Policji w Katowicach

3

SPIS TREŚCI

1. Wstęp

5

2. Zadania do ćwiczeń

7

3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 września 1990 r.

w sprawie określenia przypadków oraz warunków i sposobów
użycia przez policjantów środków przymusu bezpośredniego

18

4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2005 r.

w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych
uprawnień policjantów

25

4

5

WSTĘP

Skrypt Interwencje policyjne – materiały do ćwiczeń przeznaczony jest do

wykorzystania w czasie realizacji procesu dydaktycznego zarówno przez słuchaczy

szkolenia podstawowego, jak i wykładowców.

Zdaniem autorów będzie on stanowił doskonałe uzupełnienie treści

programowych realizowanych podczas zajęć teoretycznych i praktycznych.

W przedmiotowej pozycji przedstawiono przypadki różnych autentycznych

zdarzeń, które zaistniały w tzw. ,,terenie”, opracowane i przekształcone na potrzeby

szkolenia policjantów.

W końcowej części załączono akty prawne, w celu wyjaśnienia wszelkich

ewentualnych wątpliwości, powstałych podczas analizy przytoczonych sytuacji.

Autorzy świadomie nie podają gotowych algorytmów, gdyż publikacja ta ma

na celu wypracowanie poprawnych rozwiązań w trakcie realizacji zajęć przez samych

słuchaczy. Odpowiedzi do poniższych założeń znajdą się w drugiej części niniejszego

wydawnictwa.

Interwencja policyjna jako ,,chleb powszedni” policjanta niesie za sobą wiele

zagrożeń, jeżeli na skutek różnych czynników jest ona przeprowadzona niewłaściwie

lub w sposób rutynowy. Dlatego też mamy nadzieję, że ukazane błędy będą przestrogą

i skłonią do refleksji, a każde podjęte działanie zostanie potraktowane z należytą

rozwagą i zaangażowaniem jako czynność niepowtarzalna.

6

7

Zadanie nr 1

W dniu 1 października 2006 r. dwuosobowy patrol zmotoryzowany –

po poinformowaniu dyżurnego Komisariatu I Policji w Katowicach dokonywał

penetracji w rejonie ul. Wolności w Katowicach za sprawcami rozboju. Podczas

wykonywania czynności policjanci zauważyli stojących przy bloku dwóch mężczyzn

odpowiadających rysopisowi sprawców przestępstwa. Po wezwaniu radiowozu,

w którym znajdował się poszkodowany w wyniku rozboju, policjanci przystąpili

do legitymowania i sprawdzania podejrzewanych mężczyzn.

Podczas wykonywania tej czynności inny mężczyzna, który wyłonił się

zza bloku, zaczął wulgarnymi słowami obrażać policjantów. W związku z tym

policjanci kilkakrotnie wezwali go do zachowania zgodnego z prawem, lecz nie

przyniosło to żadnej zmiany zachowania. W tej sytuacji funkcjonariusze postanowili

wylegitymować mężczyznę, którego zachowanie wskazywało na to, że może

znajdować się w stanie nietrzeźwości. Na widok zbliżających się policjantów

mężczyzna zaczął uciekać, jednak po chwili został zatrzymany i doprowadzony

do radiowozu. Podczas próby legitymowania zachowywał się arogancko, odmawiał

okazania dokumentu tożsamości oraz podania swoich danych personalnych.

W tej sytuacji policjanci umieścili zatrzymanego w radiowozie. Następnie podeszli

do mężczyzn, wobec których podjęli wcześniej interwencję. Pozostawiony

w radiowozie mężczyzna nadal był agresywny, wyzywał policjantów, uderzał głową

w boczną szybę radiowozu. W związku z tym, że mężczyzna nie reagował na

wezwania do zachowania się zgodnego z prawem i nadal był agresywny, zastosowano

wobec niego kajdanki. O przebiegu interwencji powiadomiono dyżurnego Komisariatu

I Policji w Katowicach, a awanturującego się przewieziono do Izby Wytrzeźwień.

Podczas zajścia interweniujący policjanci nie odnieśli żadnych obrażeń, nie został

również uszkodzony radiowóz.

Dokonaj analizy zdarzenia i oceń postępowanie policjantów.

8

Zadanie nr 2

W dniu 23 października 2006 r. około godz. 1.00 dwuosobowy patrol podczas

pełnienia służby zauważył na ul. Kosynierów w Chorzowie samochód, którego

kierowca jechał tzw. ,,wężykiem”. Ze wstępnej obserwacji wynikało, że kierujący jak

i pasażerowie mogą być pod wpływem alkoholu. W tej sytuacji policjanci podjęli

obserwację pojazdu. W momencie, gdy pojazd zaparkował na parkingu przy bloku

mieszkalnym, a kierowca i pasażerowie udali się w kierunku sklepu nocnego,

policjanci postanowili ich wylegitymować. Gdy funkcjonariusze podjęli próbę

legitymowania pierwszego z mężczyzn, ten gwałtownie zareagował i ruszył

w ich kierunku. W tym momencie policjanci stali jeden za drugim w odległości około

3 – 4 metrów od siebie. Po podejściu do policjanta stojącego bliżej mężczyzna

próbował złapać go za umundurowanie. Policjant jednak cofnął się. W tym czasie

napastnik zawołał swoich kolegów i ponownie ruszył w kierunku policjanta, tym

razem skutecznie chwytając go za mundur. Widząc to, drugi z policjantów użył pałki

służbowej w stosunku do atakującego mężczyzny, uderzając go w udo lewej nogi.

Po chwili do interweniujących policjantów podbiegło jeszcze dwóch mężczyzn, którzy

także byli agresywni. Policjanci wezwali wsparcie i przystąpili do zatrzymywania

osób (na miejsce dotarł wcześniej wezwany trzeci policjant, który w pobliżu

wykonywał swoje obowiązki służbowe). Podczas dalszej części interwencji dwóch

z policjantów zatrzymywało najbardziej agresywnego mężczyznę, trzeci policjant

obezwładnił drugiego z mężczyzn, natomiast ostatni ze sprawców oddalił się z miejsca

zdarzenia. W trakcie obezwładniania najbardziej agresywnego mężczyzny, wobec

którego interweniowało dwóch policjantów, jeden z nich został uderzony pięścią

w twarz. Po zakończonej interwencji zatrzymani mężczyźni zostali przewiezieni do

KMP Chorzów w celu wykonania dalszych czynności. Podczas konwojowania nadal

byli agresywni, kopali w okratowanie radiowozu, a także grozili policjantom.

Dokonaj analizy zdarzenia i oceń postępowanie policjantów.

9

Zadanie nr 3

W dniu 20 października 2006 r. około godz. 20.00 czterech policjantów

Komendy Powiatowej Policji w Mikołowie rozpoczęło przeszukanie pomieszczeń

na terenie prywatnej posesji w miejscowości Orzesze należącej do Jana W.

Po przybyciu na miejsce policjanci przedstawili cel przeszukania, a następnie

rozpoczęli wykonywanie czynności. W trakcie przeszukania właściciel posesji źle się

poczuł i poprosił o możliwość wyjścia na podwórko. Jeden z policjantów wyszedł

razem z nim, pozostali zaś kontynuowali przeszukanie w obecności matki właściciela

posesji Janiny W. Gdy jeden z policjantów z właścicielem posesji przebywali

na podwórku, podszedł do nich wujek właściciela posesji Roman G., który mieszkał

w drugiej połowie domu i zaczął wypytywać co się stało. Funkcjonariusz nie udzielił

mu odpowiedzi, wobec czego mężczyzna zaczął kierować pytania do bratanka. W tym

samym czasie na zewnątrz wyszedł drugi z policjantów. Po krótkiej rozmowie

mężczyzna chwycił swego bratanka za ręce mówiąc, aby szedł z nim do domu,

a on zaraz rozprawi się z policjantami. Jeden z policjantów przytrzymał właściciela

posesji, a drugi ruszył za jego wujkiem celem powstrzymania go przed dojściem do

domu i ewentualnym wzięciem jakiegoś niebezpiecznego narzędzia, gdyż wcześniej

znany był policjantom ze swojej porywczości. Gdy Roman G. wbiegł do domu, jego

żona zasłoniła wejście i chwyciła policjanta za mundur, uniemożliwiając mu wejście

do środka.

W tym momencie policjant zobaczył wracającego z mieszkania Romana G.

trzymającego w ręku siekierę. Widząc to funkcjonariusz przyblokował drzwi

wejściowe uniemożliwiając napastnikowi wyjście na zewnątrz i zawołał na pomoc

pozostałych policjantów. W tym czasie Roman G. wraz z żoną napierali na drzwi,

chcąc je otworzyć. Gdy po chwili do drzwi podbiegli pozostali policjanci, mężczyzna

został obezwładniony i odebrano mu siekierę.

Dokonaj analizy zdarzenia i oceń postępowanie policjantów.

10

Zadanie nr 4

W dniu 30 kwietnia 2006 r. około godz. 2.00 w nocy dwuosobowy patrol

Policji z polecenia dyżurnego Komisariatu II Policji w Katowicach został skierowany

w rejon hotelu ORBIS, gdzie miała mieć miejsce bójka. Na miejscu policjanci zastali

dwóch mężczyzn stojących przy ul. Św. Andrzeja, będących świadkami bójki.

Mężczyźni ci wskazali grupę osób stojących obok hotelu, jako uczestników zajścia.

Jeden z policjantów pozostał ze świadkami zdarzenia, drugi natomiast udał się

w kierunku wskazanej grupy. Gdy policjant zbliżył się do grupy na odległość kilku

metrów, nagle w jego kierunku ruszył mężczyzna grożąc mu pozbawieniem życia.

Funkcjonariusz wezwał napastnika do zachowania zgodnego z prawem oraz ostrzegł

o użyciu śpb, jeżeli ten nie zastosuje się do wydanych poleceń. Mężczyzna

nie zareagował na wezwania i gwałtownie ruszył w kierunku policjanta, próbując

go uderzyć oraz kopnąć. Ten zdołał odeprzeć atak stosując bloki, a następnie zadał

dwa uderzenia pałką „Tonfa” w prawe udo napastnika. Zastosowanie pałki nie

przyniosło pożądanego skutku; mężczyzna chwycił policjanta za umundurowanie

i próbował uderzyć go głową w twarz. Po zablokowaniu uderzenia obydwaj upadli

na ziemię. W trakcie szamotaniny podbiegł do nich drugi policjant i udzielił pomocy

partnerowi. Podczas tego zdarzenia pozostałe osoby z grupy zaczęły utrudniać

policjantom wykonywanie czynności. Policjanci wezwali pomoc na miejsce zdarzenia.

Po przybyciu wsparcia osoby utrudniające obezwładnienie napastnika rozbiegły się

w różnych kierunkach; osób tych nie zatrzymano. Napastnika obezwładniono

i wykonano z jego udziałem dalsze czynności służbowe. Z dokumentacji wynika,

iż dyżurny jednostki był informowany o przebiegu interwencji.

Dokonaj analizy zdarzenia i oceń postępowanie policjantów.

11

Zadanie nr 5

W dniu 30 października 2006 r. około godz. 11.00 z polecenia dyżurnego

KP w Leszczynach trzyosobowy patrol policji skierowany został do Banku PKO S.A.,

gdzie wg zgłoszenia n/n mężczyzna groził nożem klientom banku i pracownikom

ochrony. Przed przyjazdem policjantów na miejsce mężczyzna zbiegł. Na miejscu

zdarzenia policjanci w rozmowie ze świadkami zajścia ustalili jego przebieg oraz ustalili

kim był sprawca. Następnie policjanci dokonali penetracji przyległych ulic celem

ewentualnego zatrzymania napastnika – bez skutku. Około godz. 13.00 dyżurny

powiadomił ten sam parol, że mężczyzna ponownie wrócił do banku, jednak - jak się

okazało później - nie został wpuszczony do wewnątrz przez pracowników ochrony.

Z uwagi na fakt, że policjanci znali adres zamieszkania mężczyzny, udali się

do miejscowości Ornontowice. Dojeżdżając do tej miejscowości zauważyli jadącego

rowerem mężczyznę, który wcześniej w banku wygrażał nożem. Po zbliżeniu się

do rowerzysty, wydali polecenie, do zatrzymania się, jednak ten nie reagował, dlatego też

policjanci zajechali mu drogę radiowozem. W tym momencie mężczyzna zsiadł

z roweru, wyrwał z płotu sztachetę i ubliżając policjantom zaczął atakować jednego

z nich, uderzając go w głowę. Policjant blokował uderzenia pałką typu „Tonfa”.

Następnie napastnik zaczął rzucać kamieniami w stronę policjantów. Podczas zajścia

policjanci kilkakrotnie wezwali mężczyznę do odrzucenia niebezpiecznych narzędzi, lecz

ten nie reagował. Z uwagi na fakt, że mężczyzna nadal dysponował wyżej wymienionymi

niebezpiecznymi przedmiotami, których użycie stwarzało bezpośrednie zagrożenie dla

życia i zdrowia ludzkiego, jeden z policjantów ostrzegł mężczyznę o użyciu broni

gładkolufowej. Ostrzeżenia te nie przyniosły pożądanego rezultatu, a wręcz przeciwnie -

nasiliły agresje mężczyzny, dlatego też policjant oddał strzał ostrzegawczy w górę,

a następnie dwa strzały pociskami niepenetracyjnymi w nogi napastnika. Strzały te nie

poskutkowały, więc drugi policjant wystrzelił w kierunku mężczyzny siatkę

obezwładniającą. Następnie policjanci przystąpili do zatrzymania mężczyzny odbierając

mu niebezpieczne przedmioty, a następnie zakładając kajdanki. O powyższym fakcie

powiadomili dyżurnego jednostki, prosząc jednocześnie o przysłanie na miejsce

pogotowia ratunkowego. Zabezpieczyli także miejsce zdarzenia oraz ustalili jego

świadków.

Dokonaj analizy zdarzenia i oceń postępowanie policjantów.

12

Zadanie nr 6

W dniu 20 października 2006 r. około godz.15:00 dwuosobowy patrol

zauważył w rejonie torowiska przy ul. Wylotowej w Katowicach dwóch szarpiących

się mężczyzn. Na widok policjantów ci przestali się awanturować, lecz policjanci

postanowili ich wylegitymować. Gdy po wylegitymowaniu policjanci zaczęli

sprawdzać osoby pod kątem ewentualnych poszukiwań, mężczyźni zaczęli

zachowywać się agresywnie. Jeden z nich ruszył na wykonującego czynności

policjanta, usiłując uderzyć go ręką w twarz. Policjant ostrzegł napastnika, aby się

uspokoił, lecz ten nie zaprzestał swych działań i nadal próbował uderzyć policjanta.

Widząc to drugi policjant podbiegł do nich próbując pomóc koledze.

Drugi z legitymowanych, widząc całą sytuację, uciekł z miejsca zdarzenia.

Awanturujący się mężczyzna nie zaprzestał swoich działań i w pewnym momencie

zaatakował drugiego z policjantów próbując również go uderzyć, jednak policjanci

przewrócili go na ziemię. Następnie podjęli próbę założenia mu kajdanek, lecz ten

szarpał się i kopał nogami. Z uwagi na fakt, że mężczyzna chował ręce pod siebie,

policjanci zdołali założyć mu kajdanki na ręce trzymane z przodu. Po założeniu

kajdanek podjęli próbę umieszczenia mężczyzny w radiowozie m-ki Polonez, lecz

sprawca nadal szarpał się i kopał nogami, utrudniając tym samym wykonanie

czynności. W trakcie interwencji na miejsce został wezwany drugi patrol, celem

udzielenia wsparcia. W trakcie dalszych prób umieszczenia awanturnika

w radiowozie mężczyzna próbował głową uderzyć w głowę policjanta. Po

umieszczeniu w radiowozie był nadal agresywny, uderzał głową w szybę próbując ją

wybić. Po przybyciu wsparcia policjanci przełożyli mężczyźnie kajdanki na ręce z tyłu

i umieścili w radiowozie VW Transporter – razem z zatrzymanym usiadło dwóch

policjantów.

Dokonaj analizy zdarzenia i oceń postępowanie policjantów.

13

Zadanie nr 7

W dniu 27 września 2006 r. około godz. 18.00 dwuosobowy patrol

z polecenia dyżurnego Komisariatu Policji w Zbrosławicach został skierowany na

ul. Tarnogórską, gdzie miało mieć miejsce włamanie do budynku jednorodzinnego. Po

przybyciu na miejsce policjanci weszli na posesję. Jeden z policjantów zauważył

mężczyznę stojącego na rogu budynku, który trzymał coś w ręce. Na widok policjanta

mężczyzna ten przeskoczył przez znajdujący się w pobliżu płot. Policjant próbował go

zatrzymać, lecz ten wyrwał się z chwytu. Funkcjonariusz ruszył za nim w pościg. Gdy

przeskakiwał przez płot zauważył drugiego mężczyznę, który był w odległości około

2 m od niego i pochylał się nad kolorowymi pakunkami. Policjant dokonał

zatrzymania tej osoby. Mężczyzna ten był spokojny, nie stawiał żadnego oporu przy

zakładaniu kajdanek. Po zatrzymaniu osoby policjant próbował wezwać swego

partnera, lecz bezskutecznie. Po nieudanej próbie skontaktowania się z partnerem

policjant skierował się do radiowozu celem umieszczenia w nim zatrzymanego. Gdy

wchodził na posesję, znajdujące się w pobliżu kobiety poinformowały go, że jego

kolega został pobity przez uciekającego mężczyznę i leży nieprzytomny za pobliskim

domem. Kiedy policjant doprowadził zatrzymanego do radiowozu, zobaczył, jak jego

partner idzie w kierunku radiowozu chwiejnym krokiem i ma widoczną zakrwawioną

ranę na głowie. Gdy doszedł do radiowozu poinformował, że próbował zatrzymać

drugiego sprawcę. W momencie zatrzymywania mężczyzna zaczął się szarpać

z policjantem, a następnie obaj upadli na ziemię. Po upadku mężczyzna wyrwał

policjantowi RMG i prysnął mu w twarz z bliskiej odległości, po czym uderzył go

w głowę twardym przedmiotem, powodując chwilową utratę przytomności. Policjanci

powiadomili dyżurnego KPP w Tarnowskich Górach i wezwali na miejsce karetkę

Pogotowia Ratunkowego. Zaatakowany policjant został przewieziony do szpitala

z podejrzeniem wstrząsu mózgu.

Dokonaj analizy zdarzenia i oceń postępowanie policjantów.

14

Zadanie nr 8

W dniu 30 czerwca 2006 r. około godz. 2:40 dwuosobowy patrol zauważył

w Parku Miejskim przy ul. Dworcowej w Mikołowie czterech mężczyzn siedzących na

ławce. Policjanci postanowili wylegitymować te osoby. Podczas legitymowania jeden

z mężczyzn zachowywał się agresywnie, arogancko w stosunku do policjantów.

Pomimo kilkakrotnych wezwań do zachowania zgodnego z prawem ten nadal

zachowywał się agresywnie, grożąc pobiciem policjantom, używając przy tym słów

wulgarnych. W pewnej chwili napastnik uderzył głową w klatkę piersiową

interweniującego policjanta, odpychając go. W tej sytuacji policjanci obezwładnili

napastnika, a następnie za pośrednictwem dyżurnego wezwali wsparcie na miejsce

interwencji. Po przybyciu drugiego patrolu, mężczyzn przewieziono do jednostki

Policji celem wykonania z ich udziałem dalszych czynności.

Dokonaj analizy zdarzenia i oceń postępowanie policjantów.

15

Zadanie nr 9

W dniu 31 sierpnia 2006 r. dwuosobowy patrol polecenia dyżurnego KPP

w Mikołowie został skierowany na interwencję do miejscowości Orzesze, gdzie

na miejscowej stacji benzynowej trzech mężczyzn wszczynało awanturę. Po przybyciu

na miejsce policjanci zastali osobę zgłaszającą, która wskazała awanturujących

się mężczyzn opisując przebieg zdarzenia. Zgłaszający wskazał też najbardziej

agresywnego mężczyznę. Policjanci podeszli do tych osób, a następnie poprosili

o okazanie dokumentów tożsamości, wydając jednocześnie polecenie do zachowania

zgodnego prawem. Na widok policjantów mężczyźni zaczęli zachowywać się

arogancko i wulgarnie. Podczas trwania interwencji, w pewnym momencie jeden

z mężczyzn (wskazany wcześniej jako najbardziej agresywny) kopnął policjanta

w staw skokowy powodując jego upadek. Inny z mężczyzn usiłował uderzyć drugiego

policjanta pięścią w twarz, ten jednak odparł atak napastników używając pałki

służbowej. Następnie policjanci przystąpili do obezwładniania awanturników. Podczas

zakładania kajdanek jeden z policjantów został ponownie kopnięty w nogę przez

jednego z mężczyzn. Po obezwładnieniu mężczyźni zostali doprowadzeni

do radiowozu, a następnie przewiezieni do KPP Mikołów. Całość interwencji

policjanci przeprowadzili samodzielnie bez żadnego wsparcia.

Dokonaj analizy zdarzenia i oceń postępowanie policjantów.

16

Zadanie nr 10

W dniu 14 września 2006 r. około godz. 2.00 dwuosobowy patrol

zmotoryzowany zauważył przy ul. Paderewskiego w Chorzowie grupę młodych

mężczyzn. Policjanci zatrzymali radiowóz i podjęli obserwację tej grupy. W chwili

oddalania się od policjantów grupa zaczęła zachowywać się agresywnie, kierując

wulgaryzmy pod ich adresem. Następnie osoby te weszły do klatki schodowej

pobliskiego bloku. Widząc to policjanci podjęli decyzję o wylegitymowaniu osób z tej

grupy. W tym celu opuścili radiowóz i pieszo skierowali się do klatki schodowej,

gdzie wcześniej weszła grupa mężczyzn. Dochodząc do klatki schodowej policjanci

stwierdzili, że drzwi wejściowe są zamknięte od wewnątrz, skąd też zaczęły

dochodzić groźby kierowane pod adresem funkcjonariuszy. W pewnym momencie

drzwi klatki zostały otworzone i wyszedł z nich mężczyzna, który zaatakował

policjantów. Policjanci podjęli próbę obezwładnienia napastnika, lecz ten szarpał

się i wyrywał, próbował uderzać policjantów, uniemożliwiając w ten sposób

obezwładnienie.

W trakcie zajścia z budynku wybiegło kilku innych mężczyzn, którzy ruszyli

w kierunku policjantów. W tym samym czasie obezwładniany mężczyzna

wyswobodził jedną z rąk i uderzył pięścią w twarz policjanta. Z uwagi na fakt,

że przewaga liczebna napastników uniemożliwiała policjantom wykonanie

skutecznych czynności, wezwali oni wsparcie na miejsce interwencji. Po przybyciu

wsparcia grupa mężczyzn nadal zachowywała się agresywnie i stawiała opór przy

zatrzymaniu, dlatego też policjanci użyli śpb w postaci pałek służbowych,

co w ostateczności doprowadziło do zatrzymania napastników.

Dokonaj analizy zdarzenia i oceń postępowanie policjantów.

17

Zadanie nr 11

W dniu 2 października 2006 r. około godz. 18.00 z polecenia dyżurnego

jednostki Policji dwuosobowy patrol został skierowany na interwencję domową przy

ul. Kopalnianej w Rudzie Śl. Na miejscu policjanci zastali zgłaszającą, która opisała

im przebieg zajścia. W mieszkaniu nie zastano sprawcy awantury, tj. konkubenta

zgłaszającej. Po pouczeniu pokrzywdzonej policjanci zakończyli interwencję. Około

godz. 19.30 policjanci ponownie udali się pod adres interwencji, tym razem

w mieszkaniu zastali sprawcę interwencji. Podczas trwania czynności policjanci

polecili mężczyźnie opuścić mieszkanie, ponieważ jak ustalili, nie był tam

zameldowany. Mężczyzna nie zastosował się do wydanego polecenia. Policjanci przy

użyciu siły fizycznej wyprowadzili mężczyznę z mieszkania. Podczas wyprowadzania

mężczyzna szarpał policjantów za umundurowanie próbując się wyrwać, w związku

z czym policjanci użyli wobec mężczyzny śpb w postaci pałki służbowej.

Po umieszczeniu w radiowozie oraz podczas doprowadzania do Pogotowia

Ratunkowego mężczyzna nadal zachowywał się agresywnie wyzywając policjantów.

Po przybyciu na miejsce napastnik nadal był agresywny, m.in. zerwał jednemu

z policjantów oznaczenie identyfikacji indywidualnej. Agresywne zachowanie

mężczyzny zmusiło policjantów do założenia mu kajdanek. Podczas doprowadzania na

badanie lekarskie mężczyzna zachowywał się agresywnie i wulgarnie. Gdy policjanci

oczekiwali na wejście do gabinetu zabiegowego, mężczyzna dwukrotnie próbował

kopnąć w krocze jednego z policjantów. Po wykonaniu badania lekarskiego policjanci

doprowadzili mężczyznę do radiowozu. Po umieszczeniu w radiowozie awanturnik

zaczął kopać w szybę tylnych drzwi próbując ją wybić. Chcąc zapobiec wybiciu szyby

policjanci wyciągnęli mężczyznę na zewnątrz i przytrzymując go na ziemi oczekiwali

na przyjazd drugiego radiowozu. Po przyjeździe drugiego radiowozu mężczyznę

przewieziono do jednostki Policji.

Dokonaj analizy zdarzenia i oceń postępowanie policjantów.

18

ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW

z dnia 17 września 1990 r.

w sprawie określenia przypadków oraz warunków i sposobów użycia przez policjantów

środków przymusu bezpośredniego.

Na podstawie art. 16 ust. 4 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. Nr 30, poz. 179)

zarządza się, co następuje:

§ 1. 1. Policjant może stosować środki przymusu bezpośredniego z zachowaniem zasad określonych

w art. 16 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji.

2. Środki przymusu bezpośredniego mogą być stosowane po uprzednim bezskutecznym wezwaniu

osoby do zachowania się zgodnego z prawem oraz uprzedzeniu o użyciu środków przymusu

bezpośredniego, a w przypadku pocisków niepenetracyjnych dodatkowo po uprzednim oddaniu strzału

ostrzegawczego.

3. Policjant może odstąpić od wzywania osoby do zachowania się zgodnego z prawem oraz

od uprzedzenia o użyciu środków przymusu bezpośredniego lub oddania strzału ostrzegawczego

pociskami niepenetracyjnymi, jeżeli zwłoka groziłaby niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia

ludzkiego, a także mienia.

§ 2. 1. Policjant powinien stosować środki przymusu bezpośredniego w taki sposób, aby osiągnięcie

podporządkowania się wydanym na podstawie prawa poleceniom powodowało możliwie najmniejszą

dolegliwość dla osoby, wobec której zastosowano środki przymusu bezpośredniego.

2. Odstępuje się od stosowania środków przymusu bezpośredniego, gdy osoba, wobec której użyto

tych środków, podporządkowała się wydanym poleceniom.

3. Można stosować jednocześnie różne środki przymusu bezpośredniego, jeżeli jest to konieczne do

osiągnięcia podporządkowania się wydanym poleceniom.

§ 3. Policjant ma prawo stosować następujące środki przymusu bezpośredniego:

1) siłę fizyczną w postaci chwytów obezwładniających oraz podobnych technik obrony lub ataku,

2) urządzenia techniczne w postaci kajdanek, prowadnic, kaftanów bezpieczeństwa, pasów

i siatek obezwładniających, paralizatorów elektrycznych, a także kolczatek drogowych i innych

przeszkód umożliwiających zatrzymanie pojazdu,

3) chemiczne środki obezwładniające,

4) pałki służbowe: zwykłe, szturmowe, wielofunkcyjne i teleskopowe,

5) wodne środki obezwładniające,

6) psy i konie służbowe,

7) pociski niepenetracyjne, miotane z broni palnej.

§ 4. 1. Wobec kobiet o widocznej ciąży, osób, których wygląd wskazuje na wiek do 13 lat, starców

oraz osób o widocznym kalectwie stosuje się wyłącznie chwyty obezwładniające.

19

2. Wobec osób, o których mowa w ust. 1, w sytuacji zagrożenia życia, zdrowia lub mienia można

stosować inne środki przymusu bezpośredniego w sposób określony w rozporządzeniu, jeżeli

zastosowanie chwytów obezwładniających okazało się nieskuteczne dla osiągnięcia

podporządkowania się poleceniom wydanym na podstawie prawa.

§ 5. 1. Siłę fizyczną stosuje się w celu obezwładnienia osoby, odparcia czynnej napaści albo

zmuszenia do wykonania polecenia.

2. Używając siły fizycznej, nie wolno zadawać uderzeń, chyba że policjant działa w obronie

koniecznej albo w celu odparcia zamachu na życie, zdrowie ludzkie lub mienie.

§ 6. 1. Kajdanki lub prowadnice można stosować wobec osób skazanych, tymczasowo aresztowanych

lub zatrzymanych w celu udaremnienia ucieczki albo zapobieżenia czynnej napaści lub czynnemu

oporowi. Kajdanki lub prowadnice stosuje się także na polecenie sądu lub prokuratora.

1a. Kajdanki lub prowadnice stosuje się w celu częściowego unieruchomienia kończyn górnych

osoby, wobec której stosuje się ten środek.

1b. Kajdanki zakłada się na ręce trzymane z przodu. W przypadku gdy osoba jest agresywna lub

niebezpieczna, można założyć kajdanki na ręce trzymane z tyłu.

1c. Wobec osób tymczasowo aresztowanych lub skazanych na karę pozbawienia wolności można

zastosować, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, kajdanki zespolone przeznaczone do

zakładania na ręce i nogi.

2. Nie stosuje się kajdanek wobec osób w wieku poniżej 17 lat, z wyjątkiem nieletnich w wieku

powyżej 15 lat podejrzanych o popełnienie przestępstwa przeciwko życiu lub zdrowiu.

§ 7.

(uchylony)

§ 8. 1. Kaftan bezpieczeństwa, pasy lub siatkę obezwładniającą albo paralizator elektryczny stosuje się

wobec osób, które swoim zachowaniem stwarzają niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego,

a także mienia, jeżeli zastosowanie innych środków przymusu bezpośredniego jest niemożliwe albo

okazało się bezskuteczne.

2. Siatkę obezwładniającą można stosować także:

1) w pościgu za osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa,

2) w celu udaremnienia ucieczki skazanego, tymczasowo aresztowanego bądź zatrzymanego

przestępcy.

3. Paralizator elektryczny można stosować w celu:

1) obezwładnienia osoby niepodporządkowującej się wezwaniu do natychmiastowego porzucenia

niebezpiecznego narzędzia,

2) odparcia czynnej napaści lub pokonania czynnego oporu,

3) zatrzymania osoby albo udaremnienia ucieczki osoby skazanej, tymczasowo aresztowanej bądź

zatrzymanej z powodu podejrzenia o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia,

4) przeciwdziałania niszczeniu mienia,

5) obezwładnienia agresywnych lub niebezpiecznych zwierząt.

20

4. Przy stosowaniu paralizatora elektrycznego należy zachować ostrożność, uwzględniając jego

właściwości mogące stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkiego.

§ 9. 1. Polecenie zastosowania kaftana bezpieczeństwa i pasów wydaje komendant Policji lub osoba

przez niego upoważniona, a podczas ich nieobecności - dyżurny jednostki.

2. W czasie patrolu lub konwoju polecenie zastosowania środków wymienionych w ust. 1 wydaje

dowódca patrolu lub konwoju.

§ 10. 1. Kolczatka drogowa lub inna przeszkoda umożliwiająca zatrzymanie pojazdu może być

zastosowana przez umundurowanego policjanta do zatrzymania pojazdu prowadzonego przez osobę,

która nie zatrzymała się mimo odpowiedniego sygnału:

1) gdy istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przez nią przestępstwa,

2) przewożącą osobę, co do której istnieje podejrzenie popełnienia przez nią przestępstwa, lub

przewożącą przedmioty pochodzące z przestępstwa,

3) znajdującą się w stanie wskazującym na użycie alkoholu lub podobnie działającego środka.

2. Kolczatki drogowej nie stosuje się do zatrzymania pojazdów jednośladowych.

§ 11. 1. Zastosowanie kolczatki drogowej lub innej przeszkody należy poprzedzić:

1) sygnałem zatrzymania, podanym przez umundurowanego policjanta w sposób zrozumiały

i widoczny dla kierowcy zatrzymywanego pojazdu,

2) wstrzymaniem ruchu drogowego w obu kierunkach na odległość nie mniejszą niż 100 m

od kolczatki lub innej przeszkody.

2. W przypadku blokowania drogi oznakowanym pojazdem policyjnym można odstąpić od

wstrzymania ruchu drogowego.

§ 12. 1. Chemiczne środki obezwładniające można stosować w przypadkach:

1) odpierania czynnej napaści,

2) pokonywania czynnego i biernego oporu,

3) pościgu za osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa,

4) udaremnienia ucieczki osoby skazanej, tymczasowo aresztowanej bądź zatrzymanej,

5) przeciwdziałania niszczeniu mienia.

2. Przy stosowaniu środków, o których mowa w ust. 1, należy zachować ostrożność, uwzględniając

ich właściwości mogące stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzkiego.

3. Polecenie zastosowania chemicznych środków obezwładniających, z wyjątkiem broni gazowej

i ręcznych miotaczy gazowych, wydają: komendanci wojewódzcy Policji, Komendant Główny Policji

lub osoby przez nich upoważnione.

§ 13. 1. Pałka służbowa może być stosowana w razie:

1) odpierania czynnej napaści,

2) pokonywania czynnego oporu.

3) przeciwdziałania niszczeniu mienia.

21

2. Nie wolno stosować pałki służbowej wobec osób stawiających bierny opór, chyba że zastosowanie

siły fizycznej okazało się bezskuteczne.

3. Zabrania się:

1) zadawania uderzeń i pchnięć pałką służbową w głowę, szyję, brzuch i nieumięśnione oraz

szczególnie wrażliwe części ciała, a także stosowania na te części ciała blokady i zakładania dźwigni,

2) zadawania uderzeń rękojeścią pałki służbowej,

3) stosowania pałki służbowej wobec osób, w stosunku do których użyto kajdanek, prowadnicy,

kaftana bezpieczeństwa, pasa lub siatki obezwładniającej, albo wobec osób obezwładnionych wskutek

użycia paralizatora elektrycznego.

4. Wolno zadawać uderzenia i pchnięcia pałką służbową we wszystkie części ciała w celu odparcia

bezpośredniego, bezprawnego zamachu na życie lub zdrowie własne lub innej osoby.

§ 14. 1. Wodne środki obezwładniające można stosować w przypadkach:

1) odpierania czynnej napaści,

2) pokonywania czynnego i biernego oporu,

3) przeciwdziałania niszczeniu mienia.

2. Przepisy § 12 ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio.

§ 15. 1. Pies służbowy, jako środek przymusu bezpośredniego, może być wykorzystany

w przypadkach:

1) odpierania czynnej napaści,

2) pokonywania czynnego oporu,

3) pościgu za osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa,

4) udaremnienia ucieczki osoby skazanej, tymczasowo aresztowanej bądź zatrzymanej.

2. Pies służbowy powinien mieć założony kaganiec. Nie dotyczy do psa służbowego specjalnie

wytresowanego do działania bez kagańca.

3. Pies służbowy nie wytresowany do działania bez kagańca może być wykorzystany bez kagańca

tylko do odpierania czynnej napaści albo gdy jest używany do czynności służbowych podejmowanych

wobec osób, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 6 ustawy o Policji.

§ 15a. 1. Pociski niepenetracyjne mogą być wyłącznie pociskami gumowymi miotanymi

z broni palnej gładkolufowej albo broni alarmowej i sygnałowej.

2. Pociski niepenetracyjne można stosować, z zastrzeżeniem ust. 3, w przypadkach:

1) odpierania czynnej napaści,

2) odpierania gwałtownego zamachu na mienie,

3) odpierania bezpośredniego bezprawnego zamachu przeciwko życiu lub zdrowiu ludzkiemu albo

w pościgu za sprawcą takiego zamachu,

4) zbiorowego zakłócenia porządku publicznego.

3. Pociski niepenetracyjne mogą być stosowane w budynkach, w przypadkach, o których mowa w ust.

2 pkt 1-3.

22

4. Pociski niepenetracyjne stosuje się:

1) oddając strzał ostrzegawczy (salwę ostrzegawczą) w górę,

2) celując w dolną część ciała, do wysokości pasa osoby.

5. W przypadku działań sił zwartych w sytuacjach zbiorowego zakłócenia porządku publicznego,

przepisy § 12 ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio.

§ 15b. Koń służbowy, jako środek przymusu bezpośredniego, może być użyty w przypadkach:

1) odpierania czynnej napaści,

2) pokonywania czynnego i biernego oporu,

3) pościgu za osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa,

4) udaremnienia ucieczki osoby skazanej, tymczasowo aresztowanej bądź zatrzymanej,

5) przywracania porządku publicznego naruszonego podczas zbiegowiska publicznego lub przez

wykroczenie o charakterze chuligańskim.

§ 16. 1. Jeżeli wskutek zastosowania środka przymusu bezpośredniego nastąpiło zranienie osoby,

policjant jest obowiązany natychmiast udzielić tej osobie pierwszej pomocy, a w razie potrzeby -

spowodować podjęcie wobec niej medycznych działań ratowniczych - w rozumieniu przepisów

o Państwowym Ratownictwie Medycznym.

2. Kobiecie ciężarnej, wobec której użyto środka przymusu bezpośredniego, zawsze zapewnia się

pomoc lekarską.

3. W przypadku, o którym mowa w ust. 1, oraz gdy w wyniku zastosowania środka przymusu

bezpośredniego nastąpiła śmierć osoby albo szkoda w mieniu, policjant, po udzieleniu pierwszej

pomocy oraz spowodowaniu podjęcia ratowniczych działań medycznych, jest obowiązany kolejno do:

1) zabezpieczenia śladów w miejscu zdarzenia i niedopuszczenia osób postronnych w to miejsce,

2) ustalenia świadków zdarzenia, jeżeli jest to możliwe,

3) powiadomienia o zdarzeniu dyżurnego właściwej terytorialnie komendy powiatowej (miejskiej,

rejonowej) Policji oraz swojego bezpośredniego przełożonego.

§ 17. 1. Fakt zastosowania środka przymusu bezpośredniego policjant dokumentuje zapisem

w notatniku służbowym.

2. W przypadkach, o których mowa w § 16, policjant składa szczegółowy pisemny raport

bezpośredniemu przełożonemu.

3. Raport, o którym mowa w ust. 2, powinien zawierać w szczególności:

1) stopień służbowy, imię i nazwisko policjanta,

2) czas i miejsce zastosowania środka przymusu bezpośredniego,

3) dane osoby, wobec której zastosowano środek przymusu bezpośredniego,

4) powody i rodzaj zastosowanego środka przymusu bezpośredniego,

5) opis postępowania poprzedzającego zastosowanie środka przymusu bezpośredniego,

6) skutki zastosowania środka przymusu bezpośredniego,

7) w razie potrzeby określenie sposobu realizacji przepisów § 1 ust. 2 i 3 oraz § 16,

23

8) inne ważne okoliczności zdarzenia,

9) dane ustalonych świadków zdarzenia,

10) podpis policjanta.

4. Jeżeli w wyniku użycia środka przymusu bezpośredniego nastąpiła śmierć człowieka, bezpośredni

przełożony policjanta niezwłocznie powiadamia o tym wyższego przełożonego oraz właściwego

miejscowo prokuratora rejonowego.

§ 17a. 1. Polecenie użycia środków przymusu bezpośredniego przez policjantów wchodzących

w skład oddziału Policji wydaje komendant wojewódzki Policji, z uwzględnieniem przepisów § 12

ust. 3, § 14 ust. 2 i § 15a ust. 5. Użycie tych środków następuje na rozkaz dowódcy oddziału Policji,

zwanego dalej „dowódcą”.

2. Polecenie, o którym mowa w ust. 1, nie jest wymagane, gdy zwłoka w użyciu środków przymusu

bezpośredniego groziłaby bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia, zdrowia ludzkiego lub mienia,

a także niebezpieczeństwem dokonania zamachu, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia

6 kwietnia 1990 r. o Policji.

3. Dowódca, przed wydaniem rozkazu użycia środków przymusu bezpośredniego, jest obowiązany:

1) wezwać do zachowania zgodnego z prawem, a zwłaszcza do porzucenia broni lub niebezpiecznych

narzędzi, zaniechania bezprawnych działań lub stosowania przemocy,

2) uprzedzić o użyciu środków przymusu bezpośredniego.

4. Przepisu ust. 3 nie stosuje się w sytuacji, o której mowa w ust. 2.

5. W razie niemożności nawiązania przez policjanta kontaktu z dowódcą policjant stosuje środki

przymusu bezpośredniego na zasadach ogólnych.

§ 17b. 1. Przerwanie użycia środków przymusu bezpośredniego przez oddział Policji następuje na

rozkaz dowódcy natychmiast po osiągnięciu zamierzonego celu.

2. Oddział Policji wycofuje się niezwłocznie po wykonaniu zadania.

3. Dowódca przed wycofaniem oddziału Policji:

1) zabezpiecza na miejscu zdarzenia ślady i dowody związane z użyciem środków przymusu

bezpośredniego,

2) podejmuje inne czynności niecierpiące zwłoki, aby nie dopuścić do zatarcia śladów lub zniszczenia

dowodów, o których mowa w pkt 1,

3) w miarę możliwości ustala świadków zdarzenia.

§ 17c. 1. Jeżeli wskutek użycia środków przymusu bezpośredniego przez oddział Policji nastąpiło

zranienie osoby lub powstał widoczny stan zagrożenia dla życia lub zdrowia, dowódca jest

obowiązany spowodować udzielenie osobie poszkodowanej pierwszej pomocy, a w razie potrzeby

spowodować również podjęcie wobec niej medycznych działań ratowniczych - w rozumieniu

przepisów o Państwowym Ratownictwie Medycznym. Przepis § 16 ust. 2 stosuje się.

24

2. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 zdanie pierwsze, oraz gdy w wyniku użycia środków

przymusu bezpośredniego nastąpiła śmierć osoby albo szkoda w mieniu, dowódca niezwłocznie

powiadamia o tym bezpośredniego przełożonego i właściwego miejscowo prokuratora rejonowego.

§ 17d. 1. Niezwłocznie po zakończonych działaniach dowódca jest obowiązany złożyć szczegółowy

pisemny raport bezpośredniemu przełożonemu.

2. Raport, o którym mowa w ust. 1, powinien zawierać w szczególności:

1) stopień służbowy, imię i nazwisko dowódcy,

2) określenie liczebności oddziału, czasu i miejsca użycia środków przymusu bezpośredniego,

3) powody i rodzaj użytego środka przymusu bezpośredniego ze wskazaniem trybu wydania polecenia

jego użycia,

4) opis postępowania poprzedzającego zastosowanie środka przymusu bezpośredniego,

5) skutki zastosowania środka przymusu bezpośredniego,

6) w razie potrzeby określenie sposobu realizacji przepisów § 17a ust. 2 i § 17c,

7) inne ważne okoliczności zdarzenia,

8) dane ustalonych świadków zdarzenia,

9) podpis dowódcy.

§ 18. Kierownicy jednostek organizacyjnych Policji są obowiązani badać zasadność, warunki i sposób

stosowania środków przymusu bezpośredniego przez podległych im policjantów.

§ 19. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.

25

ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW

z dnia 26 lipca 2005 r.

w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych

uprawnień policjantów

Na podstawie art. 15 ust. 8 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2002 r. Nr 7, poz. 58,

z późn. zm.) zarządza się, co następuje:

Rozdział 1

Przepisy ogólne

§ 1. Rozporządzenie określa sposób postępowania oraz wzory dokumentów stosowanych przy

wykonywaniu przez policjantów uprawnień określonych w art. 15 ust. 1 pkt 1, 2a, 3, 3a lit. b, pkt 3b,

5, 5a, 6 i 7 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, zwanej dalej „ustawą”:

1) legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości;

2) zatrzymywania osób:

a) pozbawionych wolności, które na podstawie zezwolenia właściwego organu opuściły areszt śledczy

albo zakład karny i w wyznaczonym terminie nie powróciły do niego,

b) stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego,

a także dla mienia;

3) pobierania od osób wymazu ze śluzówki policzków w celu identyfikacji osób o nieustalonej

tożsamości oraz osób usiłujących ukryć swoją tożsamość, jeżeli ustalenie tożsamości w inny sposób

nie jest możliwe;

4) pobierania materiału biologicznego ze zwłok ludzkich o nieustalonej tożsamości;

5) dokonywania kontroli osobistej, a także przeglądania zawartości bagaży i sprawdzania ładunku

w portach i na dworcach oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego, w razie

istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary;

6) obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach

publicznych, a w przypadku czynności operacyjno-rozpoznawczych i administracyjno-porządkowych

podejmowanych na podstawie ustawy - także i dźwięku towarzyszącego tym zdarzeniom;

7) żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, organów administracji rządowej

i samorządu terytorialnego oraz jednostek gospodarczych prowadzących działalność w zakresie

użyteczności publicznej, a także zwracania się o niezbędną pomoc do innych jednostek gospodarczych

i organizacji społecznych, w zakresie obowiązujących przepisów prawa;

8) zwracania się w nagłych wypadkach do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy, w ramach

obowiązujących przepisów prawa.

§ 2. 1. Policjant, który przystępuje do czynności służbowych związanych z wykonywaniem uprawnień

określonych w § 1 pkt 1-3, 5, 7 i 8, jest obowiązany podać swój stopień, imię i nazwisko w sposób

26

umożliwiający odnotowanie tych danych, a także podstawę prawną i przyczynę podjęcia czynności

służbowej.

2. Policjant nieumundurowany przy wykonywaniu uprawnień, o których mowa w ust. 1, innych niż

określone w art. 61 ustawy, okazuje ponadto legitymację służbową, a na żądanie osoby, wobec której

podjęto wykonywanie tych uprawnień, umożliwia odnotowanie danych w niej zawartych.

3. Po zakończeniu wykonywania czynności służbowych, o których mowa w § 1 pkt 1-3 i 5, policjant

ustnie informuje osobę, wobec której czynności te podjęto, o prawie złożenia zażalenia do właściwego

miejscowo prokuratora na sposób przeprowadzenia tych czynności.

§ 3. 1. Policjant zwraca się pisemnie lub ustnie do osób posiadających wiedzę specjalistyczną

o udzielenie pomocy w wykonaniu czynności służbowych, o których mowa w § 1 pkt 3-5 i 6, jeżeli

jest to konieczne dla zapewnienia prawidłowego rezultatu tych czynności.

2. Jeżeli przedmioty ujawnione w wyniku czynności służbowych, o których mowa w § 1, stwarzają

niebezpieczeństwo dla życia, zdrowia ludzkiego lub mienia, policjant jest obowiązany, w granicach

dostępnych środków, niezwłocznie podjąć czynności ochronne, a w szczególności zabezpieczyć

miejsce zagrożone przed dostępem osób postronnych oraz powiadomić dyżurnego właściwej

miejscowo jednostki organizacyjnej Policji o konieczności zarządzenia działań usuwających to

niebezpieczeństwo.

Rozdział 2

Legitymowanie osób

§ 4. Policjant ustala tożsamość osoby legitymowanej na podstawie:

1) dowodu osobistego;

2) paszportu;

3) zagranicznego dokumentu tożsamości;

4) innego niebudzącego wątpliwości dokumentu zaopatrzonego w fotografię i oznaczonego numerem

lub serią;

5) oświadczenia innej osoby, której tożsamość została ustalona na podstawie dokumentów, o których

mowa w pkt 1-4.

§ 5. 1. W przypadku legitymowania osoby znajdującej się w pojeździe, policjant może, ze względów

bezpieczeństwa, żądać opuszczenia pojazdu przez tę osobę oraz inne osoby znajdujące się

w pojeździe.

2. W przypadku następującego bezpośrednio po sobie legitymowania z tej samej przyczyny kolejnych

osób znajdujących się w pobliżu, policjant umundurowany jednokrotnie wykonuje czynności

określone w § 2 ust. 1 3, łącznie wobec wszystkich tych osób.

§ 6. Policjant może odstąpić od legitymowania osoby, która jest mu znana osobiście.

§ 7. Policjant dokumentuje legitymowanie osoby w notatniku służbowym lub na odpowiednim

nośniku technicznym albo w notatce służbowej, określając datę, czas, miejsce i przyczynę

legitymowania oraz następujące dane osoby legitymowanej:

27

1) imię (imiona) i nazwisko oraz adres zamieszkania lub pobytu;

2) numer PESEL, a w przypadku braku informacji o numerze PESEL: datę i miejsce urodzenia oraz

imiona rodziców i nazwisko rodowe;

3) rodzaj i cechy identyfikacyjne dokumentu, na podstawie którego ustalono tożsamość osoby

legitymowanej.

Rozdział 3

Zatrzymywanie osób

§ 8. 1. Policjant przy zatrzymywaniu osoby jest obowiązany podjąć wobec niej kolejno następujące

czynności:

1) określone w § 2 ust. 1;

2) sprawdzić, czy osoba zatrzymywana posiada przy sobie broń lub inne niebezpieczne przedmioty

mogące służyć do popełnienia przestępstwa lub wykroczenia albo przedmioty mogące stanowić

dowody w postępowaniu lub podlegające przepadkowi;

3) odebrać broń i przedmioty, o których mowa w pkt 2;

4) wylegitymować osobę zatrzymywaną;

5) poinformować osobę zatrzymywaną o zatrzymaniu oraz uprzedzić o obowiązku podporządkowania

się wydawanym poleceniom, a także o możliwości użycia środków przymusu bezpośredniego

w przypadku niepodporządkowania się wydanym poleceniom;

6) doprowadzić osobę zatrzymaną do jednostki organizacyjnej Policji.

2. W przypadku zatrzymywania osoby, co do której z posiadanych informacji lub okoliczności

faktycznych wynika, że może posiadać broń palną lub inne niebezpieczne przedmioty mogące służyć

do popełnienia przestępstwa lub wykroczenia albo mogące stanowić dowody w postępowaniu lub

podlegające przepadkowi, policjant, przystępując do zatrzymania, poprzedza je okrzykiem „Policja”,

a następnie w kolejności:

1) sprawdza, czy osoba zatrzymywana posiada przy sobie broń lub inne niebezpieczne przedmioty

mogące służyć do popełnienia przestępstwa lub wykroczenia albo przedmioty mogące stanowić

dowody w postępowaniu lub podlegające przepadkowi;

2) odbiera broń i przedmioty, o których mowa w pkt 1;

3) wykonuje czynności określone w § 2 ust. 1;

4) informuje osobę zatrzymywaną o zatrzymaniu oraz uprzedza o obowiązku podporządkowania się

wydawanym poleceniom, a także o możliwości użycia środków przymusu bezpośredniego

w przypadku niepodporządkowania się wydanym poleceniom;

5) doprowadza osobę zatrzymaną do jednostki organizacyjnej Policji.

§ 9. 1. Policjant jest obowiązany udzielić, w granicach dostępnych środków, pierwszej pomocy

medycznej osobie zatrzymanej, która ma widoczne obrażenia ciała lub utraciła przytomność.

2. Osobie zatrzymanej należy zapewnić badanie lekarskie w przypadku:

1) wymienionym w ust. 1;

28

2) żądania przez osobę zatrzymaną niezwłocznego zbadania przez lekarza;

3) oświadczenia osoby zatrzymanej, że cierpi ona na schorzenia wymagające stałego lub okresowego

leczenia, którego przerwanie zagrażałoby życiu lub zdrowiu;

4) gdy z posiadanych przez Policję informacji lub z okoliczności zatrzymania wynika, że osoba

zatrzymana jest chora zakaźnie;

5) zatrzymania kobiety ciężarnej.

§ 10. 1. Po doprowadzeniu osoby zatrzymanej do jednostki organizacyjnej Policji policjant wykonuje

kolejno następujące czynności:

1) poucza osobę zatrzymaną z powodu stworzenia w sposób oczywisty bezpośredniego zagrożenia

życia, zdrowia ludzkiego lub mienia o prawie do:

a) wniesienia, w terminie 7 dni, zażalenia na zatrzymanie do sądu rejonowego właściwego dla miejsca

zatrzymania,

b) wypowiedzenia się co do przyczyn zatrzymania,

c) zawiadomienia o zatrzymaniu wskazanej osoby najbliższej oraz pracodawcy, uczelni lub szkoły,

d) nawiązania w dostępnej formie kontaktu z adwokatem, a także bezpośredniej z nim rozmowy

w obecności policjanta,

e)

nawiązania w dostępnej formie kontaktu z właściwym urzędem konsularnym

lub przedstawicielstwem dyplomatycznym, jeżeli osoba zatrzymana jest cudzoziemcem;

2) wysłuchuje osoby zatrzymanej na okoliczność zatrzymania;

3) sporządza protokół zatrzymania osoby;

4) doręcza osobie zatrzymanej kopię protokołu zatrzymania, za potwierdzeniem odbioru;

5) podejmuje czynności mające na celu realizację praw, o których mowa w pkt 1, jeżeli tego żądała

osoba zatrzymana;

6) powiadamia o zatrzymaniu miejscowo właściwego prokuratora,

7) powiadamia dowódcę jednostki wojskowej, w razie powzięcia wiadomości, że osoba zatrzymana

jest żołnierzem.

2. Czynności wymienionych w ust. 1 pkt 1 i 5 nie wykonuje się w odniesieniu do osób zatrzymanych

pozbawionych wolności, które na podstawie zezwolenia właściwego organu opuściły areszt śledczy

albo zakład karny i w wyznaczonym terminie nie powróciły do niego.

3. Jeżeli zachowanie osoby zatrzymanej wskazuje na to, że jest ona pod wpływem alkoholu lub innego

podobnie działającego środka albo z innych powodów ma zakłóconą świadomość, czynności

określone w ust. 1 pkt 1 i 4 wykonuje się po ustaniu przyczyn zakłócających świadomość osoby

zatrzymanej.

4. Wzór protokołu zatrzymania osoby określa załącznik nr 1 do rozporządzenia.

§ 11. Zażalenie na zatrzymanie wniesione przez osobę zatrzymaną niezwłocznie przekazuje się

właściwemu ze względu na miejsce zatrzymania sądowi rejonowemu, wraz z kopią protokołu

zatrzymania oraz materiałami uzasadniającymi zatrzymanie.

29

§ 12. Osobę zatrzymaną umieszcza się w pomieszczeniu jednostki organizacyjnej Policji

przeznaczonym dla osób zatrzymanych, z tym że osobę, o której mowa w § 1 pkt 2 lit. a, jedynie na

czas trwania przeszkody uniemożliwiającej doprowadzenie do aresztu śledczego lub zakładu karnego,

stosownie do art. 253 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90,

poz. 557, z późn. zm. ).

Rozdział 4

Pobieranie od osób wymazu ze śluzówki policzków oraz pobieranie materiału biologicznego

ze zwłok ludzkich o nieustalonej tożsamości

§ 13. 1. Wymaz ze śluzówki policzków od osób lub materiał biologiczny ze zwłok ludzkich

o nieustalonej tożsamości pobiera się przy użyciu przeznaczonych specjalnie do tych celów pakietów

kryminalistycznych, oznakowanych indywidualnym kodem kreskowym.

2. Z pobrania od osób wymazu ze śluzówki policzków policjant sporządza protokół według wzoru

stanowiącego załącznik nr 2 do rozporządzenia. W przypadku zastosowania środków przymusu

bezpośredniego wobec osoby w celu pobrania wymazu ze śluzówki policzków, fakt ten odnotowuje

się w protokole pobrania wymazu.

3. Z pobrania materiału biologicznego ze zwłok ludzkich o nieustalonej tożsamości policjant

sporządza protokół według wzoru stanowiącego załącznik nr 3 do rozporządzenia.

4. Wymaz ze śluzówki policzków pobrany od osób lub materiał biologiczny pobrany ze zwłok

ludzkich o nieustalonej tożsamości umieszcza się w pojemniku oznaczonym tym samym kodem

kreskowym, jakim został oznaczony pakiet kryminalistyczny użyty do pobrania.

5. Protokoły, o których mowa w ust. 2 i 3, oznacza się tym samym kodem kreskowym, jakim został

oznaczony pakiet kryminalistyczny użyty do pobrania.

§ 14. Pobrania wymazu ze śluzówki policzków od osób dokonuje policjant przeszkolony w tym

zakresie albo, na pisemny lub ustny wniosek policjanta, uprawniony pracownik służby zdrowia albo

instytucji naukowej lub specjalistycznej powołanej do przeprowadzania badań genetycznych.

§ 15. 1. Policjant prowadzący czynności służbowe w sprawie identyfikacji zwłok ludzkich

o nieustalonej tożsamości jest obowiązany podjąć czynności zmierzające do pobrania ze zwłok

materiału biologicznego w postaci próbek z tkanek.

2. Próbki z tkanek ze zwłok ludzkich o nieustalonej tożsamości pobiera w obecności policjanta

uprawniony pracownik służby zdrowia albo instytucji naukowej lub specjalistycznej powołanej

do przeprowadzenia badań genetycznych.

3. W przypadkach niecierpiących zwłoki policjant może pobrać ze zwłok ludzkich o nieustalonej

tożsamości próbkę z tkanek w postaci włosów z cebulkami oraz częścią dokorzeniową o długości co

najmniej 1 cm, jeżeli został przeszkolony w tym zakresie.

Rozdział 5

Kontrola osobista, przeglądanie zawartości bagaży i sprawdzanie ładunków w portach i na

dworcach oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego

30

§ 16. 1. Policjant przy przeprowadzaniu kontroli osobistej wykonuje kolejno następujące czynności:

1) określone w § 2 ust. 1 lub 2;

2) sprawdza zawartość odzieży osoby kontrolowanej i przedmioty, które znajdują się na jej ciele, nie

odsłaniając przykrytej odzieżą powierzchni ciała;

3) sprawdza zawartość podręcznego bagażu oraz innych przedmiotów, które posiada przy sobie osoba

kontrolowana;

4) odbiera osobie kontrolowanej posiadaną broń lub inne niebezpieczne przedmioty mogące służyć do

popełnienia przestępstwa lub wykroczenia albo przedmioty mogące stanowić dowody w postępowaniu

lub podlegające przepadkowi;

5) legitymuje osobę kontrolowaną.

2. Kontrolę osobistą powinien przeprowadzać policjant:

1) tej samej płci, co osoba kontrolowana;

2) w miejscu niedostępnym w czasie wykonywania kontroli dla osób postronnych.

3. Jeżeli kontrola osobista musi być przeprowadzona niezwłocznie, w szczególności ze względu na

okoliczności mogące stanowić zagrożenie dla życia, zdrowia ludzkiego lub mienia, może jej dokonać

policjant płci odmiennej, także bez zachowania warunku, o którym mowa w ust. 2 pkt 2,

ze szczególnym uwzględnieniem art. 15 ust. 6 ustawy.

4. Osoba poddana kontroli osobistej może przybrać do tej czynności osobę przez siebie wskazaną.

Policjant jest obowiązany dopuścić osobę wskazaną do udziału w czynności, chyba że jej obecność

utrudniałaby lub uniemożliwiałaby przeprowadzenie czynności.

5. Policjant może przybrać do obecności przy kontroli osobistej osobę trzecią, jeżeli uzna to

za konieczne dla uzyskania celu kontroli.

§ 17. 1. Policjant przegląda zawartość bagaży lub sprawdza ładunek znajdujący się w portach,

na dworcach oraz w środkach transportu lądowego, wodnego i powietrznego w obecności posiadacza

bagaży lub ładunku albo przedstawiciela przewoźnika, spedytora lub agenta morskiego.

2. Policjant przegląda zawartość bagażu lub sprawdza ładunek przyjęty do przewozu wyłącznie

w obecności przedstawiciela przewoźnika, spedytora lub agenta morskiego.

3. W przypadku braku możliwości zapewnienia natychmiastowej obecności osób, o których mowa

w ust. 1 i 2, policjant może przejrzeć zawartość bagaży lub sprawdzić ładunek bez ich obecności,

jeżeli z posiadanych informacji wynika, że zwłoka może spowodować zagrożenie dla życia, zdrowia

ludzkiego lub mienia, lub gdy istnieje uzasadniona obawa zniszczenia bądź utracenia rzeczy

mogących stanowić dowód w sprawie albo podlegających zajęciu w postępowaniu karnym.

§ 18. 1. Policjant dokumentuje czynności służbowe, o których mowa w § 16 i 17, w notatniku

służbowym, określając datę, czas, miejsce i przyczynę ich przeprowadzenia oraz dane dotyczące osób

objętych czynnościami i w nich uczestniczących, a także rodzaj i wynik czynności.

31

2. Na żądanie osoby poddanej kontroli osobistej albo przedstawiciela właściciela, przewoźnika,

spedytora lub agenta morskiego policjant sporządza protokół z przeprowadzonych czynności, którego

wzór określa załącznik nr 4 do rozporządzenia.

Rozdział 6

Obserwowanie i rejestrowanie obrazu i dźwięku zdarzeń w miejscach publicznych

§ 19. Policjant podczas czynności służbowych wykonuje uprawnienie do obserwowania

i rejestrowania obrazu lub dźwięku zdarzeń, planowo lub doraźnie oraz w sposób:

1) bezpośredni - w przypadku obecności policjantów w miejscu prowadzenia obserwacji i rejestracji

obrazu lub dźwięku zdarzeń;

2) zdalny - przy użyciu urządzeń teleinformatycznych przekazujących obraz lub dźwięk zdarzeń na

odległość;

3) jawny lub przy użyciu metod uniemożliwiających osobom nieupoważnionym ustalenie faktu

prowadzenia obserwacji i rejestracji.

§ 20. Policjant dokumentuje czynności służbowe, o których mowa w § 19, stosownie do okoliczności

i wyników obserwacji oraz dyspozycji podmiotu decydującego o podjęciu obserwacji, w notatniku

służbowym, notatce służbowej, notatce urzędowej, komunikacie, meldunku lub na odpowiednim

nośniku technicznym, określając miejsce i czas ich rozpoczęcia i zakończenia oraz rodzaj użytych

środków technicznych.

Rozdział 7

Żądanie niezbędnej pomocy oraz zwracanie się o niezbędną lub doraźną pomoc

§ 21. 1. Policjant zwraca się o niezbędną pomoc od instytucji państwowych, organów administracji

publicznej oraz jednostek gospodarczych prowadzących działalność w zakresie użyteczności

publicznej, zgłaszając żądanie udzielenia pomocy do osób pełniących funkcje tych organów albo

kierowników tych instytucji lub jednostek gospodarczych albo innych osób upoważnionych do

podejmowania decyzji koniecznych do udzielenia żądanej pomocy lub w danym czasie dysponujących

możliwościami jej udzielenia.

2. Żądanie, o którym mowa w ust. 1, jest doręczane lub przekazywane drogą elektroniczną przez

właściwy organ Policji lub policjanta działającego z upoważnienia tego organu.

3. Żądanie, o którym mowa w ust. 2, powinno zawierać powołanie podstawy prawnej żądania,

określenie rodzaju i zakresu niezbędnej pomocy, wskazanie policjanta korzystającego z pomocy oraz

pouczenie o odpowiedzialności karnej funkcjonariusza publicznego w razie niedopełnienia obowiązku

udzielenia pomocy.

§ 22. 1. Żądanie, o którym mowa w § 21, może być zgłoszone ustnie przez każdego policjanta

potrzebującego niezbędnej pomocy:

1) w sytuacjach niecierpiących zwłoki, a zwłaszcza w przypadku wykonywania przez policjanta

czynności służbowych w celu ratowania życia, zdrowia lub wolności człowieka albo ochrony mienia

oraz w trakcie pościgu za sprawcą czynu zabronionego pod groźbą kary;

32

2) jeżeli policjant wykonuje czynności służbowe na pisemne polecenie sądu, prokuratora lub organu

administracji publicznej.

2. Policjant zgłaszający ustne żądanie udzielenia niezbędnej pomocy powiadamia osobę, do której

zgłasza żądanie, o działaniu w sytuacji niecierpiącej zwłoki albo na polecenie sądu, prokuratora lub

organu administracji publicznej oraz przekazuje tej osobie informacje określone w § 21 ust. 3.

3. Żądanie zgłoszone ustnie potwierdza się niezwłocznie w sposób określony w § 21 ust. 2.

§ 23. 1. Policjant, zwracając się o udzielnie niezbędnej pomocy do jednostek gospodarczych innych

niż wymienione w § 21 ust. 1 lub do organizacji społecznych, kieruje wystąpienie do osób pełniących

funkcje kierowników lub członków zarządu w tych jednostkach lub organizacjach albo do innych osób

upoważnionych do podejmowania decyzji koniecznych do udzielenia pomocy lub w danym czasie

dysponujących możliwościami jej udzielenia.

2. W zakresie formy zwracania się o pomoc, o której mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy

§ 21 ust. 2 i § 22.

§ 24. W nagłych wypadkach policjant zwraca się ustnie do każdej osoby o udzielenie doraźnej

pomocy, powiadamiając tę osobę o nagłym wypadku oraz przekazując jej informacje, o których mowa

w § 21 ust. 3.

§ 25. 1. W przypadku wykonywania niejawnych czynności służbowych policjant uprzedza każdą

osobę udzielającą pomocy w ramach tych czynności o obowiązku zachowania w tajemnicy faktu

udzielenia pomocy i wszelkich szczegółów z tym związanych oraz o odpowiedzialności karnej w razie

nieuprawnionego ujawnienia informacji stanowiących tajemnicę państwową lub służbową, pobierając

na tę okoliczność pisemne oświadczenie sporządzone własnoręcznie przez osobę udzielającą pomocy,

jeżeli pozwalają na to okoliczności wykonywania czynności służbowych. O konieczności złożenia

takiego oświadczenia policjant uprzedza przed skorzystaniem z pomocy tej osoby.

2. O wystąpieniu okoliczności uniemożliwiających pobranie oświadczenia, o którym mowa w ust. 1,

policjant informuje swojego bezpośredniego przełożonego raportem, wskazującym osobę udzielającą

pomocy oraz zakres informacji, jakie zostały tej osobie udostępnione.

§ 26. Po zakończeniu czynności służbowych policjant składa bezpośredniemu przełożonemu

szczegółowy raport zawierający informację o wystąpieniu z żądaniem lub zwróceniu się o udzielenie

pomocy.

§ 27. 1. Policjant jest obowiązany sporządzić pisemne pokwitowanie na użyczone w ramach pomocy

rzeczy lub dokumenty.

2. Pokwitowanie powinno zawierać:

1) stopień, imię i nazwisko policjanta oraz jego numer identyfikacyjny, a także określenie jednostki

organizacyjnej Policji, w której pełni on służbę;

2) miejsce, datę i godzinę przejęcia rzeczy lub dokumentu;

3) imię i nazwisko lub nazwę oraz adres właściciela (posiadacza) rzeczy lub dokumentu;

4) opis rzeczy lub dokumentu z uwzględnieniem ewentualnych uszkodzeń, a w odniesieniu do

33

pojazdu - z podaniem marki, typu, modelu, numeru rejestracyjnego, ilości paliwa w zbiorniku oraz

przebiegu według wskazań liczników zainstalowanych w pojeździe;

5) pouczenie o prawie do odszkodowania z tytułu uszkodzenia lub zniszczenia rzeczy lub dokumentu;

6) określenie miejsca i, w miarę możliwości, terminu zwrotu rzeczy lub dokumentu;

7) podpisy policjanta oraz właściciela (posiadacza) rzeczy lub dokumentu albo innej osoby

upoważnionej do dysponowania rzeczą lub dokumentem.

3. Pokwitowanie, o którym mowa w ust. 1, sporządza się w 2 egzemplarzach: przeznaczonych dla

właściciela (posiadacza) użyczonej rzeczy lub dokumentu oraz do akt sprawy, w ramach której

nastąpiło udzielenie pomocy.

4. W przypadkach uzasadnionych koniecznością niezwłocznego działania, w szczególności w celu

ratowania życia, zdrowia ludzkiego lub mienia albo prowadzenia pościgu za sprawcą czynu

zabronionego pod groźbą kary, policjant może odstąpić od wydania pisemnego pokwitowania i ustnie

poinformować właściciela (posiadacza) rzeczy lub dokumentu o danych określonych w ust. 2 pkt

1,5 i 6.

5. Jeżeli w pokwitowaniu nie określono terminu zwrotu rzeczy lub dokumentu oraz w sytuacji,

o której mowa w ust. 4, policjant jest obowiązany zwrócić rzecz lub dokument niezwłocznie po

wykonaniu czynności służbowych albo po ustaniu potrzeby dalszego korzystania z rzeczy lub

dokumentu.

§ 28. 1. Zwrot rzeczy lub dokumentu odbywa się protokolarnie w terminie i miejscu uzgodnionym

z właścicielem (posiadaczem).

2. Protokół zwrotu rzeczy lub dokumentu powinien zawierać:

1) stopień, imię i nazwisko policjanta dokonującego zwrotu oraz określenie jednostki organizacyjnej

Policji, w której pełni on służbę;

2) miejsce, datę i godzinę zwrotu rzeczy lub dokumentu;

3) imię i nazwisko lub nazwę oraz adres właściciela (posiadacza) albo osoby upoważnionej do odbioru

rzeczy lub dokumentu;

4) opis stanu rzeczy lub dokumentu przed i po użyciu przez policjanta, ze wskazaniem ewentualnych

uszkodzeń powstałych w trakcie użycia, a w odniesieniu do pojazdu - z podaniem marki, typu,

modelu, numeru rejestracyjnego, szacunkowej ilości paliwa oraz przebiegu według wskazań liczników

zainstalowanych w pojeździe;

5) oświadczenie osoby, o której mowa w pkt 3, o stanie odbieranej rzeczy lub dokumentu;

6) podpisy policjanta dokonującego zwrotu rzeczy lub dokumentu oraz osoby, o której mowa w pkt 3.

3. W razie zgłoszenia przez osobę, o której mowa w ust. 2 pkt 3, zastrzeżeń co do określonych

w protokole danych dotyczących stopnia uszkodzenia albo zużycia rzeczy lub dokumentu, jednostka

organizacyjna Policji dokonująca zwrotu, o ile nie uwzględniono tych zastrzeżeń, powołuje

rzeczoznawcę w celu ich rozpatrzenia.

34

Rozdział 8

Przepisy końcowe

§ 29. Formularze protokołów według wzorów określonych w dotychczasowych przepisach mogą być

stosowane przez okres 5 miesięcy od dnia wejścia w życie rozporządzenia.

§ 30. Tracą moc:

1) rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 lutego 2005 r. w sprawie sposobu postępowania przy

wykonywaniu niektórych uprawnień Policji oraz wzorów dokumentów stosowanych w tych sprawach

(Dz. U. Nr 25, poz. 204);

2) rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 sierpnia 1996 r. w sprawie szczegółowego trybu

korzystania przez policjantów z pomocy instytucji państwowych, organów administracji rządowej

i samorządu terytorialnego, jednostek gospodarczych i organizacji społecznych oraz osób (Dz. U. Nr

107, poz. 501).

§ 31. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.