ZESTAW 21

Teoria zniszczenia Coulomba-Mohra
Miar

ą tarcia wewnętrznego jest kąt tarcia wewnętrznego (υ) i tangens tego

k

ąta μ, zwany współczynnikiem tarcia wewnętrznego.

T/N =

τ/σ = tgυ = μ

przy warunku,

że: τ = σ tgυ

K

ąt tarcia wewnętrznego jest miarą oporu skały przeciw poślizgowi jej dwu

cz

ęści względem siebie.

Przezwyci

ężenie oporu tarcia wewnętrznego skały jest uwarunkowane

osi

ągnięciem dostatecznej dla tej skały wartości naprężenia ścinającego τ,

a ta zale

ży od różnicy naprężeń σ1 - σ3

Celem okre

ślenia możliwości ścięcia w danym materiale i w danym stanie

napr

ężeń trzeba powiązać równanie tarcia z równaniem opisującym wartość τ

w dwuosiowym stanie napi

ęcia, czy też z diagramem Mohra.

•kolejne koła Mohra od średnicy zwiększającej się od σ3σ1
1 w prawo
oznaczaj

ą stopniową zmianę stanu naprężeń aż do osiągnięcia stanu

krytycznego

σ3σ1*, przy którym koło Mohra uzyskuje styczność z liniami

zniszczenia, a zatem zostaje spełniony warunek ścięcia-poślizgu, wynikający
z równania tarcia dla danego materiału (dla uskoku odwróconego: stałe σ3,
rosn

ące σ1).

•Styczność koła Mohra z liniami zniszczenia może też być osiągnięta przez
zmniejszanie

σ3 przy niezmiennym σ1: powstawanie uskoków normalnych

wskutek post

ępującego odprężania bocznego (szybkie wypiętrzanie) przy

nieznacznym ci

śnieniu nadkładu.

•Jednoczesne zmiany wartości σ1 i σ3: w okresach wzmożonej aktywności
tektonicznej.
•Rola czynnych wartości naprężeń normalnych, np. wzrost ciśnienia
porowego płynów: koło Mohra nie zmieniając swej średnicy przesunie się w
lewo. Je

śli przyrost ciśnienia porowego będzie dostateczny, dojdzie do

styczno

ści z linią zniszczenia i powstaną spękania ścięciowe lub uskoki.

W przyrodzie zniszczenie

ścięciowe może nastąpić bez żadnych bezpośrednich

przyczyn tektonicznych. Np. aktywizacja sejsmiczna

świeżo napełnionych

zbiorników retencyjnych lub osuwiska uruchamiające się w wyniku
podniesienia poziomu wód gruntowych.
K

ąt ścinania Θ wynosi:

2

Θ = ±(900 - υ)

Θ = ±(450 - υ/2)
Warto

ści υ dla skał litych wynoszą 20-500, a najczęściej 30-400. Stąd też

teoretyczne k

ąty upadu powierzchni uskokowych:

* uskoki normalne 60-650
* uskoki odwrócone 25-300
* uskoki przesuwcze (o pionowej orientacji

σ2) same też muszą być pionowe

K

ąt między komplementarnymi powierzchniami uskoków wynosi 50-600.

Im wi

ększe są bezwzględne wartości σ1 i σ3, tym większej trzeba różnicy

mi

ędzy nimi, by osiągnąć styczność koła Mohra z liniami zniszczenia.

Oznacza to,

że na znacznych głębokościach w skorupie ziemskiej do utworzenia

uskoków potrzeba znacznie większych i bardziej zróżnicowanych sił
tektonicznych ni

ż w strefach płytkich.

Dla jeszcze nie zniszczonych skał zwięzłych, wywołanie ścięcia wymaga
pewnej wyj

ściowej, minimalnej wartości różnicy naprężeń, czy też pewnej

minimalnej warto

ści naprężenia ścinającego.

Jest to spójność, czyli kohezja [cohesion], c.
Przy uwzgl

ędnieniu spójności warunek zniszczenia przez ścinanie ma postać:

τ = c + σ tgυ [równanie Coulomba]
Późniejsze uściślenia równania Coulomba dotyczą roli wody porowej.
Obecno

ść w skałach wody ułatwia powstawanie ścięć - tym znaczniejsze,

im wi

ększe jest ciśnienie porowe.

Oddziaływanie ciśnienia porowego zwiększa także „kruchość” sposobu
zniszczenia.
Obwiednie Mohra dla poszczególnych skał różnią się znacznie. Im skała jest
mniej podatna, tym obwiednia dla niej wznosi si

ę bardziej stromo, a więc tym

wi

ększy jest kąt tarcia wewnętrznego i tym mniejszy kąt ścinania.

Fałd
ka

żde wygięcie płaszczyznowych elementów strukturalnych, niezależnie od tego jakimi czynnikami zostało spowodowane

(wygi

ęcie warstwy, ławicy lub innego pierwotnie płaskiego elementu strukturalnego, wytworzone wtórnie, choć niekoniecznie z

przyczyn tektonicznych)
W skład fałdu wchodzą:
antyklina (siodło)[anticline] - forma wypukła ku górze z utworami starszymi w jądrze
synklina (łęk) [syncline] - forma wypukła ku dołowi, z utworami młodszymi w jądrze
antyforma, synforma, fałd neutralny - formy, w których nie można ustalić stratygraficznego następstwa warstw

Geometryczne klasyfikacje fałdów

KLASYFIKACJA KINEMATYCZNA
I Kryterium położenie pow osiowych i skrzydeł oraz ogólna pozycja form fałdowych (kryt oparta na przekroju prostopadłym do
osi fałdu) fałd stojący–powierzchnia osiowa pionowa fałd pochylony – powierzchnia osiowa pochylona, obydwa skrzydła
nachylone w przeciwnych kierunkach, bądź jedno pionowe, a drugie nachylone
fałd obalony – powierzchnia osiowa pochylona, obydwa skrzydła nachylone w tym samym kierunku
fałd leżący – powierzchnia osiowa pozioma
fałd przewalony – powierzchnia osiowa pochylona lub pionowa, pozycja form fałdowych odwrócona.
II kr

yterium symetrii wewnętrznej (symetryczność skrzydeł względem powierzchni osiowej)

fałd symetryczny – jeśli skrzydła są symetryczne względem powierzchni osiowej
fałd asymetryczny różnej długości skrzydła, często też na różnej ich miąższości lub kształcie
skrajnym asymetrii przypadku powstaje fałd złuskowany.
KLASYFIKACJA MORFOLOGICZNA
(1)

Kształt fałdów w przekroju zębate (zygzakowate, szewronowe, dachowe) - o ostrych przegubach i płaskich

skrzydłach grzebieniowate - o ostrych przegubach antyklin i półkolistych przegubach synklin hiperboliczne
paraboliczne półkoliste skrzynkowe (kuferkowe) - o płaskich grzbietach antyklin i dnach synklin połączonych przegubami z
płaskimi stromymi skrzydłami w położeniu normalnym
wachlarzowe -

o płaskich lub lekko wygiętych grzbietach antyklin i dnach synklin połączonych przegubami z płaskimi, stromo

nachylonymi skrzydłami w położeniu odwróconym
kryterium kąta zbieżności Δ –kąta dwuściennego między płaszczyznami reprezentującymi średnie położenie skrzydeł fałdu:
fałdy normalne (otwarte) Δ>0 fałdy ciasne fałdy izoklinalne (zamknięte) Δ=0 fałdy wachlarzowe Δ<0
III kryterium stosunek wysokości (w)fałdu do jego promienia(p)
fałdy szerokopromienne w/p = ¼, fałdy średniopromienne w/p = 1, fałdy wąskopromienne w/p > 1
Dla fałdów asymetrycznych należy uwzględnić średni promień fałdu.
(2)

Kształt fałdów w planie stosunek długości fałdu do jego szerokości, zmierzonych na podstawie tej samej granicy

stratygraficznej fałdy linijne d/s = 5 brachyfałdy d/s = 2 kopuły i niecki d/s < 2
(3)

Symetria ogólna i cylindryczność

symetria rombowa jednoskośna trójskośna
fałd cylindryczny – powierzchnie ławic stanowią powierzchnie walcowe
fałd niecylindryczny – obejmują także fałdy stożkowe – fałdy torsalne
Fałdy cylindryczne, stożkowe i torsalne – ich sfałdowane powierzchnie mogą być rozwinięte do postaci płaszczyzny, tzn. są
rozwijalne.
Odrębną kategorię tworzą fałdy nierozwijalne, obejmujące zwykle fałdy nałożone (pochodzące z interferencji fałdowań o różnym
kierunku).
KLASYFIKACJA STRUKTURALNA
wzajemny stosunek ławic:
fałdy koncentryczne – krzywizny poszczególnych ławic mają wspólne centrum. Krzywizny te łagodnieją na zewnątrz od jąder
antyklin i synklin; miąższość ławic w całym przekroju fałdu jest mniej więcej stała
fałdy symilarne – krzywizny poszczególnych ławic są takie same lub zbliżone; miąższość ławic rośnie w strefach przegubów i
spada na skrzydłach
fałdy dysharmonijne – krzywizny poszczególnych ławic są różne i nie mają wspólnego centrum
Typy koncentryczny i symilarny tworzą często kombinacje, dlatego też stosuje się bardziej rozbudowane klasyfikacje
strukturalne Klasa (1)

– krzywizna ławic fałdów maleje na zewnątrz skrętów

1A

– zmniejszanie miąższości w przegubach: fałdy cieniejące 1B – typowo koncentryczne fałdy równoległe 1C – przyrost

miąższości w przegubach: fałdy grubiejące albo spłaszczone Klasa (2) – typowe fałdy symilarne
Klasa (3)

– krzywizna ławic maleje do wewnątrz skrętów: fałdy wysmuklone

Typy płaszczowin: (przefałdowanie odkucie scinanie)
2typy sekwencji powst nasunie: -ku przedpolu ,-

ku zagórzu Nausniecia pozasekwencyjne-są to wszyst nasuniecia które nie są

sekwenc w śród nich wyróżnia się:-reaktywowane starsze nasni sekw oraz-młodsze ktore zwykle tnie uformowane wcześniej
struktury fałdowo nasuwcze.Sekwenc tną warstwy w góre profilu,czyli nasuwa skały starsze na młodsze,nasunie popasek tną
warstwy w górę lub w dół profilu,nasunieia te wiec nasuwają odpowiednio skały starsze na młodsz bąćmłodsze na starsze z
sfałdowanych warstwach nasunie. pozasek.moze ciąć daną warstwe w obu skrzydłach pojedynczego fałdu.
Typy strukt nasunieciowych:-

prosty klin tektoniczne(łuska),-systemy nasunięciowe o przeciwnej wergencji łusek na pojedynczej

powierzchni odkłucia,-cienkooskorupowe struktury typu dupleksów z nasuni dachowym(nd),-struktura typu z wyciskania
powstała w wyniku inwersji systemu ekstensywnych uskoków listrycznych,-hybrydowy system zasunięć w tzw strefie trójkątnej
rozwojem dupleksów w podłożu oraz systemem imbrykacyjnym i struktur powstał z inwersji basenów ekspensy.,-systemy
nasun o przeciw wergencji łusek odmiennej dla cienkoskorup strukt.tupy dupleks i dla gruboskorupo,imbrykacyj struktur
obejmujące podłoz krystaliczne.

Modele uskokowania
(1)Andersona -

wzdłuż 2 komplementarnych zespołów powierzchni ścinania

(2) po

ślizgowy model uskokowania = model odkształcenia trójwymiarowego poślizgowy model uskokowania = model

odkształcenia trójwymiarowego Pod wpływem roli odkształcenia (i naprężenia pośredniego) w polu
jednorazowego odkształcenia powstaną jednocześnie nie dwa, lecz 3-4 zespoły kierunkowe poślizgów (uskoków), zachowujące
symetri

ę rombową względem osi odkształceń głównych

ZESTAW 22

Płaszczowiny z odkłucia
Z odkłucia – dupleksy – najczęstszy i największy typ struktur nasunięciowych. Nasunięcie macierzyste towarzyszy warstwie
podatnej lub granicy skał o różnej podatności, poszczególne łuski tworzą się z wtórnie zuskokowanej materii skalnej. Nasuwane
masy skalne muszą skompensować długość – wychodzą na powierzchnię wzdłuż uskoku rampowego, fałdują się, powstaje
struktura imbrykacyjna:
Następnie młodsze pakiety nasuwanych skał nasuwają się na starsze – mechanizm świńskich grzbietów (angole mają
pomysłowe nazewnictwo...):

Proces ten mieści się w ramach tektoniki naskórkowej

Z odkłucia – angażuje głębsze warstwy skorupy ziemskiej, jest generalnie dysharmonijny wobec zastanej struktury.

Wzajemne stosunki geometryczne spękań.
Zespół ciosu –geometrycznie uporządkowana grupa spękań. Uporządkowanie to jest mierzone statystycznie, w rzeczywistości
dopuszczalne jest odchylenie bie

gu spękań o 300 i upadu o 150.

Cios sprzężony – system spękań (cios) którego składniki powstawały jednocześnie. Najczęściej powstaje przez ścinanie.
Zespoły spękań komplementarnych – cios sprzężony powstały przez ścinanie, którego powierzchnie spękań dopełniają się w
rozładowaniu naprężenia ścinającego.
Spękania równoodległe – odległość między spękaniami jest w przybliżeniu taka sama.
Strefa spękań – lokalne zagęszczenie sieci spękań nieraz rytmicznie powtarzanymi spękaniami.
Systemy ciosowe (o zasięgu regionalnym):
System ortogonalny (po ludzku prostokątny) – najczęstszy (podstawowy system ciosu)
System romboidalny (diagonalny, po ludzku ostrokątny) – drugi po prostokątnym co do częstości występowania.
Układy spękań (lokalne układy spękań):
System ortogonal

ny (po ludzku prostokątny) – najczęstszy (podstawowy system ciosu)

System romboidalny (diagonalny, po ludzku ostrokątny)
Spękanie koncentryczne

Przykład fałdu dysharmonijnego
Fałdy pasożytnicze – podrzędne, dysharmonijne fałdy powstające w warstwach mniej podatnych otoczonych grubym
kompleksem warstw bardziej podatnych w wyniku fałdowania ze ścinania.
*są to struktury II rzędu (występują w obrębie fałdu – strkt. I rzędu)
*są fałdami dysharmonijnymi – miąższości i krzywizny poszczególnych ławic są inne, nie mają wspólnego centrum:
*występują w obrębie warstw mniej podatnych (~sztywniejszych) otoczonych warstwami bardziej podatnymi (~plastycznymi)

Strefy ścinania
Przykłady stref ścinania
Strefa podatnego ścinania – powstaje w okolicy uskoku podatnego. Wielopłaszczyznowe, niezauważalne gołym okiem ścinanie
materiału poprzedzające koncentrację poślizgu niejednokrotnie doprowadza do przebudowy teksturalnej. Reorientacja tekstury
ku równoległości z płaszczyzną ruchu ułatwia ten ruch (dodatnie sprzężenie zwrotne). W rezultacie wykształcają się pasma
dyslokacyjne o ściśle uporządkowanej budowie wewnętrznej kontrastującej z otoczeniem i przeniknięte siecią gęstych
mikrościęć. Wyróżniają się również obfitością mylonitów, fyllonitów, gnejsów oczkowych

Strefa kruchego ścinania – powstaje pomiędzy skrzydłami uskoku kruchego. W wyniku przekroczenia wytrzymałości skały
pękają wzdłuż jednej, chropowatej powierzchni. W ten sposób tworzą się brekcje, kataklazyty itp.

Strefy krucho-podatne i podatno-kruche

– powstają w skałach które w danych warunkach są średnio podatne (podatno-kruche)

lub kruche(krucho-podatne).

Strefy takie występują na przykład:
Pasie dyslokacji łysogórskiej – kopalnia Staszic w Rudkach
Syberia

– złoże siarczkowe Kansaj

ZESTAW 23

proces płynięcia skal (pełzanie)
Pełzanie - powolne płynięcie materiału w czasie przy stałym naprężeniu. Odkształcenia pełzania zależą od czasu i temperatury,
oraz parametru jakim jest naprężenie. Przy założeniu stałości temperatury T=const. => e=f(t,s) Najpierw pojawia się
natychmiastowe odkształcenie wynikające z przyłożonego naprężenia. Opisywane jest prawem Hooke’a I stadium pełzania -
zmienna prędkość odkształceń. Na początku próby charakteryzuje się dużymi wartościami prędkości na początku próby, która
pod koniec próby zwalniają i stopniowo się ustala. II stadium pełzania - stała prędkość odkształceń.
III stadium

pełzania - wzrasta prędkość pełzania => wzrasta osłabienie materiału => dochodzi do zniszczenia. Zniszczenie

tłumaczy się powstawaniem mikroporów które rozwijają się w czasie.

Uskoki listryczne
wykazuj

ące krzywiznę; o systematycznie

zmieniaj

ącym się kącie upadu wzdłuż przekroju poprzecznego powierzchni

uskokowej
* szuflowe - o upadzie malej

ącym wgłąb

nawieszone - o upadzie stromiej

ącym wgłąb

Płaszczowina

– o nasunięcie w skali regionalnej o zasięgu co najmniej kilku kilometrów. Płaszczowiny mogą powstać na skutek

Przefałdowania, gdy fałd ulegnie obaleniu, potem pęknie a jego górne skrzydło samodzielnie przemieszcza się do przodu

żyły
żyły syntaksjalne - krystalizujące od ścian ku środkowi żyły, złożone z tych samych minerałów, co skała otaczająca, których
dwie warstwy/powłoki stykają się wzdłuż szwu centralnego; żyły syntaksjalne - świadczą o warunkach ogólnej ekstensji
(poszerzania masywu z przyczyn zewn

ętrznych); sugerują mechanizm pękania hydraulicznego i epizodycznego w warunkach

ogólnej kontrakcji i tylko lokalnego rozwierania
żyły złożone - będące kombinacją poprzednich; oznaczają zmianę warunków naprężeniowych albo prędkości ekstensji w
pewnej fazie rozwoju

żyły

żyły kryształów „rozciągniętych”– krystalizujące od ścian, jak w (a), ale w warunkach nadążania krystalizacji za rozwieraniem
szczeliny; materiał tożsamy ze skałą otaczającą, brak szwu centralnego, pękanie typu crack-seal zaznaczone w
poszczególnych włóknach, a nie całej żyle; sygnalizują umiarkowaną, powolną ekstensję przy współudziale pękania
hydraulicznego.

Zakrzywienie i przechylenie kryształów w żyłach włóknistych jest wynikiem dostosowywania się rosnących kryształów do
zmieniaj

ącego się kierunku poszerzania szczeliny - pojawienie się składowej stycznej

Podział genetyczno-strukturalny:
A. bez foliacji kataklastycznej (1) brekcje: sp

ękaniowe, okruchowe (2) kataklazyty - zbudowane z miazgi mineralnej (3)

pseudotachylity -, zbudowane z drobnoziarnistej miazgi skalnej
Brekcje (a) hydrauliczne -

o ich powstaniu decydowała energia obecnych w skale roztworów (b) grawitacyjne - np. w obrębie

kawern krasowych (c) uskokowe * okruchowe brekcje uskokowe zmieszane i zmielone
B

. skały z foliacją kataklastyczną - w procesie deformacji nabyły cech budowy

Kierunkowej (1) brekcje z foliacj

ą kataklastyczną (2) kataklazyty z foliacją kataklastyczną • blastokataklazytów • katablastytów

(3) mylonity - zwi

ęzłe, drobnoziarniste skały o teksturze łupkowatej

ZESTAW 24

Uskok normalny
powierzchnia uskoku nachylona w kierunku skrzydła zrzuconego

Jak powstają okna i czapki tektoniczne?
Okna i czapki tektoniczne są to formy odpowiednio erozyjne i ostańcowe w obrębie płaszczowiny. Powstają po nasunięciu
płaszczowiny gdy, na skutek różnej odporności na erozję nasuniętych (a więc wywyższonych) warstw, odsłonięte zostają skały
podłoża nasunięcia. Miejsce wychodni tych skał nazywane jest oknem erozyjnym, a ostańce zerodowanej płaszczowiny to
czapki tektoniczne.

Wymień i krótko scharakteryzuj główne typy spękań
Spękanie – powierzchnia nieciągłości mechanicznej wytworzona przez pęknięcie tj. przerwanie ciągłości skały bez
makroskopowo widocznego przemieszcz

enia wzdłuż tej powierzchni. Wyróżnia się następujące typy spękań:

I

– ekstensyjne – ruch względny poprzeczny do ścian spękania

II

– ścięciowe – ruch ślizgowy prostopadły do krawędzi spękania

III

– ścięciowe – ruch ślizgowy równoległy do krawędzi spękania

Ponadto ze względu na cechy mechaniczne wyróżniamy spękania:
ekstensyjne
ścięciowe
hybrydowe

– sprzężone o kącie dwuściennym 2θ mniejszym bądź równym 600 , a w praktyce w przedziale 0 a 450.

ZESTAW 25

Modele reologiczne (główne)
Zachowanie si

ę skał poddanych odkształceniom zależy w decydującym

stopniu od warunków towarzyszących temu procesowi. Nie ma ogólnej teorii
odkształcenia skał.
Trzy elementarne modele reologiczne, obrazuj

ące trzy podstawowe własności

reologiczne skał: sprężystość, lepkość, plastyczność.
Odkształcenia sprężyste (ciało Hooke’a) - jest natychmiastowe, gdy
odkształcenie cieczy doskonale lepkiej (ciało Newtona) i ciała doskonale
plastycznego (ciało St. Venanta) pod stałym obciążeniem przebiega z
okre

śloną, stałą prędkością.

Odkształcenie lepkie rozpoczyna się po przyłożeniu jakiegokolwiek obciążenia,
gdy pocz

ątek odkształcenia plastycznego wymaga osiągnięcia przez

obci

ążenie pewnej krytycznej wartości (pokonanie siły tarcia), odpowiadającej

granicy plastyczno

ści.

Konieczne jest łączenie ze sobą modeli podstawowych dla pełniejszej
charakterystyki własności ciał rzeczywistych - w sposób szeregowy lub
równoległy.
Złożone modele reologiczne:
* ciało sprężysto-lepkie (Kelvina lub Voigta)
* ciecz spr

ężysto-lepka (Maxwella)

* ciało sprężysto-plastyczno-lepkie (Binghama)
Ciało Kelvina - rozciąganie sprężyny jest hamowane przez lepkość cieczy
w tłumiku. Reakcją na odciążenie jest cofnięcie się odkształcenia (nawrót
spr

ężysty), również opóźnione w czasie.

Przebieg odkształcenia ciała Kelvina odpowiada przebiegowi I fazy pełzania,
czyli płynięciu sprężystemu.
Ciało Maxwella - po obciążeniu początkowo zachowuje się sprężyście,
a później dochodzi do głosu ruch tłoka w tłumiku, co wyraża się powolnym
odkształcaniem modelu ze stałą prędkością. Jest to odpowiednik
płynięcia plastycznego, czyli II fazy pełzania.
Ciało Binghama –
po obci

ążeniu doznaje natychmiastowego odkształcenia

spr

ężystego, zaś po pokonaniu oporu tarcia (granica plastyczności)

nast

ępuje płynięcie plastyczno-lepkie o stałej prędkości.

Nie ma tu miejsca na zjawisko relaksacji.

Kryteria mezostrukturalne
A.

Struktury ślizgowe: (1) lustro tektoniczne - powierzchnia wygładzona przez tarcie przyuskokowe

(2) drobne formy urze

źbienia lustra (a) rysy ślizgowe (tektoniczne) (b) ślizgowe lineacje mineralne

(c) zadziory tektoniczne. * z oderwania * z wyorania przez wleczony okruch * z wci

ęcia się spękań pierzastych w powierzchnię

lustra
B.

Spękania przyuskokowe (1) spękania pierzaste • W warunkach kruchych częstsze są spękania tensyjne T

• W warunkach bardziej podatnych tworzą się spękania ścięciowe (2) kliważ spękaniowy * wyraźne oddzielenie powierzchni
nieci

ągłości od skały otaczającej * mały (milimetrowy) rozstęp spękań * powierzchnie na ogół płaskie i ściśle równoległe (3)

sp

ękania P (4) Szeregi kulisowe (szeregi ścięciowe) (5) spękania Y (D)

Gęstość spękań
(1) g

ęstość powierzchniowa

Gs =

Σ lt / S

Σ lt - suma długości śladów wszystkich spękań na badanej powierzchni
S - pole badanej powierzchni
(2) g

ęstość objętościowa V = Σ s/V

Σ s - suma pola powierzchni wszystkich spękań w obrębie badanej części asywu
V - obj

ętość badanej części masywu skalnego kreślenie względnej gęstości zespołu równoległych spękań ciosowych:

średni rozstęp (odstęp) R = 1/x
x - liczba sp

ękań przypadająca na prostopadły do nich odcinek pomiarowy ojednostkowej długości (L) dla sumy spękań

wszystkich zespołów - średni sumaryczny rozstęp spękań
m = n
Rs = [

Σ 1/m] - 1

m = a
a.....n

średnie rozstępy spękań w poszczególnych zespołach spękaniowych

Porównań należy dokonywać dla tych samych skał.
Zwi

ększona porowatość i domieszka substancji ilastej zwiększa gęstość spękań. Istotnym czynnikiem jest miąższość ławic.

Decyduj

ące są zatem czynniki litologiczny i miąższościowy.

Zale

żność gęstości spękań od miąższości ławic:

G = a x Mb
G - g

ęstość spękań, M - miąższość ławicy, a, b - współczynniki

C. ROZWARCIE
- bezpo

średni pomiar szczelinomierzem

- empiryczne ustalenie sumarycznej obj

ętości szczelin w jednostce objętości

masywu skalnego:
P =

Σ ν / V

P - porowato

ść szczelinowa (= współczynnik szczelinowatości)

Elementy i parametry geometryczne fałdów
j

ądro [core] – część wewnętrzna

skrzydła [limbs, flanks]
przegub [hinge]

– odcinek sfałdowanej warstwy o największej krzywiźnie

strefa przegubowa [hinge zone]

– zbiór przegubów we wszystkich warstwach danego fałdu

o

ś fałdu [fold axis] – linia biegnąca wzdłuż przegubu, w połowie jego szerokości

linia osiowa [axial trace, axial plane trace]

– ślad przecięcia powierzchni osiowej z powierzchnią terenu

projekcja osiowa [projection of the hinge]

– rzut pionowy rzeczywistej osi fałdu na powierzchnię terenu lub płaszczyznę mapy

undulacje [undulations]

– wygięcia osi fałdu w górę lub dół, poza którymi oś wraca do poprzedniego położenia; inaczej –

undulacje poprzeczne
elewacja [transverse elevation]

– undulacja skierowana w górę

depresja [transverse depression]

– undulacja skierowana w dół powierzchnia osiowa fałdu [axial surface] – powierzchnia

łącząca osie danego
fałdu w poszczególnych ławicach linia grzbietowa [crestal line] antykliny powstaje przez połączenie najwyższych
punktów powierzchni stropowej którejś z ławic antykliny; pokrywa się ona z
osi

ą tylko w antyklinach stojących i niektórych pochylonych o ostrym przegubie

grzbiet [crest]

– strefa biegnąca wzdłuż linii grzbietowej

powierzchnia grzbietowa [crestal surface]

– łączy linie grzbietowe w poszczególnych ławicach

odpowiednie terminy dla synklin:
* linia denna [bottom line, trough line]
* dno [bottom, trough]
powierzchnia denna [trough surface

Systemy rampowe
D

źwiganie się powierzchni nasunięcia ku powierzchni terenu dokonuje się wzdłuż uskoku odwróconego, wytwarzającego

stopień rampowy [ramp, footwall ramp]. Zazwyczaj jest ich wiele; kolejne stopnie rampowe są powiązane odcinkami poślizgu
poziomego . Łuski wcześniejsze wspinają się na późniejsze, przemieszczając się wraz z nimi „na ich grzbietach” – stąd
mechanizm „piggyback”