08 Wykonywanie komputerowej obróbki sygnału

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Piotr Karpiński

Wykonywanie

komputerowej

obróbki

sygnału

audiowizualnego do celów multimedialnych
313[04].Z2.05

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:

dr inż. Marcin Chrzan

Jerzy Orzechowski

Opracowanie redakcyjne:

Piotr Stępień

Konsultacja:

mgr inż. Piotr Ziembicki

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 313[04].Z3.01
„Instalowanie programowych systemów radiotelewizyjnych przy zastosowaniu radiodyfuzji
naziemnej” zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik urządzeń
audiowizualnych.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE..................................................................................................3

WYMAGANIA WSTĘPNE .....................................................................................5

CELE KSZTAŁCENIA............................................................................................6

MATERIAŁ NAUCZANIA .....................................................................................7

4.1.

Podstawowe zagadnienia dotyczące cyfrowej obróbki dźwięku......................7

4.1.1. Materiał nauczania ..............................................................................................7
4.1.2. Pytania sprawdzające ........................................................................................ 21
4.1.3. Ćwiczenia .........................................................................................................21
4.1.4. Sprawdzian postępów........................................................................................ 27
4.2.

Podstawy cyfrowego montażu dźwięku .......................................................... 28

4.2.1. Materiał nauczania ............................................................................................ 28
4.2.2. Pytania sprawdzające ........................................................................................ 31
4.2.3. Ćwiczenia ......................................................................................................... 31
4.2.4. Sprawdzian postępów........................................................................................ 35
4.3.

Korekcja dźwięku ........................................................................................... 36

4.3.1. Materiał nauczania ............................................................................................ 36
4.3.2. Pytania sprawdzające ........................................................................................ 42
4.3.3. Ćwiczenia .........................................................................................................42
4.3.4. Sprawdzian postępów........................................................................................ 44
4.4.

Wstęp do komputerowej obróbki sygnału wideo........................................... 45

4.4.1. Materiał nauczania ............................................................................................45
4.4.2. Pytania sprawdzające ........................................................................................51
4.4.3. Ćwiczenia ......................................................................................................... 51
4.4.4. Sprawdzian postępów........................................................................................55
4.5.

Używanie efektów wideo ................................................................................. 56

4.5.1. Materiał nauczania ............................................................................................56
4.5.2. Pytania sprawdzające ........................................................................................61
4.5.3. Ćwiczenia ......................................................................................................... 61
4.5.4. Sprawdzian postępów........................................................................................62
4.6.

Przejścia wideo ................................................................................................63

4.6.1. Materiał nauczania ............................................................................................ 63
4.6.2. Pytania sprawdzające ........................................................................................65
4.6.3. Ćwiczenia ......................................................................................................... 65
4.6.4. Sprawdzian postępów........................................................................................65
4.7.

Efekty dźwiękowe i muzyka............................................................................ 66

4.7.1. Materiał nauczania ............................................................................................ 66
4.7.2. Pytania sprawdzające ........................................................................................ 69
4.7.3. Ćwiczenia ......................................................................................................... 69
4.7.4. Sprawdzian postępów........................................................................................ 70
4.8.

Tworzenie filmu .............................................................................................. 71

4.8.1. Materiał nauczania ............................................................................................ 71
4.8.2. Pytania sprawdzające ........................................................................................ 74
4.8.3. Ćwiczenia .........................................................................................................74
4.8.4. Sprawdzian postępów........................................................................................77

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ ................................................................................78

LITERATURA .......................................................................................................84

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik, który będzie Ci pomocny w opanowaniu wiadomości i umiejętności z zakresu

komputerowej obróbki sygnału audio i wideo z uwzględnieniem: możliwości pracy w
wirtualnym studio, eksperymentowania i sprawdzania swoich pomysłów a także na finalizację
swojej pracy w postaci gotowego wyrobu multimedialnego.

Poradnik ten zawiera:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiadomości, które

powinieneś nabyć, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

2. Schemat układu jednostek modułowych.
3. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
4. Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania

ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Warto z niego korzystać w oparciu o wskazane
w rozdziale 6 źródła. Obejmuje ćwiczenia, które zawierają:

−

wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia,

−

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,

5. Przykład zadania/ćwiczenia oraz zestaw pytań sprawdzających Twoją wiedzę

i umiejętności z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tego ćwiczenia jest dowodem nabycia
umiejętności praktycznych określonych w tej jednostce modułowej. Wykonując
sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytanie tak lub nie.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po ukończeniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.

Jednostka modułowa: Obróbka komputerowa sygnału audio i video do celów

multimedialnych, jest jednostką podsumowującą wiedzę i umiejętności zdobyte podczas
poprzednich jednostek modułowych. Dzięki temu nauczysz się łączyć ze sobą obróbkę
sygnałów audio i wideo.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny
pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.
Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

313 [ 04] Z2.01

Dobieranie urz

ądzeń audio do

odbioru sygna

łu dźwiękowego

313 [ 04] Z2.02

Dobieranie urz

ądzeń video do

odbioru sygna

łu wizyjnego

313 [ 04] Z2.03

Przetwarzanie i rejestracja

sygna

łu Audio analogowego i

cyfrowego

313 [ 04] Z2.04

Przetwarzanie i rejestracja

sygna

łu video analogowego i

cyfrowego

313 [ 04] Z2.05

Wykonywanie komputerowej

obróbki sygna

łu audiowizualnego

do celów multimedialnych

Modu

ł 313 [04] Z2

Technologia obs

ługi urządzeń

Audiowizualnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

rozróżniać pojęcia: dźwięk, natężenie dźwięku, głośność dźwięku, barwa dźwięku,
wysokość tonu, zakres słyszalności, niskie, średnie i wysokie częstotliwości, dźwięk
monofoniczny, stereofoniczny,

−

rozróżniać sprzęt komputerowy umożliwiający wykonywanie odpowiednich zabiegów na
sygnałach analogowych i cyfrowych,

−

poruszać się w środowisku popularnych systemów operacyjnych,

−

rozróżniać podstawowe programy umożliwiające zapis i odczyt z nośników CD i DVD,

−

rozróżniać urządzenia do tworzenia efektów dźwiękowych podczas rejestracji sygnału
audio,

−

rozróżniać urządzenie do rejestracji sygnału audio analogowego i cyfrowego,

−

rozróżniać urządzenie do rejestracji sygnału wideo analogowego i cyfrowego,

−

rozróżniać nośniki do rejestracji sygnału wideo analogowego i cyfrowego,

−

przeprowadzać konserwację urządzeń i sprzętu,

−

porozumiewać się ze współpracownikami i przełożonymi,

−

wykonywać pracę z zachowaniem przepisów bhp, ochrony ppoż. Oraz ochrony
środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:

−

zorganizować stanowisko pracy, z uwzględnieniem przepisów bhp., ochrony ppoż. oraz
ochrony środowiska,

−

zorganizować zestawy nieliniowe z komputerami i pamięciami masowymi, które
umożliwiają pracę zarówno w trybie off-line, jak i on-line,

−

dobrać komputer z montażami kompozycyjnymi i realizacją procesów w czasie
rzeczywistym,

−

dobrać programy do obróbki sygnałów audio i wideo w trybie off-line, jak i on-line,

−

przygotować stanowisko do obsługi prostego studia wirtualnego,

−

wykonać pracę z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,

−

przeprowadzić konserwację urządzeń i sprzętu,

−

porozumieć się ze współpracownikami i przełożonymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Podstawowe zagadnienia dotyczące cyfrowej

obróbki dźwięku

4.1.1. Materiał nauczania

Dźwięk cyfrowy

Czy ktoś z was zastanawiał się kiedyś, jak to możliwe, żeby komputer, który rozgranicza

tylko dwa stany: napięcie i jego brak lub jak wolą inni: jedynkę i zero, mógł pełnić funkcję
profesjonalnego magnetofonu czy zaawansowanego studia montażowego? Spróbuję pomóc
Ci w zrozumieniu tego fenomenu. A więc od początku...

Rys. 1. Zamiana różnic
ciśnienia akustycznego na
analogowy sygnał elektryczny
[8, s. 29]

Wykres dźwiękowej fali sinusoidalnej odzwierciedla płynne zmiany ciśnienia

akustycznego pojedynczego tonu. Mikrofon zamienia ruchy pobudzonej do drgań przez to
zaburzenie membrany na sygnał elektryczny. Zmiany napięcia mikrofonowego podążają za
zmianami ciśnienia akustycznego, kreśląc na osi czasu podobną sinusoidę (Rys. 1). To sygnał
analogowy, czyli taki, w którym zmiany jednej wartości w sposób ciągły odpowiadają drugiej
(choć może właściwsza byłaby nazwa: analogiczny). By mógł być wprowadzony do
komputera, musi ulec przekształceniu na ciąg zer i jedynek. Następuje to w procesie
próbkowania (ang. sampling) - sprawdzania w równych odstępach czasu amplitudy sygnału i
zapisywania chwilowych jej wartości w kodzie binarnym. W taki sposób obraz sinusoidy
można zamienić z pewnym przybliżeniem na sekwencję liczb wyrażających kolejne
amplitudy (Rys. 2).

Rys. 2. Konwersja
analogowo-cyfrowa
[8, s. 29]

Im większa jest częstotliwość próbkowania (ang. sampling ratę), tym dokładniejsze

odwzorowanie krzywej, a ponieważ każda sinusoida ma dwie połówki: dodatnią i ujemną,
więc w celu prawidłowego przeniesienia jej kształtu częstotliwość próbkowania musi być co
najmniej dwukrotnie wyższa (Rys. 3) od częstotliwości analizowanej (tzw. zasada Nyquista).
Niespełnienie tego warunku może prowadzić do zniekształceń intermodulacyjnych (ang.
aliasing) - Rys. 4., tj. błędnego interpretowania próbkowanej częstotliwości jako niższej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 3. Prawidłowa
zamiana sygnału analo-
gowego na cyfrowy -
przynajmniej dwie
próbki na okres dla
odwzorowania znaku
amplitudy [8, s. 30]

Uwzględniając pewien margines bezpieczeństwa, przyjęto częstotliwość 44,1 kHz jako

standard gwarantujący odwzorowanie użytecznego zakresu 20 Hz – 20 kHz na płytach
kompaktowych (48 kHz w profesjonalnych studiach nagrań). Aby uniknąć wspomnianych
zniekształceń, wszystkie częstotliwości powyżej 20 kHz są blokowane w przekształcanym
sygnale przez filtr dolnoprzepustowy (ang. anti-alia-sing filter).

Rys. 4. Zdeformowany obraz sinusoidy - zniekształcenia
intermodulacyjne

(ang.

aliasing)

przy

częstotliwości

próbkowania trzy razy niższej od częstotliwości próbkowanego
dźwięku [8, s. 30]

Próbkowanie to jednak nie wszystko. Uzyskane w taki sposób wartości amplitudy muszą

być przekształcone do postaci zrozumiałej dla komputera. Trzeba je wyrazić w systemie
binarnym, czyli skwantyzować. W układzie dwójkowym wykorzystuje się dwie cyfry: zero i
jedynkę. Taka możliwość wyboru to bit. Za pomocą dwóch bitów można już przedstawić
cztery stany:

00 = 0

01 = 1

10 = 2

11 = 3

Dodanie kolejnego bitu zwiększa możliwość odwzorowania do ośmiu:

000 = 0

001 = 1

010 = 2

011 = 3

100 = 4

101 =5

110 = 6

111 = 7

Każdy nowy bit podwaja poprzednią liczbę możliwych do przedstawienia wartości.

Osiem bitów to 256 kombinacji, 16 bitów – 65.536, 24 bity – 16.777.216
(n bitów – 2

możliwości). Im więcej bitów, tym dokładniej można oddać zmiany amplitudy.

Tym niższe będą również szumy kwantyzacji, tj. zniekształcenia spowodowane zmianą
kształtu fali w procesie konwersji analogowo-cyfrowej (przypomnij sobie zasadę Fouriera;
można ją zinterpretować i w taki sposób: inny, schodkowy kształt fali to inne widmo, a więc

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

obecność nowych, niechcianych składowych, tworzących rodzaj szumu; im mniejsza różnica
kształtów fali oryginalnej i spróbkowanej - tym niższe szumy).

Precyzyjniej wreszcie można przedstawić odstęp między minimalnym a

maksymalnym napięciem sygnału, czyli dynamikę (Tabl. 1).

Tabela 1. Zależność przenoszonej dynamiki od liczby bitów

Liczba bitów

Dynamika nagrania

48 dB

96 dB

120 dB

144 dB

Ale jak przekazać informację o znaku amplitudy? Przecież każda sinusoida ma dwie

połówki: dodatnią i ujemną. Wystarczy środek zakresu przyjąć za „0". Przy szesnastu bitach
wartości ujemne będą reprezentowane przez zakres 0 – 32 767, dodatnie przez zakres 32 768
– 65 535 (Rys. 5).

Rys.5. Kwantyzacja 4-bitowa i sposób
przekazania znaku amplitudy [8, s. 31]

Taka metoda binarnego przedstawiania chwilowych wartości amplitudy mierzonej w

równych odstępach czasu, a więc swoistego kodowania analogowego dźwięku w strumień zer
i jedynek (Rys. 6), wykreślających przebieg impulsów o zmiennej szerokości, nosi nazwę mo-
dulacji kodowo-impulsowej, tj. PCM (ang. Pulse Code Modulation). Powstały w ten sposób
sygnał cyfrowy pozostaje tylko pogrupować w pakiety danych (słowa lub bajty) i zapisać na
dowolnym nośniku w postaci pliku dźwiękowego. A co z odczytem? Przekształcanie sygnału
cyfrowego w analogowy przebiega na odwrót. Wartości binarne są „tłumaczone" w rytmie
odpowiadającym częstotliwości „samplingowej” na schodkowe napięcia analogowe. Owa
kanciastość przebiegu jest łagodzona przez wyjściowy filtr dolnoprzepustowy (wyobraź sobie
układ kondensatora ładowanego przez rezystor takim schodkiem napięcia; prostokątne zbocze
impulsu zostanie przekształcone w łagodnie narastającą krzywą). Oczywiście zasady
konwersji przedstawione dla uproszczenia na przykładzie sinusoidy są słuszne dla każdego
kształtu sygnału.

Rys. 6. Ciąg bitów tworzących kod PCM o 4-bitowej rozdzielczości [8, s.32]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Nowe standardy

Rejestratory cyfrowe udostępniają coraz większe wartości częstotliwości próbkujących

będące wielokrotnością dotychczas stosowanych: 88,2 kHz, 96 kHz, 176,4 kHz, 192 kHz.
Najnowsze przetworniki DSD (ang. Digital Stream Data) pracują z częstotliwością ponad 2
MHz! (wykorzystują jednak inną metodę, w której amplitudę zamienia się na szerokość
jednobitowego impulsu przyjmującego wartość zera lub jedynki). Gwarantuje to jeszcze
lepszą jakość nagrywanego dźwięku, chociaż końcowy rezultat i tak bywa zwykle
redukowany do najpowszechniejszego ciągle formatu z początku lat osiemdziesiątych –
zapisu CD Audio (16 bitów i 44,1 kHz). Nie uzyskano, bowiem jak dotąd jednomyślności, co
do nowego, wyższego standardu płytowego. Powszechnie jest akceptowana jedynie
tendencja do zastępowania nagrań stereofonicznych edycjami przestrzennymi w systemie 5.1,
możliwa do zrealizowania po wprowadzeniu na rynek bardzo pojemnego i taniego nośnika
DVD.

Ciekawym rozwiązaniem wydaje się Super Audio CD (SACD) – propozycja twórcy

dotychczasowego formatu CD Audio – firmy Philips i wielkiego giganta Sony, przedstawiona
w 1999 roku. Płyta SACD składa się z dwóch warstw. Pierwsza – przezroczysta dla starszych
odtwarzaczy i przez nie ignorowana – zawiera zapisaną technologią DSD przestrzenną wersję
albumu w formacie 5.1 (pasmo 0÷100 kHz, dynamika 120 dB) i takiej samej jakości nagranie
stereofoniczne; druga – to tradycyjna płyta CD z nagraniem utrwalonym w 16-bitowej
rozdzielczości przy częstotliwości 44,1 kHz.

Rys. 7. Organizacja warstw na nośniku SACD (Super Audio CD) [13, SACD]

W ten sposób zadowoleni są wszyscy: bardziej i mniej wymagający użytkownicy (no,

prawie wszyscy, bo cena płyty SACD jest dużo wyższa od zwykłej CD-A). Nawiasem
mówiąc, ten rodzaj hybrydowej płyty SACD jest jednym z trzech proponowanych przez
Philipsa i Sony. Pozostałe dwa to jedno- i dwuwarstwowe płyty HD o wysokiej rozdzielczości
(ang. High Density) i pojemnościach odpowiednio: 4,7 i 8 GB.

Z tradycyjnej technologii PCM korzysta natomiast konkurent SACD – płyta DVD-Audio,

proponowana przez takich producentów, jak Panasonic, JVS, Warner Bros., Toshiba,
Samsung czy Pioneer. Krążek DVD-A może zawierać nagranie stereo o parametrach 24
bity/192 kHz (pasmo teoretycznie do 96 kHz przy dynamice 144 dB!) lub sześciokanałowy
dźwięk dookólny skompresowany (24 bity/96 kHz) lub nie (24 bity/48 kHz). Nie należy
zapominać o ugruntowanej już pozycji DVD-Video oferującej prócz obrazu dźwięk
wielokanałowy lub stereofonię w 24-bitowej rozdzielczości i próbkowaniu z częstotliwością
96 kHz. Opisywany wcześniej nowy standard płyt audio firmy DTS pozwala natomiast na
indywidualne zakodowanie każdego z sześciu kanałów (centralnego, lewego, prawego,
lewego i prawego tylnego oraz subwoofera) w formie nieco bogatszej informacji stereo (44,1

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

kHz/20 bitów) mieszczącej się na tradycyjnej płycie kompaktowej i możliwej do
stereofonicznego odtworzenia w normalnym czytniku CD.

Pliki dźwiękowe

Dźwięk analogowy przekształcony do postaci cyfrowej (zamieniony na ciąg bitów) może

być utrwalony w postaci pliku. Sposób uporządkowania danych w pliku określa jego format.
Każdy plik dźwiękowy powinien mieć nagłówek (ang. header), poprzedzający faktyczny
strumień danych cyfrowych. Zdarzają się jednak odstępstwa od tej dobrej i wygodnej - bo
pozwalającej na automatyczną identyfikację pliku zasady.

W nagłówku są umieszczane informacje opisujące format pliku, jego długość, liczbę

kanałów (np. mono, stereo), rozdzielczość bitową, częstotliwość próbkowania, rodzaj
i stopień kompresji (gdy ją zastosowano) itp., a więc wszystko to, co umożliwia prawidłowe
zinterpretowanie zawartości pliku. Na przykład, jeśli zapisano w nim dźwięk stereofoniczny,
będzie to oznaczać, że przy odtwarzaniu wszystkie słowa nieparzyste powinny być kierowane
do jednego kanału, wszystkie parzyste - do drugiego. Dlaczego słowa, nie bajty? Z szacunku
dla tradycji. Pierwsze powszechnie używane komputery były maszynami ośmiobitowymi.
Aby zwiększyć szybkość przetwarzania danych, pojedyncze bity, zdolne do wyrażania tylko
dwóch wartości (0 lub 1), były grupowane w pakiety po osiem (bajty), umożliwiając
natychmiastową reprezentację jednego z 256 stanów. Każda komórka pamięci czy rejestr
procesora przechowywały takie ośmiobitowe słowa. Ponieważ moc obliczeniowa
komputerów ciągle była niewystarczająca, wprowadzono następną generację: komputery
szesnastobitowe. Te przetwarzały słowa zbudowane z szesnastu bitów, ale tak naprawdę
tworzone przez dwa ośmiobitowe bajty. Gdy i to przestało zadowalać, pojawiły się maszyny
trzydziestodwubitowe, a słowo zawierało tym razem cztery bajty. Sześćdzie-
sięcioczterobitowe komputery operują słowem złożonym z ośmiu bajtów. Wyobraź sobie
teraz monofoniczny dźwięk przekształcony do postaci kodu PCM. Przy szesnastobitowym
próbkowaniu każda chwilowa wartość amplitudy będzie wyrażona szesnastoma bitami, czyli
jednym słowem cyfrowym. Ale w pliku komputerowym słowo to zostanie zbudowane z
dwóch bajtów. Co z tego może wyniknąć? O tym za chwilę.

Właściwe dane, tj. słowa, w które „zaklęto" dźwięk, mogą być zapisane w formie

czystego kodu PCM. To najwygodniejszy sposób, a odtworzenie takiego pliku nie obciąża
zbytnio procesora, który musi jedynie odczytać kolejne próbki. Ma jednak zasadniczą wadę:
wymaga dużej ilości miejsca na dysku. Jedna minuta stereofonicznego nagrania jakości CD
(44,1 kHz, 16 bitów) zajmuje ok. 10 MB przestrzeni dyskowej:

44 100 x 2 bajty x 2 kanały x 60 sekund = 176 400 bajtów x 60 sekund = ok. 172

kilobajtów x 60 sekund - 10336 kB - 10,09 MB (1 kB = 1024 B, 1 MB = 1024 kB). Dlatego
też powstały inne formaty plików dźwiękowych

, w których surowe dane w postaci próbek

dźwiękowych są poddawane dodatkowej operacji zwanej kompresją, polegającą na poddawaniu ich
działaniu specjalnie opracowanych algorytmów powodujących znaczne zmniejszenie ilości danych
przy zachowaniu bardzo dobrej jakości dźwięku, a typowym przykładem takiego formatu plików
dźwiękowych jest niezwykle popularny format MP3.

Bitrate

Przy przesyłaniu plików w Internecie poważnym problemem staje się przepustowość

łącza. By można było na bieżąco - w miarę napływania z sieci - słuchać dźwięku jakości CD
(44,1 kHz/16 bitów), kanał transmisyjny musiałby przepuszczać 1 411 200 bitów (około 50
kB) w ciągu sekundy (44 100 Hz X 2 kanały X 16 bitów). Standardowa prędkość
telefonicznego połączenia modemowego to dziś 56 kilo-bitów na sekundę (czyli jakieś 7 KB).
Prawie 25 razy mniej, a wciąż wiele osób korzysta za takiego połączenia z Internetem. Co

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zrobić, żeby zachować jakość i zmniejszyć objętość? Trzeba dźwięk skompresować,
dopasowując jego rozmiar do szerokości kanału transmisyjnego. Dlatego większość kodeków,
tj. algorytmów kompresujących, które dostosowują pliki do przesyłania za pośrednictwem
Internetu, określa stopień kompresji za pomocą tzw. prędkości bitowej (ang. bitrate).
Prędkość bitowa wyraża liczbę bitów przenoszonych przez skompresowany strumień w ciągu
sekundy. Najczęściej jest określana w kb/s (Tabl. 2), czasem w jednostkach, ośmiokrotnie
większych - kB/s (w kilobajtach na sekundę).

Tabela 2. Zależność jakości dźwięku od rozdzielczości bitowej

Rozdzielczość bitowa

Górna granica

pasma

Jakość

16 kb/s

4,5 kHz

Radio - fale krótkie

32 kb/s

7,5 kHz

Radio AM

96 kb/s

11 kHz

Radio FM

128 kb/s

16 kHz

Prawie CD

160-180 kb/s

20 kHz

Naturalne słyszenie

256 kb/s

22 kHz

Nagranie studyjne

Formaty plików dźwiękowych

- WAV (.wav) jest najczęściej wykorzystywanym formatem na platformie PC. Zazwyczaj
odnosi się do czystych danych PCM, chociaż może również oznaczać sygnał skompresowany,
nawet w formacie „mp3". Szereg dostępnych częstotliwości próbkowania oferuje różną
jakość: od telefonicznej (8 kHz) do profesjonalnej (192 kHz), przy rozdzielczości z zakresu
od 8 do 32 bitów. Dźwięk może być jedno (mono) lub dwukanałowy (stereo). Szczególną
odmianą tego formatu jest powszechnie wykorzystywany w profesjonalnych aplikacjach
Wave Broadcast - dane zapisane w takim pliku przechowują również informację o jego
lokalizacji (np. o położeniu w określonym miejscu na ścieżce nagrania wielośladowego).

- NeXT/Sun (.au) - popularny w Internecie, często wykorzystywany w apletach

i aplikacjach Java. Jest standardem na komputerach NeXT i Sun. Może przechowywać
wiele rodzajów danych: PCM z szeroką gamą częstotliwości próbkowania lub dźwięk
skompresowany według algorytmów ADPCM, G.721 (ADPCM przy 32 kb/s), A - Law,
μ - Law. Wspiera rozdzielczości ośmio i szesnastobitowe. Najczęściej jest
wykorzystywany właśnie przy kompresowaniu 16-bitowych sygnałów do postaci
8 bitowych dźwięków μ - Law.

- AIFF (.aif) - Audio Interchange File Format - to standard związany z komputerami

Apple Macintosh. Oferuje podobne opcje dla częstotliwości próbkowania, rozdzielczości,
liczby dostępnych kanałów jak format WAV, jednak zapis wartości próbki następuje w
odwrotnym porządku, zawsze ze wskazaniem znaku (signed). Jego odmianą jest AIFF-C,
umożliwiający kompresję danych PCM. Rozszerzenie może wówczas, choć wcale nie
musi, zmienić się na .aifc. lub aic.

- MP3 (.mp3) - najbardziej rozpowszechniony format kompresji. Znacznie redukuje

rozmiar pliku, niewiele przy tym degradując dźwięk. Został opracowany przez Instytut
Fraunhofera i zdefiniowany w 1992 roku jako standard ISO-MPEG Audio Layer-3.
Wykorzystuje on kodowanie percepcyjne, tj. kompresję opartą na modelu
psychoakustycznym, uwzględniającym właściwości ludzkiego ucha, a przede wszystkim
- efekt maskowania. W wyniku stosowania skomplikowanych algorytmów z sygnału są

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

usuwane składniki i tak ignorowane przez zmysł słuchu w naturalnych warunkach lub
niepływające znacząco na wrażenia słuchowe. Ilość tej nieistotnej informacji decyduje o
wielkości pliku wynikowego. Redukcja do 20% pierwotnej objętości (kompresja 1:5)
pozwala ciągle zachować jakość zbliżoną do oryginału

Format MP3 jest określany jako MPEG Layer III albo MPEG-1 L3. Skąd się to bierze?

Otóż kompresja dźwięku (podobnie zresztą, jak kompresja obrazu) jest określona pewnymi
normami wprowadzonymi przez Grupę Ekspertów Filmowych (ang. Moving Pictures Experts
Group) i obejmuje m.in.:

MPEG-1 Audio (ISO/IEC 11172-3) – kodowanie dźwięków jednokanałowych (mono) i

dwukanałowych (stereo) o częstotliwości próbkowania 32 kHz, 44,1 kHz, 48 kHz i
prędkościach bitowych:

•

Layer I – od 32 do 448 kb/s

•

Layer II – od 32 do 384 kb/s

•

Layer III – od 32 do 320 kb/s

MPEG-2 Audio (ISO/IEC 13818-3) – rozszerzenie zakresu MPEG-1 na niższe

częstotliwości: 16 kHz, 22,05 kHz i 24 kHz dla prędkości bitowych:

•

Layer I – od 32 do 256 kb/s

•

Layer II i Layer III – od 8 do 160 kb/s

wraz z dodaniem możliwości kodowania dźwięku wielokanałowego 5.1 przy

prędkości bitowej 1 Mbit/s.

MPEG-2 AAC (ISO/IEC 13818-7) – kodowanie z bardzo wysoką jakością od jednego

do 48 kanałów dźwiękowych w szerokim zakresie częstotliwości próbkujących (od 8 do 96
kHz) przy różnych prędkościach bitowych (od 8 kb/s dla monofonicznych sygnałów mowy do
160 kb/s na każdy kanał).

MPEG-4 Audio (ISO/IEC 14496-3) – kodowanie naturalnych i tworzenie

syntetycznych obiektów dźwiękowych w bardzo szerokim zakresie prędkości bitowych.

Warstwa (ang. layer) określa poziom zaawansowania technik używanych do

kompresowania dźwięku. Im wyższy jej numer, tym bardziej skomplikowane algorytmy
przetwarzania i tym lepsza jakość przy tej samej objętości pliku. Warstwa druga (ang. Layer
II) stosuje od 2 to 4 razy bardziej złożony schemat kodowania w porównaniu z warstwą
pierwszą (ang. Layer I). Stosowana jest np. w standardzie MiniDisc. Warstwa trzecia (ang.
Layer III) wykorzystuje dodatkowo wyrafinowane mechanizmy kodowania percepcyjnego
opartego na efekcie maskowania, umożliwiając transmisję wysokiej jakości dźwięków w
paśmie ISDN. MPEG-1 i MPEG-2 są określane czasem jako fazy: pierwsza i druga standardu
MPEG (najistotniejszą różnicą między nimi jest częstotliwość próbkowania kompresowanego
pliku). Taki punkt widzenia pozwala logicznie łączyć rozszerzenia plików: .mp1, .mp2, .mp3
z numerem warstwy standardu MPEG.

- MP3Pro (.mp3) to rezultat współpracy firmy Thomson i Instytutu Fraunhofera.

W porównaniu z MP3 zapewnia jeszcze większy stopień upakowania danych przy tej
samej jakości dźwięku. Mówiąc inaczej, oferuje poszerzenie pasma sygnałów mocno
skompresowanych. Wykorzystuje w tym celu technikę Spectral Band Replication (SBR).
Całe pasmo jest dzielone na dwie części: poniżej i powyżej 8 kHz. Dolne jest
kompresowane standardowym algorytmem mp3, górne zostaje zredukowane do postaci
ogólnie je opisującego kodu i dołączone do strumienia utworzonego z dolnego zakresu.
W trakcie odtwarzania na podstawie tego właśnie kodu są rekonstruowane górne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

częstotliwości (8 - 16 kHz). Proces sztucznego replikowania „góry" może czasem nadać
jej nienaturalne brzmienie. Zależy to od gatunku przetwarzanej muzyki.

Format MP3Pro, będąc kombinacją klasycznego MP3 i SBR, zachowuje kompatybilność

ze swym „starszym bratem". Każdy klasyczny dekoder mp3 jest w stanie odtworzyć
zasadniczą część pliku (do 8 kHz), zawierającą zdecydowaną większość istotnych dla
dźwięku informacji.

- RealMedia (.rm) (.ra) został opracowany przez firmę RealNetworks na użytek Internetu

i wprowadzony w 1995 roku jako RealAudio. Początkowo służył do przesyłania głosu,
jednak wkrótce jakość stała się wystarczająco dobra również dla transmisji muzyki.
Obecnie pliki .rm mogą zawierać dowolną informację multimedialną, a rozszerzony w
ten sposób format zmienił nazwę na RealMedia. Istotą tworzenia plików .rm jest
uwzględnienie przepustowości łącza. Zastosowanie nowej techniki SureStream
umożliwia kodowanie w jednym pliku .rm kilku podstrumieni, co gwarantuje
dynamiczne dopasowanie prędkości pobierania pliku z serwera do aktualnych warunków
łączności, a więc płynne odtwarzanie sieciowego dźwięku.

- WMA (.wma) - ang. Windows Media Audio - choć pojawił się później niż MP3, zdążył

zdobyć dużą popularność. Oferuje różne stopnie kompresji. Dla małych przepustowości
20 - 48 kb/s brzmi lepiej od rywala - MP3. Przy kodowaniu z prędkością 128 kb/s różnice
się zacierają.

- MIDI (.mid) (.rmi) to pliki, które zawierają ciąg instrukcji dla instrumentów elek-

tronicznych spełniających wymagania standardu MIDI (ang. Musical Instrument Digital
Interface). Zamiast dźwięków przechowują informację o tym, jaki klawisz został
naciśnięty, kiedy i z jaką siłą (głośnością), jak szybko i na jak długo, jak skonfigurowany
był instrument (ustawienie barw, proporcji między nimi) itp. Każda zmiana jest
skojarzona z czasem, w którym wystąpiła. Czas odlicza wewnętrzny zegar (ang. midi
clock), a jego puls można zsynchronizować z zewnętrznym kodem czasowym. Dzięki
szesnastu kanałom transmisyjnym komunikaty midi można selektywnie kierować do
wielu różnych instrumentów, połączonych w szereg lub wbudowanych w jeden moduł
wielobarwowy. Istnieje wiele aplikacji - tzw. sekwencerów - pozwalających na
nagrywanie sygnałów midi w układzie wielośladowym (np. jeden ślad - jeden
instrument). Istnieją trzy typy plików midi:

•

typ 0, zawierający jeden wielokanałowy ślad, w którym partie wielu instrumentów

są rozdzielane na podstawie numeru kanału;

•

typ 1, przypisujący każdemu kanałowi osobny ślad;

•

typ 2, mało popularny, przechowujący jeden lub więcej wzorców (rytmicznych,

akompaniamentów itp. - po jednym w każdym śladzie), nieprzeznaczonych do
równoczesnego odtwarzania.

- ASF (.asf) - format ASF (ang. Advanced Streaming Format) będący odpowiedzią firmy

Microsoft na sukcesy RealNetworks umożliwia przesyłanie sygnału wideo, dźwięku i
sekwencji statycznych obrazów skojarzonych z dźwiękiem (ang. illustrated audio).
Kompresja dźwięku daje rezultaty zbliżone do MP3, ustępuje mu jednak pod względem
jakości. Podzbiorem ASF jest format WMA (ang. Windows Media Audio) ograniczony
do przekazu samego dźwięku.

- AAC (.aac) - kreowany na następcę MP3 otwarty format, włączony w 1997 roku do

standardu MPEG-2, a od 1999 roku będący częścią standardu MPEG-4. Stworzony i
rozwijany przez Instytut Fraunhofera we współpracy z takimi firmami, jak AT&T, Dolby
i Sony. Wydajny i funkcjonalny. Bardzo dobrze brzmiący – przy kompresji 1:16 oferuje

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

jakość płyty CD. Spełnia wymagania zdefiniowane przez Zrzeszenie Nadawców
Radiowych dla studyjnej jakości dźwięku już przy 64 kb/s na kanał. Umożliwia
kodowanie dźwięku dookólnego do 48 kanałów. Nie wymaga silnych mocy
obliczeniowych. Taki staruszek jak Pentium III 600 MHz potrzebuje do kodowania czasu
11-krotnie dłuższego niż oryginał. Obsługuje szeroki zakres częstotliwości próbkowania:
od 8 do 96 kHz. Uproszczoną wersją AAC (ang. Advanced Audio Coding) jest format
Liquid Audio.

- AC-3 (.ac3) - format wprowadzony przez firmę Dolby do kodowania cyfrowego dźwięku

dookólnego w strumieniu od 32 do 640 kb/s. Oprócz szerokopasmowego dźwięku AC-3
(ang. Audio Code number 3) przenosi także informację o jego wymiarze akustycznym i o
różnicach głośności między kanałami. Ten rodzaj kompresji, dawniej związany z domeną
kina domowego, dziś coraz częściej jest określany nazwą zarezerwowaną wcześniej dla
dźwięku kinowego – Digital Dolby (DD). Operuje pięcioma pełnozakresowymi kanałami
(3 Hz - 20 kHz) i torem niskich częstotliwości LFE (ang. Low Frequencies Enhancement
Channel – od 3 do 120 Hz). Wykorzystując zaawansowane techniki kompresji oparte na
fizjologicznym efekcie maskowania po zdekodowaniu, prezentuje wspaniałą jakość
dźwięku. W kinach jest wykorzystywany strumień o przepływności 640 kb/s. W
instalacjach "domowych teatrów" – 384 kb/s. Format RealVideo 9, stosując kodowanie
AC3, zapewnia doznania surroundowe już przy prędkości 44 kb/s. Dolby Digital zostało
uznane przez amerykańską organizację SCTE (ang. The Society of Cable
Telecommunications Engineers) za najbardziej odpowiedni system dla cyfrowych sieci
telewizji kablowej w USA. Jest też obowiązującym standardem dźwięku w HDTV i
DVD. Coraz częściej też kodowanie AC-3 jest wykorzystywane w transmisjach
satelitarnych.

- Ogg Vorbis (.ogg) - format, z którym producenci sprzętu i oprogramowania wiążą duże

nadzieje. Nieobwarowany, jak MP3, licznymi patentami. Kod źródłowy jawny,
udostępniony

Internecie

(www.vorbis.com).

Coraz

więcej

odtwarzaczy

multimedialnych jest "uzbrojonych" w dekoder Vorbis. Koder akceptuje pliki w różnej
rozdzielczości bitowej i zakresie częstotliwości próbkujących od 8 do 192 kHz. Dźwięk
może być kodowany dla różnych przepustowości łącza i maksymalnie 255 kanałów!
Format Vorbis obsługuje także etykiety (ang. tags) zawierające informacje o wykonawcy
i albumie.

- QuickTime Movie (.mov) - format wprowadzony w 1991 roku przez firmę Apple jako

część systemu operacyjnego komputerów Macintosh. Dziś znacznie udoskonalony
i rozbudowany – od pewnego czasu jest dostępny również w wersji okienkowej. Służy do
gromadzenia każdego typu informacji multimedialnej, w tym dźwięku. Wyjątkowy
algorytm kompresji dźwięku, choć mniej popularny niż MP3, w opinii znawców bije go
na głowę, gwarantując dużo lepszą jakość. Samo kodowanie trwa jednak znacznie dłużej.

Odczytywanie (ripowanie) danych z płyty CD-Audio
Sposób zapisu dźwięku na płycie audio definiuje „czerwona książeczka" (ang. Red Book

standard). Dane PCM nie są zapisywane w naturalnej kolejności, lecz przeplatane i
uzupełniane sumami kontrolnymi, tworząc czternastobitowe słowa grupowane w ramki (12
słów). Dzięki takiej metodzie kodowania (ang. CIRC -Cross Intereaved Read-Solomon Code)
odtwarzacz CD może wykryć i skorygować błędy odczytu nawet częściowo uszkodzonego
nośnika. Pliki komputerowe nie zawierają kodu korekcji błędów, mogą mieć za to nagłówki i
różną, zależną od formatu pliku, organizację danych. Sczytanie dźwięku z płyty audio nie jest,
więc takie proste i wymaga użycia specjalnych aplikacji, zwanych z angielska riperami.
Programy te potrafią wydzielić ze strumienia danych płyty kompaktowej kod PCM i zapisać

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

go na dysku zwykle w postaci 16-bitowego stereofonicznego pliku WAV o częstotliwości
44,1 kHz. Między sobą różnią się prędkością działania, dokładnością, możliwością
korygowania błędów (ang. jitter correction), opcją normalizacji czy usuwania ciszy między
utworami.

Zdecydowana większość programowych odtwarzaczy daje możliwość sczytywania

ścieżek audio. Np. program Winamp w wersji 5 PRO - po wybraniu w menu View pozycji
Media Library i wskazaniu w lewym oknie czytnika CD - pozwala zaznaczyć odpowiednie
utwory i zapisać je po wciśnięciu klawisza Rip lub przez aktywowanie tej funkcji z listy
rozwijanej pod prawym przyciskiem myszki. Ta sama lista zawiera również pozycję CD
ripping preferences, przywołującą okno ustawień, w których należy określić format
wyjściowy i docelowy katalog sczytywanych ścieżek.

Edytory dźwięku - wstęp
Dźwięk zapisany w formie pliku komputerowego można poddać licznym

przekształceniom. Służą do tego aplikacje zwane edytorami dźwięku. Te najbardziej
popularne i dysponujące największymi możliwościami są programami komercyjnymi
i nierzadko zakup ich to duży wydatek nawet dla firm. Do takich aplikacji należą m.in.

−

Audition firmy Adobe (następca słynnego Cool Edita Pro) – Rys. 8.

−

WaveLab firmy Steinberg

−

Sound Forge firmy Sony

−

Sonar firmy Cakewalk

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 8. Komercyjny program Adobe Audition [źródło własne]

Do drugiej grupy należą programy udostępniane nieodpłatnie jednak spełniające

większość oczekiwań początkujących użytkowników. Do takich programów należy np.
Audacity (Rys. 9.), który poznasz bardziej szczegółowo w dalszej części materiału.

Edytory dźwięku mogą też stanowić uzupełnienie oprogramowania umożliwiającego

nagrywanie własnych płyt np. Nero Burning ROM czy programów rapujących np. EAQ. Ich
obsługa jest podobna i opiera się na kilku podstawowych zasadach. Jednak do poprawnej
pracy edytorów komputer musi być odpowiednio skonfigurowany. Przede wszystkim każdy
działający w tle program może zakłócić płynne odtwarzanie montowanego dźwięku. Choć
dzisiejsze komputery z bardzo mocnymi procesorami, taktowanymi z częstotliwością kilku
GHz, szybkimi dyskami o znacznych pojemnościach i sporą ilością pamięci RAM (minimum
256 MB) znakomicie potrafią sobie radzić z wieloma zadaniami, to odtworzenie kilku czy
kilkunastu ścieżek stereo, zwłaszcza w formacie mp3 dekodowanych „w locie", może
znacznie obciążyć wydajność systemu. Dobrym zwyczajem jest wydzielenie osobnego,
innego niż systemowy, dysku do zastosowań dźwiękowych. Rejestracja dźwięku odbywa się
w czasie rzeczywistym i wydajność dysku ma pierwszorzędne znaczenie. Ponieważ pliki
dźwiękowe zajmują zwykle sporo miejsca, należy dbać o częstą defragmentację dysku
przeznaczonego do zapisu danych audio.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 9. Darmowy program Adacity [źródło własne]

Przy kilku kartach dźwiękowych zainstalowanych w komputerze (np. układ dźwiękowy

na płycie głównej i dodatkowa karta typu Soundblaster) należy upewnić się, z której z nich
korzysta system (Start à Ustawienia à Panel Sterowania à Dźwięki i urządzenia audio) -
Rys. 10.

Rys. 10. Systemowe ustawienia dźwięku [źródło własne]

Zainstalowanie najnowszych sterowników daje gwarancję sprawniejszej obsługi karty

audio i wyeliminowanie wcześniejszych błędów oprogramowania. Właściwe ustawienie
miksera dla odsłuchu, a zwłaszcza wyciszenie (ang. mute) nieużywanych torów,
skorygowanie barwy (najlepiej do ustawień neutralnych) i relacji między suwakiem
urządzenia, (np. Wave) a sumą (Play Control) pozwala na zdecydowane zmniejszenie
szumów i zakłóceń karty (Rys. 11 i Rys. 12).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 11. Niewłaściwe ustawienie, wyciszenie wyjścia Wave i maksymalna głośność
spowoduje duże szumy własne karty [źródło własne]

Rys. 12. Właściwe ustawienie głośności i wyciszenie niepotrzebnych wejść. [źródło
własne]

Poziom nagrania zależy również od pozycji tłumików miksera systemowego. W tym

przypadku należy uaktywnić zakładkę przedstawiającą mikser do rejestracji dźwięku (menu
Opcje à Właściwości i kliknąć pole wyboru Nagrywanie) – Rys. 13. i Rys. 14.

Rys. 13. Przełączenie na mikser nagrywania
[źródło własne]

Rys. 14. Wybór źródła i poziomu nagrywania [źródło
własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przed rozpoczęciem pracy, z jakimkolwiek edytorem audio należy sprawdzić jego

ustawienia (ang. setup), opcje (ang. options), preferencje (ang. preferences). W nich jest
zdefiniowana rozdzielczość i częstotliwość próbkowania oraz rodzaj plików, w których są
zapisywane dane, katalogi do przechowywania plików wyjściowych i tymczasowych, karty
odtwarzająca i nagrywająca, rodzaj edycji (niszcząca lub nie; ta druga pracuje zawsze na
kopii oryginalnego dźwięku), liczba możliwych do anulowania operacji, czyli kroków wstecz
(ang. undo) i wiele innych istotnych parametrów. Ich liczba i różnorodność zależą od
wykorzystywanej aplikacji.

Każdy plik dźwiękowy jest przedstawiany w głównym oknie edytora w postaci wykresu

odwzorowującego falę dźwiękową. Jej obraz, powstały po wczytaniu dźwięku do edytora, jest
przechowywany zazwyczaj w formie dodatkowego pliku o rozszerzeniu charakterystycznym
dla danej aplikacji. Narzędzia lupy lub specjalne suwaki pozwalają zwiększać lub zmniejszać
dokładność wykresu (Rys. 15.).

Rys. 15. Zwiększanie dokładności [źródło własne]

Jest to szczególnie pomocne przy wykonywaniu precyzyjnych operacji. Trzeba jednak

pamiętać, że jest to edytowany dźwięk, a nie obrazek i dlatego każdą zmianę należy
potwierdzić przesłuchaniem montowanego materiału. Łatwo, bowiem obciąć np.
wybrzmienie dźwięku, które przy zbyt małej rozdzielczości rysunku fali (zwłaszcza pionowej,
reprezentującej amplitudę) może pozostać niewidoczne.

Pliki stereofoniczne są przedstawiane jako pary obrazów lewego i prawego kanału,

monofoniczne reprezentuje jeden wykres (Rys. 16.).

W edytorze zawsze można znaleźć informacje na temat otwartego właśnie pliku - jego

format, liczbę kanałów, częstotliwość próbkowania, rozdzielczość bitową. Program Audacity
wyświetla te dane w postaci etykiety umieszczonej z lewej strony obrazu fali (Rys. 16.).

Rys. 16. Kanały stereo – po lewej i kanał mono – po prawej [źródło własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 17 Przyciski transportu w programie Audacity [źródło własne]

W programie Audacity przycisk PLAY uruchamia normalny tryb odtwarzania dopóty, dopóki
nie wybrano fragmentu nagrania. Wówczas odtwarzanie ogranicza się do zaznaczonego
odcinka. Kombinacja SHIFT+PLAY powoduje odtwarzanie w pętli. Przyciski transportu
mają zwykle swoje skróty klawiszowe. W większości edytorów klawisz spacji służy do
uruchamiania odtwarzania. Powtórne naciśnięcie spacji jest równoznaczne z wciśnięciem
przycisku STOP, czyli zatrzymaniem odtwarzanie. W wielu programach skróty klawiszowe
można zdefiniować według własnych upodobań w oknie preferencji. Ale nie tylko to.
Preferencje definiują podstawowe właściwości programu, jego wygląd i sposób reakcji. Przed
przystąpieniem do pracy z jakimkolwiek edytorem dźwięku należy bezwzględnie sprawdzić
jego ustawienia.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do zaplanowania

przebiegu ćwiczeń i ich wykonania.
1. Co to jest riper?
2. Jakie zadanie spełniają w systemie operacyjnym kodeki?
3. Jakie formaty plików dźwiękowych możesz wymienić i omówić różnice między nimi?
4. Co to jest bitrate?
5. Jaka wartość bitaratu zapewni jakość dźwięku porównywalną z jakością CD-Audio?
6. Co to jest amplituda sygnału i jak jej wartość wpływa na sygnał audio?
7. Co to jest dynamika nagrania i w jakich jednostkach się ją przedstawia?
8. W jaki sposób przeprowadza się konwersję sygnału analogowego na cyfrowy?
9. Podaj parametry próbkowania dźwięku dla standardu CD-Audio i uzasadnij wybór takich

parametrów przez twórców standardu?

10. Jakie edytory dźwięków zostały wymienione w materiale, który przeczytałeś?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zgraj na dysk zawartość płyty CD-Audio za pomocą programu EAC

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) pobrać ze strony http://www.exactaudiocopy.org najnowszą wersję programu EAC

i zainstalować ją na swoim komputerze,

2) pobrać ze strony http://lame.sourceforge.net najnowszą wersję kodera Lame.

Rozpakować archiwum do katalogu C:\LAME (przy okazji skopiować bibliotekę
lame_enc.dll do folderu C:\WINDOWS\SYSTEM32 – będą wówczas z niej mogły
skorzystać inne programy, np. edytor Audacity),

3) uruchomić program EAC i pozwolić mu na przeprowadzenie podstawowej konfiguracji.

Można zaoszczędzić czas potrzebny na przeszukanie wszystkich dysków przez wskazanie
katalogu z kodekiem MP3 (C:\LAME),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) wpisać adresu poczty elektronicznej – dzięki temu będzie można korzystać z

automatycznego pobierania informacji z internetowej bazy danych freedb.org

5) na zakończenie program powiadomi o pomyślnym zakończeniu procesu konfiguracji.

Aby uniknąć późniejszych kłopotów, należy zaakceptować proponowany przez EAC
wybór ("Jestem zielony, zrób wszystko, co się da abym się nie stresował").

6) umieścić w czytniku CD dowolną legalnie nabytą płytę audio będącą własnością Twoją

lub Twojej szkoły. Okno aplikacji powinno wyglądać mniej więcej tak:

Rys. 18

Program EAC [źródło własne]

1. Teraz należy pobrać informacje z internetowej bazy danych, klikając na ikonie płyty
2. Okno programu wypełni się tytułami utworów, płyty i nazwiskami wykonawców,
3. W menu EAC Opcje napędu ustawić Tryb pewny (zalecany),
4. Wybrać jedną lub kilka ścieżek:
Należy pamiętać, że każdą z nich można odsłuchać za pomocą przycisków odtwarzania. Jeśli

będą z tym kłopoty – w zakładce Ogólne opcji EAC-a należy zaznaczyc alternatywną
metodę odtwarzania.

5. Wybrać z menu Akcja à Zgrywaj wybrane nagrania Bez kompresji lub użyć klawisza

[F5] (można również kliknąć na ikonie WAV z lewej strony interfejsu graficznego
aplikacji EAC:

6. Exact Audio Copy rozpocznie sczytywanie wybranych ścieżek do wskazanego lub

jednoznacznie określonego we właściwościach aplikacji katalogu (Opcje EAC`a à
Folder). Zaakceptowanie ewentualnego komunikatu o treści: Nazwa pliku będzie
ignorowana zachowa tytuły utworów, dodając do nich tylko odpowiednie rozszerzenie (w
tym wypadku .wav).

7. Ostatnim etapem procesu ripowania jest komunikat o powodzeniu lub ewentualnych

błędach i możliwość odsłuchania sczytanego utworu (przycisk Zobacz nagranie,
wskazanie pliku, polecenie Graj).

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer klasy Intel Pentium 4, z dyskiem o pojemności, co najmniej 20 GB, minimum
256 MB RAM, wyposażony w kartę dźwiękową oraz głośniki lub słuchawki oraz
nagrywarkę CD-RW lub DVD-RW. Zalecany system operacyjny: Windows 2000 lub
Windows XP.

−

dostęp do Internetu

−

płyta CD-Audio z dowolnymi nagraniami

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Dostosuj program Audacity do dalszej pracy

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) uruchomić program Audacity.
2) wybrać z menu Edutuj Ustawienia….
3) sprawdzić ustawienia na zakładce Audio I/O:

Rys. 19

Program Audacity [źródło własne]

4) na zakładce Jakość:

Rys. 20

Program Audacity [źródło własne]

5) na zakładce Formaty plików podać ścieżkę do biblioteki lame_enc.dll zainstalowanej w

poprzednim ćwiczeniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 21

Program Audacity [źródło własne]

6) w zakładce Spektrogramy zwrócić uwagę na możliwe opcje importowanych dźwięków

– program może pracować na oryginale, co zapewnia szybszy import, lub na kopii, co
zwiększa bezpieczeństwo i pozostawia plik źródłowy w nienaruszonym stanie.

Rys. 22

Program Audacity [źródło własne]

7) dolna część zakładki Wygląd definiuje zakres amplitudy przedstawionej w skali

decybelowej. Działa po wybraniu: Waveform (dB) w polu etykiety otwieranej po
kliknięciu na czarnym trójkącie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8) w domyślnym trybie Waveform amplituda jest przedstawiana w zakresie od –1 do 1

(maksymalna wartość ujemna i dodatnia):

Rys. 23

Program Audacity panel Waveform [źródło własne]

9) ustawienie kursora na pasku jednostek amplitudy zmienia go w ikonę lupy; użycie

lewego przycisku myszki zwiększa rozdzielczość pionową:

Rys. 24

Program Audacity panel Waveform [źródło własne]

10) z kolei prawego – zmniejsza skalę amplitudy:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 25

Program Audacity panel Waveform [źródło własne]

11) teraz należy zaimportować któryś ze sczytanych wcześniej utworów (Projekt à Import

Audio) lub wygeneruj sinusoidę (Generowanie tonu à Ton).

12) zaznaczyć dowolny fragment dźwięku przeciągając nad nim myszkę z wciśniętym lewym

przyciskiem.

13) kliknąć na Widok à Ustaw wybrany format… W tym miejscu można określić, w

jakich jednostkach będzie przedstawiona długość wybranego fragmentu (wartość ta
pojawia się na pasku stanu aplikacji):

Rys. 26

Program Audacity panel Waveform [źródło własne]

14) w menu Edycja à Przyciąganie będzie móżna dodatkowo zdefiniować, czy granice

wyboru mają być przesuwane do najbliższej zdefiniowanej jednostki (Przyciąganie
aktywne), czy też nie (Przyciąganie wyłączone). Ułatwia to powtarzalność kolejnych
selekcji i operowanie dokładnie tą samą miarą dla wybieranych fragmentów (np. przy
zaznaczniu różnych wersji wklejanych w tym samym punkcie gotowego materiału).

15) efekt przyciągania (Przyciąganie aktywne) najłatwiej zauważyć przy wskazaniu

odpowiednio dużej jednostki. W menu Widok à Ustaw wybrany format… ustawić
sek. Aktywować funkcję Przyciąganie aktywne. Wybrać fragment dźwięku i rozciągaj
pole zaznaczenia. Zwrócić uwagę na skokowe zmiany obszaru wyboru i całkowite
wartości listowane na dolnym pasku stanu:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 27

Program Audacity panel Waveform [źródło własne]

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zainstalowany program Audacity.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz?

Tak

Nie

1. Wykorzystać program EAC do zrzucenia ścieżek audio?

2. Zainstalować niezbędne kodeki do kompresji MP3?

3. Skonfigurować program Audacity zgodnie z ćwiczeniem?

4. Dopasować wygląd Waveform do własnych potrzeb?

5. Swobodnie korzystać z podstawowych narzędzi programu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Podstawy cyfrowego montażu dźwięku

4.2.1. Materiał nauczania

Znaczniki

Każdy wybrany fragment jest ograniczony dwiema liniami. Są to znaczniki początku i

końca selekcji. Ich położenie w różnych programach można rozmaicie korygować. W
Audacity zbliżenie kursora myszki do któregokolwiek znacznika powoduje zmianę kształtu
kursora na ikonę w postaci rączki (Rys. 17) - to sygnał, że można niezależnie zmienić
położenie tego znacznika, a więc swobodnie przesunąć go w żądane miejsce, nie wywołując
przy tym zmiany pozycji drugiego znacznika. Podobnie dzieje się w programach Wavelab,
Sound Forge, GoldWave - inny jest tylko kształt kursora.

Rys. 18. Przesuwanie znacznika w Audacity [źródło własne]

Aby zaznaczyć określony fragment należy albo przesunąć myszkę z wciśniętym lewym

przyciskiem nad odpowiednim fragmentem obrazu fali dźwiękowej, albo kliknąć - ustawiając
w ten sposób początek zaznaczenia - i wciskając klawisz SHIFT, kliknąć jeszcze raz, tym
razem definiując znacznik końcowy. Można także, mając określony początek wybieranego
fragmentu, użyć kombinacji SHIFT+END i rozciągnąć zaznaczenie do końca pliku, lub
SHIFT+HOME - do jego początku. Cały plik można wybrać skrótem CTRL+A. To język
zrozumiały dla większości edytorów. Wygodne przemieszczanie się między znacznikami
zdecydowanie ułatwia pracę. Klawisze HOME i END umieszczają marker odtwarzania
odpowiednio na początku i końcu nagrania. Szybkie dotarcie do początku i końca
zaznaczonego Obróbka plików dźwiękowych odcinka w programie Audacity umożliwiają
odpowiednie pozycje menu Edytuj à Przesuń kursor (Rys. 18).

Rys. 19. Przesunięcie kursora za pomocą menu [źródło własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kopiowanie, wycinanie, wklejanie

Najprostszą formą montażu dźwięku jest usuwanie zbędnych fragmentów. Przy na-

grywaniu sygnału z mikrofonu lub wejścia liniowego karty bardzo często początek nagrania
jest poprzedzony niepożądanym szumem lub ciszą. Zaznaczenie takiego odcinka i wciśnięcie
klawisza DELETE lub BACKSPACE czy kombinacji CTRL+K - jak w programie
Audacity - powoduje skasowanie niechcianego fragmentu. Podobny efekt daje polecenie
Edytuj à Wytnij, możliwe do zastąpienia dobrze znanym skrótem CTRL+X. Różnica
między obiema metodami jest taka, że w drugim przypadku usunięty fragment dźwięku trafi
do pamięci podręcznej, czyli schowka (ang. clipboard). Każdy zaznaczony fragment może
być w prosty sposób skopiowany kombinacją CTRL+C i wklejony w miejscu ustawienia
kursora odczytu skrótem CTRL+V. Aby uniknąć trzasków lub poważnie je zminimalizować,
znaczniki początku i końca wybranego fragmentu oraz wskaźnik określający miejsce
wklejenia powinny znajdować się w punktach przecięcia obrazu fali dźwiękowej ze środkową
osią 0 dB. Większość dzisiejszych edytorów ma taką właściwość ustawioną domyślnie. W
programie Audacity po zaznaczeniu właściwego fragmentu należy skorzystać z funkcji Edytuj
à Znajdź przejście przez zero lub nacisnąć po prostu klawisz Z. Oczywiście, w pewnych
sytuacjach świadomie dąży się do wykreowania efektu trzasku. Jednak znacznie częściej
ważne jest uzyskanie płynnego przejścia w miejscu łączenia. Ciągłe odtwarzanie wybranego
odcinka nagrania (w Audacity SHIFT + SPACEBAR) jest dobrym sposobem na
sprawdzenie poprawności zaznaczenia, zwłaszcza przy zapętleniu dźwięku (ang. looping).
Komercyjne edytory udostępniają specjalny tryb odgrywania z pominięciem wybranego
odcinka, pomocny przy usuwaniu części dźwięku. Należy również pamiętać o możliwości
powiększenia rysunku fali w celu precyzyjnego określenia markerów początku i końca. W
programie Audacity narzędzie lupy zmienia „rozdzielczość" dźwięku w poziomie.
Dokładniejsze zobrazowanie amplitudy (oś pionowa) można uzyskać dzięki zwiększeniu
rozmiarów okna i zmianie szerokości ścieżki - wykorzystując funkcję menu Widok à
Dopasuj pionowo (skrót CTRL+SHIFT+F) lub płynne rozciągnięcie śladu kursorem.

Usunięcie fragmentu dźwięku przez skasowanie lub wycięcie nie pozostawia w nagraniu

wolnej przestrzeni. Cała partia materiału na prawo od miejsca montażu zostaje dosunięta w
lewą stronę. Podobnie proces wklejenia rozsuwa nagranie w prawo, robiąc miejsce dla
nowego dźwięku. Niektóre edytory wymagają świadomego zdefiniowania takiego trybu
(insert). W przeciwnym razie wycięty fragment zostawia puste miejsce, a wklejony
„zakrywa" dźwięk leżący pod nim. W programie Audacity usunięcie części nagrania bez
dosuwania reszty jest możliwe po wybraniu z menu Edytuj funkcji Cisza - CTRL+L.
Zdublowanie wybranego fragmentu na nowy ślad udostępnia w Audacity funkcja Duplikuj -
CTRL+D, natomiast wyodrębnienie go z oryginalnej ścieżki na nową - funkcja Rozdziel.
Przy równoczesnym wyborze kilku śladów w programie Audacity należy dokonać selekcji na
jednym z nich i przeciągnąć kursor myszki przez pozostałe. Dodanie klawisza SHIFT
pozwala na swobodne grupowanie ścieżek wskazywanych kliknięciem myszki, nie
ograniczając zaznaczenia jedynie do kolejno występujących śladów.

Funkcja Przytnij wymaga pewnej ostrożności. Powoduje, bowiem odrzucenie ze ścieżki

wszystkiego oprócz wybranego fragmentu. Na szczęście zawsze można skorzystać z
polecenia Cofnij, cofającego niewłaściwą operację

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyciszanie nagrania

Co zrobić, by przycięty dźwięk nie urywał się nagle lub nie kończył trzaskiem? Należy

stopniowo ograniczać jego głośność aż do zera, imitując naturalne wybrzmienie dźwięku.
Komenda: Wycisz (ang. fade out) na wybranym przez zaznaczenie odcinku zmniejsza poziom
głośności według funkcji liniowej (Rys. 19.), logarytmicznej, wykładniczej czy określonej
w dowolny sposób.

Rys. 20. Efekt zastosowanie fukcji Wycisz w Audacity [źródło własne]

Jej przeciwieństwem jest komenda stopniowego narastania głośności (ang. fade in).

W programie Audacity istnieje specjalne narzędzie do kształtowania obwiedni dźwięku (ang.
envelope tool), pozwalające dowolnie wpływać na głośność edytowanego nagrania (Rys. 20.).
Kliknięcie zmienionym w dwa trójkąty kursorem w obrębie rysunku fali dźwiękowej
definiuje nowy punkt montażowy na krzywej głośności, głośności.

Rys. 21. Narzędzi obwiedni
w programie Audacity [źródło własne]

Przeciągnięcie punktu w prawo lub lewo umożliwia umieszczenie go w odpowiednim

miejscu nagrania, przesunięcie w górę lub w dół powoduje w tym właśnie miejscu zgłośnienie
lub ściszenie dźwięku. Określenie dwóch punktów montażowych w prosty sposób pozwala
zrealizować np. funkcję Wyciszenie (Rys. 21.). Większa liczba punktów daje zdecydowanie
szersze możliwości (Rys. 22.).

Rys. 22. Wyciszenie za pomocą
dwóch punktów [źródło własne]

Rys. 23. Kształtowanie obwiedni
za pomocą wielu punktów [źródło własne]

Zanikanie jednego śladu z jednoczesnym narastaniem drugiego stworzy efekt płynnego

przenikania. Można w tym celu skorzystać z gotowych poleceń: Wyciszanie (fade out) dla

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dźwięku ustępującego i Narastanie poziomu (fade in) dla pojawiającego się fragmentu
(Rys. 23.).

Rys. 24. Efekt przenikania
zrealizowany w Adacity [źródło własne]

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do zaplanowania

przebiegu ćwiczeń i ich wykonania.
1. W jakim celu są stosowane znaczniki na linii czasu?
2. W jaki sposób można skrócić nagranie audio w edytorze dźwiękowym?
3. Z jaką precyzją można wyciąć/skopiować fragment nagrania i wkleić w inne miejsce?
4. Czy można pracować niezależnie na oddzielnych kanałach dźwięku stereofonicznego?
5. W jakim celu stosuje się narzędzia: zgłaśnianie (wyciszanie) i narastanie poziomu

dźwięku?

6. Jak uzyskać efekt przenikania nagrań?
7. W jakim celu stosuje się narzędzie do kształtowania obwiedni?
8. Korzystając z własnego doświadczenia spróbuj ustalić kryteria doboru nagrań, które

będzie można bez większych przeszkód zmiksować.

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź podstawowe czynności edytorskie: kopiowanie, wycinanie, wklejanie

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) uruchomić aplikację Audacity
2) zaimportować dowolny dźwięk (menu Projekt à Importuj plik audio…)
3) zykonań omawiane ostatnio zagadnienia: kopiowanie, wklejanie, wycinanie, nawigację

między znacznikami, odtwarzanie w pętli itd.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zainstalowany program Audacity,

−

pliki dźwiękowe z dowolną muzyką w dowolnym formacie.

Ćwiczenie 2

Zastosuj efekt przenikania

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś

1) zaimportować dwa różne dźwięki do programu Audacity
2) utworzyć efekt przenikania. W tym celu należy wybrać narzędzie do przesuwania:

Rys. 35. Narzędzie przesuwania

w programie Audacity [źródło własne]

i przesunąć górny ślad w prawo:

Rys. 36. Efekt przenikania

w programie Audacity [źródło własne]

3) następnie przywrócić kursor wyboru:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 37. Narzędzie kursor wyboru

w programie Audacity [źródło własne]

4) i zaznaczyć początkowy fragment ścieżki muzyka:

Rys. 38. Kursor wyboru przy realizacji przejścia

w programie Audacity [źródło własne]

5) w menu Effect wskazać Zgłaśnianie (ang. FADE IN):

Rys. 39. Zgłaśnianie

w programie Audacity [źródło własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6) obciąć niepotrzebne wybrzmiewanie niższego śladu (selekcja+[BACKSPACE])

i zaznaczyć jego końcowy fragment:

Rys. 40. Wycinanie niższego śladu

w programie Audacity [źródło własne]

7) użyć funkcji FADE OUT (menu Efekty à Wyciszanie), umieścić kursor odtwarzania na

początku projektu (klawisz [HOME]) i posłuchać utworzonej w ten sposób "sklejki"
(ang. CROSSFADE):

Rys. 41. Tworzenie „sklejki”

w programie Audacity [źródło własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Należy zauważ, że wybór muzyki o podobnej rytmice znacznie ułatwia uzyskanie
perfekcyjnych wyników.
Automatyczne wyciszanie i zgłaśnianie da się również zastąpić lub skorygować

narzędziem kształtowania obwiedni:

Każde kliknięcie w obrębie śladu tworzy nowy punkt na krzywej głośności. Punkty te
można przesuwać zarówno w pionie (większa lub mniejsza amplituda), jak i w
poziomie (na osi czasu), bardzo precyzyjnie kontrolując efekt przenikania:

Rys. 42. Modulacja amplitudy w programie Audacity [źródło własne]

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zainstalowany program Audacity,

−

pliki dźwiękowe z dowolną muzyką w dowolnym formacie.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz?

Tak

Nie

1. Wykonać podstawowe czynności edytorskie?

1. Wykorzystać narzędzie do wyciszania dźwięku?

2. Wykorzystać narzędzie do narastania poziomu dźwięku?

3. Wykorzystać narzędzie do kształtowania obwiedni dźwięku?

4. Wykonać przenikanie dwóch nagrań?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Korekcja dźwięku

4.3.1. Materiał nauczania

Filtry

Potrzeby filmu, a dokładniej chęć kształtowania pasma w celu sugerowania zmiany

przestrzeni (pomieszczenie zamknięte - plener) lub charakteru dźwięku odpowiadającego
obrazowi (rozmowa telefoniczna), doprowadziły do powstania korektorów dźwięku (ang.
equalizers w skrócie EQ). Każdy edytor w grupie efektów ma takie narzędzia. Mogą to być
filtry: dolno i górnoprzepustowe (LPF, HPF - ang. Low, High Pass Filter), pasmowe
(uwypuklające lub osłabiające pewien zakres częstotliwości), parametryczne (określające
częstotliwość, szerokość działania filtru wokół tej częstotliwości, stopień podbicia lub
obcięcia) lub korektory graficzne kształtujące całe pasmo według dowolnej krzywej.

Wiele różnych odmian filtrów spełnia ciągle to samo zadanie - pozwala zmieniać

charakterystykę częstotliwościową dźwięku, wzmacniając lub osłabiając niektóre zakresy.
W grupie efektów program Audacity udostępnia narzędzie Korekcja graficzna. Jest to
narzędzie umożliwiający wybór jednego z wielu gotowych ustawień, charakteryzujących
brzmienie znaczących wytwórni płytowych. Należy wskazać w tym celu odpowiedni szablon
i przywołać go klawiszem Załaduj zdefiniowane krzywe (Rys. 24.). Funkcja Wyczyść
przywraca neutralną, płaską charakterystykę filtra. Zdefiniowanie kolejnymi kliknięciami
nowych punktów i odpowiednie ich rozmieszczenie pozwala określić własną krzywą.

Rys. 43. Korektor graficzny programu Audacity

Filtrowany dźwięk można wstępnie przesłuchać (przycisk Podgląd), a zamierzone

zmiany utrwalić klawiszem OK. Podobny interfejs oferuje filtr FFT. Dolno
i górnoprzepustowe filtry Audacity pozwalają wskazać tylko częstotliwość graniczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Filtr Opóźniający

Efektem bardzo często wykorzystywanym we współczesnej muzyce jest opóźnienie (ang.

delay). Można w ten sposób generować ciąg zanikających powtórzeń oryginalnego dźwięku,
czyli inaczej zwane echo.

Duże opóźnienia przypominają stosowane kiedyś na estradzie i w studiach nagra-

niowych taśmowe linie opóźniające, w których dźwięk był nagrywany na zapętloną taśmę
magnetofonową i odtwarzany przez głowice odczytujące rozmieszczone w różnych
odległościach od głowicy nagrywającej. Różnica odległości między tymi głowicami
przekładała się na wartość opóźnienia.

Niewielkie wartości opóźnień dają efekt typu slapback. Wprowadzenie drobnych

różnic w opóźnieniach dla prawego i lewego odbicia (rzędu kilku milisekund) przy
monofonicznym źródle pozwala uzyskać wrażenie dźwięku stereofonicznego. Bardzo małe
czasy opóźnień stapiają poszczególne odbicia w efekt pogłosu. Multi-tap delay to kilka linii
opóźniających z niezależną regulacją czasu, poziomu i panoramy (kierunkowości) opóźnienia.
Podstawowe parametry w efekcie typu DELAY to:

−

czas opóźnienia;

−

wartość sprzężenia zwrotnego (ang. feedback), określająca liczbę powtórzeń (ang.
number of echos, number of delays, decay factor);

−

poziom odbić, ustalający głośność efektu w stosunku do oryginalnego dźwięku (znów
należy pamiętać o niebezpieczeństwie zniekształceń spowodowanych przekroczeniem
dopuszczalnego poziomu 0 dB, gdy mocny dźwięk zostanie
zsumowany z dużą dawką efektu).

Kompresor

Kompresor to urządzenie ograniczające dynamikę dźwięku. Sygnał wejściowy,

przekraczający zadany próg (ang. treshold level), jest ściszany w określonym stosunku (ang.
ratio) - Rys. 25.

Rys. 44. Okno filtru Kompresor w programie Audacity

Czas reakcji kompresora można regulować, ustawiając zarówno moment jego zadziałania

(ang. atack time), jak i powrotu (ang. release time) do neutralnego wzmocnienia 1:1, kiedy
poziom dźwięku na wejściu spada poniżej progowej wartości. Ponieważ kompresor ścisza
najgłośniejsze fragmenty, można bez obawy podnieść poziom wyjściowy o wartość równą
redukcji wzmocnienia (ang. gain reduction) - niestety, w wyniku takiej operacji, dyskretne do
tej pory szumy czy przesłuchy również staną się głośniejsze. Jednak sporo instrumentów
zyskuje na takim zabiegu. Gitara, bas, bębny nabierają bardziej zwartego, konkretniejszego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

brzmienia. Nie ma tak dużej różnicy między ostrym wyzwoleniem dźwięku (brzęczące
szarpnięcie struny, trzask uderzenia pałką w werbel) a odpowiedzią instrumentu. By jednak
osiągnąć taki efekt, należy dostosować czasy zadziałania i powrotu kompresora do charakteru
przetwarzanego dźwięku. Nowoczesne urządzenia tego typu potrafią to robić automatycznie
na podstawie ciągłej analizy sygnału wejściowego. Oferują też redukcję wzmocnienia,
przebiegającą według różnych krzywych (ang. soft knee curve, hard knee curve).

Zmiana wysokości dźwięku

Najprostsza metoda zmniejszania lub zwiększania wysokości nagrania (ang. pitch) polega

na zmianie prędkości jego odtwarzania. W programie Audacity wystarczy wybrać polecenie
Ustaw częstotliwość z etykiety pliku i wskazać określoną wartość (Rys. 26.).

Rys. 45. Wybór częstotliwości odwarzania

Oczywiście, w takim przypadku zmiana prędkości pociąga za sobą proporcjonalną zmia-

nę czasu. Wyrafinowane aplikacje efektowe potrafią zmienić wysokość bez ingerencji w czas
trwania dźwięku. Program Audacity w menu Efekty oferuje moduł Zmień wysokość… (Rys.
.), który umożliwia określenie wielkości i kierunku zmiany w procentach, półtonach czy
muzycznych interwałach (nieco niżej - w grupie efektów - znajdziesz Zmień prędkość…,
zmieniający wysokość i czas nagrania wygodniej niż w przedstawionej poprzednio metodzie).
Podobne efekty zawiera większość edytorów dźwięku.

Rys. 46. Okno efektu zmiany wysokości
dźwięku

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zmiana długości nagrania

Zmiany prędkości odtwarzania wpływają na wysokość i czas trwania słuchanego

dźwięku. Można jednak ten czas skrócić lub wydłużyć bez zmiany wysokości.
I znów jest, w czym wybierać.

Rys. 47. Zmiana tempa odtwarzania w Audacity

Audacity proponuje efekt Zmień temp… (Rys. .), w którym wymagany czas można

określić w sekundach, procentach lub specjalnych jednostkach BPM (ang. Beats Per Minutę),
związanych z tempem utworu i wyrażających liczbę definiujących metrum miar
mieszczących się w jednej minucie. Skomplikowane? Słuchając ulubionego zespołu, często
pewnie mimowolnie poruszasz nogą w rytm słuchanej muzyki. Jeśli zliczysz swoje tupnięcia
w ciągu minuty, określisz tym samym tempo muzyki w BPM. To rozpowszechniony wśród
muzyków sposób.

Poprawa jakości nagrania – usuwanie szumów

Zgrane z płyty lub taśmy nagranie zazwyczaj zawiera na początku i końcu "śmieci". Nie

usuwaj ich od razu, przydadzą się podczas odszumiania utworu. Aby usunąć irytujący szum
towarzyszący nagraniu, zaznaczamy początkowy lub końcowy fragment pliku w miejscu,
w którym nie ma właściwego nagrania a jedynie szum. Następnie z menu Efekty wybieramy
funkcję Odszumiacz.... W otwartym oknie klikamy Pobierz próbkę szumu (Rys. .) Następnie
zamykamy okno i zaznaczamy całość nagrania (na przykład kombinacją klawiszy Ctrl+A).
Ponownie otwieramy okno odszumiacza i klikamy przycisk Usuń szum.

Jeśli uzyskany efekt nie jest zadowalający, zmień ustawienie suwaka określającego

jakość filtrowania szumu. Przesunięcie go w rejon wyższych wartości (ku prawej krawędzi
okna) może jednak spowodować zniekształcenie brzmienia. Warto również pamiętać, że
silnie zaszumione utwory należy nagrać powtórnie - głośny hałas w tle może być
spowodowany złym podłączeniem sprzętu, fatalną jakością użytych kabli bądź
przydźwiękiem elektrycznym. Podobnie rzecz ma się z przesterowaniami - nie należy ich
w żadnym wypadku usuwać przy pomocy efektów specjalnych ani wycinać! Trzeba po prostu
powtórzyć nagranie przy niższym poziomie głośności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 48. Narzędzie do odszumiania w programie Audacity

Kolejnym etapem pracy nad nagraniem może być na przykład usuwanie stałej składowej

powstałej przez oddziaływanie napięcia elektrycznego. Z menu Efekty à Normalizuj
i zaznaczamy opcję Usuwanie składowej stałej (Rys. .). Głównym przeznaczeniem tego
narzędzia jest normalizacja dźwięku polegająca na wykorzystaniu całej dostępnej dynamiki
przy dostępnych ustawieniach pliku. Dlatego w naszym przypadku należy wyłączyć funkcję
normalizacji, czyli odznaczyć opcję Normalizacja maksymalnej ampl. do poziomu -3dB

Rys. 49. Narzędzie do normalizacji dźwięku
oraz do usuwania składowej stałej

Teraz można już usunąć "śmieci" z początku i końca nagrania, zaznaczając je i

wycinając. Warto jednak pamiętać by początkowe i końcowe sample utworu po jego
przycięciu ustawione były na wartości 0. Można je oczywiście ustawić w ten sposób ręcznie,
ale aby uniknąć zniekształceń nagrania lepiej będzie dodać na początku i końcu pliku ciszę
(Generowanie à Cisza) lub zastosować zgłaśnianie i wyciszanie utworu (Efekty à
Narastanie poziomu oraz Efekty à Wyciszenie, przy czym przed zastosowaniem tych
funkcji należy zaznaczyć odpowiedni fragment wykresu falowego). Jeśli nagranie ma być
wypalone na płycie CD, to warto jeszcze dodać 0,2 sekundy ciszy na jego początku i końcu.

Kodowanie MP3

Gotowy dźwięk - zmontowany, pozbawiony szumów, ubarwiony efektami i ostatecznie

„wygładzony", ciągle jeszcze zajmuje zbyt dużo miejsca, by można go było zaprezentować na
stronie internetowej. Konieczna jest poważna „kuracja odchudzająca". Format MP3 pozwala

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

na zachowanie zadowalającej jakości muzyki nawet przy dwudziestokrotnej kompresji, to
znaczy, że trwający cztery minuty utwór, który zajmuje normalnie około 40 MB, można
zredukować do rozmiaru 2 MB. Twórcy oprogramowania oferują wiele kodeków Mp3. Są
wśród nich narzędzia darmowe, takie jak LAME czy BladeEnc, i komercyjne (Xing,
Fraunhofer, Thomson). Pojawiają się nowe metody kompresji - OggVorbis, Monkey’s Audio,
FLAC, a realizujące je kodeki są udostępniane za darmo. Microsoft również stara się zaistnieć
na tym polu z własnym, coraz popularniejszym (głównie za sprawą darmowej dystrybucji
w systemach operacyjnych Windows) formatem WMA. Po zainstalowaniu kilku aplikacji
dźwiękowych lista proponowanych do wyboru kodeków może być naprawdę spora
(Rys. .).

Rys. 50. Przykład zainstalowanych w systemie kodeków

Niektóre z nich są rozprowadzane w postaci instalatorów, część jako archiwa, które

wymagają rozpakowania w dowolnym katalogu, inne jeszcze - w formie bibliotek dl,
umieszczanych najczęściej w katalogu systemowym. Największą popularnością cieszy się
bezpłatnie udostępniany w postaci kodu źródłowego LAME. Wykorzystują go również
profesjonalne programy komercyjne (np. Wavelab firmy Steinberg). Skompilowany do
postaci binarnej LAME można znaleźć na stronach: http://lame.sourceforge.net lub
http://audacity.sourceforge.net. Archiwum pobrane ze strony należy rozpakować do katalogu
np.

C:\Temp,

bibliotekę

lame_enc.dll

najwygodniej

jest

umieścić

C:\Windows\system32. W podobny sposób (lub wykorzystując dostępne wersje instalacyjne)
można przygotować inne kodeki. Aby zapisać plik w postaci MP3, należy w programie
Audacity wybrać polecenie Plik à Eksportuj jako MP3… lub Plik à Eksportuj
zaznaczenie jako MP3…

Najważniejsze parametry kodeka LAME to:

−

prędkość bitowa (ang. bitrate) - od 8 do 320 kb/s;

−

typ kompresji:

−

CBR (ang. Constant Bitrate); jednakowa prędkość bitowa w obrębie całe
go pliku, niezależna od chwilowej „gęstości" kodowanego dźwięku i wykorzy-
stywanego pasma w danym momencie;

−

ABR (ang. Average Bitrate); prędkość bitowa utrzymywana na średnim
poziomie, zwiększana we fragmentach wymagających dokładniejszej informacji
(większej liczby bitów); jakość lepsza od CBR, przy dającej się przewidzieć
wielkości pliku wynikowego;

−

VBR (ang. Variable Bitrate); prędkość bitowa dostosowana do przetwarza
nego materiału; kodek stara się utrzymać jakość podawaną w skali od 0 (dla

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

najwyższej) do 9 (dla najniższej), dobierając optymalną dla każdego fragmentu
liczbę bitów; wielkość pliku końcowego trudna do określenia;

−

dokładność:

−

tryb szybkiego przetwarzania (ang. fast mode);

−

tryb wysokiej jakości (ang. high quality);

−

sposób przetwarzania kanałów:

−

mono - sygnał wejściowy jest kodowany do pliku monofonicznego;

−

stereo - kodek dynamicznie rozdziela całkowitą liczbę bitów między dwa kanały,
zależnie od chwilowego stopnia złożoności dźwięku w każdym z nich;

−

joined stereo - wykorzystywany przy silnie kompresowanych dźwiękach; informacja
stereofoniczna jest kodowana na podstawie różnic międzykanałowych; przed
kodowaniem z sumy kanałów tworzy się sygnał M (monofoniczny środek), z różnicy -
sygnał S, określający przestrzenność; większość bitów jest przydzielana do sygnału
środka M;

−

forced joined stereo - podobny do poprzedniego, lecz mniej dokładny, za to szybszy;
stosowany w przypadku mało przestrzennych, „wąsko" brzmiących dźwięków;

−

dual channels - oba kanały są kodowane zupełnie niezależnie; każdy z nich dostaje
połowę prędkości bitowej; rozwiązanie stosowane np. w aplikacjach generujących
dwukanałowy dźwięk, zawierający różne wersje językowe.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do zaplanowania

przebiegu ćwiczeń i ich wykonania.
1. Wymień filtry, które można zastosować do nagrań audio.
2. Jak działa filtr opóźniający?
3. Jak działa filtr do usuwania szumu z nagrań?
4. Jak działa kompresor audio?
5. Na czym polega normalizacja nagrania?
6. Czy można wygenerować ciszę?
7. Wyjaśnij typ kompresji CBR i VBR przy kodowaniu dźwięku do formatu MP3.
8. Jaki wpływ będzie miało na jakość dźwięku zastosowanie opcji joined stereo przy

kodowaniu dźwięku do formatu MP3?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zastosuj filtr Echo oraz Delay (filtry opóźniające)

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś

1) zaimportować do programu Audacity dowolny dynamiczny utwór (menu Projekt à

Import Audio).

2) ponieważ efekt DELAY najlepiej jest słyszalny na krótkich, pojedynczych dźwiękach,

zostawić kilkanaście sekund muzyki, a resztę potraktować narzędziem Cisza –
[CTRL+L] (ustawić kursor w odpowiednim miejscu, zaznaczyć fragment od kursora do
końca utworu, korzystając z kombinacji [SHIFT+END], zamienić wybrany odcinek w
ciszę – [CTRL+L]).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) wybrać teraz obszar zawierający ok. 2 sekund muzyki i mniej więcej 10 sekund ciszy:

Rys. 51. Program Audacity [źródło własne]

4) z menu Efekty wybrać Echo… i ustawić parametry: Czas opóźnienia – 0.5,

Współczynnik zaniku – 0,5 Zatwierdzić ustawienia, klikając na przycisku OK.

Rys. 52. Program Audacity [źródło własne]

5) zauważyć, jak zmienił się obraz dźwięku w zaznaczonym odcinku. Odsłuchać plik

wynikowy.

Rys. 53. Program Audacity [źródło własne]

Te skomplikowane operacje są podyktowane tym, że niektóre efekty działają wyłącznie

w obszarze wybranego dźwięku, choć rezultat ich działania przedłuża sam dźwięk. W takim
przypadku (np. dodając kolejne odbicia lub pogłos) musimy zaznaczyć odpowiednio dłuższy
fragment. Są też efekty dołączające w razie potrzeby "ogon", zawierający wszystkie
wykreowane przez siebie dodatki. Do takich należy DELAY programu Audacity.
1. Zaznaczyć teraz mniej więcej dwie ostatnie sekundy dźwięku:

Rys. 54. Program Audacity [źródło własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. Z menu Efekty wybrać DELAY i skonfigurować wg rysunku:

Rys. 55. Program Audacity [źródło własne]

3. Wcisnąć OK. Jak widać, efekt sam rozciągnął obszar zaznaczenia, przedłużając

oryginalny dźwięk:

Rys. 56. Program Audacity [źródło własne]

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zainstalowany program Audacity,

−

pliki dźwiękowe z dowolną muzyką w dowolnym formacie.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz?

Tak

Nie

1. Wykorzystać narzędzie Cisza?

2. Wykorzystać filtr Echo?

3. Wykorzystać filtr Delay?

4. Wyjaśnić różnicę między tymi filtrami?

5. Wyjaśnić ustawienia obu filtrów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Wstęp do komputerowej obróbki sygnału wideo

4.4.1. Materiał nauczania

Etapy pracy przy cyfrowym przetwarzaniu nagrania wideo

Proces tworzenie cyfrowego nagrania wideo można podzielić na trzy główne etapy:

przechwytywanie, edycja, tworzenie filmu. Pomijamy tutaj oczywiście takie sprawy jak
przygotowanie scenariusza filmowego, dobór ról itd., skupiamy się wyłącznie na
technicznych zagadnieniach a i tak w znacznej mierze uproszczonych. Całość prac będziemy
wykonywać w programie Pinnacle Studio.

Przechwytywanie: Importowanie źródłowego materiału wideo („surowego“ materiału)

na dysk twardy komputera. Źródła, z których można korzystać, to między innymi analogowe
taśmy wideo (8 mm, VHS itp.), cyfrowe taśmy wideo (DV, Digital8), a także bezpośredni
przekaz z kamery wideo lub kamery internetowej.

Edycja: Montaż materiału wideo według potrzeb przez zmianę kolejności scen i

odrzucenie zbędnych fragmentów. Dodawanie efektów wizualnych, takich jak przejścia,
tytuły i grafika, oraz dodatkowych ścieżek audio, takich jak efekty dźwiękowe i muzyka w tle.
W przypadku tworzenia dysków DVD i VCD można utworzyć interakcyjne menu,
zapewniające widzom większe możliwości ich przeglądania.

Tworzenie filmu: Po ukończeniu projektu gotowy film można wygenerować w

wybranym formacie i na żądanym nośniku: na taśmie, na dyskach VCD, S-VCD, DVD albo
w plikach AVI, MPEG, RealVideo lub Windows Media.

Rys. 25 Program Pinnacle Studio uruchomiony w trybie przechwytywania

Przechwytywanie wideo

Przechwytywanie jest procesem importowania materiału wideo ze źródła wideo, na

przykład z kamery, do pliku na dysku twardym komputera. Klipów z pliku z przechwyconym
materiałem wideo można używać w programie Studio do tworzenia filmów. Pliki
przechwytywania można otwierać w albumie w trybie edycji programu Studio.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przechwytywanie jest pierwszym krokiem umożliwiającym wykorzystanie materiału

wideo. Program Studio umożliwia przechwytywanie z cyfrowych (DV, MicroMV) i
analogowych źródeł wideo. W zależności od używanego sprzętu do przechwytywania
(dodatkowa karta wideo), program Studio może przechwytywać wideo cyfrowe i analogowe z
następujących źródeł:

−

Cyfrowe: Kamera wideo typu DV, MicroMV lub Digital8 podłączona do portu IEEE-
1394 (FireWire).

−

Analogowe: Kamera wideo lub magnetowid z wyjściami analogowymi podłączone do
karty przechwytywania (lub urządzenia zewnętrznego) zgodnej ze standardem
DirectShow.

−

Analogowe: Kamera wideo lub kamera internetowa USB.

Aby rozpocząć przechwytywanie, należy włączyć Tryb przechwytywania programu Studio,
klikając przycisk Przechwytywanie znajdujący się w górnej części ekranu.

Rys. 58. Okno trybu przechwytywania podczas zgrywania nagrania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jeśli źródło materiału wideo jest cyfrowe, ekran trybu przechwytywania będzie wyglądał

jak pokazano na Rys. .

Album, znajdujący się lewej górnej części ekranu, zawiera odpowiadające scenom

wideo, które zostały przechwycone. W prawej górnej części ekranu, umożliwia wyświetlanie
wejściowego materiału wideo kolejkowanego do przechwytywania i monitorowanie samego
przechwytywania. Dane wyświetlane w odtwarzaczu o dokładnej długości przechwytywanego
wideo i liczbie klatek podczas przechwytywania (zazwyczaj ich liczba wynosi zero). Panel
kontrolera kamery, znajdujący się w lewej dolnej części zawiera licznik taśmy oraz zestaw
regulatorów sterujących urządzenia odtwarzającego. Miernik dysku, w prawej dolnej części
określa ilość pozostałego na dysku miejsca dostępnego przechwytywania. Zawiera także
przycisk Rozpocznij przechwytywanie i przyciski umożliwiające ustawienie opcji
przechwytywania.

Miernik dysku zawiera informacje dotyczące wolnego miejsca na dysku używanym

podczas przechwytywania (w postaci numerycznej i graficznej). Podaje również przybliżony
czas trwania materiału wideo, który zmieści się na dysku; jego ilość zależy od ilości wolnego
miejsca na dysku i skonfigurowanej jakości przechwytywania. Jakość przechwytywania
można wybrać za pomocą przycisków ustawień wstępnych wyświetlanych w mierniku dysku
dla niektórych urządzeń przechwytywania, można też ręcznie wprowadzić ustawienia
niestandardowe.

Rys. 59. Miernik dysku podczas przechwytywania ze źródła cyfrowego (po lewej) i analogowego (po prawej).

Klikając boczne karty w analogowej wersji miernika, można otwierać panele dodatkowe umożliwiające ustawianie

poziomów wideo i audio podczas przechwytywania.

Kliknięcie przycisku Rozpocznij przechwytywanie na mierniku dysku rozpoczyna i

kończy proces przechwytywania. Podczas przechwytywania opis przycisku zmienia się na
Zatrzymaj przechwytywanie. Domyślną lokalizacją zapisywania przechwyconego materiału
wideo jest katalog Wideo udostępnione systemu operacyjnego.

Ustawianie katalogu przechwytywania: Aby zapisać przechwycony materiał wideo w

innej lokalizacji, należy kliknąć przycisk folderu plików. Spowoduje to wyświetlenie okna
dialogowego Wybieranie folderu i domyślnej nazwy dla przechwyconego wideo. Wybrany
folder będzie używany do przechowywania przechwyconego wideo podczas bieżącej i
przyszłych sesji. Wprowadzona nazwa pliku będzie sugerowana jako domyślna podczas
następnego przechwytywania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 60. Panel sterowania dla źródeł cyfrowych

Powyższy panel z regulatorami jest wyświetlany w trybie przechwytywania, jeśli materiał

wideo jest przechwytywany ze źródła cyfrowego. Urządzenia analogowe muszą być
obsługiwane ręcznie. Licznik znajdujący się nad przyciskami sterującymi określa bieżącą
pozycję taśmy źródłowej oraz bieżący tryb pracy kamery. Regulatory od lewej do prawej:
Zatrzymaj, Przewiń do tyłu/Przejrzyj, Odtwórz, Szybko przewiń do przodu/Ustaw oraz
Wstrzymaj. Przyciski Przewiń o klatkę do tyłu i Przewiń o klatkę do przodu (drugi rząd)
umożliwiają odnalezienie odpowiedniej klatki. Obydwa przyciski są dostępne tylko w
przypadku, gdy urządzenie jest w trybie wstrzymania.

Rys. 61. Miernik dysku w trybie przechwytywania ze źródeł analogowych z rozwiniętymi panelami
umożliwiającymi dopasowanie poziomów audio i wideo.

Zarówno album, jak i odtwarzacz służą do przechwytywania ze źródeł analogowych i

cyfrowych, dlatego podczas przechwytywania ze źródła analogowego górna część ekranu
wygląda tak samo jak w przypadku przechwytywania ze źródła cyfrowego. Jednak dolna
część ekranu wygląda inaczej (Rys. ). Jest w niej wyświetlana druga wersja miernika dysku z
dwoma panelami wysuwanymi umożliwiającymi dopasowanie poziomów audio i wideo
podczas przechwytywania.

Program Studio umożliwia przechwytywanie materiału wideo z różnorodnych urządzeń

analogowych i cyfrowych. Używane urządzenie należy wybrać w panelu opcji Źródło
przechwytywania. Sam proces przechwytywania jest prostą procedurą krokową. Podczas
przechwytywania program Studio automatycznie wykrywa normalne przerwy w materiale
wideo i dzieli go na „sceny“. Po wykryciu każda scena jest dodawana do albumu, w którym
odpowiada jej ikona pierwszej klatki. Niektóre opcje przechwytywania można stosować
wyłącznie do przechwytywania ze źródeł cyfrowych lub analogowych.

Urządzenia do przechwytywania

Program Studio wykrywa urządzenia przechwytywania, jakie zostały zainstalowane w

systemie do obsługi wideo i audio. Jeśli w danej kategorii dostępnych jest wiele urządzeń
przechwytywania, należy wybrać żądane urządzenie dla danej sesji przechwytywania.

Wideo: Urządzenia wymienione tutaj obejmują zarówno sprzęt cyfrowy (DV)

podłączony za pomocą kabla IEEE-1394, jak i różne typy analogowych źródeł wideo (Studio

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

DC10plus, karta tunera telewizyjnego, aparat podłączany poprzez złącze USB itd.).
Dokonany wybór decyduje o dostępności niektórych innych ustawień w sekcji Źródło
przechwytywania oraz wielu innych ustawień w panelu Format przechwytywania.

Audio: Dostępność urządzeń audio jest ograniczana poprzez dokonany wybór sprzętu

wideo. Na przykład w przypadku większości urządzeń analogowych można wybrać dowolne
wejścia karty dźwiękowej; bieżąca konfiguracja sprzętowa wpływa na wybór jednego z nich.

Standard TV: Należy wybrać system zgodny z urządzeniem przechwytywania oraz

telewizorem lub monitorem wideo (NTSC lub PAL). System NTSC jest używany w Ameryce
Północnej i Japonii, natomiast system PAL obowiązuje w większości innych krajów. Niektóre
urządzenia przechwytywania mogą oferować dodatkową opcję: system SECAM używany w
Rosji, Francji i niektórych innych państwach. Jeśli produkt Studio zostanie kupiony w
Ameryce Północnej, opcja ta będzie na stałe ustawiona na system NTSC.

Użyj nakładki: Jeśli wykonywane jest analogowe przechwytywanie za pomocą kart

wideo AV/DV, podczas wyświetlania podglądu można użyć funkcji „nakładki” karty
graficznej. Zapewni to bardziej płynny podgląd. Funkcja ta nie jest jednak obsługiwana przez
wszystkie karty graficzne. Opcję tę należy wyłączyć, jeśli sprawia problemy.

Podgląd przechwytywania: Opcja ta decyduje o tym, czy przechwytywany obraz wideo

będzie wyświetlany w odtwarzaczu w trybie podglądu. Ponieważ generowanie podglądu jest
związane z dużym obciążeniem procesora, może to spowodować utratę klatek podczas
przechwytywania w niektórych komputerach. Opcję tę należy wyłączać tylko w przypadku
występowania utraconych klatek.

Podczas przechwytywania z kamery MicroMV opcja ta jest domyślnie ustawiona na

Wyłącz i nie można jej zmienić. W takim przypadku podgląd źródłowego obrazu wideo
można uzyskać za pomocą wbudowanego monitora kamery.

Współczynnik proporcji: Ta lista rozwijana określa, czy źródło wideo dla przyszłych

sesji przechwytywania analogowego będzie interpretowane w formacie normalnym (4:3) czy
panoramicznym (16:9).

Najważniejsze formaty zapisu przechwytywanego materiału wideo

Podczas przechwytywania z pełną jakością można wybrać jedną z dwóch opcji

kodowania i kompresowania danych wideo. W większości przypadków oczywisty jest wybór
formatu DV, ale jeśli planowane jest wyprowadzenie ukończonego filmu na dysk (VCD, S-
VCD lub DVD), korzystniejsze będzie wybranie formatu MPEG-1 lub MPEG-2.

Ponieważ podczas kodowania MPEG-2 muszą być prowadzone intensywne obliczenia,

starsze komputery mogą nie być wystarczająco szybkie do osiągnięcia zadowalających
wyników przechwytywania MPEG-2. Typ posiadanego sprzętu do przechwytywania oraz
wybrana jakość przechwytywania pomagają w określeniu minimalnej wymaganej szybkości
procesora. W przypadkach, w których program Studio zdoła oszacować, że komputer nie jest
wystarczająco szybki do obsługi określonego przechwytywania, użytkownik zostanie
powiadomiony o problemie i będzie mieć możliwość anulowania operacji.
DV

DV jest formatem wysokiej rozdzielczości, a pliki w tym formacie zajmują dużo miejsca

na dysku. Kamera wideo kompresuje i zapisuje materiał wideo na taśmie z szybkością 3,6
MB/s z jakością zbliżoną do emitowanych materiałów wideo. Podczas przechwytywania z
pełną jakością dane wideo są przenoszone bezpośrednio z taśmy w kamerze na dysk twardy
komputera bez wprowadzania jakichkolwiek zmian ani dodatkowej kompresji. Materiał
wideo przechwytywany z pełną jakością zajmuje bardzo dużo miejsca na dysku, dlatego lepiej
przechwytywać małe fragmenty nagrania niż całą taśmę.

Ilość wymaganego miejsca na dysku można obliczyć, mnożąc długość materiału wideo w

sekundach przez 3,6. Wynikiem jest ilość wymaganego miejsca w megabajtach. Na przykład:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1 godzina materiału wideo = 3 600 sekund (60 x 60)
3 600 sekund x 3,6 MB/s = 12 960 MB (12,7 GB)
Czyli 1 godzina materiału wideo zajmuje 12,7 GB miejsca. Aby przechwytywać z pełną

jakością, dysk twardy musi mieć możliwość stałego odczytu i zapisu z szybkością 4 MB/s.
Warunek ten spełniają wszystkie dyski twarde SCSI i większość dysków UDMA. Przy
pierwszej próbie przechwycenia obrazu z pełną jakością program Studio przetestuje dysk
twardy w celu sprawdzenia, czy jest on dostatecznie szybki.

MPEG
Przechwytywanie do formatu MPEG wymaga mniej miejsca na dysku niż w przypadku

formatu DV, ale jest bardziej czasochłonne - zarówno podczas przechwytywania, jak i
później, podczas wyprowadzania filmu. Ustawienia wstępne jakości (Wysoka, Niska i
Średnia) są dostępne jako dodatkowe opcje, podobnie jak ustawienie Niestandardowa, które
pozwala na samodzielne skonfigurowanie ustawień wideo. Zalecane jest używanie
najniższego ustawienia spełniającego wymagania wszystkich urządzeń, na których będzie
odtwarzany film. Ustawienie Niska jest przeznaczone do wyprowadzania tylko na dysk VCD,
ustawienie Średnia dla dysków S-VCD, natomiast Wysoka dla dysków DVD.

Wykrywanie scen
Automatyczne wykrywanie scen jest jedną z ważniejszych funkcji programu Studio.

Podczas przechwytywania program Studio automatycznie wykrywa przerwy w materiale
wideo i dzieli go na sceny. Dla każdej wykrytej sceny w sekcji scen wideo albumu tworzona
jest odpowiednia ikona.

W zależności od używanego urządzenia przechwytywania automatyczne wykrywanie

scen jest przeprowadzane w czasie rzeczywistym podczas przechwytywania lub bezpośrednio
po zakończeniu przechwytywania (jako oddzielny proces).

Wykrywanie scen można skonfigurować, korzystając z opcji w obszarze Wykrywanie

scen podczas przechwytywania wideo w panelu opcji Źródło przechwytywania (polecenia
Ustawienia à Źródło przechwytywania). Liczba dostępnych opcji wykrywania scen zależy
od typu źródła materiału wideo. Opcje, których nie można zastosować, są w tym oknie
dialogowym wyłączone. Dostępne są następujące tryby wykrywania scen:

−

Automatyczne w oparciu o datę i godzinę nakręcenia: Ta opcja jest dostępna jedynie
podczas przechwytywania ze źródła DV. Podczas przechwytywania program Studio
monitoruje dane sygnatur czasowych na taśmie i rozpoczyna nową scenę po każdej
znalezionej przerwie.

−

Automatyczne w oparciu o zawartość wideo: Program Studio wykrywa zmiany w
zawartości wideo i tworzy nową scenę po każdej poważnej zmianie obrazu. Ta funkcja
może działać nieprawidłowo, jeśli oświetlenie jest niestabilne. W skrajnym przypadku
wideo nakręcone w dyskotece z włączonym stroboskopem składałoby się ze scen
tworzonych za każdym razem, kiedy zapalała się lampa stroboskopowa.

−

Utwórz nową scenę co X sekund: Program Studio tworzy nowe sceny w określonych
odstępach czasowych. Ta funkcja może być przydatna w przypadku dzielenia na sceny
materiału zawierającego długie ujęcia.

−

Bez automatycznego wykrywania scen: Opcję tę należy wybrać, jeśli cały proces
przechwytywania ma być monitorowany i użytkownik chce ręcznie wskazywać miejsca
podziału na sceny. Aby podczas przechwytywania wstawić przerwę między scenami,
należy nacisnąć klawisz spacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do zaplanowania

przebiegu ćwiczeń i ich wykonania.
1. Wymień najważniejsze etapy pracy przy cyfrowym przetwarzaniu nagrania wideo.
2. Z jakimi standardami telewizyjnymi możesz się spotkać przy przetwarzaniu materiału

wideo?

3. Omów standard DV, w jakich urządzeniach jest stosowany?
4. Ile miejsca na dysku zajmie nagranie w standardzie DV?
5. Omów standard MPEG, jakie są zalety i wady tego standardu?
6. Na czym polega automatyczne wykrywanie scen przy przechwytywaniu wideo?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przechwyć materiał wideo

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) sprawdzić, czy urządzenia są poprawnie podłączone. W przypadku przechwytywania

materiału cyfrowego (DV lub MicroMV) kamera lub magnetowid muszą być podłączone
do portu IEEE-1394 (FireWire) komputera.

2) w przypadku przechwytywania materiału analogowego podłączyć źródło wideo do

gniazda wejściowego (zespolonego sygnału wizyjnego lub S-Video) sprzętu
przechwytywania. W razie potrzeby podłączyć źródło audio do gniazda wejścia audio
sprzętu przechwytywania; jeśli gniazdo nie istnieje, podłączyć źródło audio do gniazda
wejściowego karty dźwiękowej komputera.

3) kliknąć przycisk Przechwytywanie znajdujący się w górnej części ekranu, jeśli tryb

przechwytywania nie jest jeszcze włączony. Zostanie wyświetlony interfejs trybu
przechwytywania.

4) kliknąć odpowiednie ustawienie przechwytywania na mierniku dysku. Aby wprowadzić

szczegółowe ustawienia, kliknąć przycisk Ustawienia na mierniku dysku. Spowoduje to
otwarcie panelu opcji Format przechwytywania.

5) w przypadku przechwytywania ze źródła cyfrowego lub analogowego należy pamiętać,

że przechwytywanie z pełną jakością wymaga dużo większej ilości miejsca na dysku niż
przechwytywanie z jakością podglądu. Jeśli zamierzasz wyprowadzić utworzony film na
dysk (VCD, S-VCD lub DVD), należy wybrać przechwytywanie z pełną jakością w
formacie MPEG.

6) kliknąć przycisk Rozpocznij przechwytywanie na mierniku dysku. Zostanie

wyświetlone okno dialogowe Przechwytywanie obrazu wideo.

7) wpisać nazwę pliku przechwytywania, który zostanie utworzony, lub zaakceptować

nazwę domyślną. Można również wprowadzić limit czasu trwania przechwytywania.

8) w przypadku przechwytywania kilku materiałów wideo w formacie DV z tej samej taśmy

z jakością podglądu należy zastosować konwencję nazewnictwa plików opisaną w ramce
poniżej, przyśpieszy to i ułatwi później proces tworzenia filmu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jeśli z tej samej taśmy przechwytywanych jest wiele segmentów materiału, zdecydowanie zaleca się
zastosowanie następującej konwencji nazewnictwa: nazwa każdego pliku zawierającego materiał
przechwycony z tej samej taśmy powinna rozpoczynać się od tego samego wyrazu. Jeśli na przykład na
taśmie nagrane są trzy różne materiały z wakacji, pliki z przechwyconym materiałem można nazwać:
„wakacje — piknik“, „wakacje — żagle“ i „wakacje — mecz“. Ponieważ podczas ponownego
przechwytywania program Studio przetwarza pliki w kolejności alfabetycznej, zastosowanie tej konwencji
nazewnictwa znacznie zmniejszy częstotliwość wymiany taśm z materiałem wideo podczas procesu
tworzenia taśmy.

Uwaga: W przypadku systemów Windows 98 i Millennium istnieją ograniczenia rozmiaru
plików. Na dyskach FAT16 rozmiar pliku nie może przekraczać 2 GB. Na dyskach FAT32
rozmiar pliku nie może przekraczać 4 GB. W systemach Windows 2000 i XP z
zainstalowanym systemem plików NTFS powyższe ograniczenie praktycznie nie istnieje i
wynosi 16 TB. Program Studio szacuje, ile materiału wideo o wymaganej jakości zmieści się
w pliku o największym dozwolonym rozmiarze i wyświetla wynik w postaci maksymalnego
czasu trwania przechwytywania.
1. Jeśli materiał wideo ma być przechwytywany z kamery analogowej lub magnetowidu,

należy uruchomic odtwarzanie. Ta czynność jest zbędna w przypadku przechwytywania
ze źródła cyfrowego, ponieważ w razie potrzeby program Studio steruje urządzeniami
odtwarzającymi materiał wideo.

2. Kliknąć przycisk Rozpocznij przechwytywanie w oknie dialogowym Przechwytywanie

obrazu wideo. Tekst przycisku zmieni się na Zatrzymaj przechwytywanie. Rozpocznie
się przechwytywanie. W oknie odtwarzacza będzie wyświetlany przechwycony materiał
wideo zapisywany na dysku twardym (chyba, że zostało usunięte zaznaczenie pola
wyboru Podgląd przechwytywania w panelu opcji Źródło przechwytywania).
Podczas przechwytywania program Studio automatycznie wykrywa sceny, korzystając
z bieżących ustawień w panelu opcji Źródło przechwytywania.

3. Kliknąć przycisk Zatrzymaj przechwytywanie, aby zakończyć przechwytywanie

w dowolnym momencie. Program Studio automatycznie przerwie przechwytywanie, jeśli
na dysku twardym zabraknie miejsca lub zostanie osiągnięty wprowadzony maksymalny
czas trwania przechwytywania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer klasy Intel Pentium 4, z dyskiem o pojemności, co najmniej 40 GB, minimum
512 MB RAM, wyposażony w kartę dźwiękową, kartę video oraz głośniki lub słuchawki
a także nagrywarkę DVD-RW. Złącze IEEE-1394 (Fire Wire). Zalecany system
operacyjny Windows 2000 lub Windows XP. Zalecany kolorowy monitor 17” lub
większy większy z tunerem TV,

−

zainstalowany program Pinnacle Studio w wersji 8 PL lub wyższej,

−

dowolna kamera cyfrowa DV z kompletem kabli połączeniowych oraz kasetką DV.

−

dowolna płytka DVD-RW do przechowywania przechwyconego materiału wideo.

Ćwiczenie 2

Przytnij klipy wideo

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) usunąć z osi czasu wszystkie klipy oprócz jednego. Jeżeli oś czasu jest pusta, przeciągnij

scenę z albumu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) rozciągnąć oś czasu, aby ułatwić sobie precyzyjne przycięcie klipu. Umieścić wskaźnik

myszy w dowolnym miejscu na osi czasu, ale nie bezpośrednio na linii edycji. Wskaźnik
myszy zostanie wyświetlony jako symbol zegara. Kliknąć oś czasu i przeciągnąć w
prawo, aby ją rozciągnąć. Ilustracja poniżej przedstawia maksymalnie rozciągniętą oś
czasu. Każdy znacznik wskazuje jedną klatkę:

Rys. 62. Program Program Pinnacle Studio [źródło własne]

3) umieścić wskaźnik myszy na jednej z krawędzi, klipu. Wskaźnik zostanie wyświetlony

jako strzałka w lewo.

Rys. 63. Program Program Pinnacle Studio [źródło własne]

4) kliknąć krawędź klipu i przeciągnąć w lewo, obserwując jednocześnie odtwarzacz,

w którym jest wyświetlona ostatnia klatka przycinanego klipu. Podczas skracania klipu
wskaźnik myszy jest wyświetlany jako strzałka dwukierunkowa, co wskazuje, że
krawędź klipu można przeciągnąć w lewo lub w prawo. Klip można skrócić nawet do
jednej klatki albo rozciągnąć tak, aby obejmował całą scenę źródłową.

Rys. 64. Program Program Pinnacle Studio [źródło własne]

5) zwolnić przycisk myszy. Klip zostanie przycięty.
6) przygotować oś czasu zawierającą dwa krótkie klipy.
7) rozciągnąć oś czasu, klikając prawym przyciskiem myszy linijkę. Wybrać polecenie 30

sekund z menu podręcznego.

8) kliknąć drugi klip. Ścieżka wideo będzie wyglądać podobnie do ścieżki na ilustracji

poniżej:

Rys. 65. Program Program Pinnacle Studio [źródło własne]

Można przycinać prawą krawędź klipu, postępując tak samo jak w opisanym powyżej
przykładzie przycinania jedynego klipu na osi czasu. Podczas przycinania ostatnia klatka
klipu jest wyświetlana w odtwarzaczu. Dopóki drugi klip pozostaje zaznaczony, można

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

kontynuować przycinanie wideo, przeciągając krawędź w lewo, albo przywrócić usunięty
materiał, przeciągając krawędź klipu w prawo.
9) nie usuwając zaznaczenia drugiego klipu, umieścić wskaźnik myszy na jego lewej

krawędzi. Wskaźnik zostanie wyświetlony jako strzałka w prawo.

Rys. 66. Program Program Pinnacle Studio [źródło własne]

10) przeciągnąć lewą krawędź drugiego klipu w prawo.

Rys. 67. Program Program Pinnacle Studio [źródło własne]

Podczas przeciągania krawędzi w odtwarzaczu jest wyświetlana pierwsza klatka klipu.
Dopóki drugi klip pozostaje zaznaczony, można kontynuować przycinanie wideo,
przeciągając krawędź w prawo, albo przywrócić usunięty materiał, przeciągając
krawędź klipu w lewo.

11) zwolnić przycisk myszy. Przycięty klip zostanie dosunięty do prawej krawędzi

pierwszego klipu.

Rys. 68. Program Program Pinnacle Studio [źródło własne]

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zainstalowany program Pinnacle Studio w wersji 8 PL lub wyższej,

−

dowolna płytka DVD-RW do przechowywania materiału wideo.

Ćwiczenie 3

Podziel i połącz klipy wideo

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wybrać punkt podziału. Użyć w tym celu dowolnej metody dostosowywania bieżącej

pozycji, takiej jak przenoszenie suwaka na osi czasu, kliknięcie przycisku Odtwórz, a
następnie przycisku Wstrzymaj, albo zmodyfikowanie wartości licznika odtwarzacza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) kliknąć prawym przyciskiem myszy klip, który chcemy podzielić, a następnie wybierać

polecenie Podziel klip z menu kontekstowego. Można także upewnić się, że linia edycji
znajduje się w miejscu, w którym chcemy podzielić klip, a następnie kliknąć przycisk

Podziel klip/scenę

Klip zostanie podzielony w bieżącym położeniu.

3) kliknąć przycisk Cofnij (albo naciśnąć kombinację klawiszy Ctrl+Z). Nawet, jeżeli po

podzieleniu klipu wykonano inne operacje, wielopoziomowa funkcja cofania umożliwi
wycofanie tylu działań, ile będzie konieczne.

4) jeżeli cofanie operacji jest niewskazane, ponieważ po podzieleniu klipu wykonano inne

działania, których rezultat powinien zostać zachowany, można zastąpić podzielone części
klipu oryginalnym klipem znajdującym się w albumie.

5) zaznaczyć klipy, które chcemy połączyć, a następnie kliknij je prawym przyciskiem

myszy i wybierz polecenie Połącz klipy. Wykonanie tej operacji jest możliwe tylko pod
warunkiem, że w rezultacie połączenia klipów powstanie prawidłowy klip - to znaczy,
ciągły fragment źródłowego materiału wideo. Między klipami na osi czasu, które mogą
zostać połączone ze sobą, wyświetlana jest kropkowana linia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zainstalowany program Pinnacle Studio w wersji 8 PL lub wyższej,

−

dowolna płytka DVD-RW do przechowywania materiału wideo

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz?

Tak

Nie

1. Zgrać materiał wideo z kamery za pomocą programu Studio?

2. Dobrać sprzęt odpowiedni do tej operacji?

3. Zastosować podany sposób nazewnictwa plików?

4. Podać ograniczenia wielkości plików dla różnych systemów?

5. Przeprowadzić wstępną selekcję materiału wideo?

6. Przyciąć zgrane klipy wideo?

7. Podzielić klipy na części?

8. Połączyć klipy razem?

9. Usunąć luki między klipami?

10. Dopasować oś czasu do własnych potrzeb?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Używanie efektów wideo

4.5.1. Materiał nauczania

Edytowanie obrazu wideo polega zwykle na zaznaczaniu klipów, umieszczaniu ich w

odpowiedniej kolejności i łączeniu za pomocą efektów przejścia albo zestawianiu z innym
materiałem, na przykład muzyką lub obrazami nieruchomymi. Niekiedy jednak, aby osiągnąć
poszukiwany efekt, trzeba zmodyfikować sam obraz. Narzędzie Efekty wideo programu
Studio udostępnia szeroki zestaw efektów wideo w postaci dodatków plug-in. Efekty te
można stosować do obrazu wideo lub do obrazów nieruchomych.

Narzędzie Efekty wideo jest siódmym narzędziem wyświetlonym w

przyborniku wideo. Zawiera ono dwa główne obszary. Po lewej stronie wyświetlona jest lista
efektów przypisanych do aktualnie zaznaczonych klipów. Po prawej stronie znajduje się panel
parametrów, za pomocą, którego można dostosować wybrany efekt.

Rys. 69. Okno regulacji efektu Korekcja koloru

Każdy klip wideo lub obraz znajdujący się w projekcie można modyfikować za pomocą

dowolnej liczby efektów wideo. Efekty są stosowane do oryginalnego obrazu w takiej
kolejności, w jakiej są wyświetlone na liście narzędzia Efekty wideo. Pola wyboru znajdujące
się obok nazw poszczególnych efektów umożliwiają włączanie i wyłączanie efektów bez
usuwania ich z listy (usunięcie efektu z listy spowodowałoby utracenie dostosowanych
ustawień parametrów danego efektu).

Rys. 70 Włączanie lub wyłączanie efektów wideo

Na ilustracji powyżej efekt „Szybkość“ został wyłączony, a pozostałe dwa efekty

pozostają aktywne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dodawanie i usuwanie efektów

Aby dodać do listy efekt do listy dla bieżącego klipu, kliknij przycisk Dodaj nowy efekt.

Po prawej stronie narzędzia zostanie wyświetlona przeglądarka efektów:

Kliknij dowolną pozycję na liście Kategoria w przeglądarce, aby wyświetlić nazwy

efektów należących do danej kategorii. Zaznacz efekt, którego chcesz użyć, a następnie
kliknij przycisk OK, aby dodać efekt do listy. Aby usunąć z listy aktualnie zaznaczony efekt,
kliknij przycisk

Usuń efekt (kosz na śmieci).

Na poniższej ilustracji przeglądarka efektów wideo jest otwarta na stronie Efekty

zabawne. Pozycje oznaczone symbolem kłódki są efektami premiowymi, które wymagają
dodatkowego zakupu. Przedstawione na ilustracji odmiany symbolu kłódki oznaczają efekty
należące do pakietów rozszerzeń Plus i Mega, z których każdy oferuje kilka kategorii.

Rys. 71 Dodawanie efektów stylizujących

Sumaryczny efekt zastosowania kilku efektów do jednego klipu zależy od kolejności,

w jakiej poszczególne efekty zostaną zastosowane. Po prawej stronie listy efektów znajdują
się przyciski strzałek w górę i w dół, za pomocą, których można sterować położeniem
każdego efektu względem pozostałych. Przyciski są stosowane tylko do zaznaczonego w
danej chwili efektu.

Po zaznaczeniu efektu na liście efektów elementy sterujące jego parametrami zostają

wyświetlone w panelu parametrów, znajdującym się z prawej strony okna narzędzia Efekty
wideo (dla niektórych efektów nie są dostępne żadne parametry).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 72 Okno regulacji efektu Miraż

Aby rezultat zastosowania efektu był bardziej płynny, można wprowadzić efekt

stopniowo na początku klipu, spowodować jego zanikanie na końcu klipu albo zastosować
obie te techniki jednocześnie.

Kiedy moc efektu zwiększa się stopniowo, niektóre lub wszystkie jego parametry

liczbowe mają początkowo neutralne wartości domyślne (zwykle zero). W miarę odtwarzania
klipu nasilenie poszczególnych parametrów wzrasta, aż do osiągnięcia pełnej,
skonfigurowanej wartości. Zmniejszanie mocy efektu jest procesem odwrotnym: efekt
rozpoczyna się od pełnego nasilenia i jest stopniowo osłabiany, a na końcu klipu parametry
efektu powracają do wartości neutralnych.

Rys. 73 Ustalenie czasu zanikania efektu wideo

Czas zanikania można określić w sekundach i w klatkach, za pomocą liczników

wyświetlonych na dole panelu parametrów dla danego efektu. Długość czasu zmiany mocy
efektu może być dowolna, ale całkowity czas pojawiania się i znikania nie może przekraczać
całkowitego czasu trwania klipu.

Aby wyłączyć zmiany mocy, należy wprowadzić wartość zero w odpowiednim liczniku.

Wybrane Efekty wideo
1. Efekt - Korekcja koloru

Cztery suwaki wyświetlone w panelu parametrów tego efektu sterują kolorami bieżącego

klipu.

−

Jasność: względna intensywność światła niezależna od kolorów. Jeżeli film wideo jest
zbyt słabo lub zbyt mocno naświetlony, można skorygować zarówno jasność, jak i
kontrast.

−

Kontrast: zakres wartości jasnych i ciemnych w obrazie albo stosunek najwyższej do
najniższej jasności. Przesunięcie suwaka w lewo zmniejsza kontrast, uśredniając jasność
całego obrazu. Przesunięcie suwaka w prawo zwiększa kontrast, sprawiając, że obszary
ciemne stają się jeszcze ciemniejsze, a obszary jasne — jaśniejsze.

−

Odcień: właściwość obrazu umożliwiająca rozpoznawanie kolorów. Ruch suwaka
powoduje przesunięcie wszystkich kolorów klipu w stronę czerwieni (ruch suwaka w

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

prawo) lub w stronę zieleni (ruch suwaka w lewo). Efekt ten bywa szczególnie przydatny
do korygowania koloru karnacji w filmie wideo.

−

Nasycenie: ilość czystego koloru, mierzona od zera (brak koloru, czyli skala odcieni
szarości) do pełnego nasycenia (maksymalna intensywność koloru, jaką używany
monitor może wyświetlić). Przesuwanie suwaka w lewo powoduje blaknięcie kolorów, a
przesuwanie w prawo daje efekt bardziej „żywych“, nasyconych kolorów.

2. Efekt – Kropla wody

Efekt ten symuluje rozszerzające się, koncentryczne fale spowodowane uderzeniem

kropli o lustro wody. Kolejne etapy efektu Kropla wody (ustawienie wstępne „Duża kropla“).

Rys. 74 Zastosowanie efektu Kropla wody

Dwa suwaki — Poziomo i Pionowo — określają położenie kropli, a zarazem punkt

początkowy ośrodka fal. Następne trzy parametry umożliwiają określenie liczby zmarszczek
(1–8 lub Nieskończone fale) oraz Szerokość fali i Wysokość fali. Wybranie opcji
„Nieskończone fale“ z listy rozwijanej Liczba fal oznacza, że falowanie będzie trwać aż do
końca bieżącego klipu, natomiast wybranie jednej z wartości liczbowych powoduje
zakończenie wyświetlania efektu w chwili, gdy ostatnia zmarszczka dotrze do krawędzi
kadru. Wreszcie za pomocą suwaka Refrakcja można sterować, jak bardzo woda ma
załamywać światło podczas wchodzenia i wychodzenia z fali. Przesuwanie suwaka w prawo
powoduje zwiększanie zniekształcenia.

Rys. 75 Regulacja efektu Kropla wody

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. Efekt – Stary film - zaawansowane

Stare filmy cechują się pewnymi właściwościami, które zwykle są niepożądane:

ziarnistość obrazu spowodowana niedoskonałościami procesu fotograficznego, plamy i smugi
wywołane kurzem przylegającym do filmowej taśmy, a także pionowe linie pojawiające się
w miejscach, gdzie film został zarysowany w projektorze.

Rys. 76 Zastosowanie efektu Stary film – zaawansowane

Efekt Stary film symuluje te wady, nadając perfekcyjnemu obrazowi wideo wygląd filmu

poddanego niszczycielskiemu działaniu czasu. Występowaniem wszystkich wad da się
sterować za pomocą suwaków (zobacz ilustrację poniżej). Trzy opcje wyświetlone na liście
rozwijanej Kolor umożliwiają wybranie pełnego koloru, obrazu czarno-białego lub tonacji
sepii.

Rys. 77 Okno regulacji efektu Stary film - zaawansowane

Podgląd i renderowanie

Podczas pracy z narzędziem Efekty wideo wybieranie efektów i dostosowywanie

ustawień ich parametrów powoduje dynamiczne aktualizowanie podglądu bieżącej klatki
filmu w odtwarzaczu. Podgląd pojedynczej klatki daje jednak stosunkowo niewiele
informacji, jeżeli pracuje się z efektami czasowymi lub z efektami, których działanie zmienia
się w czasie odtwarzania klipu, takimi jak efekt Kropla wody.

W takich wypadkach sprawdzenie rezultatu, jaki dało zastosowanie określonego efektu,

wymaga odtworzenia klipu. Ponieważ wiele efektów wymaga wykonania intensywnych
obliczeń, idealnie płynny i szczegółowy podgląd zwykle nie jest dostępny natychmiast. Za
każdym razem, kiedy efekty są dodawane lub usuwane, lub, gdy modyfikowane są ich

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ustawienia, program Studio rozpoczyna „renderowanie” klipu, czyli obliczanie jego
ostatecznego wyglądu.

Rys. 78 Renderowanie w tle

Renderowanie odbywa się w tle i nie wymaga przerwania pracy z klipem. Kolorowy

pasek przesuwający się od lewej do prawej strony wzdłuż osi czasu, wyświetlony nad klipem
w oknie filmu, sygnalizuje postęp procesu renderowania. Opcje sterujące procesem
renderowania w tle znajdują się w panelu opcji Edycja (Ustawienia à Edycja).

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do zaplanowania

przebiegu ćwiczeń i ich wykonania.
1. Na czym polega stosowanie efektów wideo?
2. W jaki sposób można dodać i usunąć do nagrania efekt wideo?
3. Czy w programie Pinnacle Studio można sterować ustawieniami działania efektów

wideo?

4. Na czym polega proces renderowania?
5. Czy działanie filtru zmienia źródłowy materiał wideo?

4.5.3. Ćwiczenia,

Ćwiczenie 1

Sprawdź wybrane efekty wideo

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) sprawdzić i poeksperymentować z ustawieniami wszystkich podanych niżej efektów

wideo na nagraniu testowym

2) włączyć efekt Korekcja koloru. W tym celu należy wybrać Dodaj nowy efekt à Efekty

kolorystyczne à Korekcja koloru.

3) za pomocą suwaków sprawdzić różne ustawienia efektu zgodnie z opisem w materiale

nauczania 4.5 Używanie efektów wideo dla efektu Korekcja koloru

4) włączyć efekt Kropla wody. W tym celu należy wybrać Dodaj nowy efekt à Efekty

zabawne à Kropla wody.

5) za pomocą suwaków sprawdzić różne ustawienia efektu zgodnie z opisem w materiale

nauczania 4.5 Używanie efektów wideo dla efektu Kropla wody

6) włączyć efekt Stary film. W tym celu należy wybrać Dodaj nowy efekt à Efekty

stylizujące à Stary film - zaawansowane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7) za pomocą suwaków sprawdzić różne ustawienia efektu zgodnie z opisem w materiale

nauczania 4.5 Używanie efektów wideo dla efektu Stary film

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zainstalowany program Pinnacle Studio w wersji 8 PL lub wyższej,

−

dowolna płytka DVD-RW do przechowywania materiału wideo.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz?

Tak

Nie

1. Zastosować efekty z grupy efektów kolorystycznych?

2. Wyjaśnić konieczność zastosowania filtru korekcji koloru?

3. Zastosować efekty zabawne np. Kropla wody?

4. Zastosować efekt Stary film?

5. Wyjaśnić ustawienia efektu Stary film?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Przejścia wideo

4.6.1. Materiał nauczania

Przejście jest animowanym efektem, za pomocą, którego można wygładzić albo

podkreślić miejsce, w którym kończy się jeden klip, a zaczyna następny. Najczęściej
spotykanymi typami przejść są zanikanie, wytarcie i rozproszenie. Inne, mniej znane rodzaje
przejść, mogą wykorzystywać zaawansowane efekty grafiki trójwymiarowej.

Przejścia są przechowywane w osobnej sekcji albumu. Aby użyć przejścia, należy

przeciągnąć je z albumu do okna filmu i upuścić obok dowolnego klipu wideo lub obrazu
nieruchomego.

Rys. 79. Seria przejść (ikony widoczne między klipami wideo) w widoku Seria ujęć.

W widoku osi czasu można upuścić przejście na główną ścieżkę wideo, ścieżkę nakładek

lub ścieżkę tytułu. Przejście umieszczone na ścieżce wideo łączy dwa sąsiadujące
penoekranowe klipy(albo klip i pusty ekan, jeżeli przejście sąsiaduje z tylko jednym klipem,
na przykład na początku filmu). Przejście umieszczone na ścieżce nakładek lub ścieżce tytułu
łączy dwa sąsiadujące klipy (lub jeden klip z elementem przezroczystym).

Rys. 80. Diagram: pięć etapów dwusekundowego przejścia (wytarcie ukośne).

Jeżeli przejście ma trwać dwie sekundy (jest to domyślny czas trwania przejścia

ustawiony po zainstalowaniu programu Studio), odtwarzanie drugiego klipu rozpocznie się na
dwie sekundy przed końcem pierwszego klipu. Na początku widoczny jest tylko pierwszy
klip, na końcu — tylko drugi. Etapy pośrednie, wyświetlane w miarę stopniowego zanikania
pierwszego klipu i pojawiania się drugiego, zależą od konkretnego typu przejścia. Ponieważ
klipy wideo nakładają się na siebie, całkowity czas trwania obu klipów zostaje pomniejszony
o czas trwania przejścia.

Typy przejść i ich stosowanie

Jak wszystkie efekty, przejścia nie powinny być stosowane arbitralnie, ale powinny

służyć potrzebom filmu jako całości. Odpowiednio dobrane przejścia mogą dyskretnie
podkreślać sens filmu i rozwój akcji, jednocześnie nie absorbując zbytnio widza. Obserwując
sposób wykorzystania przejść w profesjonalnych filmach wideo emitowanych w telewizji,
można nauczyć się wielu sposobów doskonalenia własnych filmów. Na ogół należy unikać
zbyt częstego stosowania przejść powodujących gwałtowne zmiany obrazu lub w inny sposób
przykuwających uwagę widza: dyskretne rozproszenie wywoła zupełnie inny efekt niż
wytarcie w kształcie serca.

Omówione poniżej przejścia podstawowe — zanikanie, rozpraszanie, wytarcie,

wysunięcie i wypchnięcie — należą do pierwszej grupy przejść (Przejścia standardowe) w
albumie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bardziej złożone przejścia należą do grupy przejść Alpha Magic. Grupa ta jest

wyświetlona jako druga pozycja na liście rozwijanej grup przejść w albumie.

Przejścia audio

Klipy wideo w oknie filmu używają zwykle zsynchronizowanego dźwięku. Jeżeli między

dwoma klipami nie ma efektu przejścia, obraz i dźwięk zmieniają się jednocześnie na granicy
klipów. Jeżeli jednak między klipami zostanie umieszczony efekt przejścia, stosowane jest
przenikanie dźwięku (podobne do wizualnego efektu rozproszenia). Zasada ta jest stosowana
do wszystkich przejść z wyjątkiem zanikania, w którym dźwięk jest całkowicie wyciszany,
a następnie przywracany.

Rys. 81. Większości przejść towarzyszy efekt
przenikania dźwięku (ilustracja po lewej
stronie).

Zastosowanie

przejścia

typu

przenikanie (ilustracja po prawej stronie)
powoduje, że dźwięk jest wyciszany, a
następnie przywracany razem z obrazem

Typowe przejścia wideo i ich zastosowanie

Poniżej przedstawiono grupę podstawowych przejść, które stosuje się najczęściej podczas

pracy z filmem.

Cięcie: najprostsze możliwe przejście — natychmiastowe zastąpienie jednej sceny inną.

Jest to domyślny rodzaj przejścia w programie Studio. Cięcie można wykorzystać wtedy, gdy
dwa sąsiadujące ze sobą klipy łączy wyraźny wewnętrzny związek, na przykład, kiedy
kamera zmienia położenie lub kąt ustawienia w obrębie tej samej sceny.

Zanikanie:

przejście to polega na rozpoczęciu od pustego ekranu i stopniowym
wprowadzaniu klipu albo na stopniowym wygaszeniu obrazu aż do
pustego ekranu. Wstawienie efektu zanikania między dwa klipy
powoduje utworzenie ściemnienia, po którym następuje rozjaśnienie.

Pierwsza ikona przejścia w albumie służy do tworzenia efektu zanikania. Zanikanie
stosowane jest zwykle na początku lub na końcu filmu oraz w miejscach, w których ciągłość
akcji ulega przerwaniu, na przykład między kolejnymi epizodami. Zanikania można użyć na
przykład między kolejnymi aktami filmu lub sztuki.

Rozpraszanie:

przejście podobne do zanikania, w którym rozjaśnienie nowej sceny jest
nałożone na ściemnienie sceny poprzedzającej. Efekt wizualny
rozproszenia jest mniej dramatyczny niż zanikania, a jednocześnie
bardziej dyskretny niż zwykłego cięcia. Za pomocą szybkiego

rozproszenia można wygładzić cięcie, a rozproszenie trwające dłużej pozwala zasugerować
widzom upływ czasu.

Wytarcie, wysunięcie i wypchnięcie:

standardowe rodzaje przejść, w których nowy
obraz wideo wyłania się stopniowo za
przesuwającej się przez kadr krawędzi.
Umieszczona obok ikona albumu oznacza

wytarcie w lewo, w którym krawędź przesuwa się prawego górnego rogu kadru do lewego
dolnego rogu. W przejściu typu wytarcie dwa sąsiadujące ze sobą klipy zajmują ten sam
obszar kadru przez cały czas trwania przejścia. Nowy obraz wideo pojawia się w miarę, jak

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

krawędź przejścia przesuwa się po kadrze. Efekt ten przypomina nakładanie nowej tapety na
starą. Wysunięcie jest podobne do wytarcia, ale różni się tym, że kadr nowego obrazu
przesuwa się po ekranie, aż osiągnie właściwe położenie. Efekt ten przypomina zasłanianie
okna roletą.

Wypchnięcie jest efektem przejścia podobnym do wysunięcia, ale poprzedzający obraz

wideo jest „wypychany“ z kadru wraz z pojawianiem się nowego obrazu. Przypomina to
stopniowe przesunięcie taśmy filmowej od jednego kadru do następnego.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do zaplanowania

przebiegu ćwiczeń i ich wykonania.
1. W jakim celu stosuje się przejścia?
2. Jak należy dobierać przejścia do nagrania wideo?
3. Czy można ustalić czas trwania przejścia?
4. Czy efektowi przejścia wideo towarzyszą jakieś zmiany w ścieżce dźwiękowej nagrania

wideo?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zastosuj podstawowe przejścia wideo

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) otworzyć nagranie testowe
2) wykorzystując materiał nauczania zastosować na tym nagraniu typowe przejścia wideo

tzn. cięcie, zanikanie, rozpraszanie, wytarcie, wysunięcie i wypchnięcie.

3) zapisać projekt pod nazwą „typowe przejścia wideo”.
4) zastosować inne przejścia wideo do tego samego nagrania i zapisać projekt pod własną

nazwą.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zainstalowany program Pinnacle Studio w wersji 8 PL lub wyższej,

−

dowolna płytka DVD-RW do przechowywania materiału wideo

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz?

Tak

Nie

1. Zastosować podstawowe przejścia dostępne w programie?

2. Ustawić długość trwania przejścia?

3. Poprawnie dobrać przejście do fragmentu klipu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Efekty dźwiękowe i muzyka

4.7.1. Materiał nauczania

Obraz wideo jest przede wszystkim nośnikiem informacji wizualnych, ale rola

dźwięku w filmach jest często tak samo ważna jak funkcja obrazów wyświetlanych na
ekranie. Filmy fabularne oraz produkcje telewizyjne zawierają wiele typów zawartości audio,
na przykład dialogi i inne dźwięki towarzyszące rozgrywającej się akcji. W trybie
przechwytywania filmu ta nieprzetworzona ścieżka dźwiękowa jest nagrywana razem z
obrazem wideo. Pojawia się ona w widoku osi czasu okna filmu na ścieżce oryginalne audio,
znajdującej się pod ścieżką wideo. W programie Studio oryginalne audio może też
występować na ścieżce audio nakładek. Większość produkcji komercyjnych wymaga również
zastosowania efektów dźwiękowych (trzaśnięcie drzwiami, zderzenie samochodów,
szczekanie psów itp.) oraz tła muzycznego, na które składają się utwory skomponowane
specjalnie dla danej produkcji lub piosenki wcześniej nagrane albo zawartość należąca do
obydwu tych kategorii. Ponadto często niezbędne okazuje się dodanie narracji i innego
niestandardowego materiału dźwiękowego. W tworzonych filmach można używać wszystkich
wymienionych poniżej typów dźwięków dodatkowych:

−

Wraz z programem Studio instalowany jest bogaty zestaw efektów dźwiękowych
w formacie wav, a z wielu źródeł można uzyskać dodatkowe.

−

Na oś czasu można przenosić pliki mp3 znajdujące się w albumie. Można również
importować ścieżki audio z dysków CD, korzystając z narzędzia Audio z CD.

−

Narzędzie Narracja umożliwia dodawanie narracji lub komentarza podczas przeglądania
edytowanego materiału wideo. Audio, bez względu na typ, jest dodawane do tworzonej
produkcji w postaci klipów w oknie filmu. Klipy audio można przenosić, przycinać
i edytować w taki sam sposób jak klipy wideo i nieruchome obrazy. Po dodaniu klipu
dźwiękowego do filmu można go modyfikować, stosując na przykład stopniową zmianę
głośności. Można zmieniać pozycjonowanie klipów w miksie stereo lub przestrzennym.
Istnieje również możliwość zmiany pozycjonowania w obrębie jednego klipu. Można
także stosować efekty dźwiękowe dostępne w programie Studio, jak na przykład redukcja
szumów i pogłos.
Dostęp do ścieżek audio przez oś czasu
Widok osi czasu okna filmu zawiera kilka ścieżek audio:
Oryginalna ścieżka audio: Zawiera audio przechwycone wraz z klipami wideo. Taki

materiał dźwiękowy nazywany jest również synchronicznym audio, ponieważ jest on
nagrywany jednocześnie ze ścieżką wideo.

Ścieżka audio nakładek: Oryginalne audio dla klipów wideo na ścieżce nakładek.
Ścieżka efektów dźwiękowych i narracji: Typową zawartością umieszczaną na tej

ścieżce są efekty dźwiękowe i narracja. Efekty dźwiękowe można umieszczać w projekcie,
przenosząc je z sekcji Efekty dźwiękowe albumu Narrację tworzy się za pomocą narzędzia
Narracja.

Ścieżka muzyki w tle: Na tej ścieżce można umieszczać pliki audio w formacie mp3 lub

wav, muzykę w tle (lub inną zawartość) z dysków audio CD. Pliki audio można importować,
korzystając z sekcji Efekty dźwiękowe albumu. Klipy audio CD — korzystając z narzędzia
Audio z CD.

Każda ze ścieżek audio spełnia właściwą sobie rolę, zgodnie z powyższym opisem.

Jednak ich główną funkcją jest sterowanie wyborem ścieżki, na której znajdą się nowe klipy.
Kiedy wprowadzany jest nowy klip wideo, oryginalne audio zawsze zostanie umieszczone na
ścieżce oryginalne audio, nowa narracja zawsze znajdzie się na ścieżce efekty dźwiękowe i
narracja, a nowe audio z dysku CD zostaną dodane do ścieżki muzyka w tle.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Utworzony klip można jednak dla wygody przenieść na inną ścieżkę audio. Na każdej

ścieżce można umieścić klip audio dowolnego typu. Takie rozwiązanie umożliwia na
przykład jednoczesne użycie dwóch efektów dźwiękowych — jeden z nich wystarczy
umieścić na ścieżce muzyka w tle. Jedyną ścieżką audio o specjalnym statusie jest oryginalne
audio, zarówno w przypadku głównej ścieżki wideo, jak i ścieżki nakładek (jeśli jest
używana). Domyślnie klipy audio na tej ścieżce są edytowane równolegle z zawartością
ścieżki wideo w tym samym indeksie czasu. Aby audio było traktowane jak oddzielny klip,
należy zablokować ścieżkę wideo (klikając ikonę kłódki po prawej stronie okna filmu).

Rys. 82. Ścieżki audio osi czasu:
oryginalne audio, efekty dźwiękowe
i narracja oraz muzyka w tle. Gdy
widoczna jest ścieżka nakładek,
pojawia się czwarta ścieżka audio.
Zawiera ona oryginalne audio dla
materiału wideo na tej ścieżce.

Narzędzie głośność i balans

Narzędzie Głośność i balans udostępnia dużą liczbę funkcji dopasowywania,

zgrupowanych na jednym, prostym w obsłudze panelu. Zawiera ono także elementy sterujące
ustawieniem balansu strony lewej i prawej oraz dźwięku przestrzennego. Narzędzie działa
podobnie do tradycyjnego miksera audio.

Rys. 83 Okno ustawień narzędzia Głośność i balans

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Narzędzie udostępnia osobne elementy sterujące poziomem dla każdej ścieżki audio:

oryginalne audio (po lewej stronie na ilustracji), audio nakładek, efekty dźwiękowe i narracja
oraz muzyka w tle (po prawej stronie na ilustracji). Elementy sterujące dla ścieżki audio
nakładki są wyświetlane tylko w przypadku, gdy w oknie filmu są otwarte ścieżki audio i
wideo nakładki.

Element sterujący ustawieniem balansu, znajdujący się po prawej stronie panelu

narzędzia, może być używany w dowolnym trybie wybranym z listy rozwijanej powyżej:
stereo (jednowymiarowe) oraz przestrzenne (dwuwymiarowe). Każda ścieżka audio ma
własny zestaw elementów sterujących ustawieniami poziomu. Zestaw elementów sterujących
ścieżki oryginalne audio jest widoczny po lewej stronie.

Rys. 84 Elementy sterujące ustawieniem balansu

Do dostępnych elementów sterujących i wskaźników należy przycisk wyciszenia ścieżki

– 1. Kiedy przycisk jest wciśnięty, w filmie nie zostaną użyte klipy audio umieszczone na
ścieżce. Ikona przycisku wyciszenia ścieżki ma również drugie przeznaczenie: identyfikuje
ścieżkę, do której mają zastosowanie elementy sterujące. Jest to jedyny widoczny element
odróżniający od siebie trzy zestawy elementów sterujących.

Pokrętło poziomu ścieżki - 2 zwiększa lub zmniejsza ogólną głośność ścieżki. Dlatego

ustawienie pokrętła ma wpływ na pionowe położenie linii dopasowywania głośności na
wszystkich klipach ścieżki, ale nie zmienia ich konturów. Aby zwiększyć głośność, należy
kliknąć pokrętło i przeciągnąć je w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara
(maksymalnie do położenia wyznaczonego przez godzinę drugą na tarczy zegara).

Aby zmniejszyć głośność, należy przeciągnąć pokrętło w kierunku przeciwnym do ruchu

wskazówek zegara (do położenia wyznaczonego przez godzinę szóstą).

Głośność na skali poziomu względnego - 3 ścieżki oraz powiązanym z nią suwaku

zmiany głośności - 4 jest wyrażona w decybelach (dB). Oznaczenie 0 dB odpowiada
poziomowi, na którym został nagrany klip. Każdy wzrost o 3 dB podwaja głośność, a każdy
spadek o 3 dB zmniejsza o połowę poziom głośności.

Położenie suwaka zmiany głośności wskazuje poziom głośności w danym miejscu

odtwarzania filmu względem poziomu, na którym został nagrany klip. Przesuwając suwak w
górę lub w dół, można zmieniać poziom. Suwak jest w kolorze szarym (wyłączony), jeśli
ścieżka nie zawiera żadnego klipu w bieżącym indeksie czasu. Jeśli ścieżka jest wyciszona,
suwak jest w kolorze szarym i jest ustawiony w najniższym położeniu. Ustawienie zmiany
głośności spowoduje dodanie do ścieżki uchwytu dopasowywania głośności, zgodnie
z powyższym opisem. Kontur głośności odtwarzania ścieżki (koperta) jest kombinacją
ogólnego poziomu ścieżki i poziomu względnego w każdym punkcie ścieżki. Ten połączony
poziom, wyrażony graficznie przez linie dopasowywania głośności na klipach audio, jest
używany z rzeczywistymi danymi audio w celu wyprodukowania poziomu wyjściowego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ścieżki, reprezentowanego na wskaźniku poziomu - 5. Podczas odtwarzania wskaźnik ten
graficznie odzwierciedla poziom na bieżącym indeksie czasu. Aby zapobiec „przycinaniu“
audio - czyli nieprzyjemnemu dźwiękowi wytwarzanemu przy próbie ustawienia poziomu
głośności na wartość spoza zakresu sygnału cyfrowego - nie należy dopuścić do osiągnięcia
najwyższej wartości na pasku przez wskaźnik.

Przyciski zmiany głośności (powodują stopniowe zwiększenie głośności lub zmniejszenie

głośności od/do bieżącej pozycji filmu. Graficzny wskaźnik ich działania jest widoczny na
linii dopasowywania głośności klipu po kliknięciu przycisków zmiany głośności. Czas
trwania zmiany głośności można zmieniać od zera do pięćdziesięciu dziewięciu sekund.
Można go ustawić w panelu opcji Edycja (polecenia Ustawienia à Edycja) w obszarze
Płynne zmienianie głośności. Zmienianie głośności jest niedostępne zbyt blisko początku lub
końca klipu.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do zaplanowania

przebiegu ćwiczeń i ich wykonania.
1. Jaką rolę spełniają ścieżki audio w nagraniach wideo?
2. Jakie ścieżki audio oprócz oryginalnej można dodać nagrania wideo?
3. Czy program Pinnacle Studio umożliwia wprowadzenie ścieżki narracyjnej?
4. Czy można wykorzystać nagrania MP3 i dodać je bezpośrednio do tworzonego filmu?
5. Czy można bezpośrednio dodać dźwięk z płyty CD-Audio?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dodaj podkład dźwiękowy z płyty CD-Audio

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś

1) jeśli w stacji CD znajduje się dysk, który nie był wcześniej używany w żadnym projekcie

programu Studio, zostanie wyświetlony monit o podanie jego nazwy. Elementy sterujące
narzędzia zostaną udostępnione, kiedy w programie Studio na liście rozwijanej Tytuł
dysku CD będzie dostępna przynajmniej jedna pozycja.

Rys. 85 Monit eksploracji dysku [źródło własne]

2) z listy rozwijanej należy wybrać tytuł dysku CD, z którego ma być przechwytywane

audio, a z listy Ścieżka - odpowiednią ścieżkę na tym dysku CD. Ponieważ tytuł dysku
CD jest polem tekstowym, które można edytować, w razie potrzeby można zmienić

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

nazwę, którą program Studio stosuje w przypadku określonego dysku CD. Zmieniona
nazwa zostanie zastosowana w bieżącej i przyszłych sesjach.

3) po wybraniu dysku CD i ścieżki można opcjonalnie przyciąć klip i nadać mu nazwę

niestandardową, korzystając z dostępnych elementów sterujących narzędzia. Wymienione
elementy sterujące są wspólne w przypadku większości typów klipów audio i służą do
edycji oraz tworzenia klipów.

4) aby zakończyć tworzenie ścieżki, należy kliknąć przycisk Dodaj do filmu. Program

Studio utworzy nowy klip na ścieżce muzyka w tle rozpoczynający się z bieżącym
indeksem czasu (wskazywanym przez suwak Osi czasu i ramkę podglądu w
Odtwarzaczu).

5) jeśli podgląd fragmentu filmu zawierającego nowy klip będzie odtwarzany po raz

pierwszy, zostanie wyświetlony monit o włożenie dysku CD (jeśli nie jest włożony) do
stacji w celu przechwycenia danych audio. Powtórzenie tego kroku nie będzie konieczne,
chyba, że klip zostanie wydłużony.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zainstalowany program Pinnacle Studio w wersji 8 PL lub wyższej,

−

płyta CD-Audio z dowolnymi nagraniami,

−

dowolna płytka DVD-RW do przechowywania materiału wideo.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz?

Tak

Nie

1. Wykorzystać narzędzie Audio z CD?

2. Wyciszyć ścieżki audio?

3. Dopasować poziom ścieżek audio?

4. Dopasować balans stereo nagrania?

5. Wprowadzić płynne zmiany głośności między klipami?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Tworzenie filmu

4.8.1. Materiał nauczania

Program Studio umożliwia udostępnianie własnej produkcji wideo na kilka sposobów.

Poniżej wymienione są prawie wszystkie możliwości:

−

podłączanie kamery DV lub MicroMV albo magnetowidu DV,

−

podłączanie kamery analogowej (VHS lub S-VHS) lub magnetowidu analogowego,

−

podłączanie telewizora lub monitora wideo,

−

wyprowadzanie filmu na taśmę wideo,

−

zapisywanie filmu jako pliku AVI,

−

zapisywanie filmu jako pliku MPEG,

−

udostępnianie filmów w Internecie,

−

zapisywanie filmu w pliku Windows Media lub RealVideo,

−

wyprowadzanie filmu na dysk do odtwarzania na odtwarzaczu DVD, VCD lub S-VCD,

−

oglądanie filmu DVD, VCD lub S-VCD na komputerze
Wszystkie te operacje są dostępne w trybie tworzenia filmu, który można włączyć,

klikając kartę Tworzenie filmu w górnej części ekranu.

Rys. 86 Przycisk panelu Tworzenie filmu programie Pinnacle Studio

Przygotowanie filmu do wyprowadzenia

Aby przygotować film do wyprowadzenia, należy wykonać kilka czynności

przygotowawczych:

−

jeśli film zawiera klipy, które zostały przechwycone z jakością podglądu, program Studio
wyświetli monit o włożenie taśmy źródłowej do kamery DV lub magnetowidu. Program
Studio ponownie przechwyci klipy z pełną rozdzielczością.

Program Studio musi przeprowadzić renderowanie (wygenerować klatki wideo) dla
wszystkich przejść, tytułów, menu dysku i efektów wideo dodanych do filmu, chyba, że
renderowanie zostało już przeprowadzone w tle. Jeśli cały film lub jego część została
przechwycona w formacie MPEG, materiał ten musi zostać zrenderowany wraz
z pozostałymi.

Gdy program Studio zakończy wsadowe przechwytywanie i renderowanie, w panelu Stan

trybu tworzenia filmu pojawi się informacja, że film jest gotowy do wyprowadzenia.

Proces tworzenia dysku lub obrazu dysku przez program Studio składa się z trzech

etapów.
1. Najpierw cały film musi zostać zrenderowany, aby wygenerować informacje zakodowane

w formacie MPEG, które zostaną zapisane na dysku.

2. Następnie dysk musi zostać skompilowany. W tej fazie program Studio tworzy

rzeczywiste pliki i strukturę katalogów, która zostanie użyta na dysku.

3. Na końcu dysk musi zostać nagrany. (Ostatni etap jest pomijany, jeśli generowany jest

tylko obraz DVD, a nie rzeczywisty dysk).

Wyprowadzenie filmu w sposób cyfrowy czy analogowy?

Jeśli urządzenie nagrywające jest wyposażone w wejście DV, wystarczy je podłączyć do

karty wideo cyfrowego, używając kabla IEEE-1394 (lub i.LINK). Złącze kamery jest
oznaczone jako DV IN/OUT.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jeśli używany jest produkt z wyjściem analogowym (TV lub wideo), na przykład karta

graficzna lub wideo z wyjściem tv, podłącz wyjścia wideo karty przechwytywania do wejść
magnetowidu, a wyjścia audio karty dźwiękowej (lub Studio DV Plus) do wejść audio
magnetowidu.

Rys. 87 Przykład podłączenie wielu urządzeń do komputera za pomocą jednego cyfrowego kabla

Typowe nośniki danych stosowane w komputerowej obróbce wideo
Różnice pomiędzy formatami dysków DVD, VCD i S-VCD można ująć w jednej ogólnej

regule dotyczącej jakości wideo i pojemności:

−

VCD: Na każdym dysku przechowywanych jest około 60 minut wideo w formacie
MPEG-1 o jakości o połowę niższej niż jakość formatu DVD.

−

S-VCD: Na każdym dysku przechowywanych jest około 20 minut wideo w formacie
MPEG-2 o jakości na poziomie dwóch trzecich jakości formatu DVD.

−

DVD: Na każdym dysku przechowywanych jest około 60 minut wideo o pełnej jakości
MPEG-2.
Poza tym można dokonać podziału ze względu na kompatybilność z różnymi

urządzeniami do otwarzania i nagrywania dysków

−

Dyski VCD mogą być odtwarzane:

1. Na odtwarzaczu VCD lub S-VCD.
2. Na niektórych odtwarzaczach DVD. Większość odtwarzaczy DVD obsługuje nośniki

CD-RW, ale niektóre nie czytają nośników CD-R. Większość odtwarzaczy DVD
obsługuje format VCD.

3. Na komputerze ze stacją dysków CD lub DVD i oprogramowaniem odtwarzacza MPEG-

1 (np. Windows Media Player).

−

Dyski S-VCD mogą być odtwarzane:

1. Na odtwarzaczu S-VCD.
Na niektórych odtwarzaczach DVD. Większość odtwarzaczy DVD obsługuje nośniki CD-R,
ale niektóre nie czytają nośników CD-RW. Odtwarzacze DVD sprzedawane w Europie i
Ameryce Północnej zwykle nie czytają dysków S-VCD. Natomiast odtwarzacze sprzedawane
w Azji zazwyczaj odtwarzają takie dyski.
Na komputerze ze stacją dysków CD lub DVD i oprogramowaniem odtwarzacza MPEG-2.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

Dyski DVD mogą być odtwarzane:

1. Na odtwarzaczach DVD, które obsługują zapisywalne dyski DVD w formacie

generowanym przez nagrywarkę. Większość odtwarzaczy obsługuje standardowe
formaty.

2. Na komputerze ze stacją dysków DVD i oprogramowaniem do odtwarzania.
Jeśli w systemie jest zainstalowana nagrywarka dysków DVD, program Studio może również
utworzyć dyski DVD na dowolnych nośnikach DVD obsługiwanych przez ten napęd.

Niezależnie od tego, czy system jest wyposażony w nagrywarkę DVD, program Studio

może zapisać w dowolnym katalogu na dysku twardym obraz DVD - czyli zestaw plików
zawierających te same informacje, które są przechowywane na dysku DVD. Obraz DVD
może następnie zostać nagrany na dysk.

Jakość nagrania a pojemność dysku
Ustawienia jakości: Ustawienia (Automatyczne, Najlepsza jakość wideo, Najwięcej

wideo na dys. i Niestandardowe) są dostępne tylko dla dysków S-VCD i DVD. Pierwsze trzy
opcje to ustawienia wstępne, które odpowiadają konkretnym wartościom szybkości danych.
Opcja Niestandardowe pozwala na ustawienie szybkości danych na inną wartość. W każdym
przypadku wyświetlane jest oszacowanie ilości danych wideo, jaką można umieścić na dysku
dla danego ustawienia.

Kb/s: To połączenie listy rozwijanej i pola edycji pozwala wybrać lub określić szybkość

danych, a przez to jakość wideo i maksymalny czas trwania dysku. Wyższe wartości
odpowiadają lepszej jakości i mniejszej pojemności dysku.

Filtruj wideo: Ta opcja włącza filtr wygładzający, który może poprawić jakość wideo

przy niższych szybkościach danych. Filtr nieznacznie zmniejsza ostrość obrazu.

Tryb roboczy: Opcja ta przyspiesza proces kodowania MPEG kosztem pewnej redukcji

jakości.

Kompresja audio: Należy wybrać jedną z czterech opcji przechowywania ścieżki

dźwiękowej filmu na dysku DVD:

−

PCM - kodowanie dla dźwięku stereofonicznego, obsługiwane przez wszystkie
odtwarzacze dysków DVD, ale powodujące zajęcie większej ilości miejsca na dysku niż
w przypadku użycia kodowania MPEG.

−

MPEG - obsługa dźwięku MPEG jest zawsze dostępna na odtwarzaczach PAL. W
przypadku odtwarzaczy NTSC format ten jest szeroko obsługiwany, jednak teoretycznie
jest formatem opcjonalnym.

−

Dolby Digital, 2 kanały - kodowanie, które może być używane do skondensowanego
przechowywania ścieżek dźwiękowych zarówno stereofonicznych, jak i przestrzennych.
Aby słyszalne były Miksy przestrzenne, wymagany jest sprzęt zgodny z technologią
Dolby Pro Logic. W innych systemach miksy te będą odtwarzane jako standardowe
miksy stereo.

−

Dolby Digital, kanały 5.1 - kodowanie przechowujące kanały przestrzenne osobno. Aby
słyszalne były miksy przestrzenne, wymagane są wzmacniacz i system głośników
przestrzennych.

−

Zmienna/Stała: Należy wybrać opcję zapisywania danych MPEG na dysku z
kodowaniem Zmienna (zmienna szybkość transmisji bitów) lub Stała (stała szybkość
transmisji bitów). Opcja Zmienna wymaga mniej miejsca na dysku przy określonej
jakości niż opcja Stała, ale może powodować problemy podczas odtwarzania pliku przy
użyciu niektórych odtwarzaczy DVD. Jeżeli odtwarzanie jest nierówne lub zacina się,
należy użyć opcji Stała.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do zaplanowania

przebiegu ćwiczeń i ich wykonania.
1. Wymień sposoby udostępnienia przetworzonego nagrania za pomocą programu Pinnacle

Studio.

2. Jaki proces musi poprzedzić wyprowadzenie stworzonego filmu, aby uzyskać końcowy

efekt?

3. Czy można wyprowadzić poprawny sygnał na magnetowid analogowy np. VHS

dysponując tylko cyfrową kamerą wideo podłączoną do komputera?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Nagraj film na taśmę wideo

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) należy przejść do trybu tworzenia filmu i sprawdzić, czy kamera lub magnetowid jest

podłączony i gotowy do nagrywania filmu.

2) kliknąć kartę Taśma, aby wyświetlić elementy sterujące pokazane na ilustracji poniżej:

Rys. 88 Zakładka taśma w programie Pinnacle Studio

3) kliknąć przycisk Utwórz.
4) jeśli klipy są o jakości podglądu, program Studio wyświetli monit o włożenie oryginalnej

taśmy DV do urządzenia DV, aby przechwycić klipy ponownie z pełną jakością. Zaleca
się włączenie zabezpieczenia przed zapisem na taśmie źródłowej, aby nie nastąpiło
przypadkowe nadpisanie na materiale źródłowym.

5) uwaga: Program Studio w czasie przechwytywania opiera się na ciągłych i

nieprzerwanych kodach czasowych. Jeśli oryginalne taśmy mają nieciągłe kody czasowe
(np. kod czasowy zero w miejscu innym niż początek taśmy), należy ręcznie ustawić
fragment taśmy zawierający dane klipy. Program Studio przechwyci wtedy ponownie
klipy i udostępni uchwyty przycinania. Dodatkowe klatki można obejrzeć, otwierając
dowolny z ponownie przechwyconych klipów za pomocą narzędzia Właściwości klipu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6) część filmu, która została przechwycona w formacie MPEG, musi zostać teraz

zrenderowana.

7) dla innych przechwyconych fragmentów program Studio rozpocznie proces renderowania

inteligentnego, w którym renderowanie obejmuje tylko fragmenty filmu wymagające
tego — efekty wideo, przejścia, nakładki i menu dysku - ale nie renderuje żadnych
niezmienionych fragmentów. Renderowanie inteligentne oszczędza czas i miejsce na
dysku.

8) proces renderowania inteligentnego jest całkowicie zautomatyzowany. Użytkownik może

zostać tylko poproszony o włożenie dysku CD - Audio, na którym jest zawarta część
nagrania audio. Podczas procesu renderowania inteligentnego program Studio wyświetla
w oknie stanu komunikaty informujące o części procesu, która jest aktualnie
przeprowadzana, oraz o zakończeniu całego procesu.

9) proces renderowania inteligentnego można przerwać w dowolnym momencie, klikając

przycisk Anuluj. Po anulowaniu proces nie może zostać wznowiony — operacja
tworzenia taśmy musi zostać przeprowadzona od początku. Po zakończeniu renderowania
należy odczekać kilka sekund na przygotowanie do wyprowadzenia sygnału wideo do
kamery lub magnetowidu.

10) sprawdzić, czy kamera lub magnetowid jest włączony i czy włożona taśma jest ustawiona

w miejscu, w którym ma się rozpocząć nagrywanie. Istnieją dwie możliwości:

11) jeśli film jest nagrywany na taśmie DV, program Studio udostępnia opcję

automatycznego rozpoczęcia i zakończenia nagrywania na urządzeniu DV. Kliknąć
przycisk Ustawienia, a następnie zaznaczyć pole wyboru w obszarze Opcje wyjściowe.

12) jeśli film jest nagrywany na taśmie analogowej, rozpocząć nagrywanie na

magnetowidzie.

13) następnie kliknąć przycisk Odtwórz w odtwarzaczu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zainstalowany program Pinnacle Studio w wersji 8 PL lub wyższej,

−

magnetowid analogowy VHS z odpowiednim okablowaniem oraz nienagraną kasetą
VHS,

−

odbiornik telewizyjny wyposażony w złącza wideo oraz audio umożliwiające podłączenie
magnetowidu VHS,

−

potrzebne okablowanie.

Ćwiczenie 2

Nagraj film w formacie DVD, VCD lub S-VCD

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś

1) kliknąć kartę Dysk, aby wyświetlić poniższe elementy sterujące.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 89 Zakładka dysk w programie Pinnacle Studio

Panel sterujący Tworzenie dysku jest szerszy niż inne panele wyprowadzania, aby
zmieścić dodatkowy miernik dysku pokazujący ilość miejsca zajmowanego przez film na
dysku. Pokazuje również długość filmu i informacje o wybranym typie dysku i
ustawieniach jakości.

2) kliknąć przycisk Ustawienia, aby wyświetlić panel opcji Tworzenie dysku. Można w nim

wybrać format wyjściowy filmu, ustawić opcje jakości i skonfigurować nagrywarkę
dysków. Z lewej strony przycisku Ustawienia znajduje się przycisk Przeglądanie w
poszukiwaniu folderu, za pomocą, którego można wybrać nową lokalizację
przechowywania plików pomocniczych generowanych podczas operacji tworzenia dysku.
Jeśli tworzony jest obraz DVD, zostanie on zapisany również w tym folderze.

3) kliknąć zielony przycisk Utwórz dysk. Program Studio wykona niezbędne czynności

(renderowanie, kompilacja i ewentualnie nagrywanie), aby utworzyć dysk lub obraz
dysku określony w oknie dialogowym ustawień.

4) po zakończeniu nagrywania przez program Studio dysk jest wysuwany.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zainstalowany program Pinnacle Studio w wersji 8 PL lub wyższej,

−

odtwarzacz DVD,

−

odbiornik telewizyjny wyposażony w złącza wideo oraz audio umożliwiające podłączenie
odtwarzacza DVD,

−

potrzebne okablowanie,

−

płyty CD-RW i/lub DVD-RW.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz?

Tak

Nie

1. Dobrać sprzęt do zgrania filmu na wybrany nośnik?

2. Dobrać nośnik z uwzględnieniem czasu trwania i wymagań, co do

końcowej jakości nagrania?

3. Dobrać opcje jakości i format kompresji przy zgraniu filmu na

określony rodzaj nośnika?

4. Dobrać nośnik do sprzętu, na którym będzie odtwarzany?

5. Zgrać film na taśmę VHS?

6. Zgrać film na płytę DVD?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania: otwarte, z luką

i wielokrotnego wyboru.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X lub wpisując prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki należy
błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź
prawidłową.

6. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część – poziom

podstawowy, II część - poziom ponadpodstawowy.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

9. Na rozwiązanie testu masz 90 min.

Powodzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

I część

1. Co to jest riper?

a) jest to program umożliwiający konwersję plików midi,

b) jest to filtr w edytorze dźwięku umożliwiający usunięcie wokalu,

c) jest to program do zgrywania ścieżek audio z płyty CD-Audio,

d) jest to program do nagrywania ścieżek audio na płyty CD-R.

2. Który z wymienionych formatów plików służy do przechowywania materiału audio?

a) psd,

b) dwg,

c) cdr,

d) ogg.

3. Wylicz bitrate dla płyty CD-Audio nagranej w formacie stereo (częstotliwość

próbkowania 44,1 KHz, dokładność próbkowania 16 bitów na kanał, 2 kanały audio).
Wynik przedstaw w [B/s].

4. Jaką dynamiką sygnału charakteryzuje się standard CD-Audio?

a) 48 dB,

b) 96 dB,

c) 120 dB,

d) 144 dB.

5. Popularny format kompresji dźwięku MP3 wywodzi się ze standardu?

a) nieistniejącego oficjalnie MPEG-3 Audio,

b) MPEG-1 Audio Layer 3,

c) MPEG-2 Audio Layer 3

d) MPEG-4 Audio.

6. Wylicz ile miejsca zajmie na dysku 1 godzina nagrania wideo w standardzie DV.

7. Jaki standard kompresji wideo stosowany jest przy dystrybucji filmów na DVD?

a) RealVideo,

b) MPEG-1,

c) MPEG-2,

d) MPEG-4.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Przejście jest animowanym ……………………., za pomocą, którego można wygładzić

albo podkreślić miejsce, w którym kończy się jeden ..…………..……., a zaczyna
następny.

9. Przez który z interfejsów cyfrowych podłączana jest kamera cyfrowa DV do komputera?

a) DVI,

b) LPT,

c) RS-232,

d) IEEE-1394.

10. Wyjaśnij pojęcie renderowanie:

11. Kodek to:

a) kontener multimedialny służący do przechowywania zakodowanego obrazu i dźwięku

(np. ogg, mpg, avi, mov).

b) urządzenie lub program zdolny do przekształcania strumienia danych lub sygnału.

c) multimedialny strumień danych przenoszący jednocześnie dane dźwiękowe i wideo.

d) program, który umożliwia wizualizację strumienia multimedialnego.

12. Działanie, jakiego filtru opisuje następujące zdanie: „…generuje ciąg zanikających

powtórzeń oryginalnego dźwięku?

a) Delay

b) Kompresor

c) Fazer

d) FFT

13. Proces normalizacji dźwięku polega na:

a) wykorzystaniu całej dostępnej dynamiki przy dostępnych ustawieniach pliku

b) uśrednieniu próbek dźwiękowych w najgłośniejszych i najcichszych miejscach

c) obcięciu fragmentów nagrania pozbawionych próbek dźwiękowych

d) zbalansowaniu lewego i prawego kanału w nagraniach stereofonicznych

14. Wyjaśnij pojęcie przechwytywanie:

15. Który z wymienionych formatów plików służy do przechowywania materiału wideo?

a) pdf,

b) mov,

c) xml,

d) vqf.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

II część

16. Przedstaw na rysunku proces konwersji analogowo-cyfrowej sygnału audio

17. Opisz działanie narzędzia kompresor:

18. Jaki wpływ na dźwięk będzie miała zmiana częstotliwości odtwarzania nagrania?

a) ton dźwięku będzie wyższy

b) ton dźwięku będzie niższy

c) dźwięk nie ulegnie zmianie

d) wzrośnie amplituda dźwięku

19. Na czym polega zastosowanie techniki ABR przy kodowaniu dźwięku do formatu MP3?

a) na stałej prędkości bitowej kodowania

b) na zmiennej prędkości bitowej kodowania

c) na uśrednionej prędkości bitowej kodowania

d) na maksymalnej prędkości kodowania

20. Przedstaw nowe standardy w dziedzinie rejestracji dźwięku

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Wykonywanie komputerowej obróbki sygnału audiowizualnego
do celów multimedialnych

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania lub wykonaj rysunek.

Odpowiedź

Punktacja

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Grzegorz Świerk, Łukasz Madurski: Multimedia. Obróbka dźwięku i filmów. Podstawy,

Helion 2004

2. Bartosz Danowski: Komputerowy montaż wideo. Ćwiczenia praktyczne, Helion 2003
3. Deras Flynn: Tworzenie cyfrowego wideo, Helion 2002
4. Ben Long, Sonja Schenk: Cyfrowe filmy wideo, Helion 2003
5. Dominik Nasiłowski: Jakościowe aspekty kompresji obrazu i dźwięku - poglądowo o

DivX, Mikom 2004,

6. Chappell Jon: Zbuduj własne komputerowe studio nagrań, Edition 2000 2004
7. Russ Haines: Cyfrowe przetwarzanie dźwięku, Mikom 2002,
8. Andrzej Czyżewski: Dźwięk cyfrowy. Wybrane zagadnienia teoretyczne, technologia,

zastosowania, Exit 1998

9. Praca zbiorowa: Wszystko o MP3, Axel Springer Polska, 2005
10. Tomasz Tamborski: Przetwarzanie informacji. Część 2, WSIP 2004,
11. Pomoc do programu AudaCity.
12. Instrukcja obsługi do programu Pinnacle Studio.
13. http://pl.wikipedia.org

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
sprawozdanie1, Cyfrowa obróbka sygnału polega na wykonywaniu operacji matematycznych na kolejnych pr
07 Wykonywanie maszynowej obróbki drewna
08 Wykonywanie połączeń w urządzeniach precyzyjnych
08 Wykonywanie izolacji wodochronnych z materiałów bitumicznych
713[05] Z1 08 Wykonywanie posad Nieznany
2010 08 Ćwiczenie 4 Podsłuchiwac różnych sygnałów
08 Wykonywanie i remontowanie o Nieznany
Obróbka sygnałów
08 Wykonywanie pomiarow warszta Nieznany (2)
ABC grafiki komputerowej i obrobki zdjec
08 Wykonywanie izolacji wodochr Nieznany
05 Wykonywanie operacji obrobki Nieznany
08 Wykonywanie montażu i demontażu silnika dwusuwowego
ABC grafiki komputerowej i obrobki zdjec abcgr3(1)
08 Wykonywanie podstawowych utw Nieznany
06 Wykonywanie ręcznej obróbki drewna
712[02] Z1 08 Wykonywanie scian Nieznany (2)

więcej podobnych podstron