1

Dyrektywy Unii Europejskiej

2

KONWENCJA

z RIO DE JANEIRO - 1992

KONWENCJA

z RIO DE JANEIRO - 1992

ochrona różnorodności
biologicznej

Co to jest sieć

NATURA 2000?

Sieć NATURA 2000

- Europejska Sieć Ekologiczna,

której celem jest zachowanie wszystkich
zagrożonych i najbardziej reprezentatywnych dla
naszego kontynentu siedlisk przyrodniczych wraz
z towarzyszącą im fauną i florą. Obszary
wchodzące w skład sieci są bardzo zróżnicowane.
Mogą obejmować już istniejące tereny chronione
jak i obszary w
ogóle nie planowane
do objęcia ochroną.

3

Podstawy prawne w Unii

Europejskiej

TRAKTAT jako podstawa generalna

Podstawę prawną ochrony europejskiej

flory, fauny i siedlisk stanowią dwa akty:

1.Dyrektywa 79/409/EWG o ochronie

dziko żyjących ptaków, zwana

Dyrektywą Ptasią, uchwalona 2 kwietnia

1979 r., a następnie zmodyfikowana

dyrektywami 81/854/EWG,

85/411/EWG, 86/122/ EWG,

91/244/EWG i 94/24/EWG

2.

Dyrektywa 92/43/EWG o ochronie siedlisk

przyrodniczych oraz dziko żyjącej fauny

i flory, zwana Dyrektywą Siedliskową,

uchwalona 21 maja 1992 r. i zmieniona

dyrektywą 97/62EWG.

Obie dyrektywy są uzupełnione przez

decyzje Komisji Europejskiej, które odnoszą

się do metodycznych i formalnych aspektów

wdrażania koncepcji „NATURA 2000”.

Obie także zawierają zakazy i nakazy

niezwiązane bezpośrednio z obszarami sieci,

ale – szerzej – z ochroną dzikiej flory i fauny

na kontynencie europejskim.

4

Aby chronić prywatność użytkownika, program PowerPoint zablokował automatyczne pobranie tego obrazu.

Obszary sieci NATURA 2000

Zgodnie z Dyrektywą Siedliskową UE wyróżniamy
dwa typy obszarów Natura 2000

•

obszary specjalnej ochrony ( OSO)

- tworzone

w ramach Dyrektywy Ptasiej dla ochrony siedlisk
ptaków,

•

specjalne obszary ochrony ( SOO)

- tworzone

dla ochrony:
- siedlisk naturalnych,
- siedlisk gatunków roślin i zwierząt,

Obszary Specjalnej

Ochrony Ptaków

OSO

Obszary wyznaczone, zgodnie

z przepisami prawa Unii Europejskiej,

do ochrony populacji dziko

występujących ptaków jednego lub

wielu gatunków, w którego granicach

ptaki mają korzystne warunki

bytowania w ciągu całego życia,

w dowolnym jego okresie albo

stadium rozwoju

5

Dyrektywa Ptasia

Dyrektywa Ptasia wyposażona jest

w 5 załączników, z których:

Pierwszy zawiera listę 180 gatunków

ptaków wymierających lub zagrożonych

głównie wskutek niekorzystnych zmian

typowych dla nich siedlisk, często

bardzo rzadkich, które w naszym kraju

coraz częściej nazywamy „gatunkami

specjalnej troski”

Dyrektywa Ptasia

Dwuczęściowe załączniki II i III zawierają

odpowiednio spis gatunków, na które wolno

polować bądź na terenie całej Wspólnoty,

bądź w poszczególnych państwach na mocy

prawa krajowego (co wymaga uzgodnienia

w odrębnym dokumencie) oraz spis

gatunków, które mogą być przedmiotem

obrotu, transportu lub przetrzymywania

w celach handlowych, pod warunkiem

legalnego ich pozyskania w krajach

członkowskich i tych gatunków, którymi

wolno handlować zgodnie z prawem w

danym kraju.

6

Dyrektywa Ptasia

Załącznik IV zawiera nieakceptowane

w krajach Wspólnoty Europejskiej

metody odłowu lub zabijania ptaków,

przede wszystkim ze względu na ich

niską selektywność,
Załącznik V przedstawia kilka

propozycji badań naukowych lub

ekspertyz, które powinny przyczynić

się do wzrostu efektywności ochrony

ptaków.

Specjalne Obszary

Ochrony Siedlisk

SOO

Obszary wyznaczone, zgodnie

z przepisami prawa Unii Europejskiej,

w celu trwałej ochrony siedlisk

przyrodniczych lub populacji

zagrożonych wyginięciem gatunków

roślin lub zwierząt lub w celu

odtworzenia właściwego stanu

ochrony siedlisk przyrodniczych lub

właściwego stanu ochrony tych

gatunków.

7

Dyrektywa Siedliskowa

Dyrektywa Siedliskowa wyposażona

jest w 6 załączników:



Załączniku I ukazuje 198 typów

siedlisk, wśród których 61 nadano

rangę priorytetowych, wymagających

wyznaczenia tzw. specjalnych obszarów

ochrony (SOO), ze względu na ich

rzadkość lub (i) zagrożenie.

Dyrektywa Siedliskowa



Załącznik II stanowi lista 483 taksonów

roślin oraz 222 taksonów zwierząt

(zazwyczaj gatunków, choć także rodzin lub

podgatunków), wśród których pewne

wyróżniono jako priorytetowe, ale dla

ochrony wszystkich, zgodnie z dyrektywą.



Załącznik III określa kryteria selekcji (na

szczeblu krajowym) oraz identyfikacji (na

szczeblu Komisji Europejskiej) obszarów

wstępnie uznanych jako te o znaczeniu

wspólnotowym (OZW), a następnie

zatwierdzanych jako specjalne obszary

ochrony.

8

Dyrektywa Siedliskowa



Załącznik IV zawiera listę taksonów roślin

i zwierząt, które na terenie Wspólnoty

Europejskiej wymagają ścisłej ochrony.



Załącznik V przedstawia listę roślin

i zwierząt tych taksonów, których

pozyskanie ze stanu dzikiego może

podlegać reglamentacji.



Załącznik VI ukazuje zabronione metody

odławiania i zabijania ssaków i ryb.

Ochrona

różnorodności

biologicznej w UE

Spójna Europejska

Sieć Ekologiczna

specjalnych

obszarów ochrony,

pod nazwą

Natura 2000.

9

Strategia Ochrony

Różnorodności Biologicznej

Konwencja

Berneńska

Natura

2000

Obszary

Specjalnej

Ochrony (OSO)

Specjalne

Obszary

Ochrony (SOO)

Dyrektywa

Ptasia

Dyrektywa

Siedliskowa

Konwencja Berneńska

Konwencja o

ochronie dzikiej

flory i fauny europejskiej oraz

siedlisk przyrodniczych

podpisana w Bernie w 1979r. -

umowa międzynarodowa,

ratyfikowana przez większość

krajów Europy

(w tym także przez Polskę),

zobowiązująca poszczególne

państwa - strony do szczególnej

ochrony wyliczonych

w załącznikach gatunków

i zagrożonych siedlisk

przyrodniczych.

10

Dyrektywa ptasia

Objęcie ochroną:

a) gatunki zagrożone wyginięciem;

b) gatunki podatne na szczególne zmiany

w swoich siedliskach;

c) gatunki uznane za rzadkie ze względu na

niewielkie populacje lub ograniczone lokalne

rozmieszczenie;

d) inne gatunki wymagające specjalnej uwagi ze

względu na szczególny charakter ich siedlisk.

obejmującą także ich siedliska.

Dyrektywa siedliskowa

Objęcie ochroną siedlisk naturalnych:

a) wymienionych w załączniku I

b) siedliska gatunków wymienionych w załączniku II,

Cele:

1. Zabezpieczenie siedlisk zagrożonych lub

reprezentatywnych dla wyróżnionych regionów

geograficznych.

2. Zabezpieczenie egzystencji roślin oraz zwierząt

zagrożonych i rzadkich.

11

Moc Natury 2000

• jest silnym narzędziem ochrony cennych

przyrodniczo obszarów przed zamiarami

inwestycyjnymi, dotyczącymi zmiany

dotychczasowego sposobu ich użytkowania,

• pozostawia dużą swobodę w wyborze formy

ochrony

•

daje podstawy do ubiegania

się o finansowanie ochrony

siedliska lub gatunku ze

środków

Unii Europejskiej.

GMO

– szansa czy zagrożenie?

http://www.biotechnolog.pl/

12

GMO
Organizm Modyfikowany Genetycznie



Organizm inny niż organizm człowieka,

w którym materiał genetyczny został

zmieniony w sposób niezachodzący

w warunkach naturalnych wskutek

krzyżowania lub naturalnej rekombinacji.



(

Ustawa z dnia 22 czerwca 2001r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych

).

Inżynieria genetyczna

To celowa ingerencja w organizm, która

polega na wprowadzeniu do genomu żywego

organizmu nowych informacji genetycznych,

czyli przenoszeniu genów z jednego organizmu

do innego, bądź na zmodyfikowaniu genomu

poprzez izolowanie lub eliminację genów.

13

Jest to pojęcie ogólne, do którego można zaliczyć

m.in.:



klonowanie zwierząt,



namnażanie materiału genetycznego,



genetyczne modyfikacje roślin,



terapię genową,



modyfikację bakterii, np. w celu produkcji
ludzkiej insuliny lub antybiotyków.

Inżynieria genetyczna

Inżynieria genetyczna

Dotychczas najszersze zastosowanie

inżynieria genetyczna osiągnęła na polu

produkcji żywności.

http://www.biotechnolog.pl/

14

GMO - przykłady



Pierwszą zmodyfikowaną genetycznie
rośliną był tytoń – 1984 rok.



W roku 1986 modyfikacji poddano
pomidora.



Od tego czasu zmodyfikowana została
już

większość

roślin

mających

znaczenie gospodarcze.

http://www.biotechnolog.pl/

Celem modyfikacji organizmów jest:



uodpornienie

ich

na

działanie

niekorzystnych

warunków,

np.

mróz, suszę lub zasoloną glebę



uodpornienie

na

choroby

wirusowe, bakteryjne, grzybice

15



uodpornienie roślin na herbicydy, czyli
środki chwastobójcze



uodpornienie roślin na owady żerujące
najczęściej

na

liściach,

zarówno

w

stadium

dorosłym

-

imago,

jak

i larwalnym

Celem modyfikacji organizmów jest:

Celem modyfikacji organizmów jest:



opóźnienie dojrzewania co ułatwia
przechowywanie i transport



szybszy przyrost masy ciała zwierząt



zwiększenie wydajności mlecznej

16



transgeniczne zwierzęta gospodarcze
otrzymuje się z myślą o wykorzystaniu ich
jako producentów zrekombinowanych
białek o znaczeniu farmaceutycznym

(np. czynnik krzepliwości krwi, erytropoetynę leczącą

anemię,

ß

interferon

zwalczający

infekcje

wirusowe i nowotwory oraz hormon wzrostu)

Celem modyfikacji organizmów jest:

GMO - przykłady

Organizm

Nowa cecha

Zastosowanie w żywności

Kukurydza

Tolerancja na owady i herbicydy

Produkty żywnościowe i ich składniki

Soja

Tolerancja na herbicydy

Produkty żywnościowe i ich składniki

Kukurydza

Odporność na owady

Składniki żywności

Kukurydza

Odporność na herbicydy

Składniki żywności

Pomidor

Opóźnione dojrzewanie

Przetwory pomidorowe

Cykoria (czerwona –

radicchio oraz zielona)

Tolerancja na herbicydy i męska

sterylność

Warzywo

Soja

Wysoka zawartość kwasu oleinowego

Olej

Kukurydza

Tolerancja na herbicydy

Produkty żywnościowe i ich składniki

Soja

Tolerancja na herbicydy

Nasiona

Kukurydza

Tolerancja na herbicydy i owady

Warzywo, mrożona słodka kukurydza i

sproszkowana, składniki żywności

Burak cukrowy

Tolerancja na herbicydy

Cukier, z pulpy - składniki żywności

Burak pastewny

Tolerancja na herbicydy

Pasza dla zwierząt

Ziemniak

Zmieniony skład skrobi

Skrobia i składniki

Bawełna

Tolerancja na herbicydy lub owady

Zastosowanie tak jak inna bawełna

17

Gdzie i co się uprawia?



Obecnie w Unii Europejskiej, w tym także
w Polsce, stosować można jako żywność
lub

składniki

żywności

zmodyfikowaną

genetycznie

soję,

kukurydzę,

rzepak

(ściśle określone linie). W Europie rośliny
genetycznie zmodyfikowane uprawiane są
w Rumunii, Hiszpanii i Niemczech.

Regulacje prawne dotyczące GMO na

terenie Unii Europejskiej

Dyrektywa Rady nr 219

z dnia 23 kwietnia 1990 roku

w sprawie

zamkniętego użycia genetycznie zmodyfikowanych
mikroorganizmów. Dyrektywa ta została zmieniona
Dyrektywą Rady nr 81

z dnia 26 października 1998 roku

;

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Europy 2001/18/EC

z dnia 12 marca 2001 roku

uchylającej Dyrektywę Rady

90/220/EWG w sprawie zamierzonego uwalniania do
środowiska organizmów genetycznie zmodyfikowanych;

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 1829/2003

z dnia 15 lipca 2003 roku

w sprawie genetycznie

zmodyfikowanej żywności i pasz;

18

Regulacje prawne dotyczące GMO na
terenie Unii Europejskiej

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 1830/2003

z dnia 22 września 2003 roku

w sprawie identyfikacji

i oznakowania organizmów genetycznie zmodyfikowanych
oraz identyfikacji produktów żywnościowych i paszowych
wytworzonych

z

organizmów

genetycznie

zmodyfi-

kowanych, zmieniającym Dyrektywę 2001/18/WE;

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 1846/2003

z dnia 15 lipca 2003 roku

w sprawie transgranicznego

przemieszczania

organizmów

genetycznie

zmodyfi-

kowanych

.

Zasady wprowadzania GMO na rynek

WHO wraz z Organizacją Narodów

Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa
(FAO) i Programem Narodów
Zjednoczonych do spraw Środowiska
(UNEP) wspólnie pomagają krajom
wprowadzającym produkty GM
przeprowadzić badaniach pod każdym
kątem ich wpływu na ludzkie zdrowie
i środowisko naturalne.

19

OŹE w zrównoważonej polityce

energetycznej Polski i Unii

Europejskiej, instrumenty wsparcia,

dyrektywy UE i implikacje ich

wprowadzenia w Polsce

Odnawialne źródła energii (OŹE) – promocja,

finansowanie i wsparcie inwestycji

wykorzystania biomasy i energii słonecznej

Zrównoważona polityka

energetyczna

Główne cele:

 zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego,
 zapewnienie konkurencyjności gospodarki,
 ochronę środowiska.

Zrównoważona polityka energetyczna jest to

polepszenie dobrobytu społeczeństwa w aspekcie

długotrwałym poprzez dążenie do utrzymania

równowagi pomiędzy:

 bezpieczeństwem energetycznym,
 zaspokojeniem potrzeb społecznych,
 konkurencyjnością gospodarki,
 ochroną środowiska.

20

Główne dokumenty UE (EE i OŹE)

• Biała Księga – Energia przyszłości: „Odnawialne

źródła energii - Raport technologiczny dla strategii

Wspólnoty i plan działania”, 1997,

• Europejski Program Zapobiegający Zmianie Klimatu

(EPZK) - czerwiec 2000/01,

• Zielona Księga – Ku europejskiej strategii

bezpieczeństwa energetycznego - listopad 2000.

• Karta Energetyczna i Protokół Karty Energetycznej o

efektywności energetycznej i odnośnych aspektach

ochrony środowiska,

• Plan działania w celu poprawy efektywności

energetycznej we Wspólnocie Europejskiej - 1997

Zielona Księga

• debata o bezpieczeństwie energetycznym,
• obecnie

UE

importuje

około

50%

swego

zapotrzebowania, w roku 2030 będzie to ok 70%,

• aktualne zużycie energii:

– 41% ropa naftowa, 22% gaz, 16% węgiel (węgiel

kamienny, brunatny i torf), 15% energia jądrowa,

6% odnawialne źródła energii.

• w roku 2030:

– ropa naftowa (38%), gaz (29%), paliwa stałe (19%),

odnawialne źródła energii (8%) i energia jądrowa

(zaledwie 6%).

21

Europejski Program Zapobiegający Zmianie Klimatu

(EPZK

)

• zainicjowany w czerwcu 2000 roku,
• trzy grupy przedsięwzięć:
• pierwsza grupa - przedsięwzięcia, których

realizacja przyczyni się do redukcji emisji

CO

2

w wymiarze ok. 240 Mt rocznie,

– dyrektywy: wdrażającej schemat handlu

emisjami, w sprawie efektywności
energetycznej budynków 2002/91/EC,
dyrektywa w sprawie biopaliw 2003/30/EC,
dyrektywa w sprawie przetargów publicznych
związanych z efektywnością energetyczną.

EPZK (II)

• druga grupa przedsięwzięć, których wprowadzenie

przyczyni się do zmniejszenia CO

2

o 140 Mt rocznie,

– dyrektywy: o kogeneracji (2004), o usługach

energetycznych i minimalnych standardach wydajności
energetycznej dla sprzętu elektrycznego;

• trzecia grupa to środki potrzebne w przyszłych

przedsięwzięciach.

– np. promocja ciepła wytwarzanego z odnawialnych źródeł

energii, dobrowolne umowy w przemyśle, zachęty
podatkowe oraz dalsza poprawa technologii paliw i
pojazdów.

22

DYREKTYWA nr 2001/77/WE

PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO i RADY

w sprawie promocji energii elektrycznej ze

źródeł odnawialnych na wewnętrznym rynku

energii elektrycznej

• wskaźnikowe cele krajowe powinny być

zgodne z celem ogólnym dla roku 2010 czyli:

- 12% zużycia energii brutto
- 22,1% udziału energii elektrycznej pochodzącej

ze źródeł odnawialnych

• Określenie spójnego systemu wsparcia
• Konieczność świadectw pochodzenia
• Uproszczenie procedur administracyjnych

EMISYJNE OGRANICZENIA

ROZWOJU

ENERGETYKI WĘGLOWEJ

23

Dyrektywa Rady 96/61/WE z 24 września 1996 r w sprawie
zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli
(tzw. dyrektywa IPPC)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/80/WE
z 23 października 2001 r. w sprawie ograniczenia emisji niektórych
zanieczyszczeń do powietrza z dużych źródeł spalania paliw
(tzw. dyrektywa LCP)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/81/WE
z 23 października 2001 r. w sprawie krajowych limitów emisji
niektórych zanieczyszczeń do powietrza (tzw. dyrektywa NEC)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/87/WE
z 13 października 2003 r w sprawie handlu uprawnieniami do emisji
gazów cieplarnianych

Najważniejsze dyrektywy Unii Europejskiej

dotyczące ograniczenia emisji zanieczyszczeń

do powietrza z elektrowni

DYREKTYWA nr 2001/80/WE

„W sprawie ograniczenia emisji

niektórych zanieczyszczeń

do powietrza z dużych źródeł

spalania paliw (LCP)”

24

Wymagania Dyrektywy 2001/80 dla

dużych istniejących źródeł spalania

mogą być spełnione poprzez:

• INDYWIDUALNE STANDARDY EMISJI wyrażone

w mg/Nm

3

(tę drogę transpozycji dyrektywy

2001/80 zawiera rozporządzenie MŚ

z 4 sierpnia 2003 r.)

• ŁĄCZNY LIMIT EMISJI dla istniejących dużych

źródeł spalania w tonach/rok określony w ramach

Krajowego Planu Redukcji Emisji

- KPRE (obecnie

opracowywany na zlecenie IGEiOŚ przez Zespół

Politechniki Warszawskiej) – KPRE musi być

przekazany do Komisji Europejskiej do 1.01.2004

POPULACJA DUŻYCH ŹRÓDEŁ

SPALANIA (LCP) ZALEŻY

OD DEFINICJI „ŹRÓDŁA”, KTÓRĄ

MOŻNA INTERPRETOWAĆ JAKO:
1.KOCIOŁ
2.KOMIN
3.PRZEWÓD W KOMINIE
4.OBIEKT

25

DYREKTYWA nr 2001/81/WE
„W sprawie krajowych pułapów

emisji dla niektórych

zanieczyszczeń powietrza

atmosferycznego (NEC)”

CELEM DYREKTYWY (NEC) JEST ZMNIEJSZENIE

EMISJI SUBSTANCJI ZAKWASZAJĄCYCH

............, CO WE WSPÓLNOCIE POWINNO

SPRZYJAĆ LEPSZEJ OCHRONIE ŚRODOWISKA

I LUDZKIEGO ZDROWIA PRZED

ZAGROŻENIENIAMI......
DYREKTYWA MA RÓWNIEŻ WZMACNIAĆ DĄŻE-

NIE DO OSIĄGNIĘCIA CELÓW DŁUGOOKRESO-

WYCH W ZAKRESIE PRZESTRZEGANIA POZIO-

MÓW I ŁADUNKÓW KRYTYCZNYCH ORAZ

ZAPEWNIENIA SKUTECZNEJ OCHRONY LUDZI

PRZED ZNANYMI ZAGROŻENIAMI DLA ZDROWIA

WSKUTEK ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA,

W DRODZE USTALENIA KRAJOWYCH

PUŁAPÓW EMISJI

, PRZYJMUJĄCE LATA

2010 I 2020 JAKO DATY ODNIESIENIA......

26

Pakiet klimatyczno-energetyczny UE



Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z

dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania

energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie

uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE



Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/31/WE z

dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie geologicznego

składowania dwutlenku węgla oraz zmieniająca dyrektywę

Rady

85/337/EWG,

Euratom,

dyrektywy

Parlamentu

Europejskiego

i

Rady

2000/60/WE,

2001/80/WE,

2004/35/WE, 2006/12/WE, 2008/1/WE i rozporządzenie

(WE) nr 1013/2006



Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z

dnia

23

kwietnia

2009

r.

zmieniająca

dyrektywę

2003/87/WE

w

celu

usprawnienia

i

rozszerzenia

wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji

gazów cieplarnianych

Pakiet klimatyczno energetyczny

27

Redukcja emisji gazów cieplarnianych o co najmniej
20 proc. w stosunku do poziomów z 1990 r. (o 30
proc., o ile pozostałe kraje rozwinięte zobowiążą się
do podobnych ograniczeń swoich emisji)

Cele pakietu klimatyczno energetycznego

20 proc. zwiększenie udziału energii odnawialnej
(energia wiatrowa, słoneczna, biomasa itp.) w
całkowitej produkcji energii (obecnie wynosi on
ok.8,5 proc.)

Zmniejszenie zużycia energii o 20 proc. w stosunku
do poziomu przewidywanego w 2020 r., poprzez
znaczące zwiększenie efektywności energetycznej.

Polityka dla Rolnika

czyli programy UE dla rolnictwa

28

Unijne rozporządzenia w sprawie
programów ochrony środowiska rolniczego

Programy rolno-środowiskowe

Rolnicy zobowiązują się przynajmniej przez pięć lat,
stosować praktyki przyjazne dla środowiska, które
zstąpią tradycyjne praktyki rolnicze, biorąc pod uwagę
dodatkowo utratę dochodów, która wynika ze zmiany
praktyk rolniczych.

Przykłady zobowiązań pokrywanych przez reżimy

krajowe/regionalne związane ze przeistoczeniem
rolno- środowiskowym są następujące:

· Wprowadzenie upraw przyjaznych dla środowiska

· Gospodarowanie pastwiskami w systemie niskiego

obciążenia

 Pełne gospodarowanie uprawami rolniczymi i organicznym

rolnictwem

(

http://europa.eu.int/comm/agriculture/qual/organic/index_el.htm

)

 Zachowanie wartości krajobrazów i cech historycznych,
jak drzewa,

rowy,

ogrodzenia

itp.

 Podtrzymywanie wysokich wartości siedlisk

i towarzyszącej im bioróżnorodność

29

Co to są programy rolnośrodowiskowe?

Programy te jako jedyne są obowiązkowe dla wszystkich
krajów członkowskich i pełnią kluczową rolę w realizacji
planów ochrony przyrody. Mają one za zadanie pomóc
we wdrażaniu europejskiej sieci ekologicznej

NATURA

2000

, której wprowadzenie wymuszają na państwach

Wspólnoty

Dyrektywa

Siedliskowa

(92/43/WE)

i

Dyrektywa Ptasia

(79/409/WE) Unii Europejskiej.

Jak wygląda budowa programu rolnośrodowiskowego?

Składa się z czterech podprogramów:

I

-

ochrona

różnorodności

biologicznej

obszarów

wiejskich

II - ochrona środowiska przyrodniczego i krajobrazu
III - rolnictwo ekologiczne
IV - ochrona zasobów genetycznych w rolnictwie

30

Dyrektywa Rady 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991r. w

sprawie ochrony wód przed zanieczyszczeniami

spowodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego, tzw.

dyrektywa azotanowa przyjęta przez ówczesną Radę

Wspólnot Europejskich dla potrzeb ochrony wód przed

zanieczyszczeniem.

Konieczność wprowadzenia dyrektywy:



wzrost zawartości azotanów w wodach na

niektórych obszarach państw członkowskich,
przekraczająca dopuszczalne standardy,



wpływ azotanów na intensyfikację procesu

eutrofizacji w wodach powierzchniowych
śródlądowych i morskich.

WPROWADZENIE

Wskazano, że działalność rolnicza jest głównym

źródłem azotanów, a nadmierne stosowanie

nawozów sztucznych i naturalnych, zawierających

azot, bez uwzględnienia specyfiki obszaru, stanowi

poważne zagrożenie dla środowiska.

Celem dyrektywy azotanowej jest:



zmniejszenie zanieczyszczenia wód spowodowanego

azotanami ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie
dalszemu zanieczyszczeniu.

Realizacja tego celu wymaga wdrożenia przepisów dyrektywy
do prawodawstwa państw członkowskich i realizacji
wymogów wynikających z tych przepisów.

31

WYMAGANIA DYREKTYWY AZOTANOWEJ

Wymagania dyrektywy obejmują:

1. Sporządzenie wykazu obszarów szczególnie

narażonych na zanieczyszczenie wód. Za obszary
szczególnie narażone uznaje się obszary, na których
występują wody:

- zanieczyszczone:

• wody podziemne i słodkie wody powierzchniowe, a w

szczególności wody służące do pozyskania wody do picia,
w których zawartość azotanów wynosi powyżej 50 mg/dm

3

,

• wody ujść rzek, wody przybrzeżne i morskie oraz słodkie

wody powierzchniowe wykazujące eutrofizację, którą
skutecznie można zwalczać poprzez zmniejszenie dawek
azotu.

WYMAGANIA DYREKTYWY AZOTANOWEJ

- zagrożone zanieczyszczeniem

• wody podziemne i słodkie wody powierzchniowe, a w

szczególności wody służące do pozyskania wody do picia,
w których zawartość azotanów wynosi 25 mg/dm

3

i

wykazuje tendencję wzrostową,

• wody ujść rzek, wody przybrzeżne i morskie oraz słodkie

wody powierzchniowe, których podstawowe dane
charakterystyczne wykazują tendencję do eutrofizacji, którą
skutecznie można zwalczać poprzez zmniejszenie dawek
dostarczanego azotu.

Wykaz obszarów szczególnie narażonych podlega
weryfikacji co najmniej raz na 4 lata.

32

WYMAGANIA DYREKTYWY AZOTANOWEJ

2. Sporządzenie programów działań dla obszarów

szczególnie narażonych,

3. Powiadomienie państw członkowskich i Komisji

Europejskiej o fakcie wyznaczenia obszarów
szczególnie narażonych, o ustalonych programach
działań dla tych obszarów oraz o wszelkich zmianach
lub uzupełnieniach do wyznaczonych obszarów
i planów działania,

4. Stworzenie odpowiednich programów monitorowania

5. Stworzenie zbioru zasad dobrej praktyki rolniczej.

DOKUMENTY DOTYCZĄCE
SUBSTANCJI SZCZEGÓLNIE
SZKODLIWYCH
I PRIORYTETOWYCH

33

1.

Dyrektywa 76/464/EWG i tzw. dyrektywy

„córki”



Dyrektywa 82/176/EWG



Dyrektywa 83/513/EWG



Dyrektywa 84/156/EWG



Dyrektywa 84/491/EWG



Dyrektywa 86/280/EWG

2. Dyrektywa 80/68/EWG
3. Ramowa Dyrektywa Wodna i Decyzja

2455/2001/WE

DYREKTYWA 76/464/EWG



Została uchwalona dn. 4 maja 1976r. przez Radę

Wspólnot Europejskich.



Dotyczy ona zanieczyszczenia spowodowanego

przez niektóre substancje niebezpieczne
odprowadzane do środowiska wodnego Wspólnoty.



Została wprowadzona przede wszystkim ze względu

na pilną potrzebę ogólnego działania w celu ochrony
środowiska wodnego Wspólnoty przed
zanieczyszczeniem.



Obowiązuje do dnia 21 grudnia 2013r.

34

DYREKTYWA 76/464/EWG

Dyrektywa ma zastosowanie do:


śródlądowych wód powierzchniowych



wód terytorialnych



wewnętrznych wód przybrzeżnych



wód podziemnych (do 1980r.).

Istotnym elementem Dyrektywy są 2 załączniki:


Wykaz I



Wykaz II

Na mocy przepisów Dyrektywy Rada ustanawia dla
różnych substancji niebezpiecznych z Wykazu I
wartości dopuszczalne, których normy emisji nie mogą
przekraczać.

DYREKTYWY „CÓRKI”



Określają one wartości dopuszczalne dla ścieków i wskaźników

jakości wód w odniesieniu do zrzutów określonych substancji

oraz terminy uzyskania tych wartości.



Ustanawiają procedury monitoringu oraz referencyjną metodę

pomiaru umożliwiającą określenie zawartości określonych

substancji w zrzutach i w środowisku wodnym.



Nakazują poszczególnym państwom prowadzenie monitoringu

środowiska wodnego narażonego na zrzuty przemysłowe.



Nie są stosowane do wód podziemnych.



Dyrektywy „córki” obowiązują bezterminowo.

35

Dyrektywa ws.
zanieczyszczenia
środowiska
wodnego
substancjami
niebezpiecznymi

Dyrektywa
dotycząca
zrzutów
kadmu

Dyrektywa
dotycząca
zrzutów
heksachloro-
cykloheksanu

Dyrektywa
dotycząca
zrzutów rtęci
z przemysłu
elektrolizy
chlorków

Dyrektywa
dotycząca
zrzutów
rtęci
z innych
sektorów

Dyrektywa
dotycząca
zrzutów
niektórych
substancji
z Wykazu I

DYREKTYWA 82/176/EWG



Została uchwalona dn. 22 marca 1982r. przez Radę Wspólnot

Europejskich.



Odnosi się do zrzutów rtęci z przemysłu elektrolizy chlorków

metali alkalicznych.



Dyrektywa określa wartości dopuszczalne wyrażone

w jednostkach i terminy ich uzyskania dla:

-- solanek obiegowych i solanek traconych [

g Hg/l]

-- solanek obiegowych [g Hg/tona prod.]
-- solanek traconych [g Hg/tona prod.]

36

DYREKTYWA 83/513/EWG



Została uchwalona dn. 26 września 1983r. przez Radę Wspólnot

Europejskich.



Odnosi się do zrzutów kadmu.



Dyrektywy nie stosuje się do Grenlandii.



Dyrektywa określa wartości dopuszczalne wyrażone

w jednostkach i terminy ich uzyskania dla sektorów przemysłu:
przemysłu metalowego (związanego z kadmem), produkcji
związków kadmu, produkcji barwników, produkcji stabilizatorów
i innych.

DYREKTYWA 84/156/EWG



Została uchwalona dn. 8 marca 1984r. przez Radę Wspólnot

Europejskich.



Odnosi się do zrzutów rtęci z innych sektorów niż przemysł

elektrolizy chlorków metali alkalicznych.



Dyrektywy nie stosuje się do Grenlandii.



Dyrektywa określa wartości dopuszczalne wyrażone

w jednostkach i terminy ich uzyskania dla sektorów przemysłu:
produkcji katalizatorów rtęciowych, produkcji organicznych
i nieorganicznych związków rtęci, produkcji baterii galwanicznych
zawierających rtęć i innych.

37

DYREKTYWA 84/491/EWG



Została uchwalona dn. 9 października 1984r. przez

Radę Wspólnot Europejskich.



Odnosi się do zrzutów heksachlorocykloheksanu

(sześciochlorocykloheksanu) [w skrócie HCH].



Dyrektywa określa wartości dopuszczalne wyrażone

w jednostkach i terminy ich uzyskania dla następujących
zakładów: produkcji HCH, produkcji HCH i ekstrakcji lindanu,
ekstrakcji lindanu.

DYREKTYWA 86/280/EWG



Została uchwalona dn. 12 czerwca 1986r. przez Radę

Wspólnot Europejskich.



Odnosi się do zrzutów niektórych niebezpiecznych substancji

objętych Wykazem I załącznika do Dyrektywy 76/464/EWG.



Substancje niebezpieczne, do których odnosi się niniejsza

dyrektywa to m.in.:

-- czterochlorek węgla
-- DDT
-- pięciochlorofenolu (PCP)
-- chloroform
-- trójchloroetylen

38

DYREKTYWA 80/68/EWG



Została uchwalona dn. 17 grudnia 1979r. przez Radę Wspólnot

Europejskich.



Dyrektywa ma zapobiegać zanieczyszczeniu wód podziemnych

przez substancje, należące do grup substancji wymienionych
w Wykazach I i II.



Dyrektywy nie stosuje się do:

-- ścieków domowych z odizolowanych siedzib nie
przyłączonych do systemu ściekowego
-- odpadów uznanych za zawierające substancje wymienione
w Wykazach I i II w małych ilościach oraz w małym stężeniu
-- odpadów zawierających substancje radioaktywne

RAMOWA DYREKTYWA WODNA



Została uchwalona dn. 23 października 2000r. przez Parlament

Europejski i Radę Unii Europejskiej.



Dyrektywa ustanawia ramy wspólnotowego działania

w dziedzinie polityki wodnej.



Myśl przewodnia Dyrektywy brzmi:

„Woda nie jest produktem handlowym takim jak każdy inny, ale
raczej dziedziczonym dobrem, które musi być chronione,
bronione i traktowane jako takie.”



Główny cel RDW to osiągnięcie

"dobrego stanu wód" do 2015 r.

39

RAMOWA DYREKTYWA WODNA
DECYZJA 2455/2001/WE



Decyzja 2455/2001/WE Parlamentu Europejskiego i Rady

została podjęta dn. 20. Listopada 2001r.



Ustanawia ona wykaz priorytetowych substancji w dziedzinie

polityki wodnej (Załącznik X RDW).



Wykaz zawiera dane nt. substancji priorytetowych:

numer CAS, numer UE, nazwę substancji oraz ewentualne
uwagi.



Niniejszy Wykaz zastąpił wykaz substancji w komunikacie

Komisji z dnia 22 czerwca 1982 r.

40

NAJNOWSZE ZMIANY RAMOWEJ
DYREKTYWA WODNA



Dnia 17 lipca 2008 Parlament Europejski w uzgodnieniu z Radą

przyjął wniosek z propozycją nowej Dyrektywy.



Nowa Dyrektywa ma „wspierać” RDW w kwestii ochrony wód

powierzchniowych przed zanieczyszczeniem.



Określi ona standardy jakości środowiska dla 41 niebezpiecznych

ubstancji chemicznych (33 + 8).



Nowa Dyrektywa zastąpi 5 „Dyrektyw córek”.



Państwa Członkowskie muszą osiągnąć określone standardy

jakości środowiska do roku 2015.

Program Wieloletni

Środowisko a Zdrowie



Ocena ryzyka w ustawodawstwie UE uwzględnia
następujące dziedziny :



Bezpieczeństwo chemiczne



Bezpieczeństwo biologiczne



Ochronę wód



Ochronę powietrza



Gospodarkę odpadami



Ograniczenia zanieczyszczeń przemysłowych



Ochronę gleb i tereny zanieczyszczone

41

Program Wieloletni

Środowisko a Zdrowie

Bezpieczeństwo chemiczne



Szerokie wykorzystanie metod oceny ryzyka
środowiskowego i zdrowotnego w procesie ograniczania
zagrożeń związanych z wprowadzaniem nowych
substancji chemicznych do obrotu rynkowego



Zasady przeprowadzania ryzyka środowiskowego i
zdrowotnego dla nowych substancji ujęte zostały w

Dyrektywie 93/67/EC

, a dla substancji istniejących w

Rozporządzeniu 1488/94

Program Wieloletni

Środowisko a Zdrowie

Bezpieczeństwo biologiczne

 Dyrektywa 2001/16/EC

- szerokie wykorzystanie metod

oceny ryzyka środowiskowego i zdrowotnego w procesie
ograniczania zagrożeń związanych z uwalnianiem do
środowiska organizmów genetycznie zmodyfikowanych

•

Przeprowadzenie oceny ryzyka środowiskowego w
aspekcie nakładającego się długoterminowego wpływu
związanego z uwalnianiem do środowiska i
wprowadzaniem produktów na rynek

42

Program Wieloletni

Środowisko a Zdrowie

Ochrona wód



Dyrektywa 98/83/EC

– obliguje państwa członkowskie

do zapewnienia, że jakość wody przeznaczonej do

spożycia gwarantuje wykluczenie potencjalnego ryzyka

dla zdrowia ludzi

 Dyrektywa 2000/60/EC

– uwzględnia aspekt oceny

ryzyka w strategii ochrony wód przed

zanieczyszczeniem oraz dla substancji stanowiących

nieakceptowane ryzyko dla środowiska wodnego lub

stanowiących ryzyko za jego pośrednictwem

Program Wieloletni

Środowisko a Zdrowie

Ochrona powietrza

 Aneks III Dyrektywy 96/62/EC

– określa

stosowanie oceny ryzyka do wyznaczania
granicznych wartości stężeń oraz wymienia
kryteria wyboru zanieczyszczeń powietrza,
które stanowią elementy składowe oceny
ryzyka

43

Program Wieloletni

Środowisko a Zdrowie

Gospodarka odpadami



Zapisy o obowiązku wykonywania oceny ryzyka
umieszczone są w

decyzji 2003/33/EC

uzupełniającej

Dyrektywę 99/31/EC

w sprawie składowania odpadów:



Których charakterystyka wskazuje na niedotrzymanie
wartości granicznych



Wydania pozwolenia na lokowanie odpadu pod ziemią

Program Wieloletni

Środowisko a Zdrowie

Ograniczenia zanieczyszczeń
przemysłowych



W projekcie COM z 2001 do

Dyrektywy 96/82/EC

dotyczących zapobieganiu i likwidacji skutków awarii
przemysłowych z udziałem substancji niebezpiecznych –
szczegółowa ocena ryzyka dla przyjętych scenariuszy
przebiegu awarii



W obowiązujących dyrektywach dotyczących
ograniczania emisji przemysłowych występuje element
oceny oddziaływania inwestycji na środowisko, ocena
ryzyka może znaleźć uzasadnione zastosowanie

44

Program Wieloletni

Środowisko a Zdrowie

Ochrona gleb i tereny zanieczyszczone



W UE do chwili obecnej nie powstały obowiązujące
przepisy w formie dyrektyw czy decyzji



Poszczególne państwa UE wykonują ocenę ryzyka dla
określonych terenów. W niektórych przypadkach
ważnym elementem wykonywania oceny ryzyka jest
rozważanie dróg narażenia w stosunku do różnych
receptorów, natomiast w innych przypadkach ocena
ryzyka może być podstawą decyzji o konieczności
zastosowania metod rekultywacji terenu

EMAS

45

• każde przedsiębiorstwo (bez żadnych ogra-

niczeń podmiotowych lub przedmiotowych)

• nie można „zmusić” do udziału w systemie
• przedmiotem audytu jest „obiekt” (wyodręb-

niona przestrzennie część przedsiębiorstwa,
składająca się z funkcjonalnie powiązanych ze
sobą elementów)

46

• przyjęcie polityki ochrony środowiska,
• przeprowadzenie oceny środowiskowej

obiektu,

• wdrożenie, na podstawie wyników oceny,

programu ochrony środowiska dla
obiektu oraz systemu zarządzania
ochroną środowiska

• przeprowadzenie, bądź zapewnienie

przeprowadzenia, wewnętrznych
przeglądów środowiskowych w objętych
systemem obiektach

• sprawozdanie z przeglądu – DEKLARACJA

środowiskowa

47

przez niezależnego
audytora środowiskowego

publikacja i publiczna dostępność
deklaracji

coroczna aktualizacja

• WEWNĘTRZNE –

– zobowiązanie do

przestrzegania

wymagań

środowiskowych

• ZEWNĘTRZNE

– prawo rejestracji w

Systemie

– prawo posługiwania się

znakiem Systemu

48

dokumenty programowe z dziedziny ochrony
środowiska (strategie, polityki itp.)

Strategie „tematyczne” przyjęte w ramach Szóstego
Programu Działań w Zakresie Ochrony Środowiska
• Strategia w sprawie gospodarowania odpadami

(21.12.2005 r.)

• Strategia w sprawie zrównoważonego wykorzystania

zasobów naturalnych (21.12.2005 r.),

• Strategia w sprawie zanieczyszczenia powietrza

(21.09.2005 r.),

• Strategia poswięcona środowisku morskiemu

(20.10.2005 r.),

• Strategia poswięcona ochronie gleb (22.09.2006 r.),
• Strategia poswięcona pestycydom (12.07.2006 r. )
• Strategia dotycząca środowiska miejskiego (01.02.2004 r.).

•

Ochronę przyrody i zasobów

•

Zagadnienia społeczne (np.: edukacyjne)

•

Zagadnienia regulacyjne

•

ograniczenia emisyjne,

•

Handel emisjami (EU ETS - Emission Trading System),

•

przepisy produktowe,

•

CAFE (Clean Air For Europe),

•

REACH (i inne)

•

Zagadnienie gospodarcze



Instrumenty Ekonomiczne tj. opłaty, ulgi,

zwolnienia, subwencje, ekologiczne opłaty

produktowe, depozyty ekologiczne,

ubezpieczenia ekologiczne, itd.

Dodatkowo przemysł podlega różnym

regulacjom i musi brać pod uwagę: