Najstarsze cy-
wilizacje na
Dalekim i Bli-
skim Wschodzie
Historia – Najstarsze cywilizacje na Dalekim i Bliskim Wschodzie
Eff
Eff
Eff
Eff
Zet
Zet
Zet
Zet
2
Cywilizacje starożytnego wschodu – cechy
charakterystyczne
Kultura
Wytwór myśli i pracy człowieka. Dzieli się na Kulturę materialną - czyli efekty opanowa-
nia sił przyrody i zaspokajania potrzeb materialnych człowieka, oraz kulturę duchową
człowieka czyli owoce dążeń do zaspokojenia potrzeb duchowych człowieka np. religia, filo-
zofia, sztuka. Potocznie pojęcie kultura odnosimy do kultury duchowej.
Cywilizacja
Poziom rozwoju osiągnięty przez społeczeństwa uwarunkowany stopniem opanowania przez
człowieka sił przyrody i wykorzystania jej bogactw dla swoich potrzeb ze szczególnym
uwzględnieniem potrzeb materialnych. Najczęściej jednak używając słowa cywilizacja mamy
na myśli jedynie kulturę materialną.
Warunki naturalne starożytnych wschodnich cywilizacji
•
Położenie w dolinach wielkich rzek na terenach żyznych gleb tzw. gleb aluwialnych,
powstających z osiadających mułów rzecznych.
•
Wielkie rzeki arteriami komunikacyjnymi i transportowymi.
•
Uzależnienie gospodarki od wylewów – sieci irygacyjne.
•
Dostępność do surowców mineralnych, np. kamieni, rudy metali.
Powstanie państwa
Państwo to suwerenna organizacja polityczna społeczeństwa zamieszkującego terytorium o
określonych granicach, której głównym składnikiem jest hierarchiczna władza dysponująca
aparatem przymusu. Według innych, aby powstało państwo muszą istnieć trzy elementy:
•
Stała ludność.
•
Określone terytorium.
•
Władza.
Państwo wykształciło się, żeby kierować wielkimi budowlami sieci irygacyjnych i pra-
cami budowlanymi świątyń, pałaców, itp.
W miarę rozrostu państwa następował wzrost dysproporcji między zwykłymi członkami
państwa, a jej elitami kierowniczymi.
Proces urbanistyczny – tworzenie się miast.
Historia – Najstarsze cywilizacje na Dalekim i Bliskim Wschodzie
Eff
Eff
Eff
Eff
Zet
Zet
Zet
Zet
3
Mezopotamia
Warunki naturalne Mezopotamii (inaczej Międzyrzecza)
•
Położona nad dwiema rzekami: Eufratem i Tygrysem.
•
Obszar można podzielić na dwie części, zróżnicowane pod względem warunków natu-
ralnych. W części północnej panował surowszy klimat, uboga fauna i roślinność, ale
łatwiejszy dostęp do bogactw naturalnych: sprowadzanych z Azji Mniejszej rud metali
i kamienia budulcowego. Południowa część – klimat tropikalny oraz dość bogata flora
i fauna.
•
Tereny dogodne do uprawy znajdowały się wzdłuż obu rzek i tam rozwinięto uprawę
pszenicy, jęczmienia, prosa, lnu, palm daktylowych, roślin oleistych i warzyw.
•
Rozwinęła się hodowla zwierząt (kozy, owce, bydło i osły).
•
Sprzyjające warunki pozwoliły na rozkwit wytwórczości rzemieślniczej.
•
Podstawowy surowiec – glina; z niej wyrabiano naczynia i cegły do budowy domów.
Historia – Najstarsze cywilizacje na Dalekim i Bliskim Wschodzie
Eff
Eff
Eff
Eff
Zet
Zet
Zet
Zet
4
•
Skonstruowano system irygacyjny, który przyczynił się do rozwoju rolnictwa i
ukształtowania społeczeństw.
system irygacyjny (nawadnianie) – system kanałów nawadniających, regulujących
poziom wód.
•
Na terenie Mezopotamii osady pojawiły się w VI i V tysiącleciu p.n.e., by następnie
przeobrazić się w miasta. Największe miasta, to położone nad Eufratem: Karkemisz,
Babilon, Nippur, Uruk, Ur, Larsa, Eridu, a nad Tygrysem – Aszur i Niniwa.
•
Powstały silne ośrodki państwowe: Asyria nad Tygrysem, Babilonia w dolnym biegu
Eufratu oraz Mitanni nad środkowym Eufratem.
Sumerowie
– najstarsza cywilizacja na Ziemi, która powstała około 3200 r. p.n.e. Sume-
rowie nie stworzyli jednolitego państwa. Zamieszkiwali miasta-państwa: Ur, Uruk, Umma,
Lagasz, Kisz, Larsa.
•
Prawdopodobnie około połowy IV tysiąclecia p.n.e. na teren Mezopotamii przybyli
Sumerowie.
•
Około III tysiąclecia p.n.e. powstała wysoko rozwinięta cywilizacja składająca się z
licznych miast-państw.
•
W miastach znajdowały się zikkuraty (wielopiętrowe świątynie w kształcie ściętej pi-
ramidy schodkowej; były miejscem obserwacji astronomicznych, magazynem żywno-
ś
ci i budynkiem sądu).
•
Kapłani pełnili istotne funkcje w życiu Sumerów, często stali na czele państwa-miasta
(system teokratyczny).
•
Gospodarka sumeryjska opierała się na rolnictwie i hodowli. Dzięki udoskonaleniu
systemu irygacyjnego uzyskiwali dość duże zbiory.
•
Wynalezienie koła
usprawnienie transportu; koło garncarskie (ok. 3000 r. p.n.e.)
ulepszenie wyrobu naczyń.
•
Sumerowie – prawdopodobnie jako pierwsi dokonali stopu miedzi i cyny – tworząc
brąz.
Państwo Akad
•
Około połowy III tysiąclecia p.n.e. na południowy obszar Mezopotamii przenikały
liczne ludy, które zdobyły przewagę nad Sumerami.
•
W XXIV w. p.n.e. powstało duże, semickie państwo pod wodzą Sargona Wielkiego z
Akadu.
•
Państwo to istniało około 100 lat; łączyło elementy kultury sumeryjskiej i akadyjskiej.
•
W XXIII w. p.n.e. uległo najazdowi Gutów z północy.
•
Najazd semickich osadników zwanych Amorytami.
Historia – Najstarsze cywilizacje na Dalekim i Bliskim Wschodzie
Eff
Eff
Eff
Eff
Zet
Zet
Zet
Zet
5
Babilonia
•
Władca Amorytów – Hammurabi w XVIII w. p.n.e. dokonał zjednoczenia państewek
Mezopotamii, tworząc scentralizowane państwo.
•
Stolicą państwa został Babilon – stał się centrum politycznym, gospodarczym i kultu-
ralnym.
•
Sumerowie wchłonięci przez ludy semickie. Przejęcie sumeryjskiej kultury, gospodar-
ki i prawodawstwa.
•
System władzy – monarchia despotyczna.
•
Kodeks Hammurabiego – dokonano kodyfikacji prawa, zbierając regulacje prawne
istniejące w różnych sumeryjskich miastach. Jest oparty na zasadzie talionu – „oko za
oko, ząb za ząb”. Wysokość kary zależy jednak od pozycji społecznej sprawcy i po-
szkodowanego. Zawierał przepisy prawa karnego, prywatnego i procesowego. Miało
charakter kazuistyczny (szczegółowo określone normy prawne). Został on wykuty na
steli z diorytu, pismem klinowym w języku akadyjskim.
•
Po okresie świetności Babilonia została podbita przez Asyrię i odrodziła się za pano-
wania Nabuchodonozora (604 – 562 r. p.n.e.) Władca ten podbił fenickie miasta Tyr i
Sydon, zdobył też Jerozolimę, z której deportował ludność, zapoczątkowując tak zwa-
ną niewolę babilońską śydów. Odbudowa zniszczonego Babilonu (potężnie fortyfika-
cje, mury i wspaniałe budowle).
Huryci i Indoeuropejczycy; państwo Mitanni
•
Ok. II tysiąclecia p.n.e. na obszarze Mezopotamii pojawiły się dwie grupy etniczne:
Huryci i Indoeuropejczycy.
•
Huryci dotarli przez Kaukaz na Bliski Wschód i objęli obszary północnej Mezopota-
mii, Syrii, Palestyny, a nawet Egiptu. Ich wędrówka na południe i zachód została spo-
wodowana naporem plemion indoeuropejskich (Hetydów), które około 2000 r. p.n.e.
dotarły do Anatolii.
•
Huryci i Hetydzi około 1500 r. p.n.e. utworzyli państwo Mitanni. Odegrało ono dużą
rolę w rozwoju Bliskiego Wschodu (umiejętność stosowania nowych rodzajów broni
wykonanej z żelaza i wykorzystywania koni w wozach bojowych).
Asyria
•
Powstanie państwa ok. II tysiąclecia p.n.e. w górnym biegu rzeki Tygrys, wokół
miasta Aszur.
•
Wyróżniamy trzy okresy państwa asyryjskiego.
•
Stare państwo ( XX – XIV w. p.n.e.) – Asyria podbita przez Hammurabiego i podpo-
rządkowana Babilonii; w XV w. p.n.e. uzależniona od państwa Mitanni.
Historia – Najstarsze cywilizacje na Dalekim i Bliskim Wschodzie
Eff
Eff
Eff
Eff
Zet
Zet
Zet
Zet
6
•
Średnie państwo (XIV – X w. p.n.e.) - stopniowy rozwój i umacnianie Asyrii; eks-
pansja – podbicie Mitanni, Babilonu i Fenicji; przyczyną ekspansji militarnej były na-
kazy religijne gloryfikujące wojnę oraz chęć zdobycia nielicznych surowców; kres
ekspansji wynikający z najazdów semickich Aramejczyków (Chaldejczyków)
osła-
bienie państwa Asyryjskiego, Babilonii i Egiptu oraz całkowity upadek państwa Mi-
tanni.
•
Nowe Państwo (X – VII w. p.n.e.) – odrodzenie potęgi Asyrii; na początku VII w.
p.n.e. monarchii asyryjskiej podporządkowane zostały obszary Babilonii, Syrii, Izraela
i Egiptu; polityka władców asyryjskich wobec podbitej ludności oparta na bezwzględ-
nym terrorze i masowych deportacjach; utrzymywanie stałej armii, rozwinięta techni-
ka wojenna (stosowanie wozów bojowych, wież oblężniczych) i dobrze zorganizowa-
na administracja.
•
Największy rozrost terytorialny za panowania króla Asurbanipala (669 – 627 r.
p.n.e.) – założyciel wielkiej biblioteki w Niniwie.
•
Po śmierci Asurbanipala następuje uniezależnienie się podbitych wcześniej państw.
Babilonia wraz z Medami doprowadziła do zniszczenia w 612 r. p.n.e. stolicy pań-
stwa asyryjskiego Niniwy
całkowity upadek Asyrii.
Religia
•
Politeizm.
•
Bogowie utożsamiani z siłami natury; występowali pod postacią ludzi lub zwierząt
(antropomorfizm i zoomorfizm).
•
Bóstwa opiekuńcze miast; bóg Babilonu – Marduk; Isztar (Inana) – bogini miłości,
płodności, urodzaju, a także wojny
•
Miejsca kultu – świątynie – zikkuraty i panteony.
•
Wiara we wróżby; uważali, że gwiazdy wpływają na losy ludzi.
Osiągnięcia ludów Mezopotamii
•
Wynalezienie pisma klinowego przez Sumerów (koniec IV tysiąclecia p.n.e.) – pi-
smo klinowe – było pismem piktograficznym (obrazkowym) i najstarszym systemem
pisma na świecie. Pisano na glinianych tabliczkach wyciskając znaki za pomocą trzci-
nowego bądź metalowego „rylca”. Powstały pierwsze zabytki literackie – epos o Gil-
gameszu (III/II tysiąclecie p.n.e.), epos Enuma elisz (poł. II tysiąclecia p.n.e.) i Ko-
deks Hammurabiego.
w III tysiącleciu p.n.e. pismo piktograficzne przekształco-
ne zostało na pismo ideograficzne (pojęciowe).
Historia – Najstarsze cywilizacje na Dalekim i Bliskim Wschodzie
Eff
Eff
Eff
Eff
Zet
Zet
Zet
Zet
7
•
Wysoko rozwinięta matematyka: algebra i geometria (obliczanie pola powierzchni i
objętości brył geometrycznych), system dziesiętny i sześćdziesiętny, tabele pierwiast-
ków kwadratowych i sześciennych, potęgowanie, koło podzielone na 360
o
, do rozli-
czeń wprowadzono liczbę 0, wprowadzono cyfry arabskie.
•
Podzielenie doby na 24 godziny, godziny na 60 minut, minuty na 60 sekund; opraco-
wanie kalendarza opartego na cyklu księżycowym (rok liczący 354 dni podzielili na
12 miesięcy, Miesiące na tygodnie).
•
System miar i wag – jednostka długości – łokieć, jednostka wagi – talent (ok. 30 kg)
podzielony na 60 min, tuzin (12), kopa (60).
•
Medycyna – ziołolecznictwo, znajomość anatomii człowieka i zwierząt, potrafiono
przeprowadzać proste zabiegi chirurgiczne: np. składanie kości.
•
Wprowadzono pierwsze pieniądze.
•
Architektura – miała charakter sakralny; świątynie - zikkuraty (piramidy schodko-
we); Wiszące Ogrody Semiramidy, Brama Isztar.
•
Sztuka – przedmioty ozdabiano drogimi kamieniami, obrabiano złoto i szlachetne me-
tale. Rzeźbiono w kamieniu, często najważniejsze napisy uwieczniano w kamiennych
Stellach (płaskorzeźbach).
Relief – rzeźba wykonana na płycie drewnianej, kamiennej, lub metalowej.
•
Wynalazki – cegła glazurowana (była wypalana i polichromowana), koło garncarskie,
koło do wozu, brąz, kolorowe szkło, sieci irygacyjne.
Wiszące Ogrody Semiramidy
Historia – Najstarsze cywilizacje na Dalekim i Bliskim Wschodzie
Eff
Eff
Eff
Eff
Zet
Zet
Zet
Zet
8
Starożytny Egipt
Warunki naturalne Egiptu
•
Dolina rzeki Nil - osadnictwo od VI tysiąclecia p.n.e. – początkowo zajęcie delty
rzeki i oazy Fajum, następnie rozprzestrzenienie się na całą dolinę. Dolina Nilu jest
wąska i długa (1000 km).
•
Przełom IV i III tysiąclecia p.n.e. – skonsolidowanie ludów zamieszkujących Egipt –
powstanie Egiptu Dolnego (delta rzeki) i Egiptu Górnego (od początków delty do I
katarakty).
•
Podstawą rozwoju rolnictwa był wylew rzeki Nil; był on regularny i pozostawiał na te-
renie rozlewisk warstwę żyznego mułu.
Historia – Najstarsze cywilizacje na Dalekim i Bliskim Wschodzie
Eff
Eff
Eff
Eff
Zet
Zet
Zet
Zet
9
•
Podstawą gospodarki egipskiej był handel i rolnictwo (uprawiano pszenicę, jęczmień,
len i rośliny oleiste; zakładano ogrody, sadzono drzewa owocowe, warzywa – ogórki,
bób, cebulę, melony.
•
Wykorzystywanie papirusu – jako materiału pisarskiego, ale także wykonywano z
niego łodzie i domy.
•
Hodowla – muły, osły, kozy i owce.
•
Niewiele surowców materialnych - kamień budowlany, granit, alabaster, wapień, pia-
skowiec, bazalt i dioryt; wydobywano także złoto, miedź i w małych ilościach srebro.
Brak rud żelaza i cyny.
•
Dobrze rozwinięty transport lądowy i rzeczny. Szlaki handlowe: na półwysep Synaj,
do Palestyny, Arabii, nad Morze Czerwone.
Chronologia
•
Na początku IV tysiąclecia p.n.e. – zjednoczenie obszarów Egiptu Dolnego i Górne-
go.
•
Maneton – historyk i kapłan żyjący w czasach Ptolemeusza I sporządził podział na
okresy dziejów Egiptu, które podzielił jeszcze na 30 dynastii.
OKRES
LATA
(p.n.e.)
CHARAKTERYSTYKA OKRESU
Stare Państwo
(1 – 8 dynastia)
Ok. 2850 - 2600
•
Zjednoczenie Górnego i Dolnego Egiptu przez Menesa; stolicą było
Memfis.
•
Panowanie Dżosera – pierwsza piramida schodkowa w Sakkarze.
•
Budowa największych piramid – Cheopsa, Chefrena i Mykerinosa.
I Okres Przejścio-
wy
Ok. 2180 - 2040
•
Rozpad kraju na niezależne państewka; znikoma władza 9 i 10 dynastii.
Ś
rednie Państwo
(11 – 12 dynastia)
Ok. 2040 - 1850
•
Ponowne zjednoczenie Egiptu (stolica – Teby).
•
Przesunięcie południowej granicy do II katarakty; opanowanie Nubii.
•
Szczyt potęgi średniego państwa za panowania Sesostrisa III – wpływy
egipskie w Syrii i Palestynie.
II
Okres
Przej-
ś
ciowy
1780 - 1550
•
Osłabienie siły państwa, usamodzielnienie się siły miast delty Nilu.
Utrata Nubii
•
Rządy Hyksosów – władców azjatyckiego pochodzenia w Dolnym
Egipcie (rydwany).
Nowe Państwo
(13 – 20 dynastia)
Ok. 1550 - 1238
•
Zjednoczenie Egiptu przez władców Teb, zdobycie Awaris (twierdzy
Hyksosów) przez faraona Jachmesa.
•
Totmes I – granice do IV katarakty, wyprawa do Syrii i dalej do Eufratu.
•
Rozkwit budownictwa grobowców w Dolinie Królów (okolice Teb).
•
Totmes III (w okresie jego młodości regentką była królowa Hatszepsut)
pokonał Mitanni, opanował Syrię i Palestynę – szczyt potęgi Egiptu.
•
Próba zastąpienia tradycyjnej Religi nowym kultem Słońca (Atona)
przez Amenhotepa IV, rewolucja w sztuce egipskiej.
•
Panowanie Tutanchamona – powrócenie tradycyjnej religii.
•
Panowanie Ramzesa II – okres równowagi w rywalizacji z Hetytami,
podział stref wpływów w Syrii.
Historia – Najstarsze cywilizacje na Dalekim i Bliskim Wschodzie
Eff
Eff
Eff
Eff
Zet
Zet
Zet
Zet
10
III Okres Przej-
ś
ciowy
1085 - 664
•
Ograniczona władza Faraona, na tronie m.in. Libijczycy i Kuszyci.
•
Najazdy Asyrii – kilkunastoletnia zależność od obcej władzy.
Okres Późny
(26 – 31 dynastia)
664 - 525
•
Ponowne zjednoczenie Egiptu (Psametyk I)
•
Najazd Kambyzesa – do 332 (z przerwą 404 – 342) Egipt prowincją
Persji.
Okres hellenistycz-
no - rzymski
332 – 641 r. n.e.
•
Zajęcie Egiptu przez Aleksandra Wielkiego; założenie Aleksandrii.
•
Początek monarchii hellenistycznej przez Ptolemeusza I.
•
Aleksandra głównym ośrodkiem kultury greckiej.
•
Początki dominacji rzymskiej.
•
Ś
mierć Kleopatry – ostatniej władczyni Egiptu; Egipt prowincją rzymską
•
Rozwój chrześcijaństwa (patriarchat aleksandryjski).
•
Egipt częścią Cesarstwa Bizantyjskiego.
•
Podbój Egiptu przez Arabów.
Struktura społeczna państwa egipskiego
•
Hieratyczny system społeczny
Faraon – stał na czele państwa. Miał nieograniczoną władzę. Był naczelnym wo-
dzem armii, najwyższym sędzią i kapłanem . Jego zadaniem była ochrona granic.
Cała ziemia była jego własnością. Był panem życia i śmierci swoich poddanych. Był
uważany za bóstwo
Wyżsi urzędnicy - wywodzili się z rodziny królewskiej; naczelnicy prowincji
(nomarchowie).
Kapłani – wykształceni – opiekowali się świątyniami; byli zwolnieni od po-
datków; bardzo wpływowi.
Niżsi urzędnicy – dowódcy armii, wykonywali wolę faraona, droga do
kariery prowadziła przez odpowiednie wykształcenie.
Armia – rekrutowała się spośród chłopów; broniła granic; służ-
ba dożywotnia.
Chłopi – najliczniejsza warstwa; uprawiali ziemię i ho-
dowali zwierzęta faraona. Wykorzystywano ich również
do wszystkich ciężkich prac – budowa kanałów, świątyń,
czy piramid.
Niewolnicy - było ich niewielu; pochodzili spo-
ś
ród jeńców wojennych lub dłużników. Nie mieli
ż
adnych praw.
Historia – Najstarsze cywilizacje na Dalekim i Bliskim Wschodzie
Eff
Eff
Eff
Eff
Zet
Zet
Zet
Zet
11
Organizacja państwa; system polityczny
•
Na początku władza patriarchalna, następnie despotyczna.
Monarchia patriarchalna - forma rządów, w której król zarządza państwem jak swoją oj-
cowizną, a urzędy obsadza członkami swej rodziny.
Monarchia despotyczna - forma rządów, w której władza panującego jest niczym nieogra-
niczona.
•
W IV tysiącleciu p.n.e. powstały państewka (nomy), które połączyły się w Egip Gór-
ny i Dolny.
•
Około 3000 r. p.n.e. faraon Menes zjednoczył Egipt. Stolicą zostało Memfis, później
Teby. Symbolem zjednoczenia jest podwójna korona: biała Górnego Egiptu i czerwo-
na – Dolnego.
•
Kraj był podzielony na prowincje, a prowincje były podzielone na nomy. Na czele
każdego nomu stał monarcha.
•
Na czele administracji stał urzędnik zwany wezyrem, który wywodził się z rodziny
królewskiej. Administracja podlegała faraonowi.
Religia
•
Religia egipska religią politeistyczną. Panteon (zbiór) bogów egipskich był zhierar-
chizowany. Na czele stał bóg słońca – Re.
Re – bóg tarczy słonecznej
Ozyrys – bóg płodności i urodzaju; władca królestwa śmierci
Izyda – żona Ozyrysa
Horus – bóg-sokół; opiekun państwa i dynastii
Anubis – bóg-szakal; towarzyszył Ozyrysowi
Set – bóg śmierci i pustyni; brat Ozyrysa
Nut – bogini nieba
Maat – bogini sprawiedliwości.
•
Egipcjanie oddawali cześć zwierzętom: krokodylowi, skarabeuszowi, ibisowi, kotu,
kobrze.
•
Bogowie – w postaci zwierząt, lub ludzi o zwierzęcych głowach.
•
Faraon uważany za syna boga Re.
•
Każde miasto miało swoje bóstwo opiekuńcze.
•
Wiara w życie pozagrobowe
Egipcjanie wierzyli, że człowieka po śmierci czeka sąd ostateczny – Sąd boga
Ozyrysa. Miał on polegać na tym, że na wadze dobrego i złego kładziono z jednej
strony serce człowieka, a z drugiej pióro bogini sprawiedliwości. Wierzono, że w
sercu człowieka są zapisane wszystkie jego uczynki. Jeżeli serce było lżejsze od
pióra mógł on wejść do królestwa zmarłych, jeżeli jednak było ono cięższe, było
pożerane przez potwora (krokodyla), a człowiek nie miał szans na życie wieczne.
Historia – Najstarsze cywilizacje na Dalekim i Bliskim Wschodzie
Eff
Eff
Eff
Eff
Zet
Zet
Zet
Zet
12
Uważano, że po śmierci człowieka należy zachować jego ciało, z którym nieroze-
rwalnie związana była dusza. Dlatego też mumifikowano zwłoki czyli je balsa-
mowano. Na pełny rytuał stać było wyłącznie faraona. Najbiedniejsi chowali swo-
ich zmarłych w piaskach pustyni licząc na wysuszenie ciała.
Zmarłych faraonów chowano w grobowcach. W okresie Starego Państwa były to
piramidy (w Gizie znajduje się najstarsza piramida schodkowa – Dżosera oraz pi-
ramidy Cheopsa, Chefrena i Mykerinosa). Później chowano faraonów w Dolinie
Królów.
Zmarłym władcom oddawano cześć boską, do grobowców wkładano jadło i
wszystkie przedmioty, których zmarły będzie używał po śmierci.
Osiągnięcia cywilizacji egipskiej:
•
Trzy rodzaje pisma:
Pismo hieroglificzne – powstało ok. 3000 r. p.n.e.; było ono uznawane za święte;
pismo piktograficzne (obrazkowe); używane do napisów uroczystych, rytych w
kamieniu bądź malowanych na drewnie.
Pismo hieratyczne – kapłańskie – uproszczenie hieroglifów pisane na papiru-
sach.
Pismo demotyczne – ludowe – powstałe w I tysiącleciu p.n.e.; pisali nim urzęd-
nicy spisując na kamiennych tabliczkach np. dane statystyczne lub podatki.
Kamień z Rosetty – zawierał napisy w języku egipskim oraz greckim; dzięki niemu stało się
możliwe rozszyfrowanie hieroglifów.
Księga Umarłych
•
Matematyka – rozwinięta algebra i geometria; system dziesiętny, obliczanie powierzch-
ni pól (także koła, trojką tu, trapezu) oraz objętości (graniastosłupa, prostopadłościanu,
walca i stożka); nie znano mnożenia, głównie dodawanie i odejmowanie.
•
Kalendarz Słoneczny – oparty na obserwacji Nilu; był on podzielony na 365 dni i trzy
pory roku, miał 12 trzydziestodniowych miesięcy; potrafili obliczyć, kiedy wypadnie za-
ć
mienie Słońca, Księżyca, wylewy Nilu. Podzielili dobę na 24 godziny (12 godzin dnia i
12 godzin nocy). Potrafili wskazać na niebie planety np. Wenus. Określili, że najjaśniej-
szą gwiazdą na niebie jest Syriusz.
•
Medycyna – stosowano ziołolecznictwo; potrafiono przeprowadzić proste zabiegi chi-
rurgiczne – składanie kości itp.; potrafiono przeprowadzić trepanację (otwarcie) czaszki;
duża znajomość anatomii człowieka i zwierząt; stosowanie leków uśmierzających ból.
•
Architektura – miała charakter sakralny; świątynie były budowane z kamienia, były one
monumentalne (olbrzymie) – np. świątynia w Karnaku lub Luksorze. Ponadto budowa-
no piramidy – grobowce faraonów. Były one zbudowane z bloków piaskowca i przykryte
wapieniem. Wejście do piramidy było ukryte, aby zapobiec włamaniom. Piramidy –
część kompleksu świątynnego poświęconego faraonowi.
Historia – Najstarsze cywilizacje na Dalekim i Bliskim Wschodzie
Eff
Eff
Eff
Eff
Zet
Zet
Zet
Zet
13
•
Sztuka – malowidła naścienne – Egipcjanie ozdabiali nimi świątynie i grobowce. Ma-
lunki przedstawiane w sposób pasmowy. Wielkość postaci była zależna od rangi społecz-
nej. Na pierwszym planie bogowie i władcy, niższe warstwy społeczne przedstawiane ja-
ko mniejsze. Kanon sztuki – twarze postaci przedstawione z profilu, reszta ciała pokazana
z przodu; postacie były smukłe. Egipcjanie tworzyli rzeźby z kamienia i drewna. Miały
one charakter monumentalny (postacie faraonów lub bogów).
•
Wynalazki – zegar wodny; produkcja miedzi, papirusu i tuszu do pisania; wysoki po-
ziom obróbki twardych surowców (bazaltu, granitu) oraz sztuki tkackiej i jubilerskiej;
produkcja kosmetyków , radło drewniane (zastosowane w rolnictwie).
Piramidy Egipskie
Historia – Najstarsze cywilizacje na Dalekim i Bliskim Wschodzie
Eff
Eff
Eff
Eff
Zet
Zet
Zet
Zet
14
Starożytna Persja
Chronologia
•
Pierwsza połowa I tysiąclecia p.n.e. - Persowie i Medowie (lud indoeuropejski) za-
jęli zachodnią część Płaskowyżu Irańskiego nad Zatoką Perską; organizacja plemien-
na.
•
VI w. p.n.e. - Cyrus II Starszy (Wielki) zjednoczył plemiona perskie, pokonał Me-
dów i rozpoczął ekspansję terytorialną (zajął Azję Mniejszą i Babilonię).
•
Kambyzes II – opanował Egipt.
•
Dariusz I Wielki – rozszerzył wschodnie granice Persji aż po rzekę Indus. W 490 r.
p.n.e. rozpoczął wojny z Grekami.
•
Kres potędze Persji zadał Aleksander Wielki po walkach z Dariuszem III ( 336 –
330 p.n.e.).
•
Po śmierci Aleksandra Wielkiego władzę w hellenistycznej Persji przejęli Selucydzi.
•
Państwo odrodziło się w III w. pod zarządami Sanidów.
•
VII w. najazd Arabów spowodował likwidację państwa Perskiego.
System polityczny
•
Na czele państwa stał monarcha despotyczny – przyjął tytuł „Król Królów”. Był
uważany za ziemskie wcielenie boga Ahura – Mazdy. Król ustanawiał prawa, miano-
wał urzędników, był najwyższym sędzią i wodzem.
•
Państwo perskie dzieliło się na satrapie – okręgi administracyjne, na których czele
stał satrapa mianowany przez króla. Pobierał on podatki oraz dowodził wojskiem da-
nej satrapii.
•
Utrzymanie olbrzymiego imperium było możliwe dzięki znakomitym drogom i potęż-
nej armii. Trzonem armii byli tzw. „nieśmiertelni” - najlepsza formacja zbrojna re-
krutowana tylko spośród Medów i Persów.
•
Pismo klinowe – język Aramejski.
Religia – Mazdaizm
•
Religia dualistyczna oparta na wiecznej walce dobra ze złem.
•
Ahura – Mazda – („Pan Mądry”), był utożsamiany z dobrem; stworzył wszelkie rze-
czy dobre i szlachetne.
•
Aryman – („Pan Zły”), stwórca wszystkiego co złe. Walczył z Ahura – Mazdą.
•
Ok. 600 r. p.n.e. Zaratusztar zmienił zasady mazdaizmu – podniósł boga Ahura –
Mazdę do godności boga najwyższego.
•
Człowiek może pomóc walce ze złem czyniąc dobre uczynki i nie kłamiąc („dobre
myśli, dobre słowa, dobre czyny”).
•
Zasady Mazdaizmu spisano w księgach „Awesta”.
•
Persowie nie budowali świątyń lecz składali swoje ofiary na wzgórzach.
Historia – Najstarsze cywilizacje na Dalekim i Bliskim Wschodzie
Eff
Eff
Eff
Eff
Zet
Zet
Zet
Zet
15
Starożytna Fenicja
Chronologia
•
III tysiąclecie p.n.e. na Bliski Wschód znad Morza Czerwonego przybyli Fenicjanie.
Fenicja była krainą na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego, na północ od Pale-
styny i na zachód od gór Libanu.
•
Fenicjanie byli ludem semickim, który na wybrzeżu Morza Śródziemnego założył sze-
reg miast – państw; zaliczamy do nich: Tyr, Sydon, Byblos, Ugarit i Arados.
•
Na czele miast państw stali królowie lub sufietowie (sędziowie), których władzę ogra-
niczały rady składające się z możnych i kapłanów.
•
W II tysiącleciu p.n.e. miasta fenickie były zależne od Egiptu lub Hetydów.
•
W X w. p.n.e. do największej potęgi doszedł Tyr.
•
W następnych wiekach miasta fenickie były pod panowaniem Babilończyków i Per-
sów. Największe znaczenie wtedy miało miasto Sydon.
•
W IV w. p.n.e. miasta fenickie zajął Aleksander Macedoński, a po jego śmierci miasta
przejęli egipscy Ptolemeusze.
•
W I w. p.n.e. Fenicja należała do Rzymu.
•
W VII w. n.e. zajęli ją Arabowie.
Zajęcia ludności
•
Fenicja miała niewiele ziemi uprawnej i musiała sprowadzać żywność.
•
Ludność zajmowała się przede wszystkim rzemiosłem i handlem.
•
Handel: drzewem (cedry libańskie), winem, oliwą, suszonymi rybami, złotem, niewol-
nikami, miedzią i tkaninami barwionymi purpurą.
Kolonizacja fenicka – Fenicjanie zakładali swoje kolonie na całym basenie Morza Śród-
ziemnego szukając ziem pod uprawę; zakładali również kolonie w pobliżu złóż poszukiwa-
nych surowców. Kolonie Fenickie powstały w Północnej Afryce, na południu Półwyspu Pire-
nejskiego oraz w Anglii. Najsławniejszą kolonią fenicką była Kartagina w Afryce.
Religia
•
Duży wpływ miały wierzenia egipskie i mezopotamskie.
•
Politeizm; najważniejsze bóstwa: El, Baal, Astarle.
Osiągnięcia
•
Pismo alfabetyczne.
•
Barwnik – purpura.
•
Produkcja przezroczystego szkła.
•
Używali pieniędzy.
•
Najlepsi starożytni ogrodnicy.
•
Znakomici żeglarze; rozwój żeglarstwa.
Historia – Najstarsze cywilizacje na Dalekim i Bliskim Wschodzie
Eff
Eff
Eff
Eff
Zet
Zet
Zet
Zet
16
Starożytny Izrael
Chronologia
•
XVIII w. p.n.e. opuszczenie Ur przez Abrahama i wejście do Kanaanu (Palestyna).
•
XV – XIV w. p.n.e. – okres patriarchów.
•
XIII w. p.n.e. – wyprowadzenie Izraelitów z Egiptu przez Mojżesza.
•
XII – XI w. p.n.e. – okres sędziów.
•
1040 – 1010 r. p.n.e. – panowanie Saula.
•
Ok. 1000 – 960 r. p.n.e. – panowanie Dawida (pokonanie Filistynów).
Historia – Najstarsze cywilizacje na Dalekim i Bliskim Wschodzie
Eff
Eff
Eff
Eff
Zet
Zet
Zet
Zet
17
•
Ok. 960 – 931 (lub 925) r. p.n.e. – panowanie Salomona – wybudowanie Świątyni
Jerozolimskiej. Była ona zbudowana na skale na wzgórzu Moria; znajdowała się tam
Arka Przymierza.
•
Ok. 930 – 925 r. p.n.e. – podział państwa Izrael na Judę (stolica Jerozolima) i Izrael
(stolica Samaria).
•
722 r. p.n.e. – najazd Asyryjczyków; zdobycie przez nich Samarii.
•
VI w. p.n.e. – okres dominacji babilońskiej.
•
587 r. p.n.e. – zburzenie Jerozolimy przez armię Nabuchodonozora – niewola babi-
lońska.
•
538 r. p.n.e. – upadek Babilonii; początek podległości Persji.
•
IV w. p.n.e. – podległość państwu Aleksandra Macedońskiego.
•
III w. p.n.e. – panowanie Ptolemeuszów; podległość Egiptowi.
•
II w. p.n.e. – panowanie Seleucydów – podległość Syrii.
•
II w. p.n.e. – wojny machabejskie.
•
63 r. p.n.e. – wkroczenie Rzymian; podległość na zasadzie przymierza.
•
37 – 4 r. p.n.e. – panowanie Heroda I Wielkiego.
•
8/7 r. p.n.e. – narodziny Jezusa.
•
6 r. n.e. – wcielenie do Imperium jako prowincji.
Organizacja państwa
•
Początkowo plemiona żydowskie stanowiły niezależne wspólnoty plemienne zarzą-
dzane przez starszyznę plemienną.
•
Zagrożenie ze strony Filistynów spowodowało założenie konfederacji plemion hebraj-
skich, na których czele stali sędziowie.
•
Dążenie do podbojów spowodowało ukształtowanie się wśród Hebrajczyków władzy
monarchicznej.
•
Dawida uważa się za twórcę zjednoczonego państwa żydowskiego.
•
Dawid stworzył administrację, natomiast Salomon ją ujednolicił.
•
Po śmierci Salomona nastąpił podział na dwa państwa; na setki lat Hebrajczycy utra-
cili niezależność, a Judea była kolejno prowincją różnych państw.
•
Od IV w. n.e. Palestyna wchodziła w skład cesarstwa bizantyjskiego.
Religia – Judaizm
•
Judaizm – pierwsza religia monoteistyczna, uznająca jednego Boga, stwórcy całego
ś
wiata.
•
Za założyciela Judaizmu uważa się Mojżesza, który zawarł przymierze między ludem
Izraela a Bogiem na Górze Synaj. Otrzymał tam także dekalog – czyli 10 przykazań
bożych, których śydzi mieli przestrzegać.
Historia – Najstarsze cywilizacje na Dalekim i Bliskim Wschodzie
Eff
Eff
Eff
Eff
Zet
Zet
Zet
Zet
18
Historia Judaizmu
•
Judaizm Biblijny od X w. p.n.e.
Budowa świątyni z Arką Przymierza.
Centralizacja Kultu w Jerozolimie.
Działalność Proroków.
Zniszczenie świątyni i niewola babilońska (VI w. p.n.e.).
Powrót z niewoli i budowa Drugiej Świątyni w Jerozolimie
•
Judaizm Okresu Hellenistycznego
Współistnienie ugrupowań politycznych i religijnych różniących się stosunkiem do
kultury greckiej i rzymskiej.
Ostateczna kodyfikacja dwóch części Biblii Hebrajskiej – Tora.
Zburzenie Drugiej Świątyni (70 r. n.e.) po upadku powstania żydowskiego prze-
ciwko Rzymianom.
Rozproszenie śydów (diaspora żydowska – galut)
•
Judaizm rabiniczny (talmudyczny)
Kodyfikacja tradycji ustnej nastąpiła przez spisanie Miszny (ok. 200 r. n.e.)
Spisanie Talmudu (V – VI w. n.e.) – zbiór tradycyjnych praw Judaizmu.
System wierzeń
•
Istnieje jeden Bóg – stwórca świata i wszelkich zdarzeń. Jest nim Jahwe.
•
Bóg jest bezcielesny (nie można przedstawiać wizerunku Boga), sprawiedliwy, miło-
sierny, wszechmocny i wszechobecny.
•
Bóg przekazuje prawdy wiary przez proroków, z których największy był Mojżesz.
•
ś
ydzi to naród wybrany, z którym Jahwe zawarł przymierze. Symbolem przymierza
jest obrzezanie.
•
Podstawą zbawienia jest postępowanie zgodnie z przykazaniami bożymi.
•
Przekonanie o przyjściu Mesjasza.
•
Wiara we wskrzeszenie po śmierci, sąd ostateczny i życie wieczne w Królestwie Nie-
bieskim.
•
Jedyną świątynią, w której przebywa Jahwe jest świątynia jerozolimska zbudowana
przez Salomona.
•
ś
ydem jest tylko osoba urodzona z śydówki.
Święte Księgi Judaizmu
•
Podstawą wiary jest Tora składająca się z pięciu ksiąg: Rodzaju, Wyjścia, Kapłanów,
Liczb i Powtórzonego Prawa.
•
Komentarzem do Tory jest Talmud - zbiór norm szczegółowo regulujących życie
wyznawców judaizmu. Obejmuje zbiór 63 ksiąg, usystematyzowany w 6 działów do-
tyczących zasad utrzymania rytualnej czystości, zasad żywienia, obrzędów, zasad
współżycia z innymi ludźmi itp.
Symbole judaizmu
•
Gwiazda Dawida – gwiazda sześcioramienna.
Historia – Najstarsze cywilizacje na Dalekim i Bliskim Wschodzie
Eff
Eff
Eff
Eff
Zet
Zet
Zet
Zet
19
•
Menora – siedmioramienny świecznik wykonany z jednej bryły metalu.
Organizacja religijna
•
Brak hierarchii i centrum religijnego.
•
Wyznawcy gromadzą się w gminach, które mają pełną autonomię.
•
Na czele gminy stoi rabin oraz kantor.
•
Najważniejszymi budynkami w gminie są: synagoga (bożnica – miejsce modlitw), ry-
tualna łaźnia oraz rytualna rzeźnia.
Święta judaistyczne
•
Pascha – wiążę się z tradycją wyjścia Izraelitów z Egiptu; obchodzona jest w czasie
pierwszej wiosennej pełni księżyca.
•
Ś
więto Szałasów – święto winobrania i „końca roku”; obchodzone na jesień.
•
Szabat – czas poświęcony na modlitwę i odpoczynek; obchodzony raz w tygodniu.
•
Jom Kippur – pokuta i przebłaganie za grzechy – raz w roku.
Osiągnięcia Izraela
•
Religia monoteistyczna – dekalog; Arka Przymierza.
•
Ś
wiątynia Jerozolimska.
•
Biblia.
•
Siedmioramienny świecznik – menora.
Historia – Najstarsze cywilizacje na Dalekim i Bliskim Wschodzie
Eff
Eff
Eff
Eff
Zet
Zet
Zet
Zet
20
Starożytne Indie
Chronologia
•
Ok. połowy III tysiąclecia p.n.e. – powstanie kultury Indusu (dawnej kultury Hara-
pa).
•
Druga połowa II tysiąclecia p.n.e. – inwazja i podbój północnych Indii przez Ariów.
•
I tysiąclecie p.n.e. - powstanie zwalczających się księstw (królestw).
•
Od VI w. p.n.e. – istnienie licznych królestw oraz potężnych, niezależnych organiza-
cji plemiennych.
•
327 r. p.n.e. – do doliny dotarły wojska Aleksandra Macedońskiego.
•
320 r. p.n.e. – dynastia Maurów, panowanie Aśioki – rozkwit Państwa.
•
IV w. n.e. – władzę w Indiach objęła dynastia Guptów – złoty okres w dziejach Indii.
•
V w. n.e. – rozpad państwa pod naporem Hunów.
Organizacja państwa
•
Pierwsze kultury Indusu miały charakter miejski.
•
Po podboju przez Ariów miejscowa ludność została zupełnie od nich uzależniona;
Ariowie narzucają kulturę i religię.
•
Po scaleniu się różnych elementów etnicznych, dotychczasowi wodzowie plemienni
organizowali samodzielne państewka o charakterze monarchicznym.
•
Na ziemiach opanowanych przez Aleksandra Macedońskiego wprowadzono władzę
namiestników.
•
Maurowie wprowadzili państwo scentralizowane i upowszechnili buddyzm.
Organizacja społeczeństwa
•
Społeczeństwo dzieliło się na 4 warny, a warny dzieliły się na mniejsze grupy zwane
kastami.
•
Według mitologii warny powstały z poszczególnych części ciała Puruszy – boga- pra-
ojca ludzkości.
•
Poza systemem kastowym stali naczelnicy plemienni (książęta) nazywani radżami.
•
Oficjalny podział kastowy w Indiach zniesiono w 1950 roku.
Warstwy społeczne (WARNY)
•
Bramini - nauczyciele tradycji i wiedzy – kapłani.
•
Kszatriowie (wojownicy) – mieli obowiązek obrony kraju
•
Wajśjowie (rzemieślnicy, hodowcy, rolnicy, kupcy) – mieli obowiązek uprawiania
roli, hodowania bydła i handlu.
Historia – Najstarsze cywilizacje na Dalekim i Bliskim Wschodzie
Eff
Eff
Eff
Eff
Zet
Zet
Zet
Zet
21
•
Śiudrowie (słudzy, poddani) – mieszkańcy międzykastowi; mieli obowiązek służenia
wyższym kastom.
Pariasi (niedotykalni, wykluczeni) znajdowali się poza Warnami; wykonywali prace niegod-
ne klas wyższych, np. palenie zwłok, myślistwo, rzeźnictwo, sprzątanie; byli to trędowaci
oraz ludzie uznani za nieczystych.
System religijny
I.
Wedyzm – siły przyrody i ład kosmiczny; z czasem upersonifikowany wokół czło-
wieka, stanowił niewidzialny świat demonów, duchów i geniuszy.
Księgi Wedy.
Bóstwa: Mitra – ład kosmiczny; patron harmonii społecznej i przyjaźni. Waru-
na – związany z wodami; także opiekun ładu kosmicznego.
II.
Braminizm – wiara w najwyższego boga i duszę świata – Brahmę; występuje metap-
sychoza – wędrówka dusz i reinkarnacja – wcielanie się nieśmiertelnej duszy, które
zależy od postępowania człowieka; osiągnięcie nirwany.
Bogowie: Ruda-Śiwa - zniszczenie i śmierć, patron płodności i mistyki.
III.
Hinduizm – wykształcił się z braminizmu.
Istoty wyższe – dewy (bóstwo męskie) i dewi (bóstwo żeńskie).
Szacunek dla świętych ksiąg Wed.
Wiara w reinkarnację – wcielanie się w byt wyższy lub niższy.
Wiara w prawo akcji i reakcji (karma).
Dążenie do wyzwolenia.
Bóstwa: Disznu, Indra, Śiwa.
IV.
Buddyzm indyjski – powstał około VI w. p.n.e.
Na podłożu braminizmu.
Głównym celem życia – oderwanie się od rzeczywistości, czyli osiągnięcie
nirwany, jedynej drogi prowadzącej do wolności.
Wprowadzono pięć zakazów: zabójstwa, kradzieży, kłamstwa, cudzołóstwa,
używania napojów wyskokowych.
Najważniejsze cechy to: życzliwość, radość, współczucie, równowaga ducha.
Osiągnięcia cywilizacji
•
Pismo o charakterze obrazkowym (do dzisiaj nieodczytane).
•
Ś
więte księgi Wedy, poematy epickie: Mahabharata i Ramajana.
•
System dziesiętny oraz cyfry arabskie.
•
Kanalizacja. Zastosowanie łazienek.
•
Ś
wiątynie (z cegły lub kute w skałach), posągi bogów.
•
Wynalazki: wypalana cegła, wodociągi, prawdopodobnie tutaj rozpoczęto uprawę
bawełny.
Historia – Najstarsze cywilizacje na Dalekim i Bliskim Wschodzie
Eff
Eff
Eff
Eff
Zet
Zet
Zet
Zet
22
Starożytne Chiny
Chronologia
•
Ok. IV tysiąclecie p.n.e. – założenie państwa chińskiego przez pierwszego z mitycz-
nych Pięciu Władców – śółtego Cesarza.
•
VI w. p.n.e. – początek budowy Wielkiego Muru.
•
Ok. 221 r. p.n.e. – zjednoczenie wszystkich Królestw Chińskich przez władcę Króle-
stwa Cin Zhenega.
Organizacja
•
Początkowo państwo składało się z Księstw podlegających władzy cesarza.
•
Za panowania dynastii Zhou wykształcił się w Chinach system lenny.
•
System lenny doprowadził do dzielnicowego rozbicia państwa.
•
W okresie rozbicia, władcy z dynastii Zhou zachowali nad pozostałymi monarchami
jedynie władzę religijną.
•
Taoizm wpływał na wzrost autorytetu władców.
•
Za panowania dynastii Han – cesarstwo Han objęło swoim zasięgiem obszar dzisiej-
szych Chin.
•
Za panowania dynastii Han powstał specyficzny dla Chin model feudalizmu biurokra-
tycznego, który przetrwał do początku XX w.
Systemy Religijne
•
TAOIZM
Twórca Lao-cy.
Duchowo – materialna jedność świata „tao”.
Harmonia wszelkich zjawisk zachodzących w świecie.
Niesprzeciwianie się naturalnemu porządkowy rzeczy panującemu w przyro-
dzie i społeczeństwie.
Wolność, spontaniczność i sceptycyzm wobec wszelkich konwencji.
Wyższość postawy kontemplacyjnej nad nauką.
•
KONFUCJONIZM
Twórca Konfucjusz.
Wszystko co się dzieje musi być zgodne z „ładem nieba” (tao).
Wielka rola tradycyjnych zależności społecznych (walun), m.in. podwładnego
od panującego, syna od ojca, żony od męża.
Kult przeszłości.
Historia – Najstarsze cywilizacje na Dalekim i Bliskim Wschodzie
Eff
Eff
Eff
Eff
Zet
Zet
Zet
Zet
23
Podstawami organizacji społecznej winny być: humanitarność (Ren), sprawie-
dliwość (yi) rytuał i etykieta (li).
Oficjalna doktryna państwa.
•
BUDDYZM CHIŃSKI
Twórca Zhu Falon
Upowszechniła się bardziej liberalna nauka Buddy – muhajana – przenikanie
do środowisk taoistycznych.
Interpretowanie buddyjskich pojęć w kategoriach filozofii taoizmu.
Od IV w. n.e. powstawały rodzinne szkoły (sekty) buddyjskie.
Osiągnięcia cywilizacji
•
Pismo chińskie powstało pod koniec III tysiąclecia p.n.e. – początkowo obrazkowe, z
czasem powoli się przekształciło. Jego cechą charakterystyczną jest duża ilość zna-
ków.
•
Pisano na bambusowych deszczułkach, następnie na jedwabiu, z czasem wymyślono i
zaczęto wyrabiać papier.
•
Monumentalna obrona granic – Mur Chiński.
•
Budowa grobowców, pałaców cesarskich, pagód – świątyń.
•
Wynaleziono: porcelanę, hodowlę jedwabników, produkcję jedwabiu, igłę magnetycz-
ną, proch strzelniczy, czcionkę drukarską, odlewano metal.
Mur chiński
Historia – Najstarsze cywilizacje na Dalekim i Bliskim Wschodzie
Eff
Eff
Eff
Eff
Zet
Zet
Zet
Zet
24
Spis Treści
Cywilizacje starożytnego wschodu – cechy charakterystyczne
.................................................................. 2
Kultura ..................................................................................................................................................................... 2
Cywilizacja ............................................................................................................................................................... 2
Warunki naturalne starożytnych wschodnich cywilizacji ........................................................................................ 2
Powstanie państwa ................................................................................................................................................. 2
Mezopotamia
............................................................................................................................................ 3
Warunki naturalne Mezopotamii (inaczej Międzyrzecza) ....................................................................................... 3
Sumerowie .............................................................................................................................................................. 4
Państwo Akad .......................................................................................................................................................... 4
Babilonia ................................................................................................................................................................. 5
Huryci i Indoeuropejczycy; państwo Mitanni .......................................................................................................... 5
Asyria ....................................................................................................................................................................... 5
Religia ...................................................................................................................................................................... 6
Osiągnięcia ludów Mezopotamii ............................................................................................................................. 6
Starożytny Egipt
....................................................................................................................................... 8
Warunki naturalne Egiptu ....................................................................................................................................... 8
Chronologia ............................................................................................................................................................. 9
Struktura społeczna państwa egipskiego .............................................................................................................. 10
Organizacja państwa; system polityczny ............................................................................................................... 11
Religia .................................................................................................................................................................... 11
Osiągnięcia cywilizacji egipskiej: ........................................................................................................................... 12
Starożytna Persja
................................................................................................................................... 14
Chronologia ........................................................................................................................................................... 14
System polityczny .................................................................................................................................................. 14
Religia – Mazdaizm................................................................................................................................................ 14
Starożytna Fenicja
.................................................................................................................................. 15
Chronologia ........................................................................................................................................................... 15
Zajęcia ludności ..................................................................................................................................................... 15
Religia .................................................................................................................................................................... 15
Osiągnięcia ............................................................................................................................................................ 15
Starożytny Izrael
.................................................................................................................................... 16
Chronologia ........................................................................................................................................................... 16
Organizacja państwa ............................................................................................................................................. 17
Religia – Judaizm ................................................................................................................................................... 17
Osiągnięcia Izraela ................................................................................................................................................. 19
Starożytne Indie
..................................................................................................................................... 20
Chronologia ........................................................................................................................................................... 20
Organizacja państwa ............................................................................................................................................. 20
Organizacja społeczeństwa ................................................................................................................................... 20
System religijny ..................................................................................................................................................... 21
Osiągnięcia cywilizacji ........................................................................................................................................... 21
Starożytne Chiny
.................................................................................................................................... 22
Chronologia ........................................................................................................................................................... 22
Organizacja ............................................................................................................................................................ 22
Systemy Religijne .................................................................................................................................................. 22
Osiągnięcia cywilizacji ........................................................................................................................................... 23