1

Radosław Janicki

Zmiany zaludnienia i użytkowania ziemi w Parku Krajobrazowym Pogórza Przemyskiego

ZARYS TREŚCI

Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego jest drugim co do wielkości w Polsce. Leży na przedpolu

Bieszczadów, na terenie gdzie środowisko naturalne nigdy nic było zdewastowane przez człowieka. Na skutek

działań wojennych i akcji wysiedleńczej „Wisła", zaludnienie Parku gwałtownie zmalało. Artykuł przedstawia

zarys zmian zaludnienia i użytkowania ziemi w Parku.

Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego powstał w 1991 roku. Zajmuje powierzchnię 61 862 ha, jest

więc drugim co do wielkości parkiem krajobrazowym w Polsce. Położony jest na granicy Zewnętrznych

Karpatów Zachodnich i Wschodnich (Kondracki 1989), na terenach rozciągających się na południowy zachód

od Przemyśla. Głównym elementem rzeźby parku są długie, niewysokie grzbiety górskie o układzie

rusztowym. Najwyższe wzniesienie - Kopystańka sięga 541 m n.p.m. Wzgórza poprzedzielane są dolinami
potoków. Największe cieki to San, który tworzy zachodnią i północną granicę parku oraz Wiar. Dna dolin tych

rzek, w miejscu, w którym opuszczają one park, znajdują się na wysokości około 200 m n.p.m., zatem

maksymalna różnica wysokości wynosi 340 m. Lokalne deniwelacje wynoszą 150 - 200 m. W parku

prowadzona jest gospodarka rolna i leśna, przy czym większość lasów zakwalifikowano jako ochronne.

Krajobraz tworzy więc szachownica pól i lasów. Te ostatnie stanowią dominujący element, pokrywają bowiem

64% powierzchni parku. Walorami, dla których zdecydowano się powołać do życia park krajobrazowy są:
rusztowa sieć dolin i grzbietów górskich, charakterystyczne przełomy Sanu, unikalne grzędy skalne powstałe

przy tworzeniu się pedymentów oraz zachowany orograficzny brzeg Karpat. Tereny te charakteryzują się

ciekawą budową geologiczną. Zachowana jest piętrowość w układzie zbiorowisk roślinnych, prawie naturalne

buczyny oraz lasy jodłowo-bukowe, stosunkowo mało zmienione lasy łęgowe, bogactwo gatunków roślin

naczyniowych (wiele z nich podlega ochronie). Rośnie tu także wiele gatunków porostów co świadczy o

niewielkim jeszcze zanieczyszczeniu atmosfery dwutlenkiem siarki. Ponadto wielogatunkowe lasy zamieszkują
liczne gatunki ssaków: spotyka się także ciekawe gatunki ptaków (Piórecki, Kotlarczyk 1988).

Podejrzewa się, że człowiek dotarł po raz pierwszy na te tereny 30-40 tys. lat temu. Najstarsze

wzmianki historyczne o osadnictwie dotyczą Przemyśla i pochodzą sprzed dziesięciu wieków. Odkrycia

archeologiczne mówią o istnieniu tu kilkunastu grodzisk we wczesnym średniowieczu (Bachórz, Brzuska,

Chyrzyna, Fredropol, Huwniki, Iskań, Kopyśno, Krzywcza, Posada Rybotycka, Sierakoście, Sólca, Wybrzeże).

Do 1340 roku osadnictwo skupiało się jedynie ndd środkowym Sanem i Wiarem. Sytuacja polityczna nie
sprzyjała osadnictwu na tych terenach aż do XIII wieku. Był co okres wojen, a Ziemia Przemyska przechodziła

z rąk do rąk. Czechy, Węgrzy, Polacy, Litwini, Rusini a nawet Tatarzy rościli sobie do niej prawa. W połowie

XIV wieku zaczęli napływać tu Wołosi czyli ludy pasterskie z Bałkanów (0koń 1987). Kolejna fala osadnictwa

związana jeść z polityką Kazimierza Wielkiego. W celu zwiększenia bezpieczeństwa i zaakcentowania

przynależności tych ziem do Rzeczpospolitej król osiedla tu ludność z Małopolski (Krygowski 1970). Od tego
okresu, podobnie jak dla całej Polski, zaczyna się rozkwit rolnictwa i czas prosperity dla Ziem Przemyskich.

Przez dwa wieki Polska była spichlerzem zbożowym dla Europy Zachodniej. Rozwija się także rzemiosło,

Przemyśl rozrasta się, okładane są szkoły. Niestety początek wieku XVII przynosi kryzys. Rozpoczyna się

okres licznych wojen i zajazdów szlachty. Zwiększają się obciążenia nakładane na chłopów, rośnie więc ich

niezadowolenie. Wszystko to powoduje zahamowanie rozwoju rolnictwa, rzemiosła i handlu. Przychodzi głód,

choroby i pomory. Pomimo to liczba ludności wsi wzrasta. Kolejne lata (1772-1914) to okres panowania
Austrii. Sytuacja polityczna i gospodarcza nadal jest niekorzystna. Rolnictwo jest zacofane, opiera się na

systemie pańszczyźnianym. Nie rozwija się tu przemysł, wsie są przeludnione. Bieda, jaka tu panowała, stała

się przysłowiową „biedą galicyjską”. Powoduje ona falę migracji ludności do obu Ameryk w okresie pierwszej

wojny światowej. Okres międzywojenny nie przynosi zdecydowanej poprawy sytuacji. Co najmniej 80%

ludności powiatu przemyskiego utrzymuje się z rolnictwa. Kultura rolna jest bardzo niska a wsie nadal

przeludnione (O k o ń 1987). Tuż przed drugą wojną światową zaludnienie tych terenów osiąga maksymalny
w historii stan. Jednocześnie powierzchnie leśne są najmniejsze, bowiem potrzebowano dużo ziemi aby przy

ekstensywnej gospodarce rolnej wyżywić dużą ilość mieszkańców przemyskich wsi. Wnioski re pozwala

wysunąć porównanie map i analiza danych statystycznych z lat 1880, 1935 i 1995. W okresie drugiej wojny

światowej faszyści dokonali eksterminacji ludności żydowskiej, która stanowiła znaczny procent mieszkańców

powiatu przemyskiego. Mordowano także innych. Masowe egzekucje odbywały się w Birczy, Dubiecku i

Dynowie.

W roku 1944 Ziemia Przemyska zostaje wyzwolona spod okupacji niemieckiej. Na mocy porozumienia

między PKWN a rządem Ukraińskiej Republiki Sowieckiej rozpoczynają się przymusowe przesiedlenia ludności

ukraińskiej z Rzeszowszczyzny i Lubelszczyzny na Ukrainę. Celem ostatecznego rozprawienia się z UPA

przeprowadzono w dniach 28 IV-28 VII 1947 akcję „Wisła”. Polegała ona na wysiedleniu pozostałej części

2

Ukraińców oraz rozgromieniu oddziałów UPA. W toku akcji zginęło około 500 osób, przesiedlono natomiast

przeszło 140 000 ludzi, głównie na „ziemie odzyskane”.

Tabela 1: Powierzchnia, ludność i użytkowanie ziemi w powiecie przemyskim

The area, population and land use in the Przemyśl administrative district

Rok

Powierzchnia

[ha]

Liczba

ludności

Przyrost naturalny

na 1000 ludności

Użytki rolne

[ha]

Lasy [ha]

Tereny pozostałe

[ha]

1950

-

55500

-

- - -

1958

108690

57400 13.0

58975 39576 10159

1960 108690 57518

15.6

56800 51900

-

1964 122573 68700

12.7

80873 39111 2589

1965 122573 69100

12.6

80873 41727

-

1970 122573 70500

11.7

70300 52300

-

1973 122573 70500

12.1

66701 55797

-

Źródło: Mały Rocznik Statystyczny woj. rzeszowskiego, Wydział Statystyki, Rzeszów lata: 1959, 1961, 1965,
1966, 1971 i 1974

Tabela 2: Ludność i użytkowanie ziemi w gminach wchodzących w skład PKPP

The population and land use in communities belonging to the Pogórze Przemyskie Landscape Park

Rok Gmina Bircza Dubiecko Dynów

Dynów

miasto Fredropol Krasiczyn Krzywcza Przemyśl

1975

A 7235 11327

9110

3786 5417 4369 5051 8181

B 11.7 12.4 11.2

5.6 13.6 15.5 14.4 15.7

C

-112 -229

-163

6 -93 -14 -59 -244

D 8808 8974 8227

1361 6794 4727 4830 6814

E 14871 5404 3613

101 8267 7832 3947 3788

F

1785 1092

928

125 838 190 695 942

1980

A 6667 10552

8493

3867 5122 3928 4977 7834

B 12.9 10.7 12.4

-4.6 7.8 6.6 11.6 12.4

C.

-139 -204

-105

-11 -55 -22 -99 -154

D 8203 8959 8285

1333 6537 4070 4704 6223

E 15313 5456 3582

101 8284 7891 4055 3674

F

1931 1011

801

222

1147 756 688 942

1985

A 6620 10432

8731

3888 5251 4140 5001 8223

B 10.9 9.0 11.6 4.9 11.5 7.0 8.8 10.9

C -84 -134

-93 0 -73 -32 -30 -58

D 8656 8686 8181

1373 6622 4018 4658 6325

E 15765 5555 3575

100 8047 7904 4069 3757

F

1028 1185

912

183

1299 795 720 757

1990

A 6759 10168

8416

4767 5414 4290 5041 8253

B 7.2 6.5 5.9 9.2 15.0 10.9 12.1 6.4

C

-121 -162

-110

101 -60 -70 -44 -75

D 8637 8738 8137

1338 6614 3962 4534 6268

E 14779 5505 3573

101 8012 7832 4011 3571

F 2033 1183 958 217 1342 923 902 1000

1994

A 7037 10146

7521

6017 5551 4370 5104 8416

B 7.8 5.5 4.8

3.4 5.8 6.9 9.0 7.5

C -78 -51 -91 40 -5

20

-37

-6

U 8610 8738 7602

1876 6551 3936 4656 6291

E 14900 5503 3385

298 8039 7764 4011 3645

F 1939 1185 893 270 1378 1017 780 903

A - liczba ludności; B - przyrost naturalny; C - saldo migracji; D - użytki rolne; E - lasy; F - pozostałe tereny
Źródło: Rocznik Statystyczny województwa przemyskiego za lata: 1976, 1981, 1986, 1991 i 1995

Przy tej okazji odebrano i znacjonalizowano około 700 000 ha gruntów, w tym 150 000 ha lasów. Liczby te

dotyczą całego terenu objętego akcją „Wisła”, a więc południowo-wschodniej Polski. Trudno dziś podać

konkretne liczby odnoszące się do terenów Pogórza Przemyskiego. W latach późniejszych osiedlano tu

ludność polską. W roku 1956 napłynęła fala uchodźców z radzieckich łagrów. Część osiedliła się na stałe, inni

3

traktowali to miejsce tylko jako przejściowe. W larach 60 i późniejszych nie notuje się większych zmian w

zaludnieniu wsi. znajdujących się obecnie w granicach Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego (tąb. 1).

Obecnie tereny te nie są postrzegane jako atrakcyjne dla osadnictwa, ludność migruje stąd do ośrodków
miejskich, chociażby do Dynowa (tab. 2). Szansą dla rozwoju tych terenów mogłaby być turystyka.

Wymagałoby to dużych nakładów na rozbudowę bazy turystycznej, a także reklamę, bowiem park pozostaje

w cieniu osławionych Bieszczadów.

Zmiany zaludnienia danych terenów nierozerwalnie łączą się z użytkowaniem gruntów. Jak dotąd, w

historii zagospodarowywania ziem, wraz ze wzrostem liczby ludności, widoczna była tendencja powiększania

użytków rolnych kosztem lasów. Spadek zaludnienia powinien więc wiązać się z porzucaniem ziemi i w
konsekwencji zarastaniem pól przez las. Ten proces odbywa się oczywiście wolniej niż karczunek. Dlatego też

w celu zbadania zmian krajobrazu bardzo ważne jeść prześledzenie zmian w poziomie zaludnienia.

Historia osadnictwa ziem przemyskich rysuje nam pewną tendencję w pojawianiu się nowych wsi i

osiedli. Niestety trudno dotrzeć dziś do dokładnych danych statystycznych. Dane, które można najłatwiej

uzyskać, odnoszą się do dość dużych jednostek administracyjnych typu powiat lub gmina. Wielość zmian w

podziałach administracyjnych regionu sprawia, że nie są one porównywalne. Dlatego też, w badaniach
koniecznym było zejście do poziomu poszczególnych wsi. Tak szczegółowe dane są bardzo trudne do

uzyskania. Dobrym źródłem jest tutaj Słownik Królestwa Polskiego. Podaje on liczbę ludności oraz

powierzchnie użytków rolnych i lasów z lat około 1880 (tab. 3). Dane sprzed drugiej wojny światowej dotyczą

powiatu przemyskiego. Podobnie dane powojenne. tyle tylko, że zmieniły się granice administracyjne powiatu

(tab. l). Pewnym źródłem informacji mogą być księgi metrykalne. Niestety dane tam zawarte dotyczą jedynie

ludności wyznania rzymskokatolickiego. Badany teren licznie zamieszkiwała także ludność grekokatolicka oraz
Żydzi. Tak więc dopiero Narodowe Spisy Powszechne z 1978 i 1988 roku oraz informacje jakie uzyskałem w

urzędach gmin za ostatnie lata, dostarczają danych dla poszczególnych wsi (tab. 4), dlatego też zamieszczony

wykres (rys. l) oparty jest w dużej mierze na wartościach szacunkowych. Pokazuje on drastyczny ubytek

ludności w larach czterdziestych. W toku działań wojennych straciło życie 12,9% ludności powiatu

przemyskiego. Wysiedlono ludność ukraińską a na „ziemie odzyskane" wyjechali także Polacy. Ogółem ze wsi

przemyskich wyjechało 5209 osób pochodzenia polskiego (Biełuś, Gaziński 1991). Ocenia się, że w latach
czterdziestych ubytek ludności osiągnął średnio 40%. Lokalnie zmiany były znacznie większe. Kilka wsi

Rys.1. Zmiany poziomu zaludnienia terenów dzisiejszego Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego

spalono w czasie akcji „Wisła” i obecnie są one zupełnie niezamieszkane, bądź też zamieszkane przez kilka

zaledwie osób (tab.4).

Jak wynika z historii zasiedlania terenów dzisiejszego Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego,

zaczęło się ono dość późno, a osiedla, z małymi wyjątkami. zawsze miały wiejski charakter. Jedynie wieś

Bircza w pewnym okresie miała prawa miejskie, podobnie jak dzisiaj, położony na granicy parku, Dynów. Tak

więc tutejsze krajobrazy i środowisko nigdy nie były drastycznie zmienione przez człowieka. Nie rozwinął się

tu przemysł, człowiek prowadził jedynie ekstensywną gospodarkę rolną. Wydaje się, że największe

wylesienia miały miejsce tuż przed drugą wojną światową, chociaż jak wynika z analizy map lesistość
omawianego terenu nigdy nie spadła poniżej 42-45%. Prawdopodobnie powierzchnia lasu kurczyła się

stopniowo, aż do wybuchu wojny, a następnie na skutek zaprzestania gospodarki na znacznych terenach, las

4

powoli zaczął na nie wkraczać. Wysiedlenia powojenne doprowadziły do tego, że w granicach powiatu

przemyskiego pozostało bez gospodarzy aż 46,7% użytków rolnych (Biełuś, Gaziński 1991). Obecnie

prowadzi się na nich zalesienia, bądź też las wkracza tam samorzutnie. Pomimo tego, że powierzchnia leśna
przyrasta nieco wolniej niż spodziewali się tego leśnicy, to jednak w stosunku do okresu sprzed wojny,

wzrosła ona aż o 11 588 ha czyli aż 29,27% dzisiejszych lasów nie istniało przed wojną. Ilustruje to

załączona mapka (rys. 2). Należy zauważyć, że zamieszczone w tabelach dane statystyczne obarczone mogą

być błędami. Tereny wyłączone z użytkowania rolniczego nadal traktowane są w statystykach jako pola orne.

Urzędnicy wykonujący spisy po prostu inaczej patrzą na środowiska niż przyrodnicy. Bardziej miarodajna

byłaby ocena wykonana na podstawie zdjęć lotniczych.

Prowadzona w parku gospodarka leśna ma na celu zwiększenie powierzchni leśnej. Jak dotąd odbywa

się to nieco mniej intensywnie niż zakładano. Przyczyn jest kilka. Niewielka liczba pracowników leśnych nic

jest w stanie przeciwdziałać kradzieżom drewna, materiał stosowany do odnowień jest średniej jakości, a

ponadto niezbyt starannie prowadzono pielęgnacje sadzonek. Wreszcie odnawianiu się lasu przeszkadza

zwierzyna płowa, dość liczna na tych terenach. Obecnie głównymi gatunkami lasotwórczymi są: bardzo

ekspansywny buk, wprowadzona sztucznie na niewłaściwe siedlisko na gruntach porolnych sosna oraz jodła.
Ta ostatnia ciągle jest dość liczna i charakteryzuje się dobrą jakością techniczno-hodowlaną. Niestety

ustępuje ona powoli ze składu za sprawą globalnego wzrostu zanieczyszczenia atmosfery. Podkreślić jednak

należy brak zagrożeń ze strony owadów i grzybów pasożytniczych. Przeciętny wiek drzewostanów przekracza

obecnie 70 lat. Największe powierzchnie zajmują lasy 30 – 40 letnie (Raport...).

Tak więc na krajobraz Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego składa się mozaika pól, łąk,

ogrodów, sadów i lasów oraz zabudowy wiejskiej. Zmiany krajobrazu polegały tu głównie na zmianach
wzajemnego stosunku pomiędzy dwoma dominującymi jego elementami - polami i lasami. Początkowo pola

były elementem ekspansywnym w krajobrazie. W okresie drugiej wojny światowej miało miejsce załamanie

tego trendu i obecnie obserwujemy rozwój lasów, a więc dziczenie terenu.

Na zakończenie chciałbym nadmienić, że chociaż niniejsza praca dowodzi postawionych tez, to nie

uważam jej za pełną i zakończoną. Nie zostały jeszcze wyczerpane wszystkie potencjalne źródła informacji.

Rys. 2. Zmiany powierzchni leśnych na przestrzeni ostatnich 60 lat.

czerwony kolor oznacza tereny wylesione; zielony - tereny gdzie pojawił się las; żółty - brak zmian

Changes of forests area in the latest 60 years

red - deforestation areas; green - afforestation areas; yellow - no changes

5

Tabela 3: Liczba ludności i użytkowanie gruntów w miejscowościach leżących w obrębie PKPP - 1880 rok

The population and land use in villages which belongs to Pogórze Przemyskie Landscape Park-1880

Gmina Miejscowość

Liczba ludności

1880 rok

Użytki rolne [ha]

Lasy [ha]

Łąki, ogrody,

pastwiska [ha]

Bircza

Bircza (cz)

22428

-

-

-

Borownica (cz)

-

-

-

-

Brzuska

-

-

-

-

Huta Brzuska

-

-

-

-

Jasienica Sufczyńska

343

148.40

436.24

21.28

Jawornik Ruski (cz)

1131

1000.16

742.00

291.76

Korzeniec + Boguszówka

565

449.12

360.64

201.04

Kotów

384

366.24

213.92

67.20

Krajna

166

153.44

186.48

56.56

Leszczawa (cz)

798

791.84

392.56

360.08

Lipa (cz)

1263

1025.92

350.00

346.64

Łodzinka Dolna

195

207.76

312.48

52.08

Łodzinka Górna

284

228.48

229.60

97.44

Łomna

509

495.50

241.36

172.60

Malawa (cz)

499

403.20

168.56

115.36

Nowa Wieś

- - - -

Rudawka

283

50.96

137.76

78.96

Sufczyna

764

583.52

196.56

214.48

Stara Bircza

-

-

-

-

Wola Korzeniecka

-

-

-

-

Żohatyn

798

b

601.44 381.92 299.60

Dubiecko Bachórzec (cz)

990

646.80

134.40

344.40

Iskań

821

a

654.64 284.48 378.83

Nienadowa (cz)

-

-

-

-

Piątkowa

1550

1245.44

711.20

453.04

Podbukowina

d

(cz)

155

205.52

96.88

98.00

Polchowa

192

-

-

-

Sielnica

724

467.04

278.32

198.24

Słonne 205

-

-

-

Tarnawka

234

235.76

108.08

34.16

Wybrzeże (cz)

594

409.36

162.96

101.92

Dynów

Bachórz

(cz)

- - - -

Dąbrówka Starzyńska

- - - -

Dylągowa (cz)

1000

193.76

557.20

543.20

Dynów + Bartkówka

370

-

-

-

Pawłokoma

- - - -

Fredropol Aksmanice (cz)

515

218.67

-

-

Gruszowa

-

-

-

-

Huwniki

511

a

413.84 268.24 413.84

Kalwaria Pacławska

318

-

-

-

Kniażyce (cz)

413

277.20

254.24

67.20

Kuniusza

166

133.28

95.76

36.40

Kopyśno

411

424.48

303.52

105.28

Leszczyny

- - - -

Makowa

385

499.52

1953.84

176.40

Nowe Sady (cz)

-

-

-

-

Nowosiółki Dydyńskie

- - - -

Paportno

722

168.00

466.48

191.52

Posada Rybotycka

-

-

-

-

Rybotycze

1437

660.24

76.72

224.56

Sopotnik

285

258.72

183.68

75.04

Solca (cz)

239

80.08

61.60

36.96

Krasiczyn Brylińce

589

393.12

1124.48

111.44

6

Chołowice

250

217.28

268.80

60.48

Cisowa

- - - -

Korytniki

747

376.88

822.08

84.56

Krasice

314

197.12

151.20

64.40

Krasiczyn

c

918

334.88

542.64

122.64

Kruhel Wielki (cz)

467

150.08

127.68

91.84

Krzeczkowa

763

470.96

771.12

135.5

Mielnów

219

141.68

99.68

39.20

Olszany

884

572.88

362.32

143.36

Prałkowce (cz)

466

203.28

298.72

73.36

Rokszyce

469

348.32

281.12

104.16

Śliwnica

620

-

-

-

Tarnawce (cz)

605

487.20

336.56

67.20

Zalesie

- - - -

Krzywcza Babice (cz)

623

486.64

148.96

118.72

Bachów(cz)

1192

910.00

641.76

200.45

Chyrzyna (cz)

424

221.76

457.52

70.00

Kupna

339

198.24

553.28

58.80

Krzywcza(cz) +Wola K(cz)

875

454.72

105.28

82.32

Reczpol

- - - -

Ruszelczyce (cz)

662

346.64

328.16

101.92

Średnia (cz)

509

329.84

455.84

91.84

Przemyśl Bełwin (cz)

259

153.44

592.48

82.88

Grochówce (cz)

669

971.04

Łetownia (cz)

217

126.56

375.20

43.68

Pikulice (cz)

701

547.68

199.92

189.84

Wapowce (cz)

479

244.72

732.50

87.92

Witoszyńce (cz)

397

283.92

530.88

81.76

a - dane dla 1869 roku, b - dane dla 1890 roku, c - dane dotyczące powierzchni użytków obejmują także
wieś Śliwnika, d - dane dotyczące powierzchni użytków obejmują także wsie: Słonne i Polchowa, (cz) -

częściowo w granicach Parku

Tabela 4: Liczba ludności i użytkowanie gruntów w miejscowościach leżących w obrębie PKPP - 1995

The population and land use in villages which belongs to Pogórze Przemyskie Landscape Park - 1995

Gmina Miejscowość

Liczba

ludności

1997 rok

Użytki rolne

[ha]

Lasy [ha]

Tereny

pozostałe [ha]

ZZ* [%]

Bircza

Bircza (cz)

1127

332.42

43.31

87.83

Boguszówka

111

156.22

11.19

19.50

Borownica (cz)

118

189.39

182.76

75.69

75.8

Brzuska

300

452.32

999.43

115.62

Huta Brzuska

397

403.53

226.86

70.70

Jasienica Sufczyńska

243

156.55

424.78

20.78

Jawornik Ruski (cz)

163

542.27

1080.32

96.70

Korzeniec

535

381.46

407.39

83.63

Kotów

95

255.80

410.85

13.51

Krajna

0

101.43

217.75

28.12

65.7

Leszczawa Dolna (cz)

646

494.70

982.42

157.18

Leszczawa Górna (cz)

135

388.69

1034.99

82.53

Lipa (cz)

312

507.74

1206.59

92.43

Łodzinka Dolna

2

72.98

513.66

42.48

82.5

Łodzinka Górna

127

300.68

221.95

23.17

Łomna

0

277.93

757.80

41.77

53.2

Malawa (cz)

193

297.52

360.80

61.04

56.7

Nowa Wieś

103

167.18

243.49

35.48

Rudawka

219

268.88

675.87

56.25

Sufczyna

289

307.81

637.75

116.98

61.0

Stara Bircza

548

315.09

537,02

46.91

7

Wola Korzeniecka

236

269.81

386.40

30.04

Żohatyn

154

210.25

1007.65

117.79

79.2

Dubiecko Bachórzec(cz)

946

943.37

186.70

108.43

Iskań

289

529.72

574.43

114.53

Nienadowa (cz)

2301

1448.13

619.39

151.08

Piątkowa

348

752.75

1644.68

141.74

Podbukowina (cz)

281

79.49

108.95

18.58

Polchowa

0

81.89

263.44

14.07

76.2

Sielnica

351

619.90

373.38

99.29

Słonne

176

124.97

38.59

33.29

Tarnawka

113

170.44

200.63

13.65

Wybrzeże (cz)

395

429.71

226.09

145.76

Dvnów

Bachórz(cz)

1235

914.55

203.44

133.13

Dąbrówka Starzeńska

476

369.34

299.54

68.49

Dylągowa (cz)

704

910.88

882.27

93.10

Dynów + Bartkówka

5252+988

1875

298

271

Pawłokoma

509

693.65

155.28

167.20

Fredropol Aksmanice (cz)

263

276.38

211.67

63.41

Gruszowa

74'

127.20

53.61

14.66

Huwniki

722

345.00

309.13

82.07

Kalwaria Pacławska

143

330.54

155.97

43.02

Kniażyce (cz)

376

339.17

329.13

32.00

Koniusza

19

136.50

120.88

15.16

Kopyśno

2

324.93

536.44

53.22

74.9

Leszczyny

51

124.37

192.48

39.09

62.1

Makowa

318

378.52

2143.94

210.97

66.7

Nowe Sady (cz)

298

379.41

214.36

52.44

Nowosiółki Dydyńskie

155

141.26

153.25

64.43

Paportno

?

149.56

452.99

54.73

61.1

Posada Rybotycka

66

164.75

644.06

63.20

Rybotycze

436

525.94

325.30

115.19

50.9

Sierakośce (cz)

?

598.55

7.19

119.2

Sopotnik

2

120.49

391.74

38.49

70.6

Solca (cz)

68

96.73

165.81

7.62

Krasiczyn Brylińce

192

295.65

1256.79

90.3

Chołowice

74

159.65

10.58

356.85

95.7

Cisowa

126

337.96

1573.04

66.79

Korytniki

611

416.76

902.06

86.64

Krasice

75

183.00

228.60

59.32

Krasiczyn

446

187.09

476.31

51.96

Kruhel Wielki (cz)

146

90.87

135.35

12.80

Krzeczkowa

82

185.64

1210.45

30.27

Michnów

102

152.14

126.87

67.35

Olszany

418

395.06

455.27

99.53

Prałkowce (cz)

569

155.03

358.95

34.49

Rokszyce

233

258.47

327.12

98.08

55.4

Śliwnica 360

198.00

37.80

28.43

Tarnawce (cz)

451

637.34

279.28

251.43

Zalesie 236

246.68

55.82

24.81

Krzywcza Babice (cz)

895

466.09

221.26

114.83

Bachów (cz)

874

996.19

735.32

245.93

Chyrzyna (cz)

166

203.39

542.17

42.85

55.5

Kupna

98

213.31

605.17

31.87

Krzywcza (cz)

514

483.11

110.53

154.63

Reczpol

744

433.68

168.97

130.70

Ruszelczyce (cz)

585

405.90

333.83

87.02

Średnia (cz)

277

288.48

598.57

35.15

8

Wola Krzywiecka (cz)

501

418.39

413.27

108.94

Przemyśl Bełwin (cz)

99

174.05

672.88

15.22

Grochówce (cz)

740

616.48

322.53

86.30

Łętownia (cz)

512

241.60

304.74

25.60

Pikulice (cz)

476

332.66

157.27

71.80

Wapowce (cz)

380

314.18

834.90

50.88

Witoszyńce (cz)

411

275.16

626.75

34.01

*ZZ - Procentowy udział terenów zakrzaczonych i zadrzewionych w terenach pozostałych. Brak danych w tej

kolumnie oznacza, że udział terenów zadrzewionych i zakrzaczonvch w powierzchni terenów pozostałych jest

mniejszy niż 50%, (cz) - częściowo w granicach Parku.

LITERATURA

Bieluś R., Gaziński Z., 1991 Przemiany demograficzne i społeczno - gospodarcze na wsi przemyskiej w

pierwszych latach powojennych. Rocznik Przemyski, XXVIII Kondracki J., 1989 - Karpaty. WSiP. Warszawa

Krvgowski W., 1970: Bieszczady i Pogórze Strzyżowsko - Dynowskie (część wschodnia). Przewodnik, Sport i

Turystyka. Warszawa
Okoń M., 1987: Beskidy część wschodnia. Beskid Niski, Bieszczady i ich Pogórza. Biblioteczka Turysty

Górskiego, t. XV. Wydawnictwo PTTK „Kraj”. Warszawa-Kraków

Piórecki J., Kolarczyk J., 1988: Park krajobrazowy na Pogórzu Przemyskim. Rocznik Przemyski, XXVI

Raport o stanie gospodarki w lasach Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego, 1995 (opracował

Kostarkiewicz R.) Wojewódzki Zarząd Parków Krajobrazowych w Przemyślu. Przemyśl

Changes in the Land Use of the Pogórze Przemyskie Landscape Park

The Pogórze Przemyskie Landscape Park is the second biggest Park in Poland. It is located in

southeaster Poland, where natural environment has never been devastated by the man activity. As a result
of the World War II and a military action just after the War, this region was rapidly depopulated. This article

shows the changes in the population level and landscape use.

The Pogórze Przemyskie Landscape Park is the second biggest Park in Poland. It covers 61 862 ha.

The park is located north of the Bieszczady Mountains and south-west of Przemyśl. This terrain is very

attractive from the point of view of tourists because of interesting relief picturesque landscape and big value
of environment. The biggest differences between the heights are about 470 m, which makes hiking possible

both for experienced tourists and not so fit people. Despite big value of environment, which lets to develop

different kinds of sports and activities for the whole year long, the park is visited quite seldom. It is due to

the fact that in the neighborhood there are very famous among tourists Bieszczady Mountains and the

touristic base is not well developed in the Pogórze Przemyskie Landscape Park.

Man has never made big changes in the natural environment, there was no industry and the man's

activity was mainly limited to extensive farming. The number of inhabitants was always rather small.

Moreover, this number rapidly decreased during the war and just after the war. Then, the government was

trying to bring some people back there. Still one can find complete.-!. inhabited villages in this region.

Population in the centrally located administration unit – Bircza is 27.7 person per sq. km. It is 3.4 times less

than average index for the Przemyśl Voivodeship. Results of the analysis of old and current maps say that

villages are depopulated. It is quite typical that nowadays the population achieves only about 20% of the
pre-war level. The landscape is influenced by the changes of the population. A lot of arable lands are

abandoned and now the forest grows there. The forestation of the Pogórze Przemyskie Landscape Park is

about 64%. One third of this amount is a forest that did not exist in the forties.

The force and direction of changes of the population in this part of East Carpathian Mountains is

different than in the neighborhood. While some of the areas in the Bieszczady Mountains are managed now,

the economical situation in the Pogórze Przemyskie Landscape Park makes people go out. There are no
signs which could indicate that the situations in this region could change in the near future.