___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Anna Klimowicz - Barbarska

Rozpoznawanie gatunków i odmian wierzby krzewiastej
oraz innych surowców i materiałów stosowanych
w produkcji koszykarsko - plecionkarskiej 742[02].O1.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji- Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr Janusz Artemiuk
mgr Zenon Dudek



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Anna Klimowicz - Barbarska



Konsultacja:
mgr inż. Krzysztof Wojewoda



Korekta:








Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 742[02].O1.03
Rozpoznawanie gatunków i odmian wierzby krzewiastej oraz innych surowców i materiałów
stosowanych w produkcji koszykarsko - plecionkarskiej.




















Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Materiał nauczania

7

4.1. Wierzby krzewiaste (wiklina) stosowane w koszykarstwie-plecionkarstwie

oraz właściwości fizyczne i mechaniczne wikliny

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

11

4.1.3. Ćwiczenia

11

4.1.4. Sprawdzian postępów

13

4.2. Materiały podstawowe, krajowe i zagraniczne, stosowane

w koszykarstwie-plecionkarstwie

15

4.2.1. Materiał nauczania

15

4.2.2. Pytania sprawdzające

20

4.2.3. Ćwiczenia

20

4.2.4. Sprawdzian postępów

23

4.3. Materiały uzupełniające stosowane w koszykarstwie-plecionkarstwie

24

4.3.1. Materiał nauczania

24

4.3.2. Pytania sprawdzające

26

4.3.3. Ćwiczenia

26

4.3.4. Sprawdzian postępów

28

4.4. Materiały pomocnicze stosowane w koszykarstwie-plecionkarstwie

29

4.4.1. Materiał nauczania

29

4.4.2. Pytania sprawdzające

32

4.4.3. Ćwiczenia

32

4.4.4. Sprawdzian postępów

34

4.5. Wady techniczne materiałów koszykarsko-plecionkarskich

35

4.5.1. Materiał nauczania

35

4.5.2. Pytania sprawdzające

37

4.5.3. Ćwiczenia

37

4.5.4. Sprawdzian postępów

39

5. Sprawdzian osiągnięć

40

6. Literatura

45

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o rozpoznawaniu gatunków

i odmian wierzby krzewiastej oraz innych surowców i materiałów stosowanych w produkcji
koszykarsko-plecionkarskiej.

W poradniku tym zamieszczono:

−

wymagania wstępne czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej,

−

cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie powinieneś ukształtować w czasie
realizacji tej jednostki modułowej,

−

materiał nauczania, który zawiera: wiadomości niezbędne do realizacji tej jednostki
modułowej, pytania sprawdzające wiedzę, ćwiczenia, które pomogą Ci w ukształtowaniu
praktycznych umiejętności oraz sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć czyli sprawdzian wiadomości i umiejętności opanowanych podczas
realizacji tej jednostki modułowej,

−

wykaz literatury, która pomoże Ci poszerzyć wiedzę z zakresu tej jednostki modułowej.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz określoną
czynność. Po zrealizowaniu materiału spróbuj wykonać sprawdzian z zakresu tej jednostki
modułowej.

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

742[02].O1

Podstawy koszykarstwa-plecionkarstwa

742[02].O1.01

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska

742[02].O1.02

Posługiwanie się terminologią z zakresu technologii

koszykarstwa-plecionkarstwa

742[02].O1.03

Rozpoznawanie gatunków i odmian wierzby

krzewiastej oraz innych surowców i materiałów

stosowanych w produkcji koszykarsko-plecionkarskiej

742[02].O1.04

Wykonywanie prac związanych

z pozyskiwaniem, przetwarzaniem

i uszlachetnianiem wikliny

742[02].O1.07

Magazynowanie,

pakowanie i transport

wyrobów

742[02].O1.06

Posługiwanie się

normami i dokumentacją

wyrobów

742[02].O1.05

Wykonywanie

pomocniczych prac

stolarskich i tapicerskich

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

selekcjonować i porządkować informacje uzyskane z różnych źródeł,

−

interpretować informacje zawarte w rysunkach i tabelach,

−

dostrzegać i oceniać związki zachodzące między działalnością człowieka a środowiskiem
naturalnym,

−

oceniać własne możliwości wykonania pracy do stawianych wymagań,

−

przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska,

−

posługiwać się terminologią z zakresu koszykarstwa- plecionkarstwa.

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

rozpoznać gatunki i odmiany wierzby krzewiastej, stosowanej w koszykarstwie -
plecionkarstwie,

−

rozpoznać i scharakteryzować materiały podstawowe stosowane w koszykarstwie -
plecionkarstwie (pręty, kije, korzenie, taśmy),

−

rozpoznać i scharakteryzować materiały uzupełniające stosowane w koszykarstwie -
plecionkarstwie (płyty, tarcica, tkaniny, folie),

−

rozpoznać i scharakteryzować materiały pomocnicze stosowane w koszykarstwie -
plecionkarstwie (kleje, barwniki, bejce, farby, emalie, lakiery, okucia, gwoździe, wkręty),

−

rozpoznać wady techniczne materiałów koszykarsko - plecionkarskich,

−

określić jakość oraz fizyczne i mechaniczne właściwości wikliny,

−

rozróżnić i scharakteryzować inne surowce i materiały stosowane w wyrobach
koszykarsko - plecionkarskich: krajowe (rogożyna, turzyca, łuby, dartki, łyko, trzcina,
słoma) i zagraniczne (rafia, peddig, rotang),

−

określić zastosowanie materiałów podstawowych, uzupełniających i pomocniczych
stosowanych w produkcji wyrobów koszykarsko-plecionkarskich,

−

rozpoznać materiały i półfabrykaty pochodzenia zagranicznego: rotang, rafia, peddig,
taśmy ratanowe i peddigowe, sizal, maty plecione, bambus.

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Wierzby krzewiaste (wiklina) stosowane w koszykarstwie-

plecionkarstwie oraz właściwości fizyczne i mechaniczne
wikliny

4.1.1. Materiał nauczania

Spośród dużej ilości gatunków i odmian wierzb krzewiastych (wikliny), w koszykarstwie

- plecionkarstwie znalazły zastosowanie te, które:

−

posiadają dużą siłę odroślową i przy corocznym wycinaniu pędów (kije uzyskuje się co
2-3 lata) zachowują ją przez kilkanaście lat,

−

wytwarzają pręty proste, gonne, nierozgałęzione, o małym rdzeniu, odznaczające się dużą
giętkością i pełną przydatnością dla przemysłu wikliniarskiego,

−

wydają wysokie plony surowca plecionkarskiego, są ekonomicznie opłacalne.

Do takich gatunków zaliczamy przede wszystkim: wierzbę amerykankę, wierzbę konopiankę
(wiciową), wierzbę migdałową, wierzbę purpurową.

Aby rozpoznać poszczególne gatunki wierzb należy poznać najważniejsze, niezmienne

cechy, do których zaliczamy:

−

barwę kory,

−

kształt pędu,

−

kształt i barwę liści, przylistków i pączków.

Wierzba amerykanka

Wierzba amerykanka (Rys.1.) jest najlepszą wikliną koszykarską. Pędy jednoroczne są

średnio grube, około 2,5 m wysokości. Mają słabą tendencję do rozgałęziania, są smukłe,
silnie zbieżyste. Kora pędu jest w dolnej części brunatnozielona, w górnej wiśniowozielona
(w zimie wyraźnie wiśniowa). Liście są lancetowate, 12 cm długości i 3 - 4 cm szerokości,
o brzegach silnie ząbkowane i ostro zakończone, w kolorze zielonym w dolnej części pędu
i purpurowej w górnej. U nasady ogonka liściowego występują dwa wachlarzowate przylistki.
Nerw główny i ogonek zabarwione są na różowo. Pączki duże, w kształcie spadającej kropli,
brunatnowiśniowe, ostro zakończone, wcześnie mocno nabrzmiałe.

Wierzba amerykanka daje pręty cienkie, dające się łatwo korować, o białym, twardym

drewnie i bardzo małym rdzeniu, odporne na złamanie, kolankowanie i zginania.

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Rys. 1. Wierzba amerykanka: 1- pręt, 2- listek dolny, 3, 4- liść, 5- ząbki liścia w powiększeniu, 6, 7- kwiaty

(bazie) męskie, 8- pręciki w powiększeniu [4, s. 36]

Wierzba wiciowa- konopianka

Wierzba wiciowa - konopianka (Rys. 2) jest najbardziej rozpowszechnionym gatunkiem,

ma liczne odmiany, jak: Engela, królewska, olbrzymia. Pędy są prosto wzniesione do 4 m
długości, dość grube, tępo zakończone, o barwie kory od oliwkowozielonej do szarozielonej
w części wierzchołkowej. Młode pędy są gęsto owłosione, szarozielone. Liście są
równowąskie lub lancetowate o długości 20-25 cm, z zaostrzonymi wierzchołkami,
o gładkich, falistych brzegach zawiniętych na dolną stronę. Barwa liści matowozielona, pod
spodem srebrzystoszare włoski. Małe lancetowate przylistki wcześnie odpadają. Pączki
przylegające, wąskie, tępe, koloru pędu, zimą owłosione.

Konopianka daje pręty grube, o dużym rdzeniu, podatne na łamanie i kolankowanie,

dające się łatwo korować. Nadaje się do uprawy na kije wiklinowe.

Rys. 2. Wierzba konopianka [4, s 37]

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Wierzba migdałowa

Wierzba migdałowa (Rys. 3) ma wiele odmian: szerokolistna, długolistna, różnobarwna.

Pędy są grubsze, giętkie, błyszczące, o twardym drewnie i małym rdzeniu. Barwa kory
oliwkowozielona, młode pędy owłosione. Kora na starszych pędach łuszczy się płatami.
Liście sztywno osadzone, gęsto piłkowane, 5-10 cm długości, na wierzchu ciemnozielone
i błyszczące, od spodu sinozielone, o żółtym nerwie. Przylistki w kształcie skrzydełek
sterczących do góry. Pączki nagie, jajowate, brązowe.

Wierzba migdałowa daje pręty odporne na kolankowanie i złamania, o drewnie twardym

i elastycznym, dające się łatwo korować (po okorowaniu są błyszcząco- białe).

Rys. 3. Wierzba migdałowa [4, s. 38]

Wierzba purpurowa

Wierzba purpurowa (Rys. 4) ma liczne odmiany, np: zwisająca, delikatna, karłowa. Pędy

są średniej długości, młode o korze czerwonej, starsze oliwkowoszare i błyszczące. Liście
lancetowate, z rozszerzonym wierzchołkiem, długości 5-10 cm, powyżej połowy piłkowane,
na wierzchu ciemnozielone, pod spodem matowe z sinym nalotem ścierającym się i żółtym
nerwem. Pączki długie, ostro zakończone, nabrzmiałe, gładkie, zielonożółte lub
czerwonobrunatne z czarnymi końcami.

Wierzba purpurowa daje pręty, które korują się źle z moczarkowania, po okorowaniu

mają odcień żółtawo- cytrynowy.

Rys. 4. Wierzba purpurowa [ 4, s. 39]

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Właściwości fizyczne wikliny

Do właściwości fizycznych wikliny zalicza się:

−

barwę,

−

połysk,

−

gęstość,

−

wilgotność,

−

skurczliwość.
Barwa kory zależy od: gatunku i odmiany wikliny oraz od warunków siedliska czy

nawożenia. Naturalna barwa wikliny korowanej jest biała w różnych odcieniach. Wiklina
amerykanka i migdałowa odznaczają się barwą białą z odcieniem kremowym i efektownym
połyskiem. Wiklina purpurowa ma barwę białą z odcieniem żółtym i jest bardziej matowa,
konopianka ma odcień niebieski i jest matowa.

Gęstością nazywa się stosunek masy danego materiału do jego objętości. Z gęstością

drewna łączy się jego twardość, która zwiększa się ze wzrostem gęstości. Od twardości
drewna zależy m. in. jego wytrzymałość na wpływy mechaniczne, np. odporność na ściskanie
w procesie korowania.

Wilgotność drewna jest to wyrażony w procentach stosunek masy zawartej w nim wody

do masy drewna całkowicie suchego (jest to wilgotność bezwzględna). Wilgotnośc prętów
oblicza się i wyraża w procentach wg wzoru:

Wo=

Go

Go

Gw

−

x 100%

Wo- wilgotność bezwzględna pręta
Gw- masa pręta wilgotnego w gramach
Go- masa pręta całkowicie suchego w gramach
W praktyce, w celu orientacyjnego wskazania poziomu zawartości wody w prętach

wikliny używa się następujących uproszczonych określeń:

−

wiklina świeża- prętów wikliny o wilgotności ponad 80%,

−

wiklina powietrznosucha- pręty wikliny, suszone na wolnym powietrzu, które w naszym
klimacie osiągają wilgotność 10-20%.
Skurczliwość – kurczenie się prętów wikliny jest to zmniejszenie się wymiarów

wywołane wysychaniem. W wiklinie amerykance (szczególnie gotowanej) występuje wyższy
procentowy skurcz średnicy w porównaniu z konopianką. Skurczliwość objętościowa prętów
wikliny ma duże znaczenie w procesie wyplatania wyrobów, w których w razie wykonania
zbyt luźnych splotów powstają po wysuszeniu zniekształcenia i osłabienia konstrukcji
wyrobu.

Właściwości mechaniczne wikliny

Właściwościami

mechanicznymi

prętów

wikliny

nazywa

się

zdolność

do

przeciwstawiania się działaniu zewnętrznych sił, które zmierzają do ich odkształcenia.

Do najważniejszych właściwości mechanicznych wikliny zaliczamy:

−

wytrzymałość na zginanie,

−

wytrzymałość na ściskanie w poprzek włókien,

−

wytrzymałość na skręcanie wokół osi pręta,

−

sprężystość,

−

plastyczność.
Wytrzymałość na zginanie (czyli odporność na złamanie i skolankowanie) można uznać

za najważniejszą właściwość mechaniczną prętów wiklinowych. Odporność na złamanie
maleje przy wystąpieniu na prętach dużej ilości wad takich, jak: nadżerki, pierścienie,
zgrubienia, uszkodzenia gradowe. Odporność na skolankowanie jest to zdolność do zginania

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

pręta bez powstawania trwałego kolanka i jest wyższa u prętów nie okorowanych oraz
wilgotnych. Pręty okorowane wikliny amerykanki, migdałowej i purpurowej są odporniejsze,
konopianki są mało odporne.

Wytrzymałość na ściskanie w poprzek włókien jest ważna przy korowaniu wikliny, gdzie

przesuwa się pręty przez kleszcze powodujące silne zgniatanie prętów i zdzieranie kory.
W czasie korowania powstają liczne uszkodzenia, m.in. pęknięcia podłużne prętów.

Wytrzymałość na skręcanie wokół osi pręta jest istotna przy ocenie prętów wiklinowych.

Nadany skręt wokół osi zabezpiecza pręt przed złamaniem np. w czasie wykonywania
różnego rodzaju uchwytów. Zaletą prętów jest podatność na równomierne skręcanie, bez
przewężeń. Ponadto nadany skręt wokół osi zabezpiecza pręt przez złamaniem.

Sprężystość jest to zdolność materiału do powracania ze stanu odkształcenia do

pierwotnego kształtu po ustąpieniu siły odkształcającej. Pręty wszystkich gatunków wikliny
odznaczają się znaczną sprężystością, szczególnie pręty suche. Dzięki temu wyroby
wiklinowe po wysuszeniu nie zmieniają kształtu.

Plastyczność jest to zdolność do trwałego zachowania kształtu nadanego przy wygięciu,

nie powodując uszkodzeń mechanicznych materiału. Wysoką plastycznością charakteryzuje
się wiklina wilgotna (powyżej 30% wilgotności). W produkcji wikliniarskiej ta cecha ma
podstawowe znaczenie, gdyż wilgotne pręty wikliny zachowują po wysuszeniu nadany im
przez wyginanie kształt.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie gatunki wierzby krzewiastej stosowane są w koszykarstwie-plecionkarstwie?
2. Jakie warunki muszą spełniać wierzby krzewiaste, aby znalazły zastosowanie

w koszykarstwie-plecionkarstwie?

3. Które gatunki wierzby krzewiastej są najczęściej uprawiane w Polsce?
4. Jaki gatunek wierzby krzewiastej uprawiany jest na kije wiklinowe?
5. Która wierzba uważana jest za najlepszą wiklinę koszykarską?
6. Jakie niezmienne cechy pozwalają rozpoznawać gatunki wierzb krzewiastych?
7. Jaki odcień barwy białej ma wiklina purpurowa okorowana?
8. Jaką wilgotność posiada wiklina powietrznosucha?
9. Jaka jest definicja właściwości mechanicznych wikliny?
10. Które właściwości mechaniczne wikliny zaliczamy do najważniejszych?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Spośród ulistnionych pędów różnych gatunków wierzby krzewiastej wybierz wierzbę
konopiankę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.1.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) obejrzeć ilustracje na planszach „Gatunki wierzby krzewiastej”,
4) obejrzeć pędy ulistnione różnych gatunków wierzby krzewiastej,
5) rozpoznać i wskazać wierzbę konopiankę,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plansze „Gatunki wierzby krzewiastej”,

−

próbki gatunków wierzby krzewiastej (pędy ulistnione): konopianka, amerykanka,
purpurowa, migdałowa.

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Spośród próbek różnych gatunków wierzby krzewiastej w stanie spoczynku wybierz

wierzbę amerykankę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.1.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z charakterystyką pędów w stanie spoczynku,
4) obejrzeć pędy bez liści różnych gatunków wierzby krzewiastej
5) rozpoznać i wskazać wierzbę amerykankę,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

próbki gatunków wierzby krzewiastej (pędy w stanie spoczynku, bez liści): konopianka,
amerykanka, purpurowa, migdałowa.

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Dobierz w pary i naklej na kartony pędy w stanie spoczynku (bez liści) i pędy ulistnione

wierzb: konopianki, amerykanki, purpurowej, migdałowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.1.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) rozpoznać pędy w stanie spoczynku poszczególnych gatunków wierzb,
4) rozpoznać pędy ulistnione poszczególnych gatunków wierzb,
5) dobrać w pary pędy ulistnione i w stanie spoczynku poszczególnych gatunków wierzb,
6) nakleić pary pędów poszczególnych gatunków wierzb na kartony i podpisać,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności i dokładność wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

pędy wierzb (w stanie spoczynku): konopianki, amerykanki, purpurowej, migdałowej,

−

pędy ulistnione wierzb: konopianki, amerykanki, purpurowej, migdałowej,

−

kartki bloku technicznego,

−

taśma samoprzylepna,

−

flamastry.

−

Poradnik dla ucznia.

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Ćwiczenie 4

Spośród prętów wikliny okorowanej moczarkowanej, wybierz wiklinę purpurową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.1.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z opisami i charakterystyką prętów okorowanych poszczególnych gatunków

wikliny, którym nadano korowalność metodą fizjologiczną,

4) obejrzeć okorowane pręty różnych gatunków wikliny
5) rozpoznać i wybrać okorowane pręty wikliny purpurowej,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

pręty wikliny okorowanej moczarkowanej: konopianki, amerykanki, purpurowej,
migdałowej.

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Porównaj wytrzymałość na zginanie prętów nie okorowanych wikliny amerykanki

i wikliny konopianki.

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.1.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) wykonać próbę ręcznego zginania prętów nie okorowanych wikliny amerykanki i wikliny

konopianki,

4) porównać wytrzymałość na złamanie prętów nie okorowanych wikliny amerykanki

i wikliny konopianki,

5) porównać wytrzymałość na skolankowanie prętów nie okorowanych wikliny amerykanki

i wikliny konopianki,

6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

pędy nie okorowane wikliny: konopianki, amerykanki.

−

Poradnik dla ucznia.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz? Tak Nie
1) Wymienić gatunki wierzby krzewiastej stosowane

w koszykarstwie - plecionkarstwie?





2) Podać gatunek wierzby krzewiastej uprawianej na kije?





3) Wymienić cechy wierzb pozwalające rozpoznać poszczególne

gatunki?





4) Rozpoznać gatunki wierzb po pędach ulistnionych?





___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

5) Rozpoznać gatunki wierzb po pędach w stanie spoczynku?





6) Scharakteryzować wierzbę konopiankę?





7) Rozpoznać gatunki wikliny po okorowaniu?





8) Podać wilgotność wikliny powietrznosuchej?





9) Wymienić właściwości fizyczne wikliny?





10) Wymienić właściwości mechaniczne wikliny?





___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

4.2. Materiały podstawowe, krajowe i zagraniczne, stosowane

w koszykarstwie - plecionkarstwie

4.2.1. Materiał nauczania

Nazwa materiały obejmuje surowce (przedmioty pracy o najmniejszym stopniu

przetworzenia, np. wiklina nie okorowana) i półprodukty (surowce o wyższym stopniu
przetworzenia, np. wiklina okorowana).

Do materiałów podstawowych zaliczamy te, na których opiera się produkcja, a których

brak powoduje jej unieruchomienie.

Materiały podstawowe krajowe

Pręty wiklinowe

Pręty wiklinowe nie korowane powinny być jednorocznymi pędami w stanie spoczynku

wegetacyjnego, ściętymi z krzewów wierzb koszykarskich, o długości powyżej 50 cm,
wilgotności nie mniejszej niż 70% i barwie kory naturalnej, jednolitej na całej powierzchni.
Ilość zanieczyszczeń nie może być większa niż 10% masy partii.

Klasyfikację prętów przeprowadza się według odmian: amerykanka i inne (konopianka,

migdałowa), wymiarów: 10 przedziałów długości i 3 grupy przedziałów długości (pręty
krótkie 50-120 cm, pręty średnie powyżej 120-160 cm, pręty długie powyżej 180 cm),
jakości: podział na dwie klasy według rodzaju, ilości i rozmieszczenia wad.

Rys. 5.Wiązki prętów wiklinowych okorowanych sortowanych [4, s. 54]

Pręty wiklinowe okorowane powinny mieć barwę białą lub czerwoną. Klasyfikację

przeprowadza się identycznie jak wikliny nie okorowanej zgodnie z Normami Branżowymi.
Wiązki prętów wiklinowych okorowanych (Rys. 5) przechowuje się w suchych
i przewiewnych

magazynach

ułożone

w

sterty,

zabezpieczone

przed

wilgocią

i nasłonecznieniem (pręty białe).

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Kije wiklinowe

Kije wiklinowe nie korowane powinny być uzyskane z dwuletnich lub starszych pędów

wikliny plecionkarskiej w stanie spoczynku wegetacyjnego, bez odgałęzień korony lub czuba
o barwie kory naturalnej.
Klasyfikację kijów wiklinowych przeprowadza się według:

−

długości- ponad 140 cm,

−

grubości- od 8-40 mm średnicy kija,

−

jakości, która opiera się na rodzaju, ilości i rozmieszczeniu wad (zgodnie z Normami
Branżowymi).

Wiązki kijów (Rys. 6) przechowuje się w stożkach, na wolnym powietrzu, zabezpieczone
przed nadmiernym wysychaniem, zagrzaniem, zapleśnieniem.

Rys. 6.Wiązki kijów okorowanych sortowanych [4, s. 59]

Kije wiklinowe okorowane powinny mieć barwę zbliżoną do białej lub czerwonoceglastej
i wilgotność do 20%. Klasyfikację przeprowadza się podobnie jak kijów nie okorowanych.
Wiązki kijów (o masie około 10 kg) przechowuje się w suchych i przewiewnych magazynach
ułożone w sterty, zabezpieczone przed wilgocią i nasłonecznieniem (kije białe).

Taśmy wiklinowe

Taśmy wiklinowe powinny być wykonane z jednej odmiany prętów lub kijów

wiklinowych okorowanych o wyrównanej barwie i z jednego przedziału długości. Wilgotność
nie może przekraczać 20%. Taśmy muszą mieć wyrównaną szerokość i grubość oraz nie
mogą mieć wad osłabiających pasma na zrywanie (zgodnie Normami Branżowymi).
Wyróżniamy taśmy: okorowane używane np: do wyplotu wiązadeł, ścianek i zakończeń
wyrobów plecionkarskich; liczkowe (Rys. 7a) używane np: do produkcji mebli i koszy
gospodarczych; brzegowane stosowane np: do produkcji wyrobów galanteryjnych ozdobnych;
duszkowe (Rys. 7 b) stosowane np: do wyplatania ścianek koszy; nie okorowane służące do
owijania i łączenia np: wałków w koszach słomianych.

Rys. 7. Przekrój taśmy wiklinowej: a- liczkowej, b- duszkowej [9, s. 1]

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Taśmy pakuje się w pęczki o masie 5 kg związane taśmą, a następnie w wiązki o masie 20 kg
związane drutem ocynkowanym i przechowuje w suchych i przewiewnych magazynach
ułożone w sterty.

Taśmy leszczynowe

Taśmy leszczynowe otrzymuje się z pędów leszczyny posortowanych według długości

i grubości. Produkuje się taśmy: okorowane duszkowe i liczkowe stosowane do wyrobu np:
łubianek, wyrobów galanteryjnych i koszy gospodarczych („kobiałek”) oraz nie okorowane,
których zastosowanie jest podobne jak taśm wiklinowych nie korowanych. Grube taśmy
(listwy) przeznacza się do wyrobu obręczy na skrzynki i beczki służące jako opakowania
produktów spożywczych.

Rogożyna

Rogożyna jest najczęściej używanym (po wiklinie) materiałem plecionkarskim w

postaci ściętych liści pałki wodnej, m.in. szerokolistnej, wąskolistnej, zwężonej. Największą
wartość techniczną mają pędy w swojej części podwodnej. Rogożyna plecionkarska powinna
odpowiadać podstawowym wymaganiom: technicznym, dotyczącym jej właściwości
fizycznych (wilgotność 15-18%, barwa), mechanicznym (wytrzymałość na zrywanie
i skręcanie), technologicznym i jakościowym (wady, zanieczyszczenia). Rogożynę
klasyfikuje się na 2 klasy, a podstawowymi miernikami są: uszkodzenia, długość części
podwodnej liści, barwa. Jednostką miary jest wiązka. Rogożynę stosuje się do wyrobu:
torebek, koszyków, kapeluszy, mat ozdobnych, elementów mebli, jak siedzenia czy oparcia
oraz do wyrobów w połączeniu z drewnem, wikliną, metalem. Najkorzystniejszym sposobem
magazynowania jest złożenie wiązek w sterty na podwyższeniu, pod dachem z zapewnieniem
odpowiedniego przewiewu.

Turzyca

Turzyca jest używana do wyplotu w formie sznura złożonego z kilku źdźbeł. Jest

wytrzymała na rozerwanie, elastyczna i odporna na zniszczenie. Turzycy używa się do
wyplatania siedzisk i oparć krzeseł lub foteli. Przy ocenie jakości uwzględnia się wilgotność,
ilość zanieczyszczeń i barwę. Długość źdźbeł wynosi ponad 60 cm. Turzyca plecionkarska
powiązana w wiązki powinna być magazynowana w przewiewnych wiatach pod dachem,
ustawiona w stożkach lub stertach.

Słoma plecionkarska

Słoma plecionkarska musi być uzyskana z koszenia ręcznego, ze zdrowego zboża (żyta,

pszenicy, owsa) nie powalonego, nie zachwaszczonego. Wysuszone snopy słomy przed
użyciem oczyszcza się z liści, obcina kłosy. Kolor słomy powinien być żółtozłocisty
i jednolity. Słomę wykorzystuje się do wyrobu: ozdobnych i funkcjonalnych pojemników
używanych w gospodarstwie domowym, oparć i siedzeń, galanterii ozdobnej, w tym
kapeluszy, torebek, wazonów, tac, zabawek, mat dekoracyjnych i do ocieplania. Snopy słomy
przechowuje się w magazynach, wiatach pod zadaszeniem, ustawione w stożki lub
przewiewne sterty.

Łuby

Łuby (dartka drzewna) to materiał plecionkarski w formie taśm, uzyskany z drewna

liściastego (topola, olcha, brzoza) lub iglastego (świerk). Jest to dobry materiał plecionkarski,
elastyczny, łatwy do gięcia i formowania, o dużej wytrzymałości mechanicznej, łatwy do
barwienia farbami wodnymi i olejnymi. Łuby wykorzystuje się do wyrobu: łubianek,
koszyczków do owoców i kwiatów, tacek, mat. Wymiary dartki używanej w plecionkarstwie

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

to: długość 80-150 cm, szerokość 0,8-3 cm, grubość 0,5-3,0 mm. Dartkę należy
przechowywać w pomieszczeniach wentylowanych, w temperaturze poniżej 15

o

C,

wilgotności powietrza do 80%, na regałach lub podkładach w taki sposób, aby nie powstały
odkształcenia.

Łyko lipowe

Łyko uzyskuje się ze ściętych drzew w okresie rozpoczętej wegetacji, gdy powstają

warunki ułatwiające zdjęcie kory z pnia. Po zdjęciu pasów kory szerokości około 10 cm, przy
zachowaniu możliwie najdłuższych odcinków, wiąże się je w pęczki i poddaje moczeniu
przez kilka miesięcy. Po tym zabiegu można oddzielić pasmami łyko, które po wysuszeniu
i podzieleniu na potrzebną szerokość wykorzystuje się do wyplatania.

Korzenie sosnowe i jałowcowe

Korzenie sosny i jałowca są bardzo mocnym i odpornym na uszkodzenia surowcem

plecionkarskim. Nie są jednak surowcem o większym znaczeniu produkcyjnym,
wykorzystywane są do wykonywania pojedynczych wyrobów w pewnych regionach kraju.
Korzenie umyte i pozbawione naskórka rozłupuje się nożem na pasma o grubości 1-3 mm
i szerokości kilku milimetrów. Czynności wyplatania najlepiej wykonuje się przy zachowaniu
naturalnej wilgotności materiału.

Sznurki

Sznurki stosuje się w plecionkarstwie jako materiały zastępujące typowe tworzywa

wyplotowe. Sznurki dzielimy na: kręcone, o przekroju kolistym i plecione, o przekroju
kolistym lub kwadratowym.

Taśmy włókiennicze

Taśmy włókiennicze, w plecionkarstwie znalazły zastosowanie taśmy tkane: w formie

taśm tapicerskich przeznaczonych na warstwę podtrzymującą części tapicerowanych mebli
i taśm dekoracyjnych do zakrywania brzegów tkaniny obiciowej oraz taśmy plecione: płaskie
i okrągłe (sznurki) używane jako tworzywa wyplotowe.

Tworzywa sztuczne

Tworzywa sztuczne jako podstawowe materiały plecionkarskie mogą stanowić tworzywo

konstrukcyjne, służące do wykonywania osnowy splotów plecionkarskich (pręty
z nieplastyfikowanego PCW), szkieletów, ram, nóg, poręczy i innych elementów
konstrukcyjnych (rury z nieplastyfikowanego PCW o średnicy 15, 20, 25, 32 mm), oraz
tworzywo wyplotowe, stanowiące elementy wątku splotów plecionkarskich (taśmy i wężyki
z uplastycznionego PCW).

Rury metalowe

Rury metalowe stosowane są do wykonywania szkieletów mebli o konstrukcji mieszanej.

Są to rury stalowe lub ze stopów aluminium o średnicy 14-30 mm.

Materiały podstawowe zagraniczne

Rotang i materiały rotangopochodne

Rotang to pręty i kije uzyskane z łodyg palm rotangowych. Łodygi rotangu, wypełnione

tkanką miękiszową, są długie, twarde, elastyczne, pokryte twardą, szklistą powłoką. Jest to
doskonały materiał plecionkarski charakteryzujący się: elastyczną i trwałą fakturą, naturalną
barwą szkliwa, dużą wytrzymałością, brakiem zbieżystości, wyjątkową giętkością co

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

umożliwia trwałe formowanie skomplikowanych kształtów. Z cienkich prętów wyrabia się:
trzepaczki trzcinowe, kosze, przeplata szkielety mebli, z grubych: buduje się szkielety mebli,
wyrabia laski spacerowe. Pręty i kije rotangu posortowane według jakości i grubości formuje
się w wiązki o masie 50 kg, wiąże taśmą peddigową, a czasami pakuje w płótno jutowe.
Wiązki przechowuje się w magazynach zamkniętych, suchych, przewiewnych, ułożone
w sterty na podwyższeniu lub w pozycji pionowej lekko oparte o ściany i sąsiednie wiązki.

Rys. 8. Przekrój poprzeczny pręta rotangowego [4, s. 115]

Rotang jest też surowcem do produkcji rotangopochodnych materiałów plecionkarskich,
takich jak: taśmy rotangowej, peddigu i taśmy peddigowej (Rys. 8).

Peddig to materiał plecionkarski wyprodukowany z wewnętrznej części rotangu, głównie

w wyniku procesu produkcji taśmy rotangowej. W plecionkarstwie stosuje się pręty i kije
peddigowe o przekroju okrągłym, owalnym, wielokątnym. Wykorzystywane są one jako
tworzywo konstrukcyjne na ramy i szkielety oraz do wyplotów, szczególnie ścisłych.

Taśmy rotangowe powstają ze zdjętej (w procesie obróbki mechanicznej) zewnętrznej

części naturalnego rotangu. Wyróżniamy taśmy niebrzegowane (wikler) i brzegowane (Rys. 9 a, b).

Taśmy peddigowe powstają ze zdjętej (w procesie obróbki mechanicznej) zewnętrznej

części peddigu. Występują w postaci taśm niebrzegowanych, brzegowanych i profilowanych
o dekoracyjnym rowkowaniu (Rys. 9 c).

Rys. 9. Taśmy rotangopochodne: a) niebrzegowana, b) brzegowana, c) profilowana [4, s. 115]

Taśmy rotangowe i peddigowe stosowane są do: owijania i wzmacniania wszystkich łączeń
elementów konstrukcyjnych w meblach z rotangu, wykonywania zawiasów koszykarskich,
wykonywania całych wyrobów oraz wyplotów ozdobnych.
Taśmy formuje się w wiązki o masie 50 kg i wiąże gorszymi kawałkami taśmy zabarwionymi
na kolory oznaczające jakość materiału.

Rafia

Rafia jest to materiał plecionkarski otrzymywany z liści palmy rafii. Pasma rafii długości

około 2 m, skręcane są w warkocze. Przed wyplotem wyrobów warkocze rozplata się,
nawilża, rozwiesza, aby pasma rafii uległy wyprostowaniu. Rafia ma kolor dojrzałej słomy,
jest lekka, elastyczna, delikatna, odporna na zrywanie, łatwa do barwienia. Wykonuje się
z niej: pantofle, kapelusze, torebki, koszyczki, ozdobne wyploty oparć i siedzeń mebli.

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Bambus

Bambus ma łodygę wewnątrz pustą, koloru zielonego, żółtego lub brunatnego, o długości

do 18 m, pokrytą szklistą, twardą powłoką. Kijów bambusowych używa się jako tworzywa
konstrukcyjnego do produkcji mebli i na szkielety innych wyrobów plecionkarskich.

W czasie magazynowania wszystkie materiały egzotyczne muszą być zabezpieczone

przed wilgocią powodującą rozwój pleśni. Materiały te układa się w sterty na podwyższeniu.
Kije bambusowe można także układać w pozycji pionowej. Rafię pakuje się w bele owinięte
płótnem jutowym i ustawia w kilku warstwach z zachowaniem odstępów dla krążenia
powietrza. Taśmy rotangowe pakuje się w worki jutowe.

4.2.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie materiały plecionkarskie zaliczamy do materiałów podstawowych?
2. Które krajowe materiały plecionkarskie zaliczamy do materiałów podstawowych?
3. Które zagraniczne materiały plecionkarskie zaliczamy do materiałów podstawowych?
4. Jakie cechy powinny posiadać pręty wiklinowe nie korowane?
5. Jakie rodzaje taśm produkowane są z wikliny?
6. Co to jest peddig?
7. Do czego używane są w plecionkarstwie materiały podstawowe z tworzyw sztucznych?
8. Jak należy przechowywać rotang?
9. Jakie wyroby produkuje się z rafii?
10. Z których podstawowych materiałów plecionkarskich można wykonać konstrukcje

mebli?

4.2.3 Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Podziel nie okorowane pręty wiklinowe różnej długości na: krótkie, średnie i długie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.2.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z Normą Branżową BN-70/9225-07,
4) podzielić przesortowane według długości pręty wiklinowe na krótkie, średnie i długie,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

nie okorowane pręty wiklinowe różnej według długości,

−

Norma Branżowa BN-70/9225-07.

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Podziel nie okorowaną wiklinę na pręty i kije.

Sposób wykonania ćwiczenia

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.2.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z Normą Branżową BN-70/9225-07,
4) podzielić nie okorowaną wiklinę na pręty i kije,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wiklina nie okorowana,

−

Norma Branżowa BN-70/9225-07.

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Dokonaj podziału taśmy wiklinowej na liczkową i duszkową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.2.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z Normą Branżową BN-75/9225-08,
4) rozpoznać taśmę wiklinowa liczkową i duszkową,
5) rozdzielić taśmy wiklinowe na liczkowe i duszkowe,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

taśmy wiklinowe liczkowe i duszkowe,

−

Norma Branżowa BN-75/9225-08.

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Dokonaj podziału taśmy rotangowej na brzegowaną i nie brzegowaną.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.2.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z Normą Branżową BN-73/8460-12,
4) rozpoznać taśmę rotangową brzegowaną i nie brzegowaną,
5) rozdzielić taśmę rotangową na brzegowaną i nie brzegowaną,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

taśmy rotangowe brzegowane i nie brzegowane,

−

Norma Branżowa BN-73/8460-12.

−

Poradnik dla ucznia.

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Ćwiczenie 5

Przygotuj pasma rafii do wykonania wyplotów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.2.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) rozpleść warkocze rafii,
4) zwilżyć rafię,
5) rozwiesić pasma rafii na drewnianych stojakach,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

pasma rafii skręcone w warkocze,

−

pojemnik z wodą do zwilżania rafii,

−

drewniane stojaki do rozwieszania pasm rafii.

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 6

Przygotuj wysuszoną słomę zbożową do wykonania wyplotów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.2.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) usunąć liście ze źdźbeł,
4) obciąć kłosy zboża,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wysuszony snop zboża,

−

nożyce, sekatory.

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 7

Przygotuj wiązki prętów wiklinowych okorowanych do przechowywania w magazynie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.2.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) ułożyć w stertę wiązki okorowanych prętów wiklinowych,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wiązki okorowanych prętów wiklinowych,

−

żerdzie do ułożenia podwyższenia pod stertę,

−

Poradnik dla ucznia.

4.2.4 Sprawdzian postępów

Czy potrafisz? Tak Nie
1) Omówić zastosowanie podstawowych materiałów plecionkarskich? 



2) Wymienić podstawowe materiały plecionkarskie? 



3) Wymienić podstawowe plecionkarskie materiały zagraniczne?





4) Określić cechy prętów wiklinowych nie okorowanych?





5) Dokonać podziału wikliny na pręty i kije?





6) Wymienić rodzaje taśm wiklinowych?





7) Rozróżnić taśmy wiklinowe liczkowe i duszkowe?





8) Rozróżnić taśmy rotangowe nie brzegowane i brzegowane?





9) Omówić zastosowanie w plecionkarstwie podstawowych materiałów

z tworzyw sztucznych?





10) Scharakteryzować warunki przechowywania rotangu?





11) Przygotować rafię do wyplotów?





12) Przygotować wysuszoną słomę do wyplotów?





13) Wybrać podstawowe materiały do wykonania konstrukcji mebli?





___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

4.3. Materiały uzupełniające stosowane w koszykarstwie -

plecionkarstwie

4.3.1. Materiał nauczania

Materiały uzupełniające

Materiały uzupełniające służą do wykonywania funkcjonalnych części wyrobu

plecionkarskiego, w postaci np.: płyty stołu, dna tacki, a ponadto mogą stanowić elementy
torebek i koszyczków lub tapicerowane części mebli.

Tarcica

Tarcicą nazywamy materiały drzewne wyprodukowane w tartaku przez wzdłużne

piłowanie (przetarcie) drewna okrągłego, posiadają obrobione piłą płaszczyzny i czoła oraz
odpowiadają pod względem wymiarów i jakości wymaganiom norm przedmiotowych.
Wyróżniamy tarcicę iglastą i liściastą oraz:

−

tarcicę ogólnego przeznaczenia, o asortymencie dostosowanym do powszechnego użytku
w różnych dziedzinach gospodarki,

−

tarcicę określonego przeznaczenia o dostosowanej do tego przeznaczenia formie
i jakości.

Sklejka

Sklejka jest to płyta sklejona z nieparzystej liczby fornirów- cienkich płatów drewna,

sklejonych klejem pod ciśnieniem. W plecionkarstwie stosuje się sklejkę do wyrobu: płyt
stołów, siedzisk taboretów, półek i innych elementów płytowych w wyrobach o konstrukcji
mieszanej wiklinowo - drzewnej lub trzcinowo - drzewnej.

Płyty pilśniowe

Płyty pilśniowe produkuje się z drewna małowymiarowego, odpadów drzewnych

(np. zrzynków tartacznych) lub innych surowców zawierających włókna lignocelulozowe.
Rozróżnia się płyty pilśniowe:

−

porowate (miękkie),

−

twarde,

−

bardzo twarde.

W plecionkarstwie stosowane są płyty pilśniowe twarde:

−

zwykłe, o powierzchni naturalnej, jednostronnie gładkie,

−

lakierowane, obustronnie pokryte materiałem lakierniczym,

−

laminowane, w których na prawą stronę naprasowano specjalny papier nasączony żywicą
syntetyczną.

W plecionkarstwie płyty pilśniowe twarde mają zastosowanie podobne jak sklejki, a płyty
o uszlachetnionej powierzchni można stosować bezpośrednio, bez dodatkowej obróbki
wykończeniowej.

Płyty wiórowe

Płyty wiórowe wykonane z cząstek drzewnych znajdują zastosowanie w wielu

dziedzinach zastępując tarcicę i tradycyjne płytowe materiały drzewne. W plecionkarstwie
płyty te mogą być wykorzystywane głównie do produkcji elementów płytowych w meblach
o konstrukcji mieszanej, np. wiklinowo- drzewnej.

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Materiały drzewne i drewnopochodne należy przechowywać w specjalnie do tego celu

przystosowanych stałych magazynach zamkniętych. Tarcicę suchą należy składać na
dokładnie wypoziomowanych legarach, w stosach o wysokości do 2,5-3 m. Sklejkę, płyty
pilśniowe, wiórowe należy przechowywać w magazynach ogrzewanych wyposażonych
w urządzenia do wymiany powietrza i ogrzewania. Temperatura w magazynie nie powinna
przekraczać 15

o

C, a wilgotność powietrza powinna wynosić około 80%. Płyty układa się

w poziome stosy na suchych, płaskich podkładach w sposób zabezpieczający przed
wyginaniem i zarysowaniem powierzchni, szczególnie płyt lakierowanych i laminowanych.
Dokładne omówienie materiałów drzewnych i drewnopochodnych zamieszczono w Jednostce
modułowej 742[02].01.05.

Tworzywa sztuczne

Tworzywa sztuczne: folia galanteryjna z nieplastyfikowanego PCW produkowana jest

jako bezbarwna lub barwiona, gładka lub z wysokim połyskiem; płyty dekoracyjne Unilam,
wśród których wyróżniamy płyty: symetryczne, w których obie powierzchnie pokryte są
papierem dekoracyjnym nasyconym żywicą; asymetryczne, przeznaczone do naklejania na
inną płytę; przeciwprężne, które stosuje się jako warstwę przeciwdziałającą odkształceniu się
np. płyty wiórowej.

Szkło

Szkło wykorzystywane w plecionkarstwie należy do grupy szkła płaskiego, w której

wyróżnia się płyty szklane: bezbarwne, barwne, wzorzyste, matowe, zbrojone. Szkło
w plecionkarstwie stosowane jest na płyty stołów, półki oraz na dna tacek.
Szkło płaskie przechowuje się w magazynach krytych, w skrzyniach ustawionych na
dłuższym boku pionowo lub luzem, ustawiając poprzekładane gładkim papierem płyty
szklane na stojakach.

Tkaniny

Tkaniny stosowane w plecionkarstwie służą do wykonywania tapicerowanych siedzisk

taboretów, krzeseł, foteli. Są to tkaniny meblowe: obiciowe, przeznaczone na zewnętrzne
powierzchnie mebli oraz tkaniny wewnętrzne, przeznaczone do wykonywania wewnętrznych
warstw tapicerowanych części mebli.
Tkaniny w czasie magazynowania należy zabezpieczyć przed zatłuszczeniem, zabrudzeniem,
uszkodzeniem, płowieniem, powinny być układane na drewnianych regałach w suchych
i przewiewnych pomieszczeniach.

Tektury i kartony

Tektury i kartony stosowane są do wykładania wnętrz torebek i koszyków. Znalazły tu

zastosowanie tektury i kartony introligatorskie o powierzchni matowej lub gładkiej.
Materiały papiernicze należy przechowywać w magazynach zamkniętych, suchych,
przewiewnych, ogrzewanych, w opakowaniach fabrycznych, ułożone na regałach lub
drewnianych podestach.

Skóry galanteryjne

Skóry galanteryjne (zaliczane do skór miękkich) znalazły w plecionkarstwie

zastosowanie przy wyrobie torebek, koszyczków damskich jako materiał służący do
wykonywania pokryw, uchwytów, elementów zdobniczych.
Magazynowane powinny być w pomieszczeniach zamkniętych, w temperaturze 5-15

o

C

i wilgotności 50-70%, rozłożone na drewnianych regałach jedna na drugiej do wysokości 1 m,
z dala od ścian magazynu i urządzeń grzewczych.

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaką rolę pełnią uzupełniające materiały plecionkarskie?
2. Co to jest sklejka?
3. Jakie zastosowanie w wyrobach plecionkarskich mają płyty wiórowe ?
4. Jakich uzupełniających materiałów plecionkarskich można użyć do wykonania płyty

stołu ?

5. Do czego wykorzystuje się tkaniny w wyrobach plecionkarskich?
6. W jakich warunkach należy przechowywać materiały drzewne i drewnopochodne?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Spośród próbek materiałów drzewnych i drewnopochodnych wybierz sklejkę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.3.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z charakterystyką wybranych materiałów drzewnych i drewnopochodnych,
4) zapoznać się z próbkami materiałów drzewnych i drewnopochodnych,
5) wybrać sklejkę,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

próbki materiałów drzewnych i drewnopochodnych.

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Spośród próbek płyt pilśniowych wybierz płytę pilśniową laminowaną.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.3.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z opisem płyt pilśniowych,
4) zapoznać się z próbkami płyt pilśniowych,
5) wybrać płytę pilśniową laminowaną,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

próbki płyt pilśniowych.

−

Poradnik dla ucznia.

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Ćwiczenie 3

Określ, czy warunki magazynowania materiałów drzewnych i drewnopochodnych

w zaprezentowanym magazynie zakładu produkcyjnego są prawidłowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.3.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z warunkami magazynowania materiałów drzewnych i drewnopochodnych,
4) zwiedzić pomieszczenie magazynowe i zapoznać się ze sposobem magazynowania

materiałów drzewnych i drewnopochodnych i drewnopochodnych,

5) wypełnić karty pracy „Magazynowanie materiałów drzewnych i drewnopochodnych”,
6) określić, czy warunki magazynowania materiałów drzewnych i drewnopochodnych

w magazynie zakładu produkcyjnego są prawidłowe,

7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

karty pracy „Magazynowanie materiałów drzewnych i drewnopochodnych”,

−

magazyn materiałów drzewnych i drewnopochodnych.

−

Poradnik dla ucznia.

−

literatura z rozdziału 6

Ćwiczenie 4

Spośród przedstawionych materiałów uzupełniających wybierz materiały do wykonania

płyty stołu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.3.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z opisami wybranych materiałów uzupełniających,
4) zapoznać się z przedstawionymi materiałami uzupełniającymi,
5) wybrać materiały do wykonania płyty stołu,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

próbki materiałów uzupełniających,

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Spośród przedstawionych materiałów uzupełniających wybierz materiały do wykonania

dna tacy wiklinowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.3.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z charakterystyką przedstawionych materiałów uzupełniających,
4) zapoznać się z przedstawionymi materiałami uzupełniającymi,
5) zapoznać się z modelami i wyrobami wzorcowymi tacek wiklinowych na dnie z płyty,
6) wybrać materiały do wykonania dna tacy,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

próbki materiałów uzupełniających,

−

Poradnik dla ucznia.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz? Tak Nie
1) Określić znaczenie materiałów uzupełniających?

 

2) Wymienić materiały uzupełniające drzewne i drewnopochodne?





3) Rozpoznać sklejkę?





4) Podać zastosowanie płyt wiórowych w wyrobach plecionkarskich?





5) Wybrać materiały uzupełniające do wykonania płyty stołu?





6) Objaśnić zastosowanie tkanin w wyrobach plecionkarskich?





7) Określić warunki przechowywania materiałów drzewnych

i drewnopochodnych?





___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

4.4. Materiały pomocnicze stosowane w koszykarstwie -

plecionkarstwie

4.4.1. Materiał nauczania

Materiały pomocnicze

służą do łączenia elementów wyrobu, wykańczania,

uszlachetniania i zdobienia wyrobów. Niektóre materiały pomocnicze mogą być zastąpione
przez inne, np. zamknięcia, zawiasy metalowe można zastąpić elementami wykonanymi
z wikliny.

Kleje

Kleje używane w plecionkarstwie można podzielić na: kleje naturalne (pochodzenia

zwierzęcego i roślinnego) i kleje syntetyczne.

Kleje pochodzenia zwierzęcego dzielimy na:

−

kleje glutynowe (kostne, skórne, rybie), o charakterystycznym zapachu i barwie od
jasnożółtej do ciemnobrązowej, stosowane są do trwałego łączenia elementów
i materiałów drewnopochodnych oraz wytworów papierniczych ze sobą i z drewnem
(stosowanie na gorąco);

−

kleje kazeinowe, o zapachu twarogu, stosowane do klejenia drewna, wytworów
papierniczych, tkanin z drewnem lub tekturą (stosowanie na zimno).

Kleje pochodzenia roślinnego stosowane w plecionkarstwie to kleje kauczukowe, które

stosowane są do łączenia gumy, metalu, drewna, tworzyw sztucznych, skóry, tkanin.

Kleje syntetyczne dzielimy na:

−

kleje mocznikowe, o intensywnym zapachu formaliny stosowane są do oklejania
elementów płytowych z drewna i materiałów drewnopochodnych, do klejenia złączy
konstrukcyjnych w elementach z drewna (stosowanie na zimno i na gorąco);

−

kleje epoksydowe odznaczają się wyjątkowo dobrą przyczepnością i wytrzymałością
połączenia, stosowane są do klejenia metali, tworzyw sztucznych, szkła, drewna oraz do
łączenia tych materiałów w kombinacjach ze sobą;

−

kleje polioctanowinylowe stosowane są do klejenia montażowego, klejenia tworzyw

sztucznych, tkanin, skóry między sobą i z drewnem;

−

kleje neoprenowe mają dobrą przyczepność do wielu materiałów, działają na zimno, dają
elastyczną spoinę.

Kleje powinny być przechowywane w specjalnych pomieszczeniach, w warunkach

zabezpieczających je przed zniszczeniem, utratą żywotności, najlepiej w opakowaniach
fabrycznych, z zachowaniem warunków bezpieczeństwa przeciwpożarowego.

Barwniki

Barwniki w plecionkarstwie służą do barwienia materiałów wyplotowych pochodzenia

roślinnego oraz elementów z drewna i materiałów drewnopochodnych. Barwniki dzielimy na:
naturalne oraz syntetyczne.

Barwniki naturalne (pochodzenia roślinnego, zwierzęcego i kopalne) to:

−

kurkumina - barwnik żółty,

−

santalina - barwnik czerwony,

−

indygotyna - barwnik niebieski,

−

sepia- barwnik brunatny,

−

brunat kasselski - barwa orzecha,

−

brunat Bismarcka - barwa mahoniu.

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Barwniki te zostały obecnie wyparte przez barwniki syntetyczne.

Barwniki

syntetyczne

charakteryzują

się

dużą

gamą

kolorów

i

łatwością

przygotowywania roztworów barwiących wodnych lub alkoholowych oraz możliwością
mieszania barwników dla uzyskania odpowiedniego koloru.
Wyróżniamy barwniki syntetyczne:

−

bezpośrednie, do barwienia powierzchniowego;

−

kwasowe; do wgłębnego barwienia drewna;

−

zasadowe charakteryzujące się dużą jaskrawością i czystością kolorów;

−

barwniki do drewna imitujące gatunki drewna, np. barwnik orzechowy.

Barwniki należy przechowywać w suchych pomieszczeniach, ustawione na półkach,

w opakowaniach fabrycznych.

Lakiery, politury, farby i emalie należą do grupy materiałów malarskich zwanej

wyrobami lakierowymi.

Farby
Ze względu na zastosowanie rozróżnia się farby:

−

do gruntowania, przeznaczone do bezpośredniego nakładania na podłoże w celu
zwiększenia przyczepności wierzchniej warstwy malarskiej;

−

farby nawierzchniowe, tworzące tę wierzchnią warstwę.

Farby nawierzchniowe olejne i syntetyczne produkowane są w różnych kolorach. Powłoki

otrzymane z tych farb nie dają zadowalających efektów, gdyż nie można uzyskać
wykończenia o wysokim połysku. Farby nanosi się pędzlem.

Emalie

Emalie możemy podzielić na:

−

olejne, dające powłoki barwne, o dobrym połysku, wodoodporne i elastyczne, których
używa się do malowania elementów z drewna, metali, uprzednio zagruntowanych;

−

nitrocelulozowe, dające powłoki odznaczające się wysokimi walorami estetycznymi,
jasnymi, czystymi kolorami;

−

ftalowe, dające powłoki twarde, połyskujące, odporne na wodę, mydło, służą do
ostatecznego malowania elementów z drewna i tworzyw drzewnych.

Lakiery

Lakiery dają powłoki przejrzyste, bezbarwne lub zabarwione.

Wyróżniamy lakiery:

−

olejne, stosowane do przezroczystego wykończania wyrobów użytkowanych na wolnym
powietrzu;

−

nitrocelulozowe (bezbarwne i kolorowe);

−

chemoutwardzalne (dwuskładnikowe), które twardnieją po dodaniu utwardzacza do
zasadniczego składnika.

Politury

Politury służą do przezroczystego wykańczania wyrobów.

Wyróżniamy politury:

−

spirytusowe (żywice rozpuszczone w alkoholu etylowym);

−

nitropolitury (żywice rozpuszczone w rozpuszczalnikach).

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Do stężenia roboczego politury rozcieńcza się alkoholem etylowym (np. spirytusem
denaturowanym). Politury nanosi się na wykańczane powierzchnie ręcznie za pomocą
tamponu.

Farby, lakiery, emalie należy przechowywać w specjalnych pomieszczeniach, suchych,

przewiewnych,

w

fabrycznych

opakowaniach,

z

zachowaniem

bezpieczeństwa

przeciwpożarowego.

Druty

Druty stosowane w produkcji wyrobów plecionkarskich stosowane są do wzmocnienia

wyplotów i uchwytów, zwłaszcza w koszach oraz do wykonywania złączy i zamknięć
plecionkarskich (druty stalowe). Drut sprężynowy może służyć do wyrobu zawiasów
sprężynowych do koszy z wiekiem.

Okucia

Okucia są ważnym elementem niektórych wyrobów plecionkarskich, np.: koszyków

i torebek damskich, koszy gospodarczych i przemysłowych. W plecionkarstwie stosuje się
okucia meblowe, kaletnicze, rymarskie, do galanterii skórzanej.
Ze względu na funkcję w gotowym wyrobie okucia dzielimy na:
- zamykające (zamki, sprzączki),
- łączące (zawiasy),
- zabezpieczające (oczka do zabezpieczania otworów w tkaninie lub skórze),
- uchwyty.

Łączniki metalowe

Gwoździe i nity stosowane w plecionkarstwie należą do łączników stosowanych

w stolarstwie, tapicerstwie, produkcji galanterii kaletniczej.

Skobelki

Skobelki służą do przymocowywania drutów, siatek itp elementów do konstrukcji

z drewna.

Zszywki

Zszywki służą do mocowania materiałów za pomocą pistoletów pneumatycznych.

Do mocowania grubszych materiałów używa się zszywek do głębokiego tłoczenia,
do mocowania materiałów cieńszych zszywek do płytkiego tłoczenia.

Wkręty

Wkręty do drewna dzielimy na wkręty z łbem stożkowym płaskim, stożkowym

soczewkowym, kulistym. Wszystkie typy wkrętów produkuje się w takich samych
wymiarach: od 6-100 mm długości i od 1,6-8,0 grubości nie gwintowanej części rdzenia.

Materiały metalowe powinny być przechowywane w pomieszczeniach zabezpieczonych

przed wilgocią, z dala od materiałów chemicznych, ułożone na regałach lub podkładach
drewnianych, w opakowaniach fabrycznych (okucia, łączniki metalowe).

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Do czego służą pomocnicze materiały plecionkarskie?
2. Jakie kleje stosowane są w koszykarstwie - plecionkarstwie?
3. Jakie barwniki stosowane są w koszykarstwie-plecionkarstwie?
4. Które pomocnicze materiały plecionkarskie zaliczamy do łączników metalowych?
5. Które pomocnicze materiały plecionkarskie służą do przezroczystego wykańczania

wyrobów koszykarsko-plecionkarskich?

6. W jakich warunkach należy przechowywać pomocnicze materiały plecionkarskie

wykonane z metalu?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Spośród klejów naturalnych wybierz klej kazeinowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.4.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z charakterystyka klejów naturalnych,
4) zapoznać się z zestawem klejów naturalnych,
5) wybrać klej kazeinowy spośród innych klejów naturalnych,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw klejów naturalnych.

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Przygotuj roztwór wodny barwnika do drewna w kolorze orzecha.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.4.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z instrukcją wykonania na opakowaniu barwnika,
4) zastosować się do instrukcji,
5) przygotować roztwór wodny barwnika do drewna w kolorze orzecha,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

barwnik do drewna w kolorze orzecha w oryginalnym opakowaniu,

−

miarka do odmierzenia ilości barwnika,

−

pojemnik do przygotowania roztworu,

−

pojemnik z wodą,

−

mieszadło.

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Dokonaj podziału łączników metalowych na: gwoździe, nity, zszywki, skobelki, wkręty.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.4.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) rozpoznać i nazwać łączniki metalowe: gwoździe, nity, zszywki, skobelki, wkręty
4) podzielić łączniki metalowe na: gwoździe, nity, zszywki, skobelki, wkręty,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw łączników metalowych,

−

pudełka na łączniki metalowe,

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Spośród przedstawionych materiałów malarskich wybierz te, które dają powłoki

przezroczyste.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.4.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z zestawem materiałów malarskich,
4) wybrać materiały malarskie dające powłoki przezroczyste,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw materiałów malarskich.

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz? Tak Nie
1) Objaśnić zastosowanie pomocniczych materiałów plecionkarskich?





2) Określić warunki przechowywania pomocniczych materiałów

plecionkarskich? 



3) Rozpoznać klej kazeinowy?





4) Wymienić barwniki stosowane są w koszykarstwie- plecionkarstwie?





5) Przygotować roztwór wodny barwnika do drewna?





6) Rozróżnić łączniki metalowe?





___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

4.5. Wady techniczne materiałów koszykarsko-plecionkarskich

4.5.1. Materiał nauczania

Wady techniczne materiałów koszykarsko - plecionkarskich

Wady techniczne wikliny powstają głównie na plantacjach w czasie wzrostu pędów lub

w wyniku niewłaściwie przeprowadzonych procesów technologicznych.

Wady dzieli się na grupy zależnie od przyczyn ich powstawania:

−

wady budowy - wszelkie zniekształcenia materiałów, powstałe w czasie wzrostu pędów
wiklinowych, takie jak: guzy, krzywizny, rozgałęzienia, sęki, spirale (Rys. 10- 13);

Rys. 10. Guz i sposób pomiaru [4, s. 61] Rys. 11. Krzywizna i sposób pomiaru [4, s. 61]

Rys. 12. Sęk sposób pomiaru [4, s. 62] Rys. 13. Spirala i sposób pomiaru [4, s. 62]

−

uszkodzenia spowodowane przez owady: nadżerki (Rys. 14), pierścienie (Rys. 15), żer
miazgówki

Rys. 14. Nadżerka i sposób pomiaru [4, s. 64] Rys. 15. Pierścienie [4, s. 65]

Rys. 16. Żer miazgówki i sposób pomiaru [4, s. 65]

−

zranienia - wady takie, jak: martwica, rak (Rys. 17), uszkodzenia gradowe (Rys, 18),
zdarcie kory wywołane przez czynniki mechaniczne;

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

Rys. 17. Rak [4, s. 65] Rys. 18. Uszkodzenie gradowe i sposób pomiaru [4, s. 65]

−

zabarwienia- zaparzenia w postaci rdzawobrunatnych plam, smug na powierzchni
i przekroju oraz zasinienia w postaci sinoczarnych plam i smug lub całkowitego pokrycia
powierzchni;

−

zakażenia spowodowane przez grzyby- spowodowane brakiem konserwacji lub
niewłaściwym przechowywaniem materiałów, występują w postaci pleśni i zgnilizny;

−

wady obróbki- haki, niedokorowanie, pęknięcie podłużne, skolankowanie (Rys. 19),
uszkodzenie czuba, zadzior (Rys. 20), zeschnięcie, złamanie.

Rys. 19. Skolankowanie [4, s. 68] Rys. 20. Zadziory [4, s. 68]

Taśmy wiklinowe mogą mieć te same wady techniczne co wiklina użyta do ich produkcji,

natomiast w wyniku obróbki taśmy mogą powstać wady takie jak:

−

przewężenia,

−

nierówna grubość taśm,

−

zabrudzenia,

−

mechowatość,

−

otarcie,

−

nacięcie.

Wady techniczne rotangu uwzględniane przy ocenie jakościowej to:

−

pleśń,

−

zgnilizna,

−

zaparzenie,

−

nadżerka,

−

odprysk,

−

bruzdowatość (Rys. 21),

−

harmonijka (Rys. 22),

−

niedocięcie,

−

otarcie.

Rys. 21. Bruzdkowatość [8, s. 3] Rys. 22. Harmonijka [8, s. 3]

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

Wady występujące na taśmach rotangopochodnych to:

−

rozwarstwienie i zagiętka taśmy,

−

niedoczyszczenie,

−

włochatość,

−

przewężenie,

−

wgniecenie,

−

otarcie.
Przy ocenie jakościowej rogożyny plecionkarskiej bierze się pod uwagę takie wady jak:

−

występowanie czubów i łodyg kwiatowych,

−

zanieczyszczenia,

−

sówkowatość,

−

zaparzenia,

−

zbutwienie,

−

uszkodzenia mechaniczne,

−

przesuszenie,

−

suchość pozorną.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Kiedy mogą powstać wady techniczne materiałów koszykarsko-plecionkarskich?
2. Jakie wyróżniamy grupy wad technicznych materiałów koszykarsko-plecionkarskich?
3. Jakie mogą być przyczyny powstawania wad technicznych materiałów koszykarsko -

plecionkarskich?

4. Jakie wyróżniamy wady budowy wikliny?
5. Jakie wyróżniamy wady wikliny spowodowane przez szkodniki owadzie?
6. Jakie wady mogą powstać przy obróbce wikliny?
7. Jakie wyróżniamy wady techniczne rotangu i materiałach rotangopochodnych?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przyporządkuj zaprezentowane wady wikliny, do poszczególnych grup wad

technicznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.5.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) przyporządkować wady wikliny przedstawione na ilustracjach, do poszczególnych grup

wad technicznych wypisanych na kartonach,

4) nakleić ilustracje na kartony z nazwami grup wad technicznych wikliny,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartony z nazwami grup wad technicznych,

−

ilustracje przedstawiające wady techniczne wikliny,

−

Poradnik dla ucznia.

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

Ćwiczenie 2

Spośród prętów wiklinowych wybierz te, które posiadają wady obróbki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.5.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z Normami Branżowymi: BN-70/9225-04, BN-74/9225-06,
4) przestrzegać przepisów bhp,
5) dokładnie obejrzeć przedstawione pręty wiklinowe,
6) wybrać pręty wikliny z wadami obróbki,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

pręty wikliny z różnymi wadami,

−

Norma Branżowa BN-70/9225-04,

−

Norma Branżowa BN-74/9225-06,

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Spośród prętów wiklinowych wybierz te, które posiadają wady budowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.5.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z Normami Branżowymi: BN-70/9225-04, BN-74/9225-06,
4) przestrzegać przepisów bhp,
5) dokładnie obejrzeć przedstawione pręty wiklinowe,
6) wybrać pręty wikliny z wadami budowy,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

pręty wikliny z różnymi wadami,

−

Norma Branżowa BN-70/9225-04,

−

Norma Branżowa BN-74/9225-06,

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Wskaż dwie wady na prętach rotangowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.4.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

3) zapoznać się z Normą Branżową BN-73/8460-12,
4) przestrzegać przepisów bhp,
5) dokładnie obejrzeć przedstawione pręty rotangowe,
6) wskazać dwie wady na prętach rotangowych,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

pręty rotangowe z wadami,

−

Norma Branżowa BN-73/8460-12,

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Dokonaj oceny jakości liczkowej taśmy wiklinowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.4.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z Normą Branżową BN-75/9225-08,
4) przestrzegać przepisów bhp,
5) dokładnie obejrzeć przedstawioną liczkową taśmę wiklinową,
6) dokonać oceny jakości liczkowej taśmy wiklinowej,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wiązka liczkowej taśmy wiklinowej,

−

Norma Branżowa BN-75/9225-08.

−

Poradnik dla ucznia.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz? Tak Nie
1) Wymienić przyczyny powstawania technicznych wad

materiałów koszykarsko- plecionkarskich?





2) Podać grupy wad technicznych materiałów koszykarsko -

plecionkarskich?





3) Rozpoznać wady budowy wikliny?





4) Wymienić wady wikliny spowodowane przez owady-szkodniki?





5) Rozpoznać wady spowodowane nieprawidłową obróbką wikliny?





6) 6) Rozpoznać wady techniczne występujące na rotangu i materiałach

rotangopochodnych?





7) Ocenić jakość taśm wiklinowych liczkowych?





8) Korzystać z Norm Branżowych?





___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 23 zadania o różnym stopniu trudności. Są to zadania: otwarte na które

należy udzielić krótkiej odpowiedzi pisemnej lub w formie rysunku (zadania: 1, 4, 8,12,
14, 20) i wielokrotnego wyboru, gdzie tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa (zadania:
2. 3, 5, 6, 7, 9, 10, 11, 13, 15, 16, 17, 18, 19, 21, 22, 23).

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X lub wpisując prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki błędną
odpowiedź zaznacz kółkiem, a następnie ponownie zakreśl odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

8. Na rozwiązanie testu masz 90 min.

Powodzenia

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Przy rozpoznawaniu gatunków wikliny w czasie wzrostu porównuje się takie cechy jak:

……………………………………………………………………………

2. Wierzba krzewiasta przedstawiona na rysunku to wierzba:

a) migdałowa.
b) amerykanka.
c) konopiana.
d) purpurowa.

3. Na kije wiklinowe uprawiana jest wierzba:

a) migdałowa.
b) amerykanka.
c) konopiana.
d) purpurowa.

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

4. Cechy użytkowe wierzby amerykanki uważanej za najlepszą wierzbę koszykarską, to:

………………………………………………………………………………………….

5. Do fizycznych właściwości wikliny zaliczamy:

a) plastyczność.
b) sprężystość.
c) skurczliwość.
d) wytrzymałość na zginanie.

6. Wiklina konopianka okorowana moczarkowana ma barwę białą:

a) z odcieniem niebieskim.
b) z odcieniem różowym.
c) kredowobiałą.
d) z odcieniem żółtym.

7. Wilgotność wikliny okorowanej przeznaczonej do magazynowania powinna wynosić:

a) 20%.
b) 30%.
c) 120%.
d) 60%.

8. Wymień właściwości mechaniczne wikliny:

………………………………………………………….

9. Wysoką plastycznością charakteryzuje się wiklina:

a) powietrznosucha.
b) wilgotna.
c) biała.
d) czerwona.

10. Rogożynę zaliczamy do materiałów plecionkarskich:

a) podstawowych zagranicznych.
b) podstawowych krajowych.
c) uzupełniających roślinnych.
d) pomocniczych krajowych.

11. Peddig otrzymywany jest w wyniku obróbki:

a) wikliny.
b) liści palmowych.
c) rotangu.
d) taśm peddigowych.

12. Narysuj poprzeczny przekrój liczkowej taśmy wiklinowej:

…………………………………………………….

13. Wiązki taśm wiklinowych przechowujemy:

a) w stożkach na wolnym powietrzu.
b) w stertach na wolnym powietrzu.
c) w stertach w magazynach.
d) w stertach w pomieszczeniach chłodniczych.

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

14. Zaproponuj materiał uzupełniający do wykonania dna tacy wiklinowej:

………………………………………………………………………

15. Przeznaczeniem materiałów uzupełniających w produkcji koszykarsko - plecionkarskiej

jest to, że:
a) opiera się na nich produkcja wyrobu.
b) służą do prac wykończeniowych.
c) służą do dekoracji wyrobów.
d) stanowią funkcjonalną część wyrobu.

16. Do materiałów pomocniczych zaliczamy:

a) tkaniny.
b) skóry.
c) szkło.
d) nity.

17. Do łączników metalowych stosowanych w produkcji koszykarsko-plecionkarskiej należą:

a) klamerki.
b) zawiasy.
c) zszywki.
d) drut.

18. Barwniki syntetyczne rozpuszczają się dobrze w:

a) wodzie.
b) oleju.
c) benzynie.
d) kwasie.

19. Lakiery chemoutwardzalne twardnieją po dodaniu do nich:

a) alkoholu.
b) utwardzacza.
c) benzyny.
d) gorącej wody.

20. Przyczynami powstawania wad technicznych materiałów koszykarsko - plecionkarskich

mogą być:
……………………………………………………………………………

21. Wada techniczna przedstawiona na rysunku to:

a) solankowanie.
b) krzywizna.
c) spirala.
d) sęk.

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

22. Martwicę zaliczamy do:

a) wad budowy.
b) wad obróbki.
c) zranień.
d) uszkodzeń przez owady.

23. Wada techniczna przedstawiona na rysunku należy do wad:

a) wikliny nie okorowanej.
b) peddigu.
c) wikliny okorowanej.
d) rotangu.

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko...........................................................................................................

Rozpoznawanie gatunków i odmian wierzby krzewiastej oraz innych
surowców i materiałów stosowanych w produkcji koszykarsko -
plecionkarskiej

Zakreśl poprawną odpowiedź lub wpisz odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punktacja

1.

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

13.

a

b

c

d

14.

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

21.

a

b

c

d

22.

a

b

c

d

23.

a

b

c

d

Razem:

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

6. LITERATURA

1. Bukiewicz H., Zwoliński S.: „Uprawa i eksploatacja wikliny”. WSiP, Warszawa 1979
2. Kański B.: „Koszykarstwo”, PWSZ, Warszawa 1959
3. Kończak T., Korpetta W, Mądrzyk J.: „Technologia wikliniarstwa i plecionkarstwa”,

WSiP, Warszawa 1979

4. Kończak T., Żurowski J.: „Materiałoznawstwo wikliniarskie i plecionkarskie”, WSiP,

Warszawa 1978

5. Norma Branżowa BN-70/9225-04
6. Norma Branżowa BN-70/9225-07
7. Norma Branżowa BN-72/9225-02
8. Norma Branżowa BN-73/8460-12
9. Norma Branżowa BN-75/9225-08