•

Kup książkę

•

Poleć książkę

•

Oceń książkę

•

Księgarnia internetowa

•

Lubię to! » Nasza społeczność

Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości
lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione.
Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie
książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie
praw autorskich niniejszej publikacji.

Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi
bądź towarowymi ich właścicieli.

Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte
w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej
odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne
naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION
nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe
z wykorzystania informacji zawartych w książce.

Redaktor prowadzący: Barbara Gancarz-Wójcicka
Projekt okładki: Magdalena Stasik

Fotografia na okładce została wykorzystana za zgodą Shutterstock.

Wydawnictwo HELION
ul. Kościuszki 1c, 44-100 GLIWICE
tel. [phone]
e-mail: [e-mail]
WWW: http://onepress.pl (księgarnia internetowa, katalog książek)

Drogi Czytelniku!
Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres
http://onepress.pl/user/opinie/kimbyc
Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.

ISBN: 978-83-246-3699-0

Copyright © Paweł Gnatek 2012

Printed in Poland.

Spis treci

Zaproszenie do skorzystania z poradnika ....................................7

1. Rynek pracy i edukacja ...............................................................13

Wprowadzenie ..................................................................................................13
Klasyfikacja profesji i specjalnoci ......................................................................14
Struktura polskiego systemu edukacyjnego .......................................................19
Struktura wyksztacenia spoeczestwa polskiego ............................................22
Profile ksztacenia i wyksztacenia w Polsce ......................................................26
Zawody poszukiwane .......................................................................................31
Zawody i brane z przyszoci .........................................................................34
Wynagrodzenia .................................................................................................37

2. Twoje cechy osobowoci ...........................................................41

Wprowadzenie ..................................................................................................41
Ankieta Cech Osobowoci ................................................................................42

Pierwsza cecha osobowoci ........................................................................43
Druga cecha osobowoci ............................................................................45
Trzecia cecha osobowoci ..........................................................................45
Czwarta cecha osobowoci ........................................................................46
Pita cecha osobowoci ..............................................................................48

Predyspozycje zawodowe wynikajce z Twoich cech osobowoci ..................50

Pierwsza cecha: neurotyczno ..................................................................51
Druga cecha: ekstrawersja ..........................................................................55
Trzecia cecha: otwarto na dowiadczenie ...............................................60
Czwarta cecha: ugodowo ........................................................................63
Pita cecha: sumienno ..............................................................................67

Znaczenie cech osobowoci .............................................................................70

Kup książkę

Poleć książkę

KIM CHCESZ BY?

4

3. Twoje zdolnoci ..........................................................................73

Wprowadzenie ................................................................................................. 73
Inteligencja ........................................................................................................ 74
Krótki test inteligencji ....................................................................................... 76
Dalsza diagnoza inteligencji ............................................................................... 79
Zdolnoci specyficzne ....................................................................................... 82
Wybitne uzdolnienia ......................................................................................... 88
Osignicia szkolne ........................................................................................... 90
Osignicia zawodowe ..................................................................................... 92
Prawidowe odpowiedzi do krótkiego testu inteligencji ................................... 95

4. Twoje preferencje i wartoci zwizane z prac .........................97

Preferencje zawodowe ..................................................................................... 97
Inwentarz Preferencji Zawodowych ................................................................ 98

Instrukcja .................................................................................................... 98
Klucz do obliczenia wyników ................................................................... 101
Interpretacja wyników .............................................................................. 102
Cztery rodzaje preferencji zawodowych ................................................. 102

Odkrywanie yciowego celu ........................................................................... 106
Wartoci zwizane z prac ............................................................................. 108

Wysokie wynagrodzenie jako warto ..................................................... 109
Sawa, wadza i presti .............................................................................. 112
Inne wartoci zwizane z prac ................................................................ 113
Wartoci wyznawane przez róne grupy ................................................. 115

5. Twoje zainteresowania i style poznawcze ...............................117

Zainteresowania edukacyjno-zawodowe ....................................................... 117
Zainteresowania i zdolnoci ............................................................................ 118
Stao zainteresowa .................................................................................... 119
Kwestionariusz Zainteresowa Edukacyjno-Zawodowych ............................ 120

Instrukcja .................................................................................................. 121
Podpowied .............................................................................................. 121
Klucz do obliczenia wyników ................................................................... 132

Jeszcze o zainteresowaniach zawodowych ..................................................... 136
Style poznawcze ............................................................................................. 137

Refleksyjno — impulsywno ................................................................ 138
Zaleno od pola — niezaleno od pola .............................................. 139
Abstrakcyjno — konkretno ................................................................ 141

Kup książkę

Poleć książkę

SPIS TRECI

5

6. Twój temperament ...................................................................143

Wprowadzenie ................................................................................................143
Cechy temperamentu .....................................................................................144

Reaktywno emocjonalna ........................................................................145
Predyspozycje zawodowe wynikajce z reaktywnoci emocjonalnej .......148

Rytmy chronobiologiczne ................................................................................150

Chronotypy ...............................................................................................150
Okoodobowy rytm wydajnoci ................................................................152

Zakoczenie .............................................................................155

Kup książkę

Poleć książkę

Kup książkę

Poleć książkę

R O Z D Z I A  2

Tw o j e c e c h y

o s o b o w o  c i

Wprowadzenie

Odwoywanie si do cech (osobowoci, charakteru lub temperamentu)
jest powszechnym sposobem, w jaki opisujemy jedni drugich. Mó-
wimy czsto: „Ona jest bardzo niesumienna”, „Ale oni s gocinni”
czy „On jest samotnikiem”. Zgodnie z wiedz potoczn mona sku-
tecznie wyjania i przewidywa ludzkie zachowania, biorc pod
uwag cechy konkretnych osób. W tym miejscu — a nie jest to wcale
czsta zbieno — wnioski zdroworozsdkowe pokrywaj si z usta-
leniami naukowymi (w tym przypadku tej nauki o czowieku, jak jest
psychologia). W istocie niezliczone badania potwierdziy przydatno
podejcia „cechowego”. Nauka jednak formuuje sdy dosy ostronie,
wic dopowiada, e same cechy osobowoci nie wystarcz do penego
zrozumienia czowieka. Na ludzi wpywaj bowiem jeszcze inne

Kup książkę

Poleć książkę

KIM CHCESZ BY?

42

skadniki psychiki, a take sytuacja, w jakiej si znajduj. Przy kie-
rowaniu si wiedz potoczn zdecydowanie nie docenia si wpywu
sytuacji. W tym poradniku zajmujemy si równie ni. „Sytuacja”
w szerokim ujciu oznacza bowiem po prostu czynniki zewntrzne
w stosunku do czowieka, w szczególnoci czynniki zmienne. Takim
duym, ogólnym czynnikiem zewntrznym jest rynek pracy oraz bie-
ce i przysze zmiany go dotyczce.

Najpopularniejsz na wiecie koncepcj osobowoci jako zbioru cech
jest Picioczynnikowy Model Osobowoci (Five Factor Model). Jego
autorami s Paul Costa i Robert McCrae. Seri pomysowych bada
dowiedli oni (a wielu innych badaczy potwierdzio te ustalenia w swo-
ich badaniach bazujcych na Modelu Picioczynnikowym), e oso-
bowo rozumiana jako cechy (istniej te inne, „niecechowe” koncep-
cje osobowoci) jest wzgldnie staa u wikszoci ludzi w cigu caego
ycia. Wprawdzie ksztatuje si ona (i jest ksztatowana przez innych),
a wic podlega zmianom do dwudziestego, najdalej trzydziestego
roku ycia. Jednak zdaniem autorów pomidzy trzydziestym a osiem-
dziesitym rokiem ycia pozostaje niemal niezmienna. Jest to podej-
cie bardzo radykalne i nie wszyscy je podzielaj. Niektórzy twierdz,
e osobowo zmienia si bardziej.

Ankieta Cech Osobowoci

Poniej zamieszczam pytania pomocne w okreleniu, jakie s Twoje
cechy osobowoci. Zgodnie z modelem Costy i McCrae cech tych jest
pi. Tutaj take rozpatrujemy ich pi, poniewa opieramy si
na koncepcji zaproponowanej wanie przez wspomnianych dwóch
naukowców. adne wyniki — przynajmniej teoretycznie — nie pod-
legaj wartociowaniu. Wie si to z faktem, e metoda Costy i McCrae
nie jest przeznaczona do diagnozowania patologii. A zatem adne

Kup książkę

Poleć książkę

TWOJE CE CHY OSOBOWOCI

43

— w praktyce prawie adne — wyniki nie wskazuj na zaburzone
funkcjonowanie psychiczne. Natomiast pewne wyniki mog by lepsze
od innych w zalenoci od kontekstu. Inne cechy osobowoci bd
przecie przydatne w pracy sprzedawcy, a inne w przypadku hydrau-
lika czy naukowca.

Pierwsza tabelka z seri pyta ma Ci pomóc w ustaleniu, czy masz
osobowo stabiln emocjonalnie, czy neurotyczn. Pamitaj, e chodzi
o rozstrzygnicie, w jaki sposób odczuwasz lub zachowujesz si zwy-
kle, czsto lub prawie zawsze, a niekoniecznie literalnie „zawsze”.
Pomocna moe by wskazówka, aby w razie trudnoci ze zdecydo-
wanym rozstrzygniciem, czy dotyczy Ci stwierdzenie po lewej stronie
tabelki, czy te stwierdzenie po jej prawej stronie, wybra po prostu to,
które pasuje do Ciebie bardziej.

Podane wskazówki dotycz kadej z piciu tabelek odnoszcych si
do piciu cech osobowoci. Zachcam te do porzucenia wystpujcej
nieraz chci do przedstawiania si w lepszym wietle. Psycholodzy
dobrze wiedz, e osoby badane czasami odpowiadaj na pytania te-
stowe w taki sposób, aby „dobrze wypa” — oczywicie odwoujc si
do swojego osobistego pomysu na to, jaki wizerunek i jakie wyniki s
podane. Mona to zrozumie, cho nie usprawiedliwi, kiedy te-
stowe badania psychologiczne mog by przepustk do czego, np. do
profesji kierowcy albo do funkcji rodziny adopcyjnej czy zastpczej.
Tutaj jednak kady sam moe oblicza i interpretowa swoje wyniki.
I podzieli si nimi z innymi tylko wówczas i tylko w takim zakresie,
jaki uzna za stosowny.

Pierwsza cecha osobowoci

Zastanów si, w jaki sposób zachowujesz si lub co odczuwasz w wik-
szoci sytuacji (tabela 2.1).

Kup książkę

Poleć książkę

KIM CHCESZ BY?

44

Tabela 2.1. Zachowania, myli i uczucia waciwe dla rónego stopnia natenia pierwszej
cechy osobowoci

Czy w wi kszoci sytuacji (przez wi kszo czasu)

1

jeste spokojny(a)?

przeywasz niepokój lub si martwisz?

2

jeste zadowolony(a) z siebie?

jeste niezadowolony(a) z siebie?

3

czujesz si zrelaksowany(a)?

czujesz si napity(a) lub spity(a)?

4

przeywasz emocje o sabym nateniu?

przeywasz emocje o silnym nateniu?

5

Twoje emocje podlegaj niewielkim
zmianom?

Twoje emocje s bardzo zmienne?

6

rzadko czujesz si przez kogo
zraniony(a)?

czsto czujesz si zraniony(a) przez innych?

7

czujesz si szczliwy(a)?

czujesz si nieszczliwy(a)?

8

poczucia winy dowiadczasz rzadko
lub wcale?

poczucia winy dowiadczasz czsto
lub cay czas?

9

nie jest dla Ciebie bardzo wane, aby
ludzie pozytywnie Ci oceniali, wspierali,
pomagali Ci i dawali dowody uznania?

CZY

pozytywna ocena, wsparcie, pomoc i wyrazy
uznania s dla Ciebie bardzo wane i czsto
zauwaasz, czy wystpiy, czy te nie miay
miejsca?

Pierwsza cecha osobowoci to neurotyczno. Niektóre osoby cechuje
wiksza neurotyczno, a inne mniejsza. Niski poziom neurotycznoci
nazywa si równie stabilnoci emocjonaln. Jeli czciej pasoway
do Ciebie okrelenia z lewej strony, to znaczy, e Twoja osobowo
jest stabilna emocjonalnie. Natomiast jeli czciej pasoway do Ciebie
okrelenia z prawej strony, oznacza to, e Twoja osobowo jest neu-
rotyczna, a Ciebie mona okreli mianem neurotyka. Moesz równie
by gdzie porodku, pomidzy stabilnoci emocjonaln a neurotycz-
noci. Wówczas naleaoby Ci opisa jako osob umiarkowanie neu-
rotyczn, co jest tosame z umiarkowan stabilnoci emocjonaln
(wyjani to pó niej).

Kup książkę

Poleć książkę

TWOJE CE CHY OSOBOWOCI

45

Druga cecha osobowoci

Wybierz, w jaki sposób zachowujesz si lub co odczuwasz w wikszoci
sytuacji.

Druga cecha osobowoci to ekstrawersja (ekstrawertyczno). Niektóre
osoby cechuje wiksza ekstrawersja, a inne mniejsza. Niski poziom
ekstrawersji nazywa si równie introwersj. Lewa strona tabeli 2.2
opisuje niski poziom ekstrawersji (czyli introwersj). Natomiast prawa
strona okrela to, co typowe dla (wysokiej) ekstrawersji. Jeli pasuje
do Ciebie wicej okrele po lewej, masz osobowo introwertywn,
jeste introwertykiem. Jeli pasuje do Ciebie wicej stwierdze po
prawej, masz osobowo ekstrawertywn, jeste ekstrawertykiem. Jeli
wydaje Ci si, e jeste czciowo introwertykiem, a czciowo eks-
trawertykiem i nie sposób stwierdzi, która z tych czci u Ciebie
dominuje, wówczas odnosi si do Ciebie okrelenie ambiwertyk.
Jest to wanie osoba bdca gdzie w rodku pomidzy introwersj
a ekstrawersj.

Trzecia cecha osobowoci

Wybierz, w jaki sposób zachowujesz si lub co odczuwasz w wikszoci
sytuacji (tabela 2.3).

Trzeci cech osobowoci jest otwarto na dowiadczenie. Jeli
czciej pasoway do Ciebie okrelenia z lewej strony, to znaczy, e
jeste osob zamknit na dowiadczenie. Natomiast jeeli czciej
pasoway do Ciebie okrelenia z prawej strony, oznacza to, e jeste
osob otwart na dowiadczenie. Moesz równie by gdzie porod-
ku. Wówczas naleaoby Ci opisa jako osob umiarkowanie otwart
na dowiadczenie, co jest tosame z umiarkowanym zamkniciem na
dowiadczenie.

Kup książkę

Poleć książkę

KIM CHCESZ BY?

46

Tabela 2.2. Zachowania, myli i uczucia waciwe dla rónego stopnia natenia drugiej cechy
osobowoci

Czy w wi kszoci sytuacji (przez wi kszo czasu)

1

masz mao energii?

jeste peny(a) energii?

2

wolisz myle ni dziaa ?

wolisz dziaa ni myle ?

3

lepiej si czujesz, kiedy przebywasz
w samotnoci?

lepiej si czujesz, kiedy przebywasz wród ludzi?

4

jeste czowiekiem maomównym?

jeste czowiekiem rozmownym?

5

unikasz ryzyka?

nie przeszkadza Ci podejmowanie ryzyka?

6

masz raczej niskie tempo yciowe,
tempo dziaania?

masz raczej wysokie tempo yciowe,
tempo dziaania?

7

jeste refleksyjny(a), to znaczy zanim
zareagujesz w jakiej sytuacji, zastanawiasz
si, jak zareagowa ?

jeste impulsywny(a), to znaczy reagujesz
natychmiastowo, pod wpywem impulsu,
bez namysu?

8

emocje pozytywne, których dowiadczasz, s
sabo nasilone albo zdarzaj Ci si rzadko?

emocje pozytywne, których dowiadczasz,
s silne albo czste?

9

lubisz rozmyla , wspomina , planowa ,
zaglda w swoje wntrze?

nie lubisz rozmyla , wspomina ,
planowa , zaglda w swoje wntrze?

10

kontakty i relacje midzyludzkie sprawiaj Ci
troch lub wicej ni troch kopotów?

dobrze lub bardzo dobrze radzisz sobie
w kontaktach i relacjach z innymi?

11

masz niewielu znajomych i przyjació,
np. tylko jednego albo dwóch?

masz wielu znajomych i przyjació?

12

wolisz (wola(a)by) uprawia sporty
indywidualne?

wolisz (wola(a)by) uprawia sporty
zespoowe?

13

potrzebujesz niewielkiej stymulacji ze
wiata zewntrznego, aby czu si dobrze?

potrzebujesz duej stymulacji zewntrznej,
aby czu si dobrze?

14

jeste osob odpowiedzialn, na której
prawie zawsze mona polega ?

CZY

niejednokrotnie nie wywizujesz si
ze zobowiza?

Czwarta cecha osobowoci

Wybierz, w jaki sposób zachowujesz si lub co odczuwasz w wik-
szoci sytuacji (tabela 2.4).

Kup książkę

Poleć książkę

TWOJE CE CHY OSOBOWOCI

47

Tabela 2.3. Zachowania, myli i uczucia waciwe dla rónego stopnia natenia trzeciej cechy
osobowoci

Czy w wi kszoci sytuacji (przez wi kszo czasu)

1

twardo stpasz po ziemi?

bujasz w obokach?

2

nie jeste zbyt twórczy(a)?

jeste osob twórcz?

3

jeste taki(a) jak wikszo ludzi?

jeste osob oryginaln i si wyróniasz?

4

rzadko korzystasz z wyobrani?

czsto korzystasz z wyobrani?

5

masz pogldy konserwatywne?

masz pogldy postpowe?

6

nie lubisz zmian?

lubisz zmiany?

7

jeli znajdziesz skuteczny sposób robienia
czego, to póniej si go trzymasz?

jeli znajdziesz skuteczny sposób robienia czego,
po jakim czasie i tak próbujesz robi to inaczej?

8

nie masz zainteresowa intelektualnych,
np. nie lubisz czyta ksiek?

lubisz posugiwa si swoim intelektem,
np. duo czytasz?

9

interesuj Ci wycznie tematy i sprawy
praktyczne i yciowe?

CZY

interesujesz si sztuk, muzyk, literatur,
rozwaaniami filozoficznymi?

Tabela 2.4. Zachowania, myli i uczucia waciwe dla rónego stopnia natenia czwartej
cechy osobowoci

Czy w wi kszoci sytuacji (przez wi kszo czasu)

1

jeste podejrzliwy(a)?

jeste ufny(a) wobec ludzi?

2

jeste skpy(a)?

jeste hojny(a)?

3

jeste krytyczny(a) wobec innych?

jeste wyrozumiay(a) wobec ludzi?

4

chtnie narzucasz innym swoj wol?

niechtnie narzucasz innym swoj wol?

5

czsto popadasz w konflikty?

raczej unikasz konfliktów?

6

dbasz o swoje sprawy?

pomagasz innym i dbasz o cudze dobro?

7

jeste osob raczej chodn?

jeste osob pen ciepa?

8

jeste wystarczajco asertywny(a), a czasami
lub nawet czsto zachowujesz si agresywnie?

nie jeste do asertywny(a), zachowujesz si
raczej ulegle?

9

nie zaprztasz sobie gowy tym, jak ludzie
czuj si w Twoim towarzystwie?

CZY

dbasz o to, aby inni czuli si dobrze w Twoim
towarzystwie?

Kup książkę

Poleć książkę

KIM CHCESZ BY?

48

Czwart cech osobowoci stanowi ugodowo. Jeli czciej pasoway
do Ciebie okrelenia z lewej strony, to znaczy, e jeste osob nieugo-
dow (mao ugodow). Natomiast jeli czciej pasoway do Ciebie
okrelenia z prawej strony, oznacza to, e jeste osob (bardzo) ugo-
dow. Moesz równie by gdzie porodku. Wówczas uznalibymy
Ci za osob umiarkowanie ugodow.

Pita cecha osobowoci

Wybierz, w jaki sposób zachowujesz si lub co odczuwasz w wik-
szoci sytuacji (tabela 2.5).

Tabela 2.5. Zachowania, myli i uczucia waciwe dla rónego stopnia natenia pitej cechy
osobowoci

Czy w wi kszoci sytuacji (przez wi kszo czasu)

1

nie dbasz o szczegóy?

dbasz o szczegóy?

2

bycie czowiekiem pracowitym nie jest
dla Ciebie wane?

jeste pracowity(a)?

3

spóniasz si?

jeste punktualny(a)?

4

cenisz spontaniczno ?

jeste dobrze zorganizowany(a)?

5

w obliczu przeciwnoci i trudnoci atwo
rezygnujesz z denia do okrelonego celu?

jeste wytrway(a) w deniu do celów
mimo przeszkód?

6

waniejsze jest dla Ciebie mio spdza czas?

waniejsze s dla Ciebie osignicia?

7

pozwalasz sobie mie w pokoju baagan?

utrzymujesz w pokoju porzdek?

8

dziaasz pod wpywem impulsu?

jeste ostrony(a)?

9

nie obawiasz si popeniania bdów?

CZY

odczuwasz lk przed zrobieniem czego
w sposób niedoskonay?

Pit cech osobowoci stanowi sumienno. Jeli czciej pasoway
do Ciebie okrelenia z lewej strony, to znaczy, e jeste osob niesu-
mienn (mao sumienn). Natomiast jeeli czciej pasoway do Ciebie

Kup książkę

Poleć książkę

TWOJE CE CHY OSOBOWOCI

49

okrelenia z prawej strony, oznacza to, e jeste osob (bardzo) su-
mienn. Moesz równie by gdzie porodku. Wówczas uznalibymy
Ci za czowieka umiarkowanie sumiennego.

Pamitaj, aby nie przywizywa nadmiernej wagi do uzyskanych
wyników. Maj one charakter jedynie orientacyjny, poniewa nie
jest to prawdziwy kwestionariusz osobowoci. Z naukowego punktu
widzenia ma status ankiety. To, jak wypade — dowolna konfiguracja
wyników w zakresie wszystkich piciu cech — prawdopodobnie jest
zgodne z rzeczywistoci, zwaszcza jeli druga cz niniejszego
rozdziau przyniesie w Twoim odczuciu potwierdzenie tej nie w peni
profesjonalnej autodiagnozy psychologicznej. Jednak prawdziwy test
psychologiczny w odrónieniu od tak zwanych psychozabaw czy psy-
chotestów zamieszczanych w kolorowych czasopismach, czy nawet
w odrónieniu od ankiet zaproponowanych przeze mnie, ma powa-
niejszy charakter. Stanowi efekt wytonej pracy uczonych, którzy
poprzez kolejne etapy tworz „narzdzia psychometryczne” w zgodzie
ze skomplikowanymi zasadami metodologii i statystyki. To, co tu pisz,
nie odnosi si jedynie do powyszego narzdzia badajcego cechy
osobowoci, ale do wszystkich ankiet w niniejszym poradniku: do Krót-
kiego Testu Inteligencji, do Inwentarza Preferencji Zawodowych i do
Kwestionariusza Zainteresowa Edukacyjno-Zawodowych.

Jeli chcesz mie pewno co do tego, jak zdiagnozowa swoj oso-
bowo i predyspozycje zawodowe, udaj si do dyplomowanego
psychologa albo doradcy zawodowego. Jest wiele miejsc godnych
polecenia: instytucje wspierajce zatrudnienie i przedsibiorczo, po-
wiatowe urzdy pracy, prywatne gabinety, poradnie psychologiczno-
pedagogiczne. Miejscem stosunkowo nowym, prnie si rozwijaj-
cym i coraz bardziej wiarygodnym jest internet, trzeba jednak mie
pewno, e zamieszczony na stronie internetowej test psychologiczny
jest w peni profesjonalny.

Kup książkę

Poleć książkę