1

mgr Jolanta Sadek

MIEDNICA KOSTNA

PELVIS

MIEDNICA – jest to pierścień kostny utworzony przez 4 kości:

1. kość krzyżową,
2. guziczną
3. i dwie kości miedniczne

Pierścień ten jest włączony między kręgi ruchome kręgosłupa, które dźwiga wraz z ciężarem
całego ciała, a kończyny dolne, na których spoczywa.
Miednica – inaczej obręcz kończyny dolnej albo obręcz miedniczna.

KOŚĆ MIEDNICZNA OS COXAE

Składa się z 3 części, które dopiero u dorosłego tworzą jedną całość, a do okresu pokwitania
są od siebie oddzielone warstwą chrząstki.

Są to:

1. KOŚĆ BIODROWA os ilium - skierowana ku górze i do tyłu
2. KOŚĆ KULSZOWA os ischii - skierowana ku dołowi i do tyłu
3. KOŚĆ ŁONOWA os pubis - skierowana ku dołowi i do przodu

Kości te swoimi trzonami łączą się mniej więcej w środku kości miednicznej tworząc
panewkę acetabulum stawu biodrowego.

W budowie panewki wyróżnia się: rąbek panewki limbus acetabuli, dół panewki fossa

acetabuli, wcięcie panewki incisura acetabuli, powierzchnia księżycowata facies lunata.

KOŚĆ BIODROWA OS ILIUM

Stanowi największy odcinek kości miednicznej.
Składa się z dwóch części:



trzonu corpus ossis ilii



talerza ala ossis ilii

Granica między nimi jest zaznaczona na stronie wewnętrznej kresą łukowatą linea arcuata.

Trzon kości biodrowej stanowi mniejszą, zgrubiałą, dolną część kości.

Wytwarza on górny odcinek panewki (ok. 2/5).

1

2

3

2

Do powierzchni wewnętrznej i zewnętrznej trzonu przyczepiają się mięśnie: wewnętrznej –
włókna mięśnia zasłaniacza wewnętrznego, zewnętrznej – część mięśnia prostego uda.

Talerz kości biodrowej – stanowi większą, spłaszczoną, górną część kości, która

ogranicza bocznie miednicę większą.
Odróżniamy na nim:

 powierzchnię pośladkową facies glutea – zewnętrzną
 powierzchnię krzyżowo-miedniczną facies sacropelvina –

wewnętrzną

 grzebień – crista iliaca
 2 brzegi – przedni, tylny margo anterior, posterior

 Powierzchnia pośladkowa (zewnętrzna), jest falista, z przodu lekko wypukła, z tyłu

wklęsła, gładka. Powierzchnia ta służy za miejsce przyczepu 3 mięśni pośladkowych,
miejsca ich przyczepu odgraniczają kresy pośladkowe lineae gluteae.

 Powierzchnia krzyżowo-miedniczna, (wewnętrzna), jest u dołu odgraniczona kresą

łukowatą. Powierzchnia ta jest gładka i wklęsła, tworzy dół biodrowy fossa iliaca,
który jest miejscem przyczepu mięśnia biodrowego.
Ku tyłowi od dołu znajdują się: powierzchnia uchowata facies auricularis, (która
łączy się stawowo z powierzchnią uchowatą kości krzyżowej wytwarzając staw
krzyżowo-biodrowy articulatio sacroiliaca – staw płaski, o bardzo niewielkiej
ruchomości), guzowatość biodrowa tuberositas iliaca, która służy do przyczepu
więzadeł i mięśni.

 Grzebień biodrowy – stanowi górny, zgrubiały brzeg talerza. Jest on wypukły ku

górze i wygięty w kształcie litery S.

Rozpoczyna się wystającym ku przodowi, tępym kolcem biodrowym przednim
górnym spina iliaca anterior superior, a kończy kolcem biodrowym tylnym górnym
spina iliaca posterior superior.
Na grzebieniu możemy rozróżnić trzy równoległe listewki: wargę zewnętrzną labium
externum, kresę pośrednią linea intermedia, wargę wewnętrzną labium internum –
miejsca przyczepu mięśni.

 Brzeg przedni talerza kości biodrowej jest wklęsły.

Poniżej kolca biodrowego przedniego górnego znajduje się kolec biodrowy przedni
dolny spina iliaca anterior inferior.
Brzeg przedni przechodzi w trzon kości łonowej tworząc z nim wyniosłość
biodrowo-łonową eminentia iliopubica.

 Brzeg tylny talerza, krótki, ma również dwie wyniosłości.

Poniżej kolca biodrowego tylnego górnego znajduje kolec biodrowy tylny dolny spina
iliaca posterior inferior.
Brzeg tylny ku dołowi przechodzi w głębokie wcięcie kulszowe większe incisura
ischiadica major.

3

4

KOŚĆ KULSZOWA OS ISCHII

Tworzy tylny i dolny odcinek kości miednicznej.
Składa się z:



trzonu



gałęzi

Trzon kości kulszowej corpus ossis ischii – tworzy ok. 2/5 panewki.
Z brzegu tylnego trzonu sterczy ku tyłowi kolec kulszowy spina ischiadica.

Powyżej kolca znajduje się wcięcie kulszowe większe incisura ischiadica major, poniżej
(między guzem kulszowym) – wcięcie kulszowe mniejsze incisura ischiadica minor.

5

Do kolca przyczepiają się mięśnie i więzadło krzyżowo-kolcowe.
Poniżej wcięcia kulszowego, gruby odcinek trzonu, kształtu trójściennego ostrosłupa, zbiega
prawie pionowo ku dołowi i do tyłu.

Powierzchnia tylna tego odcinka, chropowata, tworzy guz kulszowy tuber ischiadicum,

wysłany podskórną tkanką tłuszczową.
W pozycji siedzącej miednica opiera się na tych guzach o podłoże.
Do guza przyczepiają się mięśnie i więzadło krzyżowo-guzowe.

Gałąź kości kulszowej ramus ossis ischii – stanowi spłaszczoną, cienką część kości

kulszowej. Odchodzi od dolnej części trzonu prawie pod kątem prostym, biegnie
przyśrodkowo oraz do przodu, łącząc się z gałęzią dolną kości łonowej. Do powierzchni
wewnętrznej gałęzi przyczepia się m.in. mięsień poprzeczny głęboki krocza.

KOŚĆ ŁONOWA OS PUBIS

W jej skład wchodzą:



trzon



gałąź górna ramus superior ossis pubis



gałąź dolna ramus inferior

Trzon - tworzy ok. 1/5 panewki stawu biodrowego.

Razem z kością biodrową wytwarza wyniosłość biodrowo-łonową

Gałąź górna - odchodzi od trzonu i kieruje się do przodu, ku dołowi i przyśrodkowo,

gdzie w płaszczyźnie pośrodkowej łączy się z drugą kością łonową.

Na tylnym brzegu gałęzi występuje ostry grzebień pecten ossis pubis, który ku tyłowi

przedłuża się w kresę łukowatą.



Grzebień kości łonowej, kresa łukowata i wzgórek kości krzyżowej wytwarzają kresę

graniczną linea terminalis, która oddziela miednicę większą od miednicy mniejszej.

Na końcu przyśrodkowym brzegu przedniego – guzek łonowy tuberculum pubicum, przyczep
więzadeł: pachwinowego i łonowego górnego.



Gałąź górna kończy się przyśrodkowo owalną, chropowatą powierzchnią

spojeniową facies symphysialis.
Powierzchnie spojeniowe łączą się przez chrząstkozrost tworząc spojenie łonowe –
symphysis pubica.
Powierzchnie spojeniowe, pokryte cienką warstwą chrząstki szklistej, łączą się z krążkiem
chrząstki włóknistej



krążkiem międzyłonowym.

Spojenie łonowe wzmocnione jest przez więzadła: więzadło łonowe górne ligamentum

pubicum superius rozpięte między guzkami łonowymi, więzadło łonowe łukowate
ligamentum arcuatum pubis (między gałęziami dolnymi, a krążkiem międzyłonowym).
W czasie ciąży i porodu ulega relaksacji.

Gałąź dolna - biegnie od przyśrodkowego końca gałęzi górnej ku dołowi oraz bocznie

i łączy się z kością kulszową, tworząc łuk łonowy arcus pubis.

6

Kąt zawarty między gałęziami



kąt podłonowy angulus subpubicus.

U kobiet kąt jest prosty lub rozwarty, zaokrąglony, spojenie niskie. U mężczyzn kąt ostry,
spojenie wysokie.

Do gałęzi dolnej przyczepia się m.in.mięsień kulszowo-jamisty, część m. poprzecznego

głębokiego krocza oraz do brzegu przyśrodkowego (kresy łonowej) - u kobiet odnoga
łechtaczki, a u mężczyzn odnoga prącia.

Kości: kulszowa i łonowa ograniczają otwór zasłoniony foramen obturatum, pokryty

błoną zasłonową, przez której kanał przechodzą naczynia i nerw o tej samej nazwie.

POŁĄCZENIA MIEDNICY: spojenie łonowe, 2 stawy krzyżowo-biodrowe, szereg

połączeń więzozrostowych - służących do wzmocnienia stawów, zamknięcia otworów i wcięć
kości miednicy.
Pomimo nieznacznej ruchomości spojenie łonowe i stawy krzyżowo-biodrowe stanowią
ochronę pierścienia miednicy – osłabiają każdy wstrząs w czasie chodzenia, biegu, skoków.

MIEDNICA WIĘKSZA pelvis major – jest szeroko otwarta ku górze i do przodu,

jej ścianę tylną tworzy kręgosłup lędźwiowy, ściany boczne – talerze kości biodrowej. Bierze
udział w wytwarzaniu ścian jamy brzusznej.
W czasie ciąży w niej i ponad nią, w jamie brzusznej, znajduje się trzon macicy.

MIEDNICA MNIEJSZA pelvis minor – ograniczona przez kość krzyżową

i guziczną, kości kulszowe i część biodrowych, spojenie i kości łonowe. Tylna ściana
miednicy jest najdłuższa, przednia najkrótsza. Miednica mniejsza stanowi kostny kanał
rodny.

KOŚĆ KRZYŻOWA OS SACRUM

Powstaje ze zrośnięcia się 5 kręgów krzyżowych (około 20-25 r.ż.).

Kość krzyżowa dźwiga ciężar górnej części ciała i przenosi go na kończyny dolne
za pośrednictwem obręczy biodrowej.
Kształt zbliżony do klina (trójkąta) skierowanego wierzchołkiem ku dołowi. Część górna to
podstawa basis ossis sacri, część dolna – wierzchołek apex ossis sacri.
Jest uwypuklona ku tyłowi (kyphosis sacralis), od wnętrza miednicy wklęsła.



Ponieważ kręgosłup lędźwiowy jest wypukły do przodu, a kość krzyżowa do tyłu, to

na granicy piątego kręgu lędźwiowego i podstawy kości krzyżowej powstaje kąt skierowany
wierzchołkiem do przodu, zwany kątem lędźwiowo- krzyżowym angulus lumbosacralis =
120 – 170

o

.

Wierzchołek tego kąta leży na wzgórku – promontorium, utworzonym przez wpuklającą się
do przodu krawędź krążka międzykręgowego leżącego między piątym kręgiem lędźwiowym
(L

5

), a pierwszym kręgiem krzyżowym (S

1

).

W budowie kości krzyżowej wyróżnia się:

 podstawę
 wierzchołek
 powierzchnię przednią – miedniczną facies pelvina
 powierzchnię tylną – grzbietową facies dorsalis

7

 część środkową
 części boczne partes laterales

Powierzchnia przednia (miedniczna) jest gładka i wklęsła.

W części środkowej utworzona przez zrośnięte trzony kręgów. Miejsca zrośnięcia zaznaczone
są kresami poprzecznymi lineae transversae, sięgającymi bocznie do otworów krzyżowych
miednicznych foramina sacralia pelvina. Cztery pary tych otworów odgraniczają część
środkową kości krzyżowej od części bocznych; prowadzą one do kanału krzyżowego.
Wielkość ich zmniejsza się ku dołowi. Przez otwory te wychodzą gałęzie przednie nerwów
krzyżowych, wchodzą gałązki rdzeniowe tętnicy krzyżowej bocznej. Bocznie od otworów-
przyczepy mięśnia gruszkowatego.

Powierzchnia tylna (grzbietowa) jest wypukła ku tyłowi i ma szereg nierówności.

W linii środkowej przebiega grzebień krzyżowy pośrodkowy crista sacralis mediana,
w postaci 4 podłużnych guzków; powstał ze zrośniętych wyrostków kolczystych.
Łuki ostatniego guzka rozwijają się szczątkowo, nie dochodząc do linii pośrodkowej,
wskutek tego kanał kości krzyżowej jest w odcinku dolnym otwarty od tyłu



rozwór

krzyżowy hiatus sacralis.

Wyrostki stawowe kręgów krzyżowych zrastają się, tworząc grzebień krzyżowowy

pośredni crista sacralis intermedia. Od góry grzebień ten jest zakończony wyrostkami
stawowymi górnymi pierwszego kręgu krzyżowego, a od dołu rożkami krzyżowymi cornua
sacralia, które łączą się z rożkami kości guzicznej. Bocznie od otworów krzyżowych
grzbietowych foramina sacralia dorsalia leży grzebień krzyżowy boczny crista sacralis
lateralis, utworzony przez szczątkowe wyrostki poprzeczne.
Przez otwory grzbietowe wychodzą gałęzie tylne nerwów krzyżowych.

Części boczne: powierzchnia uchowata facies auricularis, ku tyłowi od niej guzowatość

krzyżowa tuberositas sacralis – przyczep więzadeł.



Więzadła wzmacniające staw krzyżowo-biodrowy:



więzadła krzyżowo-biodrowe brzuszne (przednie) ligamenta sacroiliaca
ventralia (anteriora)



więzadła krzyżowo-biodrowe grzbietowe (tylne) ligamenta sacroiliaca
dorsalna (posteriora),



więzadła krzyżowo-biodrowe międzykostne ligamenta sacroiliaca interossea,



więzadło biodrowo-lędźwiowe ligamentum iliolumbale



Więzadła łączące kość krzyżową z kością kulszową:



więzadło krzyżowo-guzowe ligamentum sacrotuberale,



więzadło krzyżowo-kolcowe ligamentum sacrospinale

8

9

Podstawa kości krzyżowej: trzon 1. kręgu krzyżowego, łuk kręgu, wyrostki stawowe

górne – połączenie z L

5

.

Łuk z trzonem zamykają trójkątny otwór prowadzący do kanału krzyżowego canalis sacralis.

10

Wierzchołek kości krzyżowej skierowany ku dołowi owalną powierzchnią łączy się

z kością guziczną.

KOŚĆ GUZICZNA OS COCCYGIS

Inaczej ogonowa, to 4-5 szczątkowych kręgów. Kształt zbliżony do trójkąta.

Powierzchnia podstawy (Co

1

) łączy się z wierzchołkiem kości krzyżowej. Rożki guziczne

(szczątkowe wyrostki poprzeczne i stawowe górne) - z rożkami kości krzyżowej.
Pomiędzy 1 i 2, 2 i 3- połączenia chrzęstne, dalsze połączenia skostniałe.
U osób starszych wszystkie połączenia, także z kością krzyżową kostnieją.

11

12

13

14

Piśmiennictwo



1. Bochenek Adam, Reicher Michał - Anatomia człowieka, tom 1

2. Michał Troszyński - Położnictwo: ćwiczenia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL,

Warszawa 2009,

3. Grzegorz Bręborowicz - Położnictwo i ginekologia tom 1, PZWL, Warszawa

2005,

4. Grzegorz Bręborowicz - Położnictwo. Podręcznik dla położnych i pielęgniarek.

PZWL, Warszawa 2002,

5. Willibald Pschyrembel, Joachim Dudenhausen - Położnictwo praktyczne i

operacje położnicze, PZWL, Warszawa 2003

6. Sobotta J. - Atlas anatomii człowieka, Tom 2