NOWELIZACJ A USTAWY O POWSZECHNYM OBOWIĄZKU OBRONY RP 

MATERIAŁ INFORMACYJ NY 

W dniu 31  marca 2009 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy 

o powszechnym  obowiązku  obrony  Rzeczypospolitej  Polskiej  oraz  o  zmianie  niektórych 
innych ustaw. Projekt zostanie skierowany do rozpatrzenia przez Sejm. 

Jest  to  ostatni  już  projekt  ustawy  mającej  szczególne  znaczenie  dla  procesu 

profesjonalizacji Sił Zbrojnych RP, tym samym zakończył się więc etap prac legislacyjnych 
prowadzonych pr zez resort obrony narodowej. 

Nowelizacja ta ma ogromne znaczenie dla procesu profesjonalizacji, gdyż ostatecznie, 

na  poziomie  ustawowym,  wprowadza  rozwiązania  właściwe  dla  armii  zawodowej.  Z 
planowanym  dniem  wejścia  w  życie  ustawy  tj.  1  stycznia  2010  r.  jedyną  formą  pełnienia 
służby wojskowej będzie służba  zawodowa, pełniona  jako służba stała  i ochotnicza  służba 
kontraktowa. 

Służbę  wojskową  będą  pełniły  tylko  te  osoby,  które  (po  ukończeniu  18  roku  życia) 

zgłoszą  się  ochotniczo  do  jej  pełnienia  –  dotyczy  to  zarówno  mężczyzn,  jak  i  kobiet,  na 
równych  zasadach. Nowelizacja wprowadza  bowiem prawną możliwość pełnienia  czynnej 
służby wojskowej pr zez kobiety. 

Jednocześnie na mocy ustawy nastąpi ostateczne zawieszenie obowiązku odbywania 

zasadniczej  służby  wojskowej,  przeszkolenia  studentów  i  absolwentów  uczelni  wyższych 
w czasie pokoju, a także innych równorzędnych i zastępczych form realizacji tego obowiązku. 

Co  prawda  na  mocy  rozporządzenia  MON  z  dnia  19  stycznia  2009  r.  w sprawie 

zwalniania żołnierzy z czynnej służby wojskowej i powoływania poborowych do odbycia tej 
służby w 2009 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 62) odstąpiono już od określenia terminów powoływania 
poborowych  do  zasadniczej  służby  wojskowej,  przeszkolenia  wojskowego  studentów 
i absolwentów szkół wyższych w 2009 r. Było to jednak rozwiązanie tymczasowe. 

Na  mocy  nowelizacji  nastąpi  także  zniesienie  przysposobienia  obronnego  studentów 

i studentek, 

natomiast 

przysposobienie 

obronne 

w 

szkołach 

gimnazjalnych 

i ponadgimnazjalnych zostanie zastąpione przedmiotem “edukacja dla bezpieczeństwa”. 

Niezwykle  istotne  w  kontekście  zarządzania  kryzysowego  oraz  wzmocnienia 

jednostek  zawodowych  w  sytuacjach  kryzysowych  jest  utwor zenie  Narodowych  Sił 
Rezerwowych (NSR). Projekt ustawy określa zasady pełnienia służby w ramach tej formacji 
oraz tworzy system motywacyjny tak dla żołnierzy NSR, jak i ich pracodawców. 

Służba  w  rezerwie  pełniona  będzie  w  ramach  Narodowych  Sił  Rezerwowych,  w 

wyniku  ochotniczego  zawarcia  kontraktu  (od  2  do  6  lat).  Zawężono  przy  tym  definicję 
żołnierza  rezerwy  do  osób,  które  zostały  przeniesione  do  rezerwy  po  zwolnieniu  z czynnej 
służby wojskowej lub ukończeniu zajęć wojskowych. Najlepiej wyszkoleni żołnierze rezerwy 
–  ochotnicy  otrzymają  więc  przydział  kryzysowy,  który  oznaczał  będzie  zaliczenie  do 
Narodowych Sił Rezerwowych i konieczność pełnienia okr eślonej dla niego formy czynnej 
służby  wojskowej  lub  dyspozycję  do  jej  pełnienia.  Będą  to  ćwiczenia  wojskowe,  w  tym 
tzw.  ćwiczenia  rotacyjne  trwające  do  trzydziestu  dni  w  ciągu  roku  oraz  okresowa  służba 
wojskowa  pełniona  tylko  w  określonej  sytuacji  i  przez  ograniczony  czas.  Zobowiązania 
żołnierza  rezerwy  wynikające  z  przydziału  kryzysowego  będą  rekompensowane  pr zez

2 

system  zachęt  o charakter ze  materialnym,  socjalnym  i  szkoleniowym.  Projekt  ustawy 
zapewnia  także  gwarancję  trwałości  zatrudnienia  dla  żołnierza  rezerwy,  w  okresie 
pozostawania  na  przydziale  kryzysowym.  Z  kolei  pracodawcy  tych  żołnier zy  otr zymają 
świadczenie finansowe rekompensujące poniesione wydatki z tytułu zastępstwa w pracy 
w  okresie odbywania lub pełnienia czynnej służby wojskowej przez żołnierza rezerwy. 

Ponadto  projekt  ustawy  precyzuje  na  nowo  na  czym  polega  obowiązek  służby 

wojskowej, wprowadzając pełen katalog form spełniania tego obowiązku, z uwzględnieniem 
różnych  sytuacji,  w  których  możliwe  jest  ich  odbywanie.  W  przypadku  wystąpienia 
określonych zagrożeń i potrzeb ustawa daje np. prawną możliwość pr zywrócenia obowiązku 
odbywania  zasadniczej  służby  wojskowej  oraz  przeszkolenia  wojskowego  absolwentów 
szkół wyższych. Wprowadzanie tego obowiązku następowałoby na czas określony w drodze 
rozporządzenia Prezydenta RP, wydanym na wniosek Rady Ministrów. 

Ustawa  znosi  także  nadterminową  zasadniczą  służbę  wojskową.  Żołnierzom 

nadterminowym umożliwiono przejście z mocy prawa do zawodowej służby kontraktowej, 
pełnionej  na  zasadach,  określonych  w  ustawie  o  służbie  wojskowej  żołnierzy  zawodowych, 
pod warunkiem podpisania kontraktu na pełnienie tej służby oraz spełnienia warunków do jej 
pełnienia.  Żołnierze,  którzy  nie  wyrażą  woli  pełnienia  służby  kontraktowej,  lub  nie  spełnią 
warunków  do  jej  pełnienia,  będą  mogli  nadal  pełnić  nadterminową  zasadniczą  służbę 
wojskową  na  dotychczasowych  zasadach,  do  końca  trwania  podpisanego  przez  nich 
kontraktu. 

Ustawa  zapewnia  ponadto  zwolnienie  ze  służby  zastępczej  najpóźniej  w  dniu  30 

grudnia  2009  r.  osób  odbywających  do  tego  dnia  tą  służbę,  co  stanowi  wypełnienie 
deklarowanej  zasady,  że  w  roku  2010  nie  będzie  już  osób  odbywających  obowiązkowe 
rodzaje służby wojskowej albo jej form równorzędnych lub zastępczych. 

Projekt  nowelizacji  wprowadza  ponadto  dodatkowe  ograniczenia  dotyczące 

możliwości podjęcia służby w obcych siłach zbrojnych lub obcej organizacji wojskowej. 
Obywatel starający się o wydanie takiej zgody nie może zalegać z uiszczaniem podatków lub 
składek  na ubezpieczenie społeczne  lub zdrowotne, ani też z  należnościami  na rzecz  innych 
podmiotów prawa. 

Na mocy ustawy zmienia się także charakter  i zakres czynności terenowych organów 

administracji  wojskowej  w  związku  z  zadaniami  rekrutacyjnymi  do  służby  ochotniczej. 
Nowelizacja  zakłada  również  uszczegółowienie  pr zepisów  dotyczących  kwalifikacji 
wojskowej,  w  tym  określa  zakres  danych  osobowych  pozyskiwanych  i  przetwarzanych  na 
potrzeby prowadzenia listy stawiennictwa osób do kwalifikacji wojskowej.