FUTURA

edukacja & przyszło

ść

Techniczne bezpiecze

ń

stwo pracy

mgr in

ż

. Krystian M

ę

drek

18.03.2012

BEZPIECZE

Ń

STWO I HIGIENA PRACY

Wymagania bhp dotyczące maszyn i innych

urządzeń technicznych

Podstawowe wymagania dotyczące maszyn znajdują się w rozporządzeniu

Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie

zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz. U. Nr 199, poz. 1228).

Ważnym aktem prawnym regulującym tą tematykę jest rozporządzenie

Ministra Gospodarki w sprawie minimalnych wymagań dotyczących

bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez

pracowników podczas pracy z dnia 30 października 2002 r.

(Dz. U. Nr 191, poz. 1596).

Przepisy i wymagania ogólne

Pracodawca powinien podjąć działania mające na celu zapewnienie,

ż

e maszyny udostępnione pracownikom na terenie zakładu pracy lub

w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę są właściwe do wykonywania
pracy lub odpowiednio przystosowane do jej wykonywania oraz mogą być
użytkowane bez pogorszenia bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników.

Pracodawca, dokonując wyboru maszyny, powinien brać pod uwagę

specyficzne warunki i rodzaj wykonywanej pracy, a także istniejące
w zakładzie pracy lub w miejscu pracy zagrożenia istotne dla
bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, w szczególności na stanowisku
pracy; pracodawca powinien uwzględniać dodatkowe zagrożenia związane
z użytkowaniem maszyny.

Maszyna

MASZYNA – zespół wyposażony lub który można wyposażyć w mechanizm

napędowy inny niż bezpośrednio wykorzystujący siłę mięśni ludzkich lub
zwierzęcych, składający się ze sprzężonych części lub elementów,
z których przynajmniej jedna jest ruchoma, połączonych w całość mającą
konkretne zastosowanie.

Maszyny instaluje się, umiejscawia oraz użytkuje w sposób:

•

minimalizujący ryzyko dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników,
poprzez zapewnienie dostatecznej przestrzeni między ich ruchomymi
częściami a ruchomymi bądź stałymi elementami znajdującymi się
w otoczeniu,

•

zapewniający bezpieczne dostarczanie lub odprowadzanie używanej albo
produkowanej energii lub materiałów.

Układy sterowania

Urządzenia sterujące powinny być:

•

wyraźnie widoczne i identyfikowalne, z użyciem piktogramów
we właściwych przypadkach,

•

rozmieszczone w sposób zapewniający bezpieczną obsługę, bezzwłoczną
i jednoznaczną,

•

zaprojektowane tak, aby ich kierunek ruchu był zgodny z wywoływanym
skutkiem,

•

umiejscowione poza strefami niebezpiecznymi,

•

umieszczone w taki sposób, aby ich obsługa nie powodowała dodatkowego
ryzyka,

•

wykonane tak, aby wytrzymały dające się przewidzieć obciążenia.

Układy sterowania

Każde stanowisko robocze powinno być wyposażone w urządzenie sterujące

umożliwiające zatrzymanie, w zależności od istniejących zagrożeń,

niektórych lub wszystkich funkcji maszyny tak, aby maszyna pozostawała

bezpieczna.

Sterowanie zatrzymaniem powinno mieć pierwszeństwo w stosunku do

sterowania uruchamianiem.

Z chwilą zatrzymania maszyny lub jej niebezpiecznych funkcji zasilanie

odpowiednich napędów uruchamiających powinno zostać odłączone.

Maszyna powinna być wyposażona w co najmniej jedno urządzenie do

zatrzymywania awaryjnego, umożliwiające wyeliminowanie zaistniałego
niebezpieczeństwa lub zapobieżenie jego wystąpieniu.

Urządzenie to powinno:

•

mieć wyraźnie rozpoznawalne i widoczne oraz szybko dostępne urządzenia
sterujące,

•

możliwie jak najszybciej zatrzymać niebezpieczny proces, bez stwarzania
dodatkowego ryzyka,

•

w koniecznych przypadkach inicjować lub umożliwiać zainicjowanie
pewnych ruchów zabezpieczających.

Układy sterowania

Osłony i urządzenia ochronne

Osłony lub urządzenia ochronne zaprojektowane w celu ochrony osób przed

zagrożeniami, które mogą być spowodowane przez ruchome elementy
maszyn, powinny być:

•

osłonami stałymi albo

•

ruchomymi osłonami blokującymi, albo

•

urządzeniami ochronnymi, albo

•

kombinacją osłon lub urządzeń ochronnych.

Osłony stałe powinny być mocowane w sposób umożliwiający ich otwarcie

lub demontaż wyłącznie przy użyciu narzędzi. Tam gdzie jest to możliwe,
usunięcie elementów mocujących powinno uniemożliwiać pozostawienie
osłon na swoim miejscu.

Powinny:

•

mieć wytrzymałą konstrukcję,

•

być stabilnie zamocowane na swoim miejscu,

•

być umieszczone w odpowiedniej odległości od strefy niebezpiecznej,

•

umożliwiać dostęp konieczny do wykonywania prac związanych
z mocowaniem lub wymianą narzędzi oraz konserwacją,

•

w miarę możliwości chronić przed wyrzucaniem lub spadaniem
materiałów lub przedmiotów oraz przed emisjami powodowanymi przez
maszyny.

Nie powinny:

•

powodować żadnego dodatkowego ryzyka,

•

dawać łatwo się obejść lub wyłączyć.

Osłony i urządzenia ochronne

Bezpieczeństwo przy użytkowaniu maszyn

Pracodawca powinien zapewnić pracownikom dostęp do pisemnych instrukcji

dotyczących użytkowania maszyn.

Instrukcje te zawierają co najmniej informacje dotyczące bezpieczeństwa

i higieny pracy w zakresie:

•

warunków użytkowania maszyn,

•

występowania możliwych do przewidzenia sytuacji nietypowych,

•

praktyki użytkowania maszyn.

Pracodawca powinien informować pracowników o zagrożeniach związanych

z maszynami znajdującymi się w miejscu pracy lub jego otoczeniu oraz
wszelkich zmianach w nich wprowadzonych, które mogą mieć wpływ na
bezpieczeństwo maszyny.

Użytkowanie maszyn - zagrożenia

•

Zagrożenia mechaniczne – zagrożenie czynnikami fizycznymi, które
mogą być przyczyną urazów powodowanych mechanicznym działaniem
części maszyn, narzędzi, przedmiotów obrabianych lub wyrzucanych
materiałów stałych lub płynnych. Do podstawowych rodzajów zagrożeń
mechanicznych należą zagrożenia: zgnieceniem, ścinaniem, cięciem,
wplątaniem, wciągnięciem, uderzeniem, przekłuciem, obtarciem,

•

Zagrożenie elektryczne – mogące spowodować uraz lub śmierć wskutek
porażenia prądem elektrycznym lub poparzeniem a także powodować
upadki osób w wyniku szoku wywołanego porażeniem

•

Zagrożenia termiczne – mogące spowodować spalenia i oparzenia albo
pogorszenie stanu zdrowia,

•

Zagrożenia powodowane hałasem,

•

Zagrożenia powodowane wibracją,

•

Zagrożenia powodowane promieniowaniem,

•

Zagrożenia powodowane materiałami lub substancjami,

•

Zagrożenia powodowane nieprzestrzeganiem zasad ergonomii

w projektowaniu maszyny (niedostosowanie maszyny do właściwości

i zdolności człowieka) mogą wywoływać skutki fizjologiczne

i psychofizjologiczne.

Ogólne wymagania bezpieczeństwa

dla maszyn i urządzeń

Bezpieczeństwo maszyn i urządzeń produkcyjnych powinno być zapewnione

przez:

•

dobór odpowiednich zasad działania, rozwiązań konstrukcyjnych,
bezpiecznych elementów konstrukcyjnych,

•

zastosowanie w rozwiązaniach konstrukcyjnych:

1. środków mechanizacji, automatyzacji i zdalnego sterowania,

2. Odpowiednich materiałów,

3. Środków ochrony indywidualnej i zbiorowej.

•

spełnienie wymagań przeciwpożarowych i przeciwwybuchowych,

•

spełnienie wymagań ergonomicznych.

Zasady BHP przy pracy z tokarkami i obrabiarkami

Czynności przed rozpoczęciem pracy:

•

przygotować urządzenia pomocnicze do składowania materiałów,
przyrządów, narzędzi i odpadów,

•

dokładnie zapoznać się z dokumentacją wykonawczą i instrukcją obsługi
tokarki, tabliczką znamionową,

•

zaplanować kolejność wykonywania poszczególnych czynności,

•

przygotować materiał do przetworzenia ustawiając go w sposób
zapewniający maksymalne bezpieczeństwo przy zachowaniu granic
stanowiska roboczego,

•

sprawdzić stan techniczny tokarki i oświetlenia stanowiska,
a w szczególności stan instalacji elektrycznej.

Pracownik uruchamiający urządzenie powinien przed dokonaniem tej

czynności sprawdzić dokładnie, czy jego uruchomienie nie grozi
wypadkiem.

•

próbnie uruchomić tokarkę na biegu jałowym i sprawdzić jakość jej
działania,

•

przygotować niezbędne pomoce warsztatowe, przyrządy pomiarowe,
narzędzia pracy, zmiotki, haczyki oraz konieczne ochrony osobiste,
np. okulary, maski, ochronniki słuchu,

•

zauważone usterki i uchybienia zgłosić natychmiast przełożonemu.

Zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy

NIE WOLNO:

•

układać w trakcie obróbki na łożu tokarki narzędzia, osprzęt, przyrządy
pomiarowe,

•

dopuszczać do obsługi osoby niepowołane,

•

przedłużać klucza innym kluczem lub rurą,

•

usuwać wióry i ścinki z obrabiarek i urządzeń pozostających w ruchu,

•

usuwać wióry gołą ręką, zdmuchiwać ustami ani ścierać czyściwem,

•

w czasie mechanicznej obróbki sprawdzać dłonią dokładność obróbki,
sprawdzać wymiary przedmiotu obrabianego i dokonywać innych
podobnych czynności,

•

hamować obrabiarki ręką lub przy użyciu jakichkolwiek przedmiotów,

•

używać tokarkę bez wymaganego zerowania lub przy jego

nieodpowiednim zastosowaniu,

•

zdejmować osłony i zabezpieczenia z obsługiwanych maszyn,

•

wznawiać pracę uszkodzonej tokarki bez usunięcia uszkodzenia,

•

tokarki będące w ruchu: czyścić, smarować jak również naprawiać

samodzielnie tokarkę,

•

obsługiwać tokarkę w ruchu w rękawicach ochronnych lub z luźno

obandażowanymi dłońmi,

•

chłodzić obrabiany element lub narzędzie przy pomocy mokrych szmat lub

pakuł w czasie trwającej obróbki.

NAKAZUJE SIĘ:

•

przedmiot mocować mocno w kłach, ale tak aby nie uległ on uszkodzeniu

a nacisk noża nie powinien być nadmierny,

•

używać tylko sprawnych narzędzi i pomocy warsztatowych,

nie uszkodzonych, prawidłowo oprawionych jak: młotki, pilniki, itp. ,

•

długie elementy powyżej 800 mm mocować przy użyciu kła i konika

a powyżej 1500 mm stosować okular lub podtrzymkę,

•

utrzymywać posadzkę w czystości i suchą,

•

utrzymywać w porządku miejsce pracy, nie rozrzucać narzędzi

i przedmiotów,

•

do usuwania wiórów wstęgowych używać tylko haczyka z gardą,

•

przy wygładzaniu elementu przy pomocy płótna ściernego umocować je

na specjalnej deseczce,

•

przy szczególnie hałaśliwym procesie (skrawanie twardych materiałów

z dużą prędkością) stosować sprzęt ochrony przeciwhałasowy,

•

używać obowiązujące ochrony osobiste a przy obróbce materiałów

odpryskowych i pylących (żeliwo, tworzywa sztuczne, itp.) stosować

okulary ochronne i sprzęt ochrony dróg oddechowych,

•

przy ręcznym załamywaniu krawędzi za pomocą skrobaka przedramię

pracownika musi być pewnie podparte na stałej podporze,

•

przed włączeniem wrzeciona nóż tokarki odsunąć od obrabianego

przedmiotu,

•

sukcesywnie usuwać odpady.

CZYNNOŚCI PO ZAKOŃCZENIU PRACY:

•

wyłączyć tokarkę wyłącznikiem głównym,

•

uporządkować stanowisko pracy oraz narzędzia i sprzęt ochronny,

•

odłożyć obrabiane i gotowe elementy na wyznaczone miejsca.

ZASADY POSTĘPOWANIA W SYTUACJACH AWARYJNYCH:

•

bezwzględnie należy udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym,

•

w razie potrzeby użyć wyłącznika awaryjnego koloru czerwonego,

•

o wadach/uszkodzeniach tokarki zawiadomić niezwłocznie przełożonego,

•

wycofać z użytkowania oraz wyraźnie oznakować tablicami
informacyjnymi i zabezpieczyć w sposób uniemożliwiający ich
uruchomienie tokarki niesprawne, uszkodzone lub pozostające w naprawie,

•

w razie awarii tokarki stwarzającej zagrożenie dla otoczenia należy
zastosować zrozumiałą i dostrzegalną sygnalizację ostrzegawczą
i alarmową.

UWAGI

•

narzędzia i urządzenia o napędzie mechanicznym podlegają okresowym

przeglądom i badaniom na skuteczność zerowania,

•

na podstawie art. 210 Kodeksu Pracy pracownik ma prawo – w razie gdy

warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają bezpośrednie

zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika lub gdy wykonywana przez

niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom –

powstrzymać się od wykonywanej pracy, zawiadamiając o tym

niezwłocznie przełożonego.

Dziękuję za uwagę