Rysunki do wykładu 2

„Teorie cech”

Analiza czynnikowa jako metoda tworzenia

hierarchicznych modeli osobowości

CZYNNIK 2-GO RZĘDU

CZYNNIK 1

CZYNNIK 3

CZYNNIK 4

CZYNNIK 2

CECHA 1

CECHA 2

CECHA 3

CZYNNIK 5

ZACH 1

ZACH 2

ZACH 4

ZACH 5

ZACH 7

ZACH 8

ZACH 9

ZACH 6

ZACH 3

Szesnastoczynnikowa teoria Cattella

Cechy

Cechy

POWIERZCHNIOWE

POWIERZCHNIOWE

ŹRÓDŁOWE

ŹRÓDŁOWE

Obserwowalne

w zachowaniu

Obserwowalne

w zachowaniu

Wnioskujemy

na podstawie cech powierzchniowych

(analiza czynnikowa)

Wnioskujemy

na podstawie cech powierzchniowych

(analiza czynnikowa)

konstytucjonalne

konstytucjonalne

środowiskowe

środowiskowe

Dane L (życiowe), np. czas spędzony na uczeniu się do egzaminu
Dane Q (samoopis) np. dane zawarte w kwestionariuszu
Dane T (eksperyment) np. czas reakcji na bodziec

Szesnastoczynnikowa teoria Cattella

CECHY

CECHY

DYNAMICZNE

„dlaczego coś robię?”

DYNAMICZNE

„dlaczego coś robię?”

ZDOLNOŚCIOWE

efektywność

osiągania celu

ZDOLNOŚCIOWE

efektywność

osiągania celu

TEMPERAMENTALNE

„jak to robię?”

TEMPERAMENTALNE

„jak to robię?”

postawy

(powierzchniowe)

postawy

(powierzchniowe)

ergi

(popędy)

np. głód, seks

ergi

(popędy)

np. głód, seks

sentymenty

(nabyte)

np. religia, kariera

sentymenty

(nabyte)

np. religia, kariera

Trójczynnikowa koncepcja Eysencka (PEN)

• Badanie osobowości: najpierw „typ”, potem pomiar
• Cechy mają być biologicznie uwarunkowane

(→temperament)

• Osobowość = charakter, temperament, inteligencja,

właściwości fizyczne

OSOBOWOŚĆ

OSOBOWOŚĆ

EKSTRAWERSJA-

INTROWERSJA

EKSTRAWERSJA-

INTROWERSJA

NEUROTYCZNOŚĆ-

STABILNOŚĆ

EMOCJONALNA

NEUROTYCZNOŚĆ-

STABILNOŚĆ

EMOCJONALNA

PSYCHOTYCZNOŚĆ

WYSOKA-

NISKA

PSYCHOTYCZNOŚĆ

WYSOKA-

NISKA

towarzyski

towarzyski

aktywny

aktywny

śmiały

śmiały

1

1

2

2

3

3

4

4

Trójczynnikowa koncepcja Eysencka (PEN)

Biologiczne podłoże cech Eysencka:

osobowość

E-I

N

P

Poziom aktywacji

(wyższe pobudzenie

korowe u I)

Reaktywność AUN

Reaktywność OUN

(układ limbiczny)

Korelaty biologiczne

(poziom enzymu MAO)

E - głód stymulacji

I - unikanie stymulacji

N – wysoka reaktywność

SE – niska reaktywność

Typy osobowości a zdrowie

EKSTRAWERSJA

INTROWERSJA

NEUROTYCZNOŚĆ

STABILNOŚĆ EMOCJONALNA

Typy osobowości a zdrowie

EKSTRAWERSJA

INTROWERSJA

NEUROTYCZNOŚĆ

STABILNOŚĆ EMOCJONALNA

Osobowość typu C

(zdrowa)

Pięcioczynnikowa teoria Costy i McCrae’a

Otwar-

tość

Sumien-

ność

Ugodo-

wość

Neuro-

tyczność

Ekstra-

wersja

OSOBO

WOŚĆ

Towarzyskość
Aktywność
Emocjonalność pozytywna

Lęk
Nieśmiałość
Nadwrażliwość

Altruizm
Ustępliwość
Skromność

Obowiązkowość
Rozwaga
Wytrwałość

Wyobraźnia
Nonkonformizm
Intelektualny