Encyklopedia prawa

1.Wiedza o państwie
2.Nauka o prawie

Państwo – to organizacja polityczna wyposażona w suwerenną władzę, a zarazem jest to
organizacja terytorialna, a przynależność do niej ma charakter sformalizowany.

Organizacja polityczna – organizacja w której chodzi o sprawowanie władzy.

Władza suwerenna – władza podporządkowana.
Władza w państwie jest władzą suwerenną.

Władzę można traktować w dwu znaczeniach:

Władza w szerokim znaczeniu

Władza to – pewne podmioty, pewni ludzie, organy posiadają faktyczną możliwość
kierowania innymi osobami. Przypisuje się tej władzy kompetencje w sprawowaniu tej
władzy.

Władza w wąskim znaczeniu

Pewne organy, ludzie uzyskują możliwość kierowania innymi ponieważ uzyskały do tego
odpowiednie upoważnienie.

Władza jest suwerenna ponieważ jest władzą najwyższą.

Suweren – Zwierzchnik, ktoś na najwyższym stanowisku.
Suwerenność ma aspekt zewnętrzny oraz wewnętrzny

Aspekt zewnętrzny oznacza że władza jest niezależna od władzy innych państw, jest im
równa. Państwo w swojej suwerenności może się ograniczyć.

Aspekt wewnętrzny oznacza że władza państwowa jest suwerenna tzn. władza państwa jest
najwyższa na danym obszarze, jest nieograniczona w tym sensie że sama decyduje o swoim
zakresie działania. A wszystkie inne organizacje w państwie działają za zgodą i na warunkach
określonych przez władzę państwową.

Państwo jest organizacją terytorialną tzn. że władza państwa rozciąga się na pewnym
terytorium, obszarze. Państwo jest organizacją ludzi na pewnym terytorium.

Terytorialność – każdy człowiek jest związany z jakimś terenem, terytorium.

Władza państwa rozciąga się także na obszarze wód przybrzeżnych tego państwa, statkach,
samolotach.

Przynależność do państwa jest sformalizowana. Relację, więź między obywatelem a
państwem, nazywa się obywatelstwem, który także ma charakter sformalizowany tzn. że
obowiązują go pewne przepisy.

Faktyczna przynależność do pewnego narodu – narodowość jest to przynależność do pewnego
narodu.
Obywatelstwo daje pewne prawa i obowiązki:
- prawa wyborcze – wynikające z obywatelstwa
- obowiązek płacenia podatków

Bezpaństwowcy – ludzie którzy nie przynależą do żadnego państwa w sensie obywatelstwa .

Rodzaje władzy:

Kryteria: Kryteria zależności od zakresu władzy

- władza o charakterze totalitarnym (władza jest kompetentną i maksymalną władzą z jakiej
państwo korzysta tzw. Władza autorytarna.

- zakres władzy jest zakresem szerokim ale nie tak szerokim jak jest to w totalitaryzmie,
władza w której podejmowane są decyzje bez liczenia się z opinią publiczną.

- władza demokratyczna – społeczeństwo liczy się w tym sensie że ma zapewniony
rzeczywisty wpływ na decyzję organów które sprawują władzę.

Władza ma znaczenie przedmiotowe - czyli władza jako pewien typ zachowań które mogą
wpłynąć, które mogą zmodyfikować zachowania innych osób.
Władza ma znaczenie podmiotowe – wyznaczony jest pewien podmiot który kieruje czymś,
kimś.


Legitymizacja władzy państwowej:

Uzasadnienie dla władzy (sprawowanie władzy jest usprawiedliwione, należyte )
Przyjmujemy 3 typy legitymizacji władzy państwowej:

1.Oparcie na tradycji – legitymizacja tradycjonalistyczna (rządzi ta osoba, te organy

ponieważ tak zawsze było to jest tradycja )

2.Oparcie na charyzmatycznym charakterze władzy (rządzi ta osoba której przypisuje się

wyjątkowe zdolności, szczególne cechy.

3.Oparcie na racjonalnych argumentach ( władza pewnych osób w odpowiedni sposób

powołanych do sprawowania władzy – uzasadnienie na racjonalnych argumentach ).

Teorie powstawania państwa:

1.Koncepcja teistyczna
2.Koncepcja umowy społecznej
3.Koncepcja podboju i przemocy.

Ad. 1

Koncepcja teistyczna- autorem jest św. Tomasz z Akwenu. W koncepcji tej wiąże się
funkcjonowanie państwa z działaniem Boga. W koncepcji tej szuka się źródła władzy z
połączonego państwa i Boga. Zasada władzy pochodzi od Boga.

Ad. 2

Koncepcja umowy społecznej – władza powstała w drodze umowy między ludźmi a władzą.

I koncepcja Roussea – punktem wyjścia w koncepcji jest sytuacja kiedy ludzie mają
naturalną wolność i w drodze umowy ludzie uzgadniają że ustanawiają władzę i tym samym
tracą wolność naturalną uzyskując wolność cywilizowaną, czyli taką wolność która jest
gwarantowaną i chronioną wolnością. Wolności strzeże państwo. Ludzie w tej koncepcji są
równi.

II koncepcja Thomasa Hobbes`a – rezultatem umowy społecznej jest zrzeczenie się ludzi
naturalnej wolności z obawy przed anarchią i zagrożeniem osobistego bezpieczeństwa i
zrzekają się swojej wolności by oddać ją władzy absolutnej.

III koncepcja John`a Lock`e – ludzie umawiają się ze sobą a potem z władzą. W koncepcji
tej nic nie tracimy, punktem wyjścia jest wolność, dobrobyt. Ludzie zawierają umowy z
władzą aby władza chroniła punkty wyjścia.

Ad. 3

Koncepcje podboju i przemocy – koncepcja Gumblowicza , koncepcja XIX wieczna. Państwo
powstało w ten sposób że nastąpił podbój. Koncepcja ta opiera się na darwinizmie. Państwo
przejmuje obowiązek utrzymania spokoju, porządku.

Ustrój i organy państwa.

Ustrój państwa – to inaczej organizacja wewnętrzna, urządzenie państwa.

Aby określić ustrój państwa należy:

1.Wskazać suwerena – a więc tego od kogo pochodzi wszelka władza w państwie.
2.Wskazanie organów państwa jakie organy istnieją w państwie, jakie mają zadania i jakie

przysługują im kompetencje.

3.Określenie relacji między organami państwa ( kto kim rządzi )

Ustroje te mogą się zmieniać, ewaluować, ulegać rewolucji.

Organ państwa – to osoba lub zespół osób które podejmują decyzje i działają w imieniu
państwa.
Organem państwa jest ten kto ma kompetencje, ten kto rządzi.
Urząd to zespół ludzi i środków które służą organowi w ten sposób że udzielają mu pomocy
obsługują organ.
Państwo działa przez swoje organy.

Podziały organów:

I podział

- jednoosobowe ( prezydent, minister, wojewoda )
- kolegialne ( wieloosobowe ) – sejmik wojewódzki, sejm, rada ministrów












II podział

- organy terenowe – są właściwe dla pewnego obszaru ( wszystkie organy jednostek
samorządu terytorialnego).
- organy centralne – organy właściwe dla całego terytorium kraju (minister, prezydent, sejm,
rada polityki pieniężnej )

Aparat państwa - organy oraz obsługujące je urzędy.

III podział

Ze względu na pełnione funkcje:

- organy prawodawcze
- organy wykonawcze
- organy sądownicze
- organy kontrolne

Organy prawodawcze – władze legislacyjne. Tworzą prawo, są to organy upoważnione do
tworzenia prawa (Parlamenty Dwuizbowe)

Organy wykonawcze – egzekutywa. Ich zadaniem jest faktyczne wykonywanie zadań
państwa.

Organy sądownicze – organy do których należy rozstrzyganie spraw, powstałych na tle
obowiązywania prawa.

Organy kontrolne – organy które badają i oceniają wg. Określonych kryteriów działanie
innych organów państwa (NIK)

W szczególny sposób podejmują
decyzje poprzez wydawanie
uchwał.

Ustroje państwowe można podzielić na dwie grupy:
- oparte na zasadzie podziału władzy
- oparte na zasadzie jednolitości władzy

Podział władzy – różne organy podejmujące, pełniące różne funkcje.
Zasada podziału władzy to skomplikowany system, władze można podzielić wobec
odrębnych organów.

Jednolitość władzy – skoro najwyższym suwerenem jest lud, to jego reprezentacja jest
najwyższa w państwie. Nie mamy do czynienia z rozdzieleniem władz, ale wszystkie władze
podporządkowane są hierarchicznie władzy prawodawczej.

Systemy rządów:

Rozróżniamy systemy rządów w oparciu o kryterium jak zorganizowane są relacje między
poszczególnymi organami państwa.

Systemy rządów parlamentarnych

System parlamentarno - gabinetowy.
Zachowano równowagę między władzą prawodawczą a gabinetem (rządem). Do władzy
wykonawczej w tym systemie należy także głowa państwa, choć ma ograniczone
uprawnienia, głowa państwa nie jest odpowiedzialna politycznie przed parlamentem . Gabinet
jest powoływany przez głowę państwa i musi mieć poparcie parlamentu (wystarczy Izba
Niższa ). Na czele rządu stoi w takim systemie zwykle lider partii rządzącej.

System parlamentarno - komitetowy.
polega na tym że rząd jest "komitetem wykonawczym" parlamentu, oznacza to że rząd jest
silnie zależny od parlamentu.
Silnie zależna od parlamentu jest także głowa państwa.


Systemy rządów prezydenckich.

Polega na łączeniu funkcji głowy państwa i szefa rządu.
Prezydent zwykle pochodzi z wyborów i ma taką samą pozycję jak parlament. Prezydent nie
ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem. Natomiast może być przez
parlament odwołany w pewnych sytuacjach (naruszenie konstytucji, itp.)

Typy państw wg. kryterium struktury terytorialnej.

I. Państwo unitarne (jednolite).
Władza suwerenna (najwyższa) rozciąga się na całe terytorium w takim samym zakresie, tzn.
że na terenie państwa nie ma obszarów autonomicznych. Przykładem jest Polska.

II. Państwo federalne - federacja (państwo złożone).
Państwo składające się z wielu państw które ograniczyły swoją suwerenność na rzecz
utworzonego państwa federalnego (związkowego). Władze federalne i ich kompetencje
istnieją obok władz krajowych i ich kompetencje.
A więc inne zadania ma państwo federalne, inne ma państwo wchodzące w skład państwa

federalnego. Przykładem są Niemcy (16 krajów związkowych, 16 landów)
Z reguły zakresem kompetencji federalnych jest ściśle określony i sprowadza się do:
- polityki zagranicznej
- wspólnej monety
- wojska
- policji

Kraje związkowe zachowują sobie prawo administrowania obywatelami.

Konfederacja to pewien związek państw gdzie uzgadnia się pewną wspólną politykę ale w
zasadzie bez wspólnego organu i bez oddawania mu części suwerenności.
Unie państw (unie personalne) polegają na tym że kilka państw podlegało jednemu władcy
(unie realne posiadające pewne wspólne instytucje).

Źródła prawa:

a) źródła prawa jako pewne fakty tworzące prawo np. uchwalanie ustaw przez

sejm

b) źródła prawa jako źródła poznania prawa (akt, dokument)

Systemy powstawania prawa:

1. Prawo zwyczajowe – źródłem praw nie jest dokument, ustawa tylko

wykształcony zwyczaj. O prawie tym mówi się wtedy gdy organy
prawa rozstrzygając coś opierają się na utrwalonym zwyczaju.
Współcześnie prawo zwyczajowe miejsce ma w stosunkach
międzynarodowych.

2. System stanowienia prawa – działanie kompetentnego organu


3. Umowa jako źródło prawa –prawo międzynarodowe (umowy


4. Precedens – prawo twórcze – określony organ, np. sąd rozstrzyga sprawę






5. Opinie prawników

państwa

dwustronne, wielostronne), umowy międzypaństwowe

I brak jest wyraźnego przepisu prawa które w tym przypadku mogło by
być zastosowane. Precedens jest źródłem prawa w tych systemach gdzie
istnieje zasada związania precedensem, w innych sprawach tzn. gdy sądy
są zobowiązane do sięgnięcia innych precedensów. System
precedensowy to system anglosaski.

System prawa stanowionego

Prawo – jest to zbiór norm postępowania ustanowionych lub uznanych przez kompetentne
organy państwa.

Koncepcje prawa:

1.Koncepcja prawa pozytywnego – (pozytywistyczna koncepcja prawa). Każda norma
ustanowiona przez upoważniony organ jest prawem.
2.Koncepcja prawa naturalnego – (koncepcja prawno – naturalna). Nie każda norma
ustanowiona przez kompetentne organy jest prawem

Współcześnie we wszystkich państwach przyjmuje się że koncepcja pozytywistyczna nie
może obowiązywać w sposób bezwzględny.
Przyjmuje się koncepcję umiarkowanego pozytywizmu, która mówi:

- prawo ustanowione (uznane) obowiązuje ale jego tworzenie musi uwzględniać prawo

naturalne.

Prawo naturalne to pewien wzór dla tworzenia prawa pozytywnego.

W Polsce obowiązuje zamknięty system prawa, tzn. konstytucja wyraźnie wskazuje co jest
źródłem prawa w Polsce (art. 74)

Art. 87 Konstytucji określa co jest źródłem prawa w Polsce:

- konstytucja
- ustawa
- ratyfikowane umowy międzynarodowe
- rozporządzenia
- prawo miejscowe.

Przepisy prawne to słowna postać normy prawnej.
Norma prawna to nakaz lub zakaz określonego zachowania się, ustanowione przez
upoważniony organ państwa.
W naszej kulturze przyjmuje się że norma prawna jest generalna i abstrakcyjna.

W jednym przepisie może być zawarta jedna norma, wiele norm, lub tylko fragment normy
prawnej (tzn. że jedna norma zawarta jest w kilku przepisach).

Norma prawna jest jedną z wielu norm postępowania:

- normy obyczajowe
- normy religijne
- normy estetyczne
- normy techniczne

Normy postępowania, zależne od woli człowieka:

- adresat normy
- określone działanie (nakazane lub zakazane), zależne od woli człowieka

(postępowanie)

- okoliczności w których należy w taki czy inny sposób postąpić.

Normy postępowania mogą być:

- indywidualne – skierowane do konkretnego adresata
- generalne – skierowane do nieoznaczonego adresata
- konkretna – dotyczy pewnego czynu który jest niepowtarzalny
- abstrakcyjna – dotyczy czynu który jest powtarzalny.

Norma prawna w Polsce jest generalna i abstrakcyjna.

Normo dawca – ten kto tworzy normę.
Prawodawca – ten kto tworzy normę prawną.

Norma znajduje zastosowanie wtedy gdy powstają okoliczności wskazane w treści normy dla
jej adresata.

Gdy pojawię się okoliczności:

1.Realizowanie normy – norma jest realizowana wtedy gdy adresaci zachowują się zgodnie z
tą normą.
2.Przestrzeganie normy – adresat normy zachowuje się zgodnie z normą w sposób świadomy.
3.Przekraczanie normy – działanie niezgodne z normą.

Normy prawne mogą obowiązywać lub nie obowiązywać.

Uzasadnienie obowiązywania normy:

1.Uzasadnienie aksjologiczne normy postępowania – norma obowiązuje bo warto postępować
zgodnie z tą normą, bo istnieje aprobata dla skutków takiego działania.
3.Uzasadnienie tetyczne normy prawnej – normy prawne są uzasadnione autorytetem
państwa, dysponowaniem przez państwo mocą, przymusem.

Norma prawna składa się:

Hipoteza – wskazanie okoliczności które mogą się ziścić.
Dyspozycja - wskazanie działania które trzeba zrealizować.
Sankcja – skutek jaki następuje jeżeli norma nie będzie przestrzegana.


Norma sankcjonowana – norma która zaopatrzona jest w sankcje, która zabezpieczona jest
sankcją.

Norma sankcjonująca – norma skierowana do innego adresata niż

Norma merytoryczna – zawiera nakaz lub zakaz określonego zachowania się pewnej osoby
w pewnych okolicznościach.

Norma kompetencyjna – nakazuje albo zakazuje określonego zachowania się pewnej osoby
jeżeli ktoś inny dokona czynności konwencjonalnej.

Czynność konwencjonalna – to fakt zachowania psychofizycznego, któremu to zachowaniu
pewne reguły sensu nakazują nadać inne znaczenie niż sam fakt zachowania
psychofizycznego.

Czynności konwencjonalne dotyczą ludzkich zachowań.
Wszystkie czynności prawne to czynności konwencjonalne.

„Vacatio legis” - okres od chwili opublikowania aktu prawnego do chwili wejścia w życie.

Droga ustawy

3 czytania w sejmie Senat Prezydent Dz. U. Wejście w życie












Budowa aktu prawnego

1.Tytuł – który mówi o:

- jakiego rodzaju jest akt prawny
- data wydania aktu
- przedmiot

2.Preambuła – to wstęp do aktu prawnego. (może, ale nie musi być zawarta w akcie
prawnym)
3.Przepisy ogólne - mówią czego dotyczy ustawa, zakres przedmiotowy ustawy, kogo
dotyczy ustawa. W części tej znajduje się definicja pojęć które użyte są w ustawie.
4.Przepisy szczegółowe – zawierają konkretne rozwiązania merytoryczne, konkretne
rozwiązania.
5.Przepisy o zamianie w przepisach obowiązujących – istotą przepisów zmieniających, jest
dodanie przepisów do innych już istniejących przepisów prawnych.


Tekst ujednolicony aktu prawnego – jest to tekst przygotowany przez jakąś redakcję.
Tekst jednolity aktu prawnego – jest to tekst opublikowany w Dz. U.

Gdy wskazujemy właściwy Dz. U., wskazujemy ten Dz. U. W którym została ona
opublikowana po uchwaleniu, ale jeśli został opublikowany tekst jednolity wskazujemy Dz.
U. w którym jest ten tekst jednolity.

Głosowanie
po 3
czytaniu.
Jest to data
uchwalenia
ustawy.

6.Przepisy przejściowe
7.Przepisy końcowe

W nich powiedziane jest:

- że uchyla się określony akt prawny, ten w którego miejscu wchodzi inna ustawa.
- Informacja o wejściu w życie nowej ustawy (data wejścia).
- Wskazuje datę z którą ta ustawa traci moc prawną.

Zasada nieretroakcji – zasada nie działania wstecz.

„Lex retro non agit” – prawo nie działa wstecz.
Prawo nie może wiązać nakazów albo zakazów wyrażonych w przepisach ze zdarzeniami
które miały miejsce przed wejściem w życie ustawy.

Eliminowanie całych aktów prawnych z systemu.

1.Uchylenie dotychczasowej ustawy (innego aktu prawnego ) i zastąpienie go nowym
(derogacja).
Zasadą derogacji jest to że uchyla dany akt prawny, ten organ który go ustanowił.
Wyjątkowo ustawa może upoważnić Radę Ministrów do uchylenia rozporządzeń wydanych
Przez ministrów.
Derogacja może być:

- całkowita – uchylanie całego aktu
- częściowa – uchylanie części aktu.

2.Abrogacja – uchylenie ustawy bez zastępowania jej nową ustawą.
3.Uchylenie aktu wykonawczego – rozporządzenie poprzez uchylenie przepisu na którym to
rozporządzenie było oparte.
4.Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności ustawy z konstytucją albo aktu
wykonawczego z ustawą (art. 188).

Aspekt terytorialny obowiązywania prawa.

1.Prawo działa na całym terytorium kraju, za wyjątkiem prawa miejscowego który działa
tylko na pewnym obszarze (prawo miejscowe stanowią terenowe organy administracji).
2.Prawo działa także na polskich statkach morskich i powietrznych.
3.Prawo nie działa na terenie obcych placówek dyplomatycznych, ale działa na terenie
polskich placówek dyplomatycznych za granicą.

Aspekt personalny.
1.Prawo obowiązuje wszystkich polskich obywateli w kraju i za granicą .
2.Dotyczy także wszystkich obywateli obcych przebywających w Polsce, za wyjątkiem
obcych dyplomatów lub na przykład żołnierzy obcych wojsk stacjonujących w danym kraju.

System prawa.
1.Prawo jest systemem tzn. że jest to zbiór norm prawnych który ma dwie cechy:

- jest uporządkowany
- istnieją relacje między normami

2.Istnieją dwa systemy prawa:

- system prawa stanowionego –system ten oparty jest na prawie stanowionym (system

kontynentalny).

- System prawa anglosaskiego – system oparty na precedensach prawotwórczych. W

krajach anglosaskich uzyskuje prawo stanowione. Zasada prymatu ustawy nakazuje by
w tym systemie ustawa uchylała precedens.

Cechy systemu prawnego.

I.

System prawny powinien być:
-spójny

- zupełny

Zupełność systemu oznacza że nie ma w nim luk.
Rozróżnia się dwa rodzaje luk w systemie prawnym:
a) luka aksjologiczna – pewne zachowanie jest nieregularne, a sądzimy że w tym zakresie
powinien być ustanowiony, nakaz albo zakaz.
Istnieje rozdźwięk między prawem a oczekiwaniem społecznym.
b) luka konstrukcyjna – system przewiduje dokonywanie w pewnych sytuacjach czynności
prawnych ale nie konstruuje zasad na jakich ma opiewać się ta czynność prawna.

Spójność systemu prawa:

a) nie mogą występować normy ze sobą niezgodne.
b) normy są ze sobą powiązane (między normami istnieją więzi)

Ad. A

Niezgodność norm:



istnieją normy wzajemnie sprzeczne, tzn. jedyna norma nakazuje coś czynić, a jednocześnie

druga tego zakazuje. Realizując jedną normę drugą przekraczamy.



normy są wzajemnie przeciwne tzn. że normy nie są wzajemnie sprzeczne, każdą z nich

można zrealizować nie przekraczając drugiej, ale nie jest możliwe zrealizowanie obu na raz.



niezgodność prakseologiczna norm polega na tym że normy nie są wzajemnie sprzeczne,

można je wzajemnie wszystkie zrealizować , ale zrealizowanie jednej niweczy skutki
realizowania grugiej.

Ad. B

Więzi między normami:
1.Więzi o charakterze pionowym (uporządkowanie hierarchiczne)

- więzi kompetencyjne – polegają na tym że normy w akcie niższego rzędu są

podporządkowane normą w akcie wyższego rzędu. Podporządkowanie ma charakter
hierarchiczny przesądzający o obowiązywaniu albo nie obowiązywaniu pewnych
norm.
Do wystawienia norm upoważnione są kompetentne organy posiadające kompetencje
prawotwórcze. Przepisy określające kompetencje przesądzają o tym jakie normy
zawarte będą w akcie wykonawczym (art. 92 Konstytucji.)

- więzi treściowe – polegają na tym, że normy znajdują uzasadnienie w

uporządkowanym systemie wartości.
Niektóre wartości są naczelne inne wartości są im podporządkowane.

Zasady prawa – to normy które mają pozycje nadrzędną w systemie ze względu na swoją
treść a nie ze względu na ich usytuowanie w takim a nie innym akcie prawnym.

Zasady prawa mogą być:

a) wyrażone wprost np. zasady ogólne prawa pracy w przepisach Kodeksu Pracy, Zasada

Swobody Umów (art. 353

1

KC).

b) Zasady mogą być nie wyrażone wprost i wtedy są odtwarzane z wielu przepisów.

2.Więzi o charakterze poziomym:

Więzi te dzielą się na :

a) Prawo publiczne – są to te normy które chronią interesy państwa, odnoszą się do

państwa, do prawa publicznego należą normy prawa karnego, administracyjnego,
konstytucyjnego.

b) Prawo prywatne - to normy które chronią interesy jednostki (interesy prywatne).

Zaliczenie danej normy do prawa publicznego albo prywatnego ma wpływ na sposób
interpretacji.

c) Prawo materialne – wyznacza sytuację prawną podmiotów w sposób pierwotny tzn.

określa ich prawa i obowiązki. Prawo materialne nie wyznacza praw i obowiązków
które służyłyby realizowaniu innych praw i obowiązków.

d) Prawo formalne – służy zabezpieczeniu i realizacji norm prawa materialnego, ma

charakter instrumentalny, służebny. Prawo formalne to inaczej prawo procesowe. W
prawie formalnym mamy do czynienia z różnymi instytucjami procesowymi, np.
instytucja świadka, biegłego.

Prawo karne materialne – kodeks karny .
Prawo karne formalne – kodeks postępowania karnego.

Gałąź prawa – zbiór norm prawnych wyodrębnionych wg. 3 kryteriów.
1.Podmiot regulacji
2.Podmiotów do których adresowane są normy prawne. (Kryterium podmiotowe)
3.Kryterium metody regulacji stosunków prawnych (Metoda cywilistyczna, administracja
prawna).

Wyodrębniamy następujące gałęzie prawa:
1.Prawo konstytucyjne – gałąź ta to nie tylko konstytucja, to także inne akty prawne jak np.
ustawy o trybunale konstytucyjnym.
2.Prawo administracyjne – jest to dziedzina w której władza działa w stosunku do
obywatela.
3.Prawo cywilne – reguluje stosunki majątkowe między osobami fizycznymi i prawnymi
4.Prawo karne – określa jakie działania są zabronione, stanowią przestępstwo i określa kary
grożące za ich dokonanie.
5.Prawo pracy – dotyczy stosunków pracy, praw i obowiązków pracownika oraz
pracodawcy.
6.Prawo rodzinne – reguluje stosunki pomiędzy rodzicami a dziećmi, zawieranie małżeństw,
prawa i obowiązki małżonków.
7.Prawo finansów publicznych – reguluje zasady konstruowania budżetu, sprawy podatków.

Instytucje prawne.
Jest to zespół norm powiązanych funkcjonalnie, regulujące powstawanie, trwanie i ustanie
jakiegoś stosunku prawnego.

Stosunek prawny.
Jest to relacja w której występują co najmniej dwie osoby, dwa podmioty którą reguluje
norma prawna, np. stosunki zobowiązaniowe.

Fakty prawne.
To zdarzenia albo zachowania się ludzi które powodują powstanie, zmianę lub ustanie
stosunku prawnego.

a) zdarzenia prawne
b) zachowanie się ludzi

- czynności konwencjonalne
- czynności faktyczne

Czynności konwencjonalne:

I. Czynności organów państwa
a) akty stanowienia prawa
b) akty stosowania prawa
- orzeczenia sądowe
- decyzje organów administracji

II. Czynności prawne dokonywane przez inne podmioty

a) czynności jednostronne
b) czynności dwustronne

Stosowanie prawa.
To orzekanie o konsekwencjach prawnych zaistniałych faktów np. wydanie decyzji
administracyjnych, wydanie orzeczenia sądowego.

Język prawa (prawny) a język prawniczy.
1.Język prawa (prawny) to język w którym prawo jest formułowane.
Jest to język ustaw, rozporządzeń, jak również język norm prawnych które możemy
wyinterpretować z przepisów.
2. Język prawniczy – język w którym formułuje się wypowiedzi o prawie.

Cechy języka prawnego:

1. Specyficzne słownictwo (często wyrazy nieznane językowi powszechnemu np. pozew,

powództwo.)

2. Słownictwu języka powszechnego (etnicznego) nadaje się inne znaczenie (szersze

albo węższe) np. słowo przedsiębiorca.

3. Zwroty złożone – zdania mają inny sens niż w języku etnicznym np. art. 122

Konstytucji : „ Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dni”

4. Tekst prawny – jest uporządkowany w specyficznych jednostkach redakcyjnych.

5. Normy wyrażone w przepisach mogą być skondensowane w jednym przepisie, czyli

jeden przepis wiele norm, albo rozczłonkowane tzn. jedna norma może być rozbita na
wiele norm.

Oczekiwane cechy tekstu prawnego:

1. Adekwatność czyli możliwie wierne oddanie treści norm bezpośrednio w tekście ,
właściwy dobór słów. Powinien być precyzyjny tzn.
- precyzji tekstu służą definicje, np. gdy dane słowo ma wiele znaczeń, albo gdy nie jest
szeroko znane. Definicje zawarte w ustawie to definicje legalne (ustawowe)
- gdy do precyzowania wymaga więcej słów, definicje zamieszcza się w tzw. słowniczkach.

2. Elastyczność – tekst powinien uwzględniać zmienność i różnorodność sytuacji do których
się będzie odnosił.
Elastyczności służą następujące rozwiązania:
- nie ostre zwroty językowe
- klauzule generalne to przepisy prawne które zawierają odesłanie do jakiegoś systemu
ocen, albo norm pozaprawnych
- wskazywanie granic swobody decyzji organów.

3.Komunikatywność tzn. że tekst powinien być zrozumiały:
- należy formułować trafne tytuły aktów prawnych
- podział tekstu prawnego na części i wprowadzanie śródtytułów.
- w miarę stały powinien być podział aktu na części
- staranne formułowanie przepisów uchylających
- proste zdania, zamiast zdań złożonych
- o ile to możliwe stosowanie języka, słownictwa powszechnego. Unikanie języka
specjalistycznego.

4.Zwięzłość – tekst prawny powinien być zwięzły, możliwie krótki. Chodzi o to aby nie
tworzyć zbyt obszernych aktów prawnych.`
► unikanie powtórzeń – stosowanie słowniczków, definicji
► odesłania – określamy przepis, wskazuje zastosowanie innych przepisów.
- odesłanie wewnętrzne – w ramach jednej ustawy
- odesłanie zewnętrzne – odesłanie do innej ustawy
► stosowanie właściwych spójników do budowania wyrażeń złożonych

Rodzaje przepisów prawnych wg. Tego jak wiążą one swoich adresatów:

1.Przepisy bezwzględnie wiążące tzn. zastosowanie takiego przepisu nie może być wyłączone
2.Przepisy względnie wiążące (dyspozytywne) znajdują zastosowanie gdy zainteresowani nie
uregulowali swojego zachowania sami w inny sposób.
3.Przepisy semiimperatywne wyznaczają minimalny zakres ochrony interesów określonego
podmiotu.

Wykładnia przepisów prawa:

Wykładnia to interpretacje tekstu prawnego. To zespół czynności intelektualnych które
zmierzają do odtworzenia norm prawnych z przepisów prawnych.
Wykładnia ma swoje etapy (fazy) i dokonywany jest wg. Reguł zwanych dyrektywami
wykładni.

Etapy wykładni:

1.Wstępna faza wykładni – polega na tym że trzeba odnaleźć właściwe akty prawne, gdy
poszukujemy określonych norm. (ustalenie czy są aktualne, ustalenie ich obowiązującego
aktualnie brzmienia, pomocą jest tekst jednolity ustaw, albo tekst ujednolicony.


2.Właściwa faza wykładni – ma na celu odtworzenie z przepisów prawnych, jednoznacznych
norm postępowania. Pierwszym krokiem jest odtworzenie wypowiedzi normokształtnej.
Wypowiedź normokształtną należy doprecyzować, aby uzyskać jednoznacznie adresata,
okoliczności, wyznaczone mu zachowanie.


Dyrektywy wykładni:

1. Dyrektywy językowe – czyli odwołanie się do reguł znaczeniowych języka, oraz

reguł składni np.

- gdy jest definicja w ustawie stosujemy definicję.
- jeżeli brak jest definicji korzystamy z definicji.
- gdy słowo ma wiele znaczeń, odrzucamy skrajne znaczenie np. archaiczne,
wulgaryzmy.
- gdy słowo powtarza się w tekście przyjmujemy że za każdym razem ma to samo
znaczenie.
- gdy jakieś pojęcie oznaczone jest różnymi słowami, przyjmujemy że chodzi jednak
o różne sprawy.
- gdy przepis mówi o zasięganiu opinii, to znaczy że nie jest związany tą opinią.
- jeżeli przepis mówi o uzgodnieniu stanowisk, tzn. że muszą dojść do porozumienia
- każdy fragment tekstu prawnego coś oznacza.

2. Dyrektywy funkcjonalne – odwołują się do wartości które przypisuje się

prawodawcy do wartości aprobowanych przez prawodawcę. Wybieramy interpretację
przepisu która najbardziej odpowiada wartością aprobowanym przez prawodawcę.

3. Dyrektywy systemowe – nakazują tak interpretować tekst prawny by odtworzone

normy nie były między sobą niezgodne, a więc aby tworzyły spójny system.

Wnioskowanie z istniejących norm o innych normach.

Istnieją pewne reguły inferencyjne, reguły wnioskowania z norm o normach. Pozwalają
przyjąć że istnieje norma której nie ma w przepisach prawnych, ale można ją wywnioskować
z faktu, że istnieje inna norma.

1. Wynikanie logiczne normy z normy
2. Wynikanie instrumentalne normy z normy.
3. Wnioskowanie z mniejszego na większe tzn. jeżeli zakazane jest wchodzenie do lasu

to także zakazane jest wjeżdżanie samochodem.

4. Wnioskowanie z większego na mniejsze tzn. jeżeli ktoś ma znosić większe

niedogodności musi również znosić mniejsze niedogodności.

Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych.

1. Zdolność prawna czyli bycie podmiotem praw i obowiązków umożliwia

występowanie w roli podmiotu stosunku prawnego. (człowiek od chwili urodzenia do
śmierci).

2. Zdolność do czynności prawnych – oznacza że osoba może samodzielnie zmieniać

swoją sytuację prawną, nabywać i zbywać owe uprawnienia i obowiązki.

Osoba fizyczna – człowiek

Osoba prawna – jednostka organizacyjna która zgodnie z przepisami posiada zdolność
prawną, czyli jest podmiotem praw i obowiązków.