1

Ćwiczenie 15 

 

Sprawdzanie watomierza i licznika energii 

 
Program ćwiczenia: 
1. Sprawdzenie błędów podstawowych watomierza analogowego 
2. Sprawdzanie jednofazowego licznika indukcyjnego 
2.1.  Sprawdzenie prądu rozruchu, 
2.2.  Sprawdzenie biegu jałowego, 
2.3.  Sprawdzenie przekładni (stałej) licznika  
2.4.  Wyznaczenie błędów wskazań, 
 
Wykaz przyrządów: 

• watomierz elektrodynamiczny ekranowany klasy 0.2 ; zakresy prądowe:0,5 A, 1 A, 2,5 A, 5 A, 

zakresy napięciowe: 60 V, 150 V, 300 V, 600 V, cos φ=1; 

• jednofazowy kalibrator mocy (prądów i napięć zmiennych) C200. 
• jednofazowy licznik kilowatogodzin typu A2, 220 V, 5 A, 50 Hz, 1 kWh = 2800 obrotów; 
• stoper 

 
Literatura: 
 
[1]

 Zatorski A., Rozkrut A. Miernictwo elektryczne. Materiały do ćwiczeń laboratoryjnych. Wyd. AGH, Skrypty 
nr SU 1190, 1334, 1403, 1585, Kraków, 1990, 1992, 1994, 1999 

[2]

Zatorski A. Podstawy Metrologii i techniki eksperymentu. Wyd. AGH, Skrypt SU 1685, Kraków, 2006 

[3]

Chwaleba A., Poniński M., Siedlecki A. Metrologia elektryczna. WNT, Warszawa 1979, 1991, 1994, 2009 

[4]

Tumański S., Technika pomiarowa, Wydawnictwa Naukowo – Techniczne, 2007, Warszawa 

 
Załączniki:  
 
Nr  1.  Instrukcja obsługi Kalibratora napięć i prądów przemiennych C200 
Nr  2.  Rozporządzenie  Ministra  Gospodarki  z  dnia  7  stycznia  2008  w  sprawie  wymagań,  którym 
powinny  odpowiadać  liczniki  energii  elektrycznej  czynnej  prądu  przemiennego  oraz  szczegółowego 
zakresu  sprawdzeń  wykonywanych  podczas  prawnej  kontroli  metrologicznej  tych  przyrządów 
pomiarowych. 

 

Zakres wymaganych wiadomości do testu: 
 
• budowa i zasada działania watomierzy elektrodynamicznych i ferromagnetycznych,  

• pomiar przyrządem analogowym; pojęcia: klasy, skali, podziałki, działki elementarnej; regulacja 

napięcia, prądu i fazy, 

• wyznaczanie i obliczanie błędów granicznych w pomiarach przyrządem analogowym  

• budowa i zasada działania indukcyjnych liczników energii czynnej, 

• metody i zakres sprawdzania liczników energii elektrycznej czynnej prądu przemiennego  

2

Celem  ćwiczenia  jest  poznanie  techniki  pomiarowej  sprawdzania  elektrycznych  przyrządów 
pomiarowych  ‐  na  przykładzie  wyznaczania  błędów  podstawowych  watomierza  analogowego  i 
wybranych punktów sprawdzania jednofazowego licznika indukcyjnego. 
  
WPROWADZENIE 
 

Pomiary  wykonywane  w  handlu,  technice  i  nauce  powinny  być  wiarygodne,  czyli  mieć 

odpowiednią  dokładność.  Dokładność  pomiarów  zależy  głównie  od  dokładności  stosowanych 
przyrządów pomiarowych, a więc od ich błędów. Poprawność wskazań nowego przyrządu gwarantuje 
jego  producent,  zaś  przyrządu  używanego  –  jego  użytkownik  (właściciel).  Jest  obowiązkiem 
użytkownika  przyrządu  poddanie  go  okresowemu  sprawdzaniu.  Czynności  te  wykonywane  są  przez 
regionalne placówki Głównego Urzędu Miar, czyli Okręgowe lub Obwodowe Urzędy Miar. Istnieją też 
laboratoria  przemysłowe  i  naukowe,  zwane  laboratoriami  akredytowanymi,  które  maja    prawo 
sprawdzania przyrządów. Wymienione placówki, na podstawie przeprowadzonych pomiarów błędów 
przyrządu  i  porównaniu  ich  z  błędami  deklarowanymi  przez  producenta  lub  stosowne  normy, 
wystawiają  przyrządowi  świadectwo  legalizacyjne  lub  tzw.  cechę  legalizacyjną,  czym  potwierdzają 
jego  sprawność pomiarową.  
 

Prawnej kontroli metrologicznej podlegają przyrządy pomiarowe stosowane: 

1) w ochronie zdrowia, życia i środowiska, 
2) w ochronie bezpieczeństwa i porządku publicznego, 
3) w ochronie praw konsumenta, 
4)  przy  pobieraniu  opłat  i  podatków  oraz  ustalaniu  upustów,  kar  umownych,  wynagrodzeń  i 

odszkodowań, 

5) przy dokonywaniu kontroli celnej, 
6) w obrocie publicznym do rozliczeń towarów i usług, 
Prawnej  kontroli  metrologicznej  podlega  też  każdy  nowy  typ  przyrządu  pomiarowego,  gdy  jego 
producent  lub  importer  chce  wprowadzić  go  na  rynek  (do  handlu).  Dla  takiego  przyrządu 
wykonywane  są    złożone  pomiary  i  badania  (nie  tylko  błędów  podstawowych),  w  konsekwencji 
których  zatwierdza się typ przyrządu i zezwala na wprowadzenie go do obrotu.   
Przykładami przyrządów pomiarowych wymagających legalizacji są: 
• „domowe”  liczniki  do  pomiarów  zużycia:  energii  elektrycznej,  gazu  (gazomierze),  wody 

(wodomierze) i „ciepłej” wody (ciepłomierze wody), 

• wagi sklepowe i odważniki (wzorce masy), 
• „policyjne” alkoholomierze i  „radary”, 
• analizatory gazów i mierniki drgań stosowane w kopalniach, 
• prędkościomierze, tachografy i taksometry samochodowe. 
• samochodowe analizatory spalin w stacjach diagnostycznych, 
• odmierzacze paliw na stacjach paliwowych. 
  
   Przyrządy  stosowane  w  laboratoriach  uczelnianych  nie  podlegają  obowiązkowi  kontroli 
metrologicznej,  jednak  troska  o  zapewnienie  wiarygodnych  pomiarów  wymaga  ich  okresowej 
kontroli.  

Celem  sprawdzania  przyrządu  jest  stwierdzenie,  czy  jego  błędy  podstawowe  nie  są  większe  od 

podanych  przez  producenta.  Błędy  miernika  wyznacza  się  przez  porównanie  jego  wskazań  ze 
wskazaniami  przyrządu  kontrolnego  lub  nastawami  odpowiedniego  kalibratora.    Pomiary  powinny 
być  wykonane  w  warunkach  odniesienia  przynależnych  danemu  przyrządowi.  Metoda  pomiarowa  i 
kalibrator  lub  przyrządy  pomiarowe  kontrolne  powinny  być  tak  dobrane,  aby  pomiary  zostały 
wykonane  z  odpowiednio  dużą  dokładnością  względem  dokładności  badanego  przyrządu.  Na 
niedokładność  pomiarów  wpływa  układ  pomiarowy,  warunki  otoczenia  i  dokładność  przyrządu 
kontrolnego.  Układ  pomiarowy  powinien  mieć  wystarczającą  regulację  nastawianych  wielkości  i 

3

gwarantować  ich  dużą  stałość  w  czasie  pomiarów.  Zwykle  jest  wymagane  wstępne  nagrzewanie 
układu i przyrządów. 
 

Pomiary  błędów  podstawowych  analogowych  mierników  wskazówkowych  wykonuje  się  na 

wszystkich zakresach pomiarowych, w punktach (kreskach) podziałki opisanych cyframi. Wskazówkę 
badanego  przyrządu  nastawia  się  dokładnie  na  ocyfrowaną  kreskę  podziałki  i  odczytuje  wskazanie 
przyrządu  kontrolnego.  W  celu  wykrycia  w  łożyskach  miernika  histerezy  tarcia  pomiar  należy 
wykonać  dwukrotny,  najpierw  w  przypadku  wzrastającej,  a  następnie  malejącej  wartości  wielkości 
mierzonej. 

Dla bliższego zobrazowania warunków sprawdzania błędów podstawowych przyrządów poniżej w 

punktach przedstawiono takie warunki, które wymienia odpowiednia instrukcja GUM.  

 

a. Metoda pomiarowa i przyrządy pomiarowe stosowane do sprawdzania powinny być dobrane tak, 

aby  niepewność  rozszerzona  pomiaru  była  co  najmniej  trzykrotnie  mniejsza  od  błędu 
podstawowego miernika sprawdzanego.  

 
b. Rozdzielczość  wskazań  przyrządów  pomiarowych  stosowanych  do  sprawdzania  powinna  być  co 

najmniej pięciokrotnie lepsza od rozdzielczości miernika sprawdzanego. 

 
c. Sprawdzania mierników dokonuje się w warunkach odniesienia, prądem i napięciem stałym lub 

sinusoidalnie przemiennym. 

 
 
Warunkami odniesienia są: 
‐ temperatura otoczenia 

 

 

 

 

(23 ± 1) 

o

C 

‐ wilgotność wzg. powietrza 

 

 

 

 

(40 ÷ 60) % 

‐ współczynnik tętnień prądu stałego   

 

 

≤ 1% 

‐ współczynnik zawartości harmonicznych 

 1%  ‐  dla  mierników  „nie  mierzących”   
wartości  skutecznej  i  5%    ‐  dla 
pozostałych (True RMS) 

‐ wahania częstotliwości wzg. wartości nominalnej

 

 

± 2% 

‐ zewnętrzne pola elektryczne i magnetyczne   

 

pomijalnie małe 

‐ niestabilność źródeł zasilania (5‐minutowa) 

 

 

≤ 1/5 błędu podstawowego miernika 

‐ czas wstępnego nagrzewania układu pomiarowego    

nie krócej niż 0,5h 

 

d. Wyróżnia się następujące klasy ( kl) dokładności mierników:  
0,05 ; 0,1 ; 0,2 ; 0,3 ; 0,5  ; 1 ; 1,5 ; 2 ; 2,5 ; 3 i 5. 
e. Błędy podstawowe mierników wyznacza się wg wzorów: 
 ‐ dla woltomierzy  

 

δ = [(U

b

 ‐ U

k

)/U

z

] 100% 

 

 ‐ dla amperomierzy  

 

δ = [(I

b

 ‐ I

k

)/I

z

] 100% 

 
gdzie: U

b

, I

b 

‐ wartości wskazane przez mierniki sprawdzane, U

z

, I

z   

– ich zakresy pomiarowe, U

k

, I

k

 – 

wskazania przyrządu stosowanego do sprawdzania. 

 

f. Błędy  podstawowe  sprawdzonych  mierników  –  w  przypadku  ich  sprawności  metrologicznej  – 

powinny spełniać warunek: δ≤ kl 

g. W  wyniku  stwierdzenia,  że  sprawdzany  miernik  odpowiada  wymaganiom  przepisów 

metrologicznych,  wydaje  się  świadectwo  uwierzytelnienia  którego  okres  ważności  wynosi  25 
miesięcy. 

 

4

Dla  sprawdzanych  mierników  sporządza  się  też  wykres  poprawek  w  funkcji  wskazań.  W  danym 
punkcie  pomiarowym  poprawka  p  jest  równą  błędowi  bezwzględnemu  miernika  ze  znakiem 
przeciwnym (p = –Δ). Poprawkę należy zaokrąglić do wartości rozdzielczości odczytu. Dla mierników 
laboratoryjnych rozdzielczość odczytu zwykle odpowiada 0,1 działki elementarnej. Wykres poprawek 
rysuje się  linią łamaną  łączącą  punkty poprawek. 
 

Rys. 1. Przykładowy wykres poprawek amperomierza 
 
1. Sprawdzenie błędów podstawowych watomierza analogowego  
 

Przyrządem  sprawdzanym  w  tym  punkcie  ćwiczenia  będzie  watomierz  elektrodynamiczny 

ekranowany klasy 0.2 na zakresie 300 V i 5 A . Maksymalny błąd bezwzględny (wartość bezwzględna) 
tego watomierza można policzyć ze wzoru: 
∆

max

 = ( kl . W

z

 ) / 100 . 

 Watomierz ten będzie sprawdzany przy pomocy jednofazowego kalibratora mocy (prądów i napięć 
zmiennych)  C200.  Opis  techniczny  tego  kalibratora  zawiera  jego  instrukcja  obsługi  która  jest 
załącznikiem nr 1 do niniejszej instrukcji.  
Przed  wykonaniem  ćwiczenia  należy  szczegółowo  zapoznać  się  z  instrukcją  obsługi  kalibratora. 
Następnie należy podłączyć badany watomierz  zgodnie ze schematem przedstawionym na rysunku 
2.  Na  rysunku  2  początki  cewek  –  napięciowej  i  prądowej,  badanego  przyrządu  oznaczono 
gwiazdkami. Na watomierzach, w zależności od producenta, te oznaczenia mogą być inne np. strzałki. 
Po  podłączeniu  należy  wykonać  pomiary  zgodnie  zasadami  wyznaczania  błędów  podstawowych 
miernika przedstawionych we Wprowadzeniu.  
Po  włączeniu  kalibratora  (power)  na  zaciskach  napięciowych  kalibratora  należy  nastawić  napięcie 
równe  napięciu  zakresowemu  badanego  watomierza,  a  wartość  przesunięcia  fazowego  ustawić  na 
zero. Włączyć oba wyjścia kalibratora (przyciski std) i wartość mocy czynnej odpowiadającą kolejnym 
ocyfrowanym działkom badanego watomierza należy uzyskiwać poprzez regulację prądu kalibratora. 
Pomiaru na kolejnych ocyfrowanych działkach  (W

m

  )  należy dokonać dwukrotnie ‐ przy zwiększaniu  

(od  zera  w  górę  do  końca  zakresu  watomierza)  i  zmniejszaniu  prądu.  Wyniki  pomiarów  należy 
zamieścić  w  tabeli  1.  Wartości  mocy  czynnej  (W

w

  )  uzyskujemy  poprzez  wymnożenie  wartości 

napięcia i prądu odczytanych z kalibratora. 
 Na  podstawie  uzyskanych  wyników  należy  wykonać  wykres  poprawek  i  obliczyć  czy  uzyskany  błąd 
podstawowy badanego watomierza uprawnia do stwierdzenia, że przyrząd ten spełnia warunki klasy  
Δ

max

 ≤ (kl ∙W

z

)/100 

 
 

5

 

 
Rys. 2.  Podłączenie miernika mocy do kalibratora C200 
 
Tabela 1. Wyniki sprawdzania watomierza elektrodynamicznego 
W

m

  –  oznacza  wartość  ustawioną  na  mierniku  badanym,  W

w

  –  oznacza  wartość  mocy  odczytaną  z 

kalibratora, Δ – obliczona wartość błędu bezwzględnego  
 

Lp

W

m

[W]

 

Zwiększanie wskazania

Zmniejszanie wskazania

W

w

[ W ]

∆ [ W ]

W

w

[ W ]

∆ [ W ]

1

2

3

4

 
 
2. Sprawdzenie jednofazowego licznika indukcyjnego 
 
Sprawdzanie  liczników  energii  elektrycznej  reguluje  Rozporządzenie  Ministra  Gospodarki  z  dnia  7 
stycznia  2008  (zwane  dalej  rozporządzeniem)  w  sprawie  wymagań,  którym  powinny  odpowiadać 
liczniki  energii  elektrycznej  czynnej  prądu  przemiennego  oraz  szczegółowego  zakresu  sprawdzeń 
wykonywanych  podczas  prawnej  kontroli  metrologicznej  tych  przyrządów  pomiarowych  (Dz.  U.  Z 
dnia  23  stycznia  2008  r.).  Tekst  tego  rozporządzenia  jest  załącznikiem  Nr  2  do  niniejszej  instrukcji. 
Przed  wykonaniem  poszczególnych  punktów  ćwiczenia  należy  szczegółowo  zapoznać  się  z  tekstem 
tego rozporządzenia.  
W  rozdziale  1  §  2  p.2  rozporządzenia  określono  przyporządkowanie  starych  i  nowych  nazw  klas 
dokładności  liczników  energii.  Nowym  klasom  C,B,A  odpowiadają  kolejno  klasy  0.5,1  i  2.  W  §3 
zdefiniowano ważne stosowane w rozporządzeniu określenia (definicje). 
Szczegółowy zakres badań i sprawdzeń oraz sposoby i metody ich przeprowadzania przedstawiono w 
rozdziale  4  rozporządzenia.  Punkt  3  tego  rozdziału  określa  jakie  badania  należy  przeprowadzić 
podczas procesu sprawdzania licznika w okresie eksploatacji. Są to: 
  1)   funkcjonowanie mechanizmu licznika; 
  2)   czy obwody napięciowe poszczególnych systemów nie mają przerw; 
  3)   czy kierunek wirowania tarczy licznika jest zgodny z oznaczeniami na tabliczce znamionowej ‐ w 
przypadku licznika indukcyjnego; 
  4)   wytrzymałość elektryczną izolacji licznika ‐ tylko podczas legalizacji pierwotnej; 
  5)   prąd rozruchu licznika; 
  6)   bieg jałowy licznika; 
  7)   przekładnię licznika; 
  8)   błędy  wskazań  licznika  w  warunkach  odniesienia  określonych  w  załączniku  nr  4  do 
rozporządzenia. 

6

 
W ramach niniejszego ćwiczenia wykonamy kolejno punkty od 5 do 8. 
Sprawdzanym licznikiem będzie jednofazowy licznik indukcyjny typu A2, 220 V, 5 A, 50 Hz, 1 kWh = 
2800 obrotów (odpowiada aktualnej klasie A). 
Sprawdzanie jednofazowego licznika indukcyjnego można przeprowadzić używając kalibratora mocy 
albo  licznika  wzorcowego.  W  niniejszym  ćwiczeniu  będziemy  przeprowadzać  sprawdzanie  licznika 
przy użyciu  kalibratora mocy C200. Opis techniczny tego kalibratora zawiera jego instrukcja obsługi 
która jest załącznikiem nr 1 do niniejszej instrukcji.  
 
2.1  Sprawdzenie prądu rozruchu 
 
W  rozdziale  3  rozporządzenia  § 10  definiuje,  że  wartość  prądu  rozruchu  licznika,  określająca  jego 
czułość,  przy  obciążeniu  symetrycznym,  napięciu  nominalnym  i  współczynniku  mocy  równym 
jedności,  nie  powinna  przekraczać  wartości  określonych  w  załączniku  nr  2  do  rozporządzenia.  Dla 
licznika indukcyjnego  klasy A wartość prądu rozruchu nie powinna przekraczać 0,5 % wartości prądu 
bazowego (nominalnego). § 14 rozporządzenia określa sposób sprawdzenia prądu rozruchu licznika. 
Dla badanego licznika wartość prądu rozruchu możemy określić w następujący sposób: 

a. podłączamy licznik zgodnie z rysunkiem 2. 
b. Włączamy kalibrator (power) 
c. napięcie na zaciskach napięciowych kalibratora nastawiamy na wartość nominalną licznika – 

220 V, a kąt przesunięcia fazowego na zero 

d. włączamy  oba  wyjścia  kalibratora  kalibrator  (przyciski  std)  i  zmieniamy  wartość  prądu  do 

momentu aż tarcza licznika wykona płynnie co najmniej jeden pełny obrót. 

e. sprawdzamy czy uzyskana wartość prądu jest zgodna z podaną w rozporządzeniu. 

Dla badanego licznika wartość prądu rozruchu nie powinna być wyższa niż 0,025 A (moc odbiornika 
nie większa niż 5,5 W) 
 
2.2  Sprawdzenie biegu jałowego 
 

§ 15 rozporządzenia mówi, że podczas sprawdzania biegu jałowego licznika indukcyjnego należy 

do obwodów napięciowych licznika klasy A, przy otwartych obwodach prądowych, przyłożyć kolejno 
napięcie równe: 
  a.   80 % wartości napięcia nominalnego (czyli 176 V)  oraz 
  b.   110 % wartości napięcia nominalnego (czyli 242 V). 
Podczas sprawdzania, wirnik licznika indukcyjnego  nie powinien  wykonać pełnego obrotu  a barwny 
znak na tarczy licznika powinien ustawić się w wycięciu tabliczki znamionowej. 
Wykonując  ten  punkt  ćwiczenia  do  licznika  należy  dołączyć  tylko  zaciski  napięciowe  kalibratora 
(rysunek  2)  i  nastawić  wartości  napięcia  zgodnie  z  punktami  a  i  b.  Należy  obserwować  zachowanie 
tarczy licznika w każdym przypadku przez co najmniej jedną minutę. 
 
2.3.

Sprawdzenie przekładni (stałej) licznika  

 
§ 16 rozporządzenia mówi, że sprawdzenie przekładni licznika obejmuje ustalenie z uwzględnieniem 
niepewności  jej  wyznaczenia,  czy  jej  wartość  jest  zgodna  ze  stałą  licznika  podaną  na  tabliczce 
znamionowej licznika. 
Jeżeli  licznik  posiada  liczydło  mechaniczne,  czas  sprawdzania  przekładni  licznika  przy  maksymalnym 
obciążeniu licznika powinien być tak dobrany, aby: zapewnić odczytanie wskazania zużytej energii z 
błędem nieprzekraczającym błędów granicznych dopuszczalnych licznika w tym punkcie obciążenia, a 
ostatni bębenek liczydła wykonał co najmniej pół obrotu. 
 
Wyznaczenie  stałej  licznika  przy  wykorzystaniu  kalibratora  można  przeprowadzić  w  następujący 
sposób: 

7

a. łączymy licznik do kalibratora wg rysunku 2 
b.  Włączamy kalibrator (power) 
c. na zaciskach napięciowych kalibratora nastawiamy nominalną wartość napięcia licznika  220 V 
d. na  zaciskach  prądowych  kalibratora  nastawiamy  maksymalną  wartość  prądu  dla 

sprawdzanego licznika równą 125 % wartości prądu nominalnego czyli 6,25 A 

e. wartość przesunięcia fazowego nastawiamy na zero 
f. włączamy wyjścia kalibratora (przyciski std) 
g. używając stopera mierzymy czas t

s

 [s]  w którym tarcza licznika wykona  100 obrotów 

h. z  nastaw  kalibratora  (wartość  mocy)  i  stopera    (czas)wyliczamy  energię  a  następnie  stałą 

licznika wg wzoru : 

]

/

[

375

.

1

3600

100

kWh

obr

t

c

s

⋅

⋅

=

 

 
2.3  Wyznaczenie błędów wskazań licznika 
 
Zgodnie z § 19. p.1. rozporządzenia błędy wskazań licznika wyznacza się metodą: 
1)  mocy  i  czasu,  polegającą  na  obliczeniu  czasu  trwania  N  obrotów  (impulsów)  i  porównaniu  go  z 
czasem zmierzonym przy znanej, stałej podczas pomiaru, mocy obciążenia licznika,  
2)  licznika  kontrolnego,  polegającą  na  obliczeniu  liczby  impulsów  (obrotów  tarczy)  licznika 
kontrolnego N

kn

 odpowiadających impulsom (obrotom tarczy) licznika badanego i porównaniu jej ze 

zmierzoną liczbą takich impulsów (obrotów tarczy) licznika kontrolnego N

k

. 

W niniejszym ćwiczeniu błędy badanego licznika będziemy wyznaczać metodą mocy i czasu z godnie z 
procedurami opisami w rozporządzeniu w §§ 20, 22,23. 
Błędy  wskazań  licznika  indukcyjnego,  wyznaczane  metodą  mocy  i  czasu,  określa  się  przez  pomiar 
czasu t, w którym tarcza przy danym obciążeniu mocą P wykonuje N obrotów, następnie wyliczenie 
wartości nominalnej czasu t

n

, w którym tarcza licznika powinna wykonać N obrotów przy obciążeniu 

P, gdyby licznik wskazywał bezbłędnie, i obliczeniu błędu wskazania według wzoru: 

 

Stosując  podczas  sprawdzania  metodę  mocy  i  czasu,  wartość  nominalną  czasu  t

n

,  oznaczającą 

wartość liczbową czasu trwania N obrotów lub impulsów wyrażoną w sekundach, należy wyznaczyć 
zgodnie z wzorem:  

 

gdzie: 
N — liczba obrotów lub liczba impulsów, 
C — wartość liczbowa stałej licznika wyrażonej w obrotach  na kilowatogodzinę lub  w impulsach na 
kilowatogodzinę, 
P — wartość liczbowa mocy licznika wyrażonej w watach. 

Podczas  sprawdzania  błędu  wskazań  licznika  metodą  mocy  i  czasu  powinno  się  stosować 

urządzenie  do  pomiaru  czasu,  sterowane  przez  urządzenie  z  głowicą    fotoelektryczną  lub  przez 
elektryczne wyjście impulsowe licznika. Przy sprawdzaniu błędu wskazań licznika klasy dokładności A i 
B dopuszcza się wykonanie pomiarów czasu urządzeniem do pomiaru czasu sterowanym ręcznie. W 
takim wypadku czas pomiaru nie może być krótszy niż 50 sekund. 
Błędy  graniczne  dopuszczalne  wskazań  licznika  w  zależności  od  rodzaju  licznika  oraz  punkty 
obciążenia licznika zawiera Załącznik nr 1 rozporządzenia. 
Wartości błędów dla liczników indukcyjnych jednofazowych przedstawiono w tabeli 2. 
 
 

8

Tabela 2. Błędy graniczne dopuszczalne wskazań oraz punkty obciążenia licznika indukcyjnego 
jednofazowego 

 

 
 
Badanego przez nas jednofazowego licznika kilowatogodzin typu A2, dotyczy ostatnia kolumna tabeli 
(klasa A, wprowadzony do obrotu przed 7.01.2007). I

b

  ‐  prąd bazowy ‐ jest wartość prądu (zgodnie z 

rozporządzeniem) dla której ustalane są istotne cechy licznika. Dla licznika badanego jest to  wartość 
nominalna prądu. 
 
W  ramach  ćwiczenia  wykonamy  sprawdzenie  błędów  licznika  badanego  dla  kolejnych  punktów 
obciążenia z tabeli 2. 
Podłączamy licznik do kalibratora zgodnie z rysunkiem 2. Włączamy kalibrator (power). Na zaciskach 
napięciowych kalibratora ustawiamy nominalną wartość napięcia nominalnego licznika – 220 [V ]. Na 
zaciskach prądowych kalibratora , dla kolejnych punktów pomiarowych  nastawiamy wartości prądu i 
fazy zgodnie tabelą 3. Włączamy wyjścia kalibratora (przyciski std) i dla kolejnych punktów mierzymy 
stoperem‐  t  –  czas  N=  50  obrotów  tarczy  licznika.  Dla  każdego  punktu  pomiarowego  z  nastaw 
kalibratora wyliczamy moc P obciążającą licznik. W obliczeniach czasu t

n

  przyjmujemy wartość stałej 

licznika 2800 obr/kWh. Wyniki obliczeń P, t

n

 oraz δ  zamieszczamy w tabeli 3 i porównujemy z danymi 

z tabeli 2. 
 
Tabela 3. 
 
lp 

Wartość prądu 
obciążenia 
licznika [ A ] 

Wartość kąta 
przesunięcia 
fazowego φ [

O

] 

N [ obr ] 

t [ s ] 

P [ w ] 

t

n

 [ s ] 

δ [% ] 

1 

0.5 

0 

 

 

 

 

 

2 

5 

0 

 

 

 

 

 

3 

5 

60 ind 

 

 

 

 

 

4 

6.25 

0